On Beşinci Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorum

Alt Problem 15: Sosyal Bilgiler dersinde öğrencilerin bireysel ve toplumsal gelişimlerine katkı sağlamak için izlenebilecek yöntemlere ilişkin öğretmen görüşleri nelerdir?

Öğrencilerin bireysel ve toplumsal gelişimlerine katkı sağlayabilmek için Sosyal Bilgiler dersinde izlenebilecek yöntemlere ilişkin öğretmen görüşleri açık uçlu bir soruyla belirlenmeye çalışılmış, verilen cevaplar betimsel analize tabi tutularak değerlendirilmiştir. Öğrencilerin bireysel ve toplumsal gelişimlerine katkı sağlayabilmek için yapılması gerekenlere ilişkin öğretmen görüşlerine aşağıdaki cümleler örnek verilebilir.

Sosyal Bilgiler dersinde mutlaka güncel olaylar, gündem takip edilmeli. Ülke ve dünyada olup bitenler öğrencilerle birlikte yorumlanmalıdır. Öğrencilerin olayların arkasındaki derinliğe, olaylar arasındaki bağlantılara, olayların gerçek nedenlerini görebilmeleri için onlara bakış açısı kazandırabilmesi amaçlanmalıdır.(Ö8)

Öğrencilerimizin girişimci, kararlı ve azimli olma, iyi gözlemci olmaları, araştırma yapabilmeleri, bütün bulgularından çıkarımda bulunabilmeleri gerekmektedir. Okullarda sosyal katılım becerisi geliştirilmelidir. Öğrencilere verilecek ödevlerin direkt internetten bulunabilecek ödev konuları olmaması gerekir. Çocuğun gözlemini, araştırmasını işleniş

sürecinde karşılaştıkları problemlere çözüm yolları bulabileceği, öneri sunabileceği konular olmalıdır. Hayal güçlerini artıracak yaratıcı drama yöntemi uygulanabilir. (Ö35)

Önce biz onlara güvenelim ve bu güveni verelim. Yanlışta olsa katılımına, yapmasına izin verip, yüreklendirelim. Onların biri adımına on adımla karşılık verelim. Kendine güveni bu sayede artar. Yanlış ve eksiklerinde kendimizden örnek verelim, ben de zamanında senin gibi şöyle yapmıştım diyelim ki kendine güvenen, kişiliğinin farkına varsın. İşbirlikçi öğrenme ile sosyalleşirler ve derse de çok uygun olur. Piyes, tiyatro aynı şekilde (Ö72)

Bireysel gelişimlerine katkıda bulunmak için olayları yorumlama, olaylar arasında bağlantı kurma gibi yetenekleri geliştirilebilir, öğrencinin sosyalleşmesi için ise grup çalışmaları, geziler vs. düzenlenmeli. (Ö77)

Kişiliğin gelişmesinde kendine güvenme öğrenciler için en önemli adım. Kendine güven duygusunu kazanamayan öğrenci ne sosyal alanda ne de diğer alanlarda etkili olabiliyor. Derse aktif katılımla ilgili önlemler alınabilir. İşbirliğine dayalı grup çalışmaları ders içinde artırılırsa derse ilgi, kendine güven artabilir. (Ö56)

Öğrencilerimizin bireysel ve toplumsal gelişimlerine katkı sağlamak için sınıf atmosferinin nasıl olması gerektiği konusundaki öğretmen görüşleri de şu şekilde özetlenebilir:

Öncelikle öğrenciye kendi varlığı ile bir değer olduğu kavratılmalı, aynı şekilde diğer bireylerinde değerli olduğu anlatılmalıdır. Sahip olduğu kişilik özelliklerinin farkına varması sağlanmalı, toplumda kendisini rahatça ifade edebilmesi için sınıfta aktif hale getirilmelidir. Görüşlerini açıkça ifade etmesinin kendisi açısından önemli olduğu kavratılmalıdır. Gerektiğinde hayır diyebileceği, olayları, davranışları, yerleşmiş kalıpları eleştirebileceği öğretilmelidir. (Ö2)

Öncelikle derslerde öğrenciler aktif hale getirilmeli, kendisinin bir değer olduğunu fark etmeli, dışlanmamalı, küçük düşürücü söz ve davranışlardan uzak durulmalı, öğrenci dikkatle dinlenmeli (Ö41)

Kendi varlığının toplumun içinde değer gördüğü duygusunu, herkes gibi olma, ait olma duygularının derse katıldığı, öğrencinin aktif olduğu dersler olmalıdır.(Ö38)

Sosyal Bilgiler toplumsal olayları ele alan, bireylerin sosyalleşmesinde büyük rolü olan bir derstir. Öğrencinin söylediklerinin desteklenmesi pekiştireçlerin verilmesi kendine olan güveni artıracağı için çokça kullanılmalıdır. Ayrıca toplumsallaşması için toplumdaki

sorumlulukların farkına varması sağlanmalı, öğrencinin her yönden bireysel, toplumsal olarak kendini bu derste yetiştirme imkanı sağlanmalı (Ö12)

Vatandaşlık bilincine sahip olmalarını sağlamak, güncel ve özellikle de birey ve toplumu ilgilendiren olayları sınıf ortamına getirip sıcak tutmanın birey ve toplumun gelişimi açısından olumlu buluyorum. (Ö26)

Sosyal Bilgiler dersi birebir toplumsal konularla ilişkilidir bu yüzden öğrencilerin bireysel ve toplumsal gelişimine yönelik davranışlar kazandırmak için öncelikle öğretmenin uygulama ve davranışları ile örnek olması gerekir. Öğrencinin ailesinde ve toplumda görmüş olduğu düşünce ve davranışlar ile öğretmenin aktardıkları arasında çokça farklılıklar olabilmektedir. Uygun örnekler ile doğru gelişim sağlanmalıdır.(Ö30)

Sosyal Bilgiler dersinde öğrencilerin hem bireysel hem de toplumsal gelişimini sağlamak için sınıf ortamının demokrasi kurallarına göre oluşturulması gerekir. Hem öğretmen hem de öğrenci önyargısız, hoşgörülü ve bireysel farklılıklara saygılı olmalıdır. Böylece öğrencinin kendisine olan güveni artar, yeteneklerinin farkında olur. Bu kazanımları toplumsal alanda da kullanır hale gelir.(Ö31)

Öğrencilerin kendilerine olan özgüvenlerini kazanmaları sağlanmalıdır. Sınıfta öğrencilerin kendi yanlışlarını ve doğrularını objektif olarak değerlendirmeleri sağlanmalıdır. Arkadaşları ile diyalog ve ilişkilerinde kendi kurallarının yanında toplumsal kurallara da neden uymaları gerektiğinin farkında olmaları gerekir.(Ö48)

Çocuğun kendine olan güvenin artırmak için ona yapabileceği sorumluluklar verilebilir. Bunları yerine getirdiğinde “başarıyorum” duygusunu yaşar ve güven kazanır. Biz büyüklerin ona güvendiği hissini yaşaması gerekir. Derslerde söz alırsa, kendin ifade ederse sosyalleşmesi artar. Onlara bol bol söz hakkı tanımak gerekir.(Ö80)

Öğrenci sınıfta aslında toplum içindedir. Öğretmen sınıfta demokratik bir yapı oluşturmaya özen göstermeli, her öğrencinin haklarını bilmesi, kullanması birey olarak saygı görmesi, özgüvenle ihtiyaç ve dileklerini açıklaması temel kural olmalıdır. Tüm bunlar yapılırken sınıfta saygı, sevgi, hoşgörü ve dayanışmanın olmazsa olmazlar arasında bulunduğu unutulmamalıdır. Kısaca sınıf ortamının aslında özlenen toplumsal yapı olmasına özen gösterilmelidir.(Ö83)

Derste öğrencilerin fikirlerini söyleyebilecek konular belirleyerek onların konu üzerinde konuşmaları sağlanmalıdır. Bizim fikirlerimize uysun ya da uymasın öğrenciyi destekleyerek konuşmaları ve bir konu üzerinde düşünmeleri sağlanmalıdır. Eleştirel konuşmalar hiçbir zaman bastırılmasın, gerektiğinde ödüllendirme yapılsın. (Ö70)

Konular tartışmaya yönelik seçilmelidir. Daha çok öğrenci merkezli olmalı, onların konularla ilgili duygu ve düşünceleri öğrenilmelidir. Öğretmen dersiyle ilgili yeterliliğe sahip olmalı, öğrenciye rehberliği doğru yapmalıdır. (Ö51)

Sosyal Bilgiler dersinin öğrencilerin bireysel ve toplumsal gelişimlerine katkı sağlama konusundaki önemi de aşağıdaki cümlelerle özetlenebilir:

Öğrencilerimizin kişiliklerini geliştirebilmek, bu konuda onlara yardımcı olabilmek için aslında en uygun ders Sosyal Bilgilerdir. Çünkü dersimizde özellikle müfredatın yenilenmesiyle birlikte karşılıklı konuşma, fikir yürütme, tartışma, değerlendirme gibi etkinliklere sık sık başvurmaktayız. Dolayısıyla öğrenciler kendilerini karşılıklı konuşma ortamında oldukça rahat bir şekilde ifade edebilmektedirler. Bu konuda bizlere düşen görev öğrencilerimize kendilerini ifade edebilecekleri ortamı hazırlamaktır. Onları sonuna kadar dinlemek, onlara birey olduklarını hissettirebilmek için fikirlerini açıklamalarını teşvik etmeli ve bunun için ödül yöntemine başvurarak bu davranışları pekiştirmeliyiz. Öğrencilerin sosyalleşmesi için özellikle uygulamamız gereken yöntemlerin başında grup çalışmaları gelmektedir. Heterojen gruplar oluşturarak içe kapanık öğrencilerin de sosyalleşmesini ve bir birey olduğunu anlamasını sağlamalıyız.(Ö10)