ICONIUM SİKKELERİ

Konya bölgesi erken dönemlerden itibaren birçok medeniyete ve uygarlığa ev sahipliği yap-mıştır. Roma döneminde Konya’nın ismi Iconium olarak geçmektedir. Iconium, sınırları tam olarak belirli olmamakla birlikte, Toros dağlarının bir kıs-mı ile Kappadokia’nın bir kıskıs-mını içerisine alan Lykaonia bölgesinin en önemli kenti olarak nite-lendirilebilir. Antik Yunan döneminde Genç Ky-ros’un ordusunda yer alan Ksenophon, Anabasis isimli eserinde, Tyriaieon (Ilgın civarı?) kentin-den sonra üç stathmos, yirmi fersah yol alındıktan sonra Phrygia’nın son şehri olan Iconium’a gelin-diği ve burada üç gün kalındığından bahsetmekte-dir (Ksenophon, I, 2.19). Strabon ise Iconium’un Kappadokia’yla Lykaonia’yı, Kilikia Trakheia’dan ayıran bölge olduğunu ve zengin topraklarının bu-lunduğunu belirtmiştir (Strabon XII, 6).

Iconium şehri, bulunduğu konumdan dolayı Roma döneminde de ticari bir merkez olma özelli-ği göstermiştir. Ephesus’tan başlayan ve Magnesia, Yukarı Menderes Vadisi, Lycus vadisi üzerinden Apamea, Pisidian Antioch üzerinden gelen Güney Ticaret Yolu Iconium’a ulaşmakta ve buradan da Tyana ve sonrasında Tarsus’a kadar gitmektedir (Freed 1941, 33).

Güney Ticaret Yolu üzerinde yer alan Iconi-um kentinde yapılan araştırmalarla, kaçak kazılar ve başka amaçlarla yapılan kazı veya inşa faaliyet-leri sonucunda birçok sikke ele geçirilmiştir. Ico-nium’da bulunan sikkelerin çok sayıda olması ne-deniyle burada, bazı sikkelerin tanıtımını yapmaya çalışacağız. İnternet üzerinