On Üçüncü Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorum

Alt Problem 13: Vatandaşlık aktarımında başarılı olabilmek için Sosyal Bilgiler derslerinde uygulanması gereken yöntemlere ilişkin öğretmen görüşleri nelerdir?

Örneklem grubundaki öğretmenlerin vatandaşlık aktarımında başarılı olabilmek için derslerinde uygulamaları gereken yöntemlere yönelik görüşleri açık uçlu bir soruyla belirlenmeye çalışılmış, verilen cevaplar betimsel analize tabi tutularak değerlendirilmiştir. Öğretmenlerin Sosyal Bilgiler dersinde uygulaması gereken yöntemlere ilişkin düşünceleri aşağıdaki cümlelerde özetlenmiştir.

Derste etkin öğrenme, başarılı vatandaşlık aktarımının sağlanmasında kullanılacak yöntemlerin başında örnek olay yöntemi, drama yöntemi ve tartışma yöntemleri kullanılmalıdır. Ayrıca farklı görüşler, fikirlerin ortaya çıkması açısından beyin fırtınası tekniği de kullanılabilir. (Ö12)

Özellikle eğitimde teknolojinin kullanılmasının sağlanması ile öğrenci merkezli öğretim teknikleri, beyin fırtınası, anlatım, soru-cevap, örnekleme, örnek olay incelemesi teknikleri kullanılmalıdır.(Ö17)

Vatandaşlık aktarımında başarılı olmak için, örnek olaylar oluşturulmalı, drama teknikleri kullanılmalı, metnin gelişme ve sonuç kısmını yazma etkinlikleri kullanılmalıdır. (Ö31)

Özellikle dramadan yararlanmak gereklidir. Bence drama öğrencilerin iyi bir vatandaş olmasını sağlamak, maksatlı dersin işlenişini yaparak, yaşayarak öğrenme ortamına taşımaktadır.(Ö6)

Günlük hayatımızla ilgili karşılaştığımız her türlü olay bu dersin konusudur. Dolayısıyla günlük olaylar drama ile anlatılmalıdır. (Ö18)

Drama, doğaçlama. Gruplar kurulmalı, doğrusu-yanlışı tiyatro şeklinde sunulmalı. Herkes görev almalı. Rolleri sayesinde öğrenecekler, yaparak öğrenecekler. Her sunum sonrası doğrusu-yanlışı tartışılıp, değerlendirilmeli ve herkes kendi ifadesi ile birleştirme yapıp değerlendirilmeli. Bilgi, ifade, tartışma, analiz, sentez, değerlendirme (Ö72)

Öğretmenlerimiz dramanın etkili bir yöntem olduğu konusunda hemfikir görünmektedirler. Bununla birlikte örnek olay incelemelerinin, gezi-gözlem yönteminin, öğrencilerin aktif rol alacakları yaparak-yaşayarak olayları algılayacakları yöntemlerin kullanımına da dikkat çekmektedirler. Bu konudaki görüşleri aşağıdaki örnek cümlelerle aktarılabilir:

Vatandaşlık görev ve sorumluluklarını öğrencilerimize aktarmak için ve iyi bireyler, sorumluluklarını bilen, milletine bağlı iyi vatandaşlar yetiştirmek için bilgiyi aktarmaktan çok pratikte nasıl kullanmaları gerektiğini onlara kazandırmalıyız. Kalıplaşmış bilgileri öğrencilere empoze etmek yerine örnek olaylardan yola çıkarak onların neyi nasıl yapmaları gerektiğini yine öğrencilerimizin kendileri tarafından çıkarımda bulunarak anlamalarını beklemeliyiz.(Ö10)

Özellikle örnek olay çalışması ile hak ve sorumluluk kavramı işlenmelidir. Gazete kupürleri ile güncel çalışmalar yapılabilir. Devlet yönetim kademesi için albüm çalışması yapılabilir. Münazara yöntemi ile öğrenciler düşünmeye sevk edilmelidir. (Ö34)

Öğretim teknikleri temelinde bu konu ele alındığında hedeflenen davranışın gerçekleşebilmesi için genel manada öğretim tekniklerinin uygulanması gerekmektedir. Fakat eğitimin diğer alanlarında meydana gelen gelişmelere paralel olarak bu tekniklerin uygulanması alanlarında meydana gelen gelişmelerde dikkate alınmalıdır. Gezi gözlem etkinliklerinin gerçekleştirilmesinde uygulanan prosedürlerin caydırıcılığı ile ortaya çıkan olumsuz tutum bu yöntemlerin hayati önemi dikkate alınarak ortadan kaldırılmalıdır. Sosyal yaşamın içine öğrenmenin çekilmesi ve planlanan amaçların bu şekilde yürütülmesi olumlu davranış gelişimini destekleyecektir.(Ö36)

Kurum ve kuruluşlarla sıkı ilişki içerisinde olunmalı her kurum kendini tanıtıcı seminer ya da geziler düzenlemeli.(Ö38)

Yaparak ve yaşayarak uygulatılabilecek, gezilecek ve görülecek yerleri keşke yerlerinde mekan ve kişiler olarak öğrencilerimize gösterebilsek. İnanıyorum ki daha iyi bir öğrenme olacaktır. Kalıpçılık konusuna katılmıyorum. Öğrenciler serbest düşünmeli-istediğini söylemeli hatta bazı tabular yıkılmalıdır. (Ö55)

Vatandaşlık aktarımında öğrencilerin konuları özümsemesi için yaparak, yaşayarak öğretim ilkelerinden hareket edilmeli, yüzeysel bilgi verilme amaçlı, uygulamalardan çok uygulama ve öğrencilerin bilgileri içselleştirebileceği yöntem ve teknikler kullanmalı (Ö59)

Bu derste öğrencilerin iyi bir gözlemci olmasının önü açılmalı, sınıf düzeni katılımcı birey ve tartışma ortamına uygun düzenlenmeli, sınıf içi demokrasi işletilmeli, gözlem ve toplumsal incelemelerle, belli konularda toplumsal anketlere başvurulmalıdır. (Ö66)

Sosyal Bilgiler öğretiminde kullanılacak öğretim yöntemlerinin bilişim teknolojisi ile ilişkili olanları da aşağıdaki cümlelerle özetlenmeye çalışılmıştır:

Sosyal Bilgiler dersi, öncelikle okulun fiziki imkânları elverişli ise normal sınıf ortamında değil, özel olarak dizayn edilmiş Sosyal Bilgiler laboratuarı veya Sosyal Bilgiler odasında işlenmelidir. Duvarlarında haritalar, tarihi, coğrafi tablolar, büyükçe bir küre vb. araçlarla donatılmış bir ortam öğrenciyi daha çok motive edecektir. Sosyal Bilgiler dersi artık mümkün olduğunca görsel olarak işlenmelidir. İmkanlar zorlanarak projeksiyon, bilgisayar, İnternetten yararlanılmalıdır.(Ö8)

Kitaplar yanında görsellerle desteklenerek öğrencilere daha çok konuşma hakkı verilmelidir. Sosyal Bilgiler dersini destekleyen CD’ler hazırlanmalı kitaplar yanında okullara verilmelidir. (Ö46)

İyi bir vatandaş yetiştirmek istiyorsak, bunun için her sinema şirketine kanuni sorumluluk getirilmeli. Film ve dizilerde vergi kaçırmayan, toplumsal ve sosyal kurallara uyan tiplemeler filmlerde kahramanların bir özelliği olmalı. Ayrıca üniversitelerde yabancı toplum bilimcilerin görüşleri bizim halkımıza dayatılmamalı. Sosyal bilimlerde herkes bunu bilir ki her toplumun yargıları, ihtiyaçları değerleri farklıdır. Sadece ders ve kitapla tek başına Sosyal Bilgiler dersini öğretip iyi bir vatandaş yetiştirmeye çalışmak kitle iletişim araçlarını göz ardı etmek bence anadan doğma körlere renklerin güzelliğini anlatmak gibi bir şey. (Ö78)

Sosyal Bilgiler programının uygulanması sürecinde gerekli beceri, bilgi ve kavramları kazandırmada işe koşulabilecek ve etkinliklerimize temel oluşturabilecek bazı uygulamalar şunlar olabilir:

Örnek Olay İncelemesi, Geri Plandaki Düşünceleri Bulma ,Slogan Bulma, Reklam Hazırlama/Poster Afiş Hazırlama, Şiir-Öykü Yazma/Şarkı Yapma, Görsel İmge Oluşturma, Önem Sırasına Koyma, Başlık Bulma, Sınıflama, Örnek Verme, Kendini Değerlendirme, Yordama Yapma, Bulmaca, Dramatizasyon, Tavsiyede Bulunma, Karşılaştırma, Problem Çözme, Görüşme Yapma, Alan Gezileri, Kavram Haritası Oluşturma, Kanıtlama(MEB, 2005a: 103-105).

Tüm bu uygulamalarla birlikte; empati kurma, değerlendirme, benzetim, günlük yaşamla ilişkilendirme, not alma, görüş tarama, gözlem, formülleştirme, haber toplama, önceki düşündükleriyle karşılaştırma, bildikleriyle bağ kurma, dosya oluşturma, öykü tamamlama, öğretim malzemesi hazırlama, çalışma yaprağı, koleksiyon yapma, hipotez oluşturma ve sınama, yıllık hazırlama, tersinden düşünme, anlaşma imzalama, pantomim, öğrendiklerini listeleme, proje, gazete çıkarma, yeniden yazma gibi uygulamalar etrafında farklı öğretim etkinlikleri yapılandırılabilir (MEB, 2005a: 105)