Arap Edebiyatında Nizar Kabbani’nin Ve Mahmut Derviş’in Şiirlerinde Arap Kimliği ve Vatan Sevgisinin İfade Edilişinin Karşılaştırılması
163
başlamıştır. Haziran Hareketi’nin kurucusu ve önde gelen şairi Kabbani gerek 1950’lerdeki şiirde sadeleşme hareketinde, gerekse 1967’deki Altı Gün Savaşı’nın ardından revaç bulan Arap şiirinin öncüsü olmuştur. Eserleri: İşgal Altında, Gazaba Uğramış Şiirler, Ben Beyrut (Deneme), Aşkın Kitabı, Gözlerinin Mavi Limanında, Yasak Şiirler, Seninle Evlendim Ey Özgürlük, Gerileme Kitabına Dipnotlar.
Mahmut Derviş’in Şiirlerinde Arap Kimliği ve Vatan Teması
Filistin’in modern şiir alanında yetiştirmiş olduğu öncü şairlerden Mahmud Derviş’in şiir üslubunda sanatsal ağırlığın yanında siyasi şuurun da hissedilmesi şiirlerinin popülaritesini artırmaktadır. Arap dilinin fesahat ve belagatini şiirlerinde verdiği mesaj içerikli anlatımına aksettirmesi, kendisini Arap ve dünya edebiyatında örnek gösterilen şairler arasına dâhil etmiştir. Vatanı, insanın hayatıyla ve gerçeğiyle özdeşleştiren bu kalemin ona dair betimleyici anlatımı, edebî ağırlığının ölçütü sayılmaktadır. Filistin davası,447 diğer Filistin’li şairler gibi kaleminin son damla mürekkebi tükenene kadar yazacağı bir davaydı. Mahmud Derviş’in şiirini ondan ve Filistin trajedisinden ayırmak zordur. Derviş, vaka ile trajedi arasındaki doğrudan ilişkiyi ortadan kaldırmaya çalıştı.
Filistin’de yaşanan kâbusu sembol, anlam, imaj, bağlam, kaçış ve fizibilite sorunu ile ifade etme çabası verdi. O, bu aşamada mesafeyi ortadan kaldırdı ama davayı iptal etmedi”.448
Derviş’teki vatansever yapının onun ifadelerinde yeterince açık ve sarih olduğu muhakkaktır. Vatan nedir? Sorusu ona göre öyle sıradan iki üç kelimeyle özetlenip bırakılacak bir soru değildir. Vatan sıladır ona göre davadır. Bir cengaver memleket davası uğruna ağabeyinin göğsüne bir hançer sarar ve affı için dua eder. Vatan insanın aslından alınan hakikati ve toprağı geri almak için ölme özlemidir. Vatan, onun anlayışına göre sadece bir toprak değildir. Toprak bir gerçekle bir aradadır toprak. Hak seninle toprak onlarla.
Ziyafet için gözyaşını sakla, sadece neşe, için ağlayacağız. Huzur ve mutluluk vardır, sessizlikte yaşam vardır. Hem ikisi arasında kimsenin farkında olmadığı ayrıntılar vardır.
Sen kendin ol ve kalbinin yükünü tek başına taşı.
Derviş, umut kuşunu uçurmaktan yanadır. Onun nezdinde vatan ve umut hep yan yanadır: “Umut bir madde ya da fikir değil bir hediyedir. Geçici bir aşk ve gecede bir gül gibi unutulmak… Hayallerimi seçebilir miyim, yoksa elde edilemeyecek olanı hayal ederim.
Bana gelince, ipek böceğinin beni ipek ipliğe dönüştürdüğü dut ağaçlarının içine gireceğim.
447 http://www.moslimonline.com/index.php?page=artical&id=403&search=%#.X1fdVHkzZdg Erişim tarihi:
9.09.2020.
448 http://www.jehat.com/ar/Sha3er/Pages/mahmood_darweesh2.htmlErişim tarihi: 9.09.2020.
