On Dördüncü Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorum

Alt Problem 14: Sosyal Bilgiler dersinde sosyal bilimlerin metodolojisini (yöntem bilimini) öğrencilere kazandırmak için yapılması gerekenlere ilişkin öğretmen görüşleri nelerdir?

Örneklem grubundaki öğretmenlerin sosyal bilimlerin metodolojisini öğrencilere kazandırabilmek için derslerinde yapılması gereken uygulamalara yönelik görüşleri açık uçlu bir soruyla belirlenmeye çalışılmış, verilen cevaplar betimsel analize tabi tutularak değerlendirilmiştir. Öğretmenlerin sosyal bilimlerin metodolojisini Sosyal Bilgiler dersinde kazandırabilmek için yapılması gerekenlere yönelik düşüncelerine aşağıdaki cümleler örnek verilebilir.

Öğrencilerimize kazandırmamız gereken temel unsurlardan biri de Sosyal Bilgiler dersinin çalışma metodunu öğretmektir. Çalışma metodunu öğrencilerimize kazandırmak için verdiğimiz araştırma ödevlerinin tamamını bilimsel araştırma basamaklarına uyarak yapmalarını sağlamalıyız. Öğrencilerimiz eve verilen araştırma ödevlerini yapmış olmak için yapmaktadır çoğu zaman. Asıl yapılması gereken onlara araştırma yapmaları değil, araştırma yapmanın gerekliliği anlatılmalı ve öğrencilerimiz araştırmalar sonucu hangi tutum ve davranışları kazanacağı konusunda bilgilendirilerek güdülenmelidir. Hatta

gerekirse yöntem, bilgi ve becerisini kazandırmak için araştırmada öğrencilere birebir rehberlik edilmeli ve yaptıkları çalışmaların her aşaması ödüllendirilmelidir.(Ö10)

Araştırmanın nicel verilerinin elde edildiği ankette yer alan “Öğretmenler öğrenciler için Sosyal Bilgilerin önemini ve yöntemini açıklarlarsa onlar bunu gelecekte hayatlarında kullanacaklardır.” İfadesine verilen cevapların aritmetik ortalaması 4,30 olup bu değer yukarıdaki cümlelerde ifade edilen rehberlik rolünü destekler niteliktedir.

Öğrencilere kendi çağlarında bir bilimsel makale hazırlatılabilir. (Zaten yapıyoruz) Küçük kitapçıklar hazırlatılabilir. Bu konuda en önemli mesele öğrencilerin kütüphanelerden uzaklaşmaları. İnterneti her şeyin anahtarı olarak görüyorlar. Araştırmalarını kütüphaneden yapan öğrenci son derece az. Bilimsel araştırma basamakları zaten konularımızda var. İşte bu mevcut sistemi iyi bir şekilde uygulamalı ve hatta öyle uyduruk okul dergileri yerine her okulun bilimsel dergiler hazırlaması gerekir. (Ö11)

Sosyal Bilgiler dersinde sosyal bilimlerin yöntem bilimini öğrenciye kazandırmak için genişletilmiş proje görevleri verilebilir. Daha çok üniversitelerin bazı bölümlerinde uygulanan tez çalışmaları gibi her aşamasında rehberlik yaparak, öğrenciye yol göstererek yapılmalı, öğrenciye nasıl çalışacağı açıklanmalıdır.(Ö31)

Sosyal Bilimlerin metodolojisini kazandırmak amacıyla müfredatta da bulunan araştırma yapma ile ilgili konular iyi kavratılıp, kütüphane kullanımı sağlıklı verilebilir. Not alma kavratılabilir. (Ö30)

Sebep-sonuç ilişkisi, belgelere dayanması, laboratuvar bilimlerinden farklılıklar, deney ve gözlemelerden uzaklığı doğru bir şekilde işlenmelidir. Soru soran bir öğrenci tipi oluşturulursa bilimlerin özellikleri daha doğru kazandırılır.(Ö34)

Bilimsel düşünme ve bunların basamakları ile genel olarak bilimsel düşünme yeteneği ve davranışı kazandırılabilir. Sosyal Bilimler denilince akla gelen tarih dersinde deney ve gözlemin yer almaması halk içinde pozitif bilimler karşısında Sosyal Bilgilerin subjektif bir değerlendirmeye tabi tutulmasına ve pozitif bilimlerin dışına itilmesine neden olmaktadır. Metodoloji anlamında yeterlilik kazandırılmış elemanlar ile bu bilinç kazandırılmalıdır. (Ö36)

Sorun belirleme, hipotez geliştirme, kaynak tarama, hipotezleri test etme ve yazma yöntemleri derslerde kullanılmalı, öğrencilerin kullanabilmeleri içinde rehberlik edilmeli. (Ö57)

İşte bu sorunun cevabı Sosyal Bilgiler dersinin kendisidir. Zira sorun belirleme, hipotez geliştirme, test etme ve yazma sosyal bilimlerin temelidir. Bu anlatılanlar tamamen sosyolojinin kapsamına girer bunun temel eğitimi Sosyal Bilgilerdir. İşte bu dersin amaçlarının ve ilkelerinin iyi öğretilmesiyle bunlar kazanılır. (Ö62)

Sosyal Bilgiler dersinde sorun belirleme ve sorunu çözme yolları, test etme ve yazma metotlarını öğrencilere kazandırmak için yaşamlarından, uygulamalarından örneklere gidilebilir.(Ö71)

Sosyal Bilgiler dersinde okuma ve anlatmaya dayalı olamayan, araştırmaya dayalı eğitim yapılmalı. Öğrencilerin üretilen sorunlar üzerinde yapılacak olan kaynak tarama, araştırma gibi çalışmalar mutlaka yaptırılmalı, elde ettikleri bulguları da karşılaştırma yaparak yorumlamalıdır.(Ö70)

Farklı zamanlarda konularla ilgi anket çalışması düzenlenebilir, kendinin düşüncelerini ifade edici araştırmalara yer verilebilir, günlük yaşamlarında karşılaştıkları sorunlar ve çözüm yolları ile ilgi münazaralar düzenlenebilir.(Ö81)

Zaman kavramı çok iyi kazandırılmalıdır. Sosyal olayların sebep-sonuç ilişkisi dikkate alınmalıdır. Etki-tepki mekanizması tanıtılmalıdır. Mutlak doğrunun olmadığı ancak farklı çözüm yollarının olduğu kavratılmalı. Öğrenci gelişim özellikleri yakından-uzağa doğru ilkesi ele alınmalı ancak tek başına yeterli olmamaktadır.(Ö89)

Sosyal Bilgiler dersinde sosyal bilimler metodolojisinin öğrencilere kazandırılmasında öğrencinin merkez alınması öğretmenlerimiz tarafından dikkatimize sunulmaktadır. Bu konudaki öğretmen görüşlerine aşağıdaki örnekler verilebilir:

Sosyal Bilgiler dersinde, sosyal bilimlerin metodolojisini öğrencilere kazandırmak için yapılanlarda mutlaka öğrenci merkez alınarak hareket edilmelidir. Konuların sonunda kısa değerlendirmeler yapılmalıdır. Soru-cevap, ben kimim, beyin fırtınası gibi yöntemlerle öğrenci dersin içine çekilmelidir. (Ö8)

Sosyal bilimlerin yöntemlerini çocuğa kazandırmak için gerekli temel donanımların verilmesi gerekir. Olayları ve olguları sorgulayıcı nedenlerini araştırıcı şekilde öğrenci yetiştirilmeli. Her olguyu olduğu gibi kabullenme, kalıplar halinde alma bu yöntemlerin kazandırılması için engel olacak etkenlerdir. Sınıf ortamında öğretmenin çocuğu ön plana çıkaran öğrenci merkezli bir çalışmanın yapılmasının sosyal bilimler yöntemini kazanmada katkısı büyük olacak.(Ö85)

Sosyal Bilgiler dersinde sosyal bilimler metodolojisinin öğrencilere kazandırılmasında etkili olabilecek bir öneri ve eleştiri de aşağıdaki cümlelerde ifade edilmiştir.

Sosyal Bilgiler dersinde özellikle metodolojinin öğretildiği 6. sınıf “Sosyal Bilgiler Öğreniyorum” konusunun içeriği genişletilerek, ders saati sayısı arttırılabilir.(Ö17)

Sosyal Bilgiler dersinde öğrencilerin metodolojiyi kazanmaları için tüm derslerde olduğu gibi bu derste de çok miktarda yazılı eserin taranması ve okunması gereklidir. Ancak şahsi kanaatimce bu metodolojiyi kavrama ilköğretim çağı için erken bir evredir.(Ö6)

Sosyal Bilgiler dersinde öğretmenin önemli görevlerinden bir tanesi de sosyal bilimlerin metodoloji ve kavramlarını sunmaktır. Böylece öğrenciler daha sonra karşılaşacakları sorunlara bu kavram ve yöntemleri uygulayarak çözüm üretebilirler.