1. Uluslararası Ankara Sempozyumu
Efsaneler anlatan kadınlardan birinin iğnesinden geçeceğim ve ardından bir şal olup rüzgârla uçacağım.449
لئافتملا ةقرو ،روسنلا فنع اندولج تحت نأ فرعأ تنك ام لوادج سرعو ... ٍةفصاع َدلايم ٍةنازنز يف رونلا َّيلع اوُّدَس لعاشم ُسمش ... بلقلا يف ْتجَّهوتف لبانس جرم ..رادجلا ىلع اوبتك يلتاق َروص رادجلا ىلع اومسر لئادج ُللاظ اهَحملام ْتحمف ايماد كمسر نانسلأاب ُترفحو لحارلا باذعلا ةينغُأ ُتبتكو يتميزه ملاظلا محل يف تدمغأ يلمانأ سومشلا رعش يف تزرغو س ىلع نوحتافلا و يلزانم حوط
يلزلاز دوعو ّلاإ اوحتفي مل
!
يتهبج جُّهوت ّلاإ اورصبي نل يلسلاس ريرص ّلاإ اوعمسي نل ابع بيلص ىلع تقرتحا اذإف يتد
[ لتاقُم ّي َز ب .. اسيدق تحبصأ ١
] Kartalların şiddeti, iyimser yaprağı
Derimizin altındaydı öğrendiğim ne varsa Bir fırtınanın doğuşu…ve düğün törenleri Zindan da üstümdeki nuru engellediler Kalbinde parladı güneşin meşalesi Duvarlara çayırı, sümbülleri çizdiler Duvarlara katilimin resimlerini çizdiler Duvarların gölgesi yüz hatlarını sildi Resmini kanlı dişlerle kazıyarak çizdim Yitip giden azabın şarkısını yazdım Yenilgimi karanlık etle kapladım
449https://mawdoo3.com/%D8%A3%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%84_%D9%85%D8%AD%D9%85%
D9%88%D8%AF_%D8%AF%D8%B1%D9%88%D9%8A%D8%B4_%D8%B9%D9%86_%D8%A7%D9%
84%D9%88%D8%B7%D9%86Erişim tarihi: 10.09.2020.
Arap Edebiyatında Nizar Kabbani’nin Ve Mahmut Derviş’in Şiirlerinde Arap Kimliği ve Vatan Sevgisinin İfade Edilişinin Karşılaştırılması
165 Parmak uçlarımı güneşlerin ışıklarına soktum Evlerin çatılarında kaim olan Fatihler
Sadece depremler sözlerimi açtılar Sadece alnımın parıltısını görecekler Sadece bir zincirin gıcırtısını duyacaklar İbadetimin haçında yandığım zaman;
Bir savaşçı forması içinde aziz oldum…
Mahmud Derviş
BİTAKA HUVİYYE (KİMLİK KARTI) Yaz!
Ben bir arabım
Kimlik numaram elli bin Sekiz tane çocuğum var
Dokuzuncu da sonbaharda gelecek!
Bu seni öfkelendiriyor mu?
Yaz!
Ben bir arabım
Ne lakabım var ne de soyadım Öfkeyle dolup taşan bir ülkede Taşları çatlatır benim sabrım Dal budak salmıştı köklerim Daha doğmadan zaman
Tarihin çağları henüz açılmamışken
Henüz yeşermemişken servi ve zeytin ağaçları Boy vermemişken çimenler
Babam rençper bir aileden gelir Aristokrat zümreden değil Dedem de sıradan bir çiftçiydi Okumayı öğrenmeden önce
Güneşin büyüklüğünü bana öğreten…
Yaz!
Ben bir arabım.
Sen atalarımın bağlarını,
1. Uluslararası Ankara Sempozyumu
Çocuklarımla ekip biçtiğimiz Toprağımızı gasp ettin Bize ve bütün torunlarıma
Bıraka bıraka bu kayaları bıraktın.
Hükümetimiz onları da alacakmış.
Doğru mu?
O halde yaz!
İlk sayfanın başına yaz!
Ben insanlardan nefret etmiyorum Kimseye de saldırmam
Ama…
Aç bırakırlarsa beni Bırakırlarsa çırılçıplak, Yerim etini beni soyanın Hem de yerim çiğ çiğ Açlığımı kolla benim Ve öfkemi
Damarıma basma sakın!
Mahmud Derviş
Mahmud Derviş, Filistin şairlerinin geleneksel duruşuna tabi olmuş ve Filistin davasını sanatına mihver ederek mısralarına ustalıkla oturtmuştur. Sanatın mesaj verme niteliğini sonuna kadar önceleyen bu kurgusal yapının gerçeği ifade etmesi açısından tarih bilimine de katkı sağlayacağı muhakkaktır. İnsanı ve onun en ziyade temel ihtiyacı olan özgürlüğü “intifada” (silkiniş ve ayağa kalkış) olarak betimleyen bu cesur mısraların muhataplarına vermiş olduğu cevabın dokuz şiddetinde bir depremden farksız olduğu muhakkaktır. Şiirin biçimsel yapısı tamamen anlaşılır ve sadedir. Üslup yönüyle de topluma eşit bir pencereden baktığı ve bu anlamda adil bir yaklaşıma sahip olduğu da görülmektedir.
Derviş, özgürlüğe olan aşkını ve ihtiyacını şöyle ifade etmektedir:
“Ben aslında kendimi yazmak, çiçeklerimi yazmak, böceklerden bahsetmek isterim.
Ama bunlardan bahsedebilmek için öncelikle özgür olmam gerekir. Benim özgür olabilmem için de öncelikle ülkemin özgür olması gerekir”.
Arap Edebiyatında Nizar Kabbani’nin Ve Mahmut Derviş’in Şiirlerinde Arap Kimliği ve Vatan Sevgisinin İfade Edilişinin Karşılaştırılması
167
Bu şiirlere hakim olan anlayışın Mahmud Derviş’in şahsında duygularına tercüman olduğu ve Filistin halkının anlayışı olduğu da bilinmektedir. Şiire akseden dik duruşun bir kimlik ifadesi olmakla beraber asil bir özgürlük istemi olduğunu söylemekte yarar vardır.
Bize göre şairin mahareti, şiirin mekân ve zamana bağlı yönünü çıplak ve net ifadelerle işlemek, zihinlere özgürlüğe hasret bir halkın haritasını nakşetmektir.
Şair, aslında kimlik kartı şiiriyle sadece Filistin halkını değil, bütün Arap
coğrafyasını da hedefine almıştır. Cesur, bilinçli, korkusuz, mağrur ve saygın bir şahsiyetle tavrını alır. Vatanlarına işgali ve ihlali layık gören İsrailliyi ve onu destekleyen batılıyı alır karşısına ve had bildirmenin tarihini yazacak şu sözlerle haykırır: “Yaz! Ben bir Arabım!”
Halkının yüreğine su serpen bu mısralar kısa zamanda meşhur olmuş ve 1964 yılında kaleme alınan şiir, bestelenerek şarkı haline getirilmiştir. Yıllar yılı zulüm altında inleyen bu mazlum halkın onurlu duruşunu öne çıkaran bu kimlik haykırışıyla Arap kimliği batının gözüne sokulurcasına tarihin sayfalarına Mahmud Derviş tarafından bir edebî eser olarak kaydedilmiştir. Beni bir palmiye ağacının örgülerine sarkıtıp asın...
Ben palmiye ağcına ihanet etmeyeceğim!
Bu topraklar benim...
Mazide ben onda deve sağmıştım
Ondaki var oldum ben… ülkem bir hikaye yığını değil…
1. Uluslararası Ankara Sempozyumu
Bir anı değil. Bir tarla değil halkı…
Halkının tarlası geçmişte kalanlara ışık değil…
Vatanım garibin kederine öfkelidir…
Çocuk ta bir bayram ve bir öpücük istiyor…
Ve bir hapishane hücresine rüzgar uğramaz olmuş Yaşlı bir kadın ağlamakta oğulları için
Ve tarlası…Bu topraklar benim etim, kemiğim ve kalbim…
Hurma ağacı gibi çimlerinin üzerinde uçar…
Beni Palmiye örgülerine astılar
As beni haydi! Palmiye ağacına ihanet etmeyeceğim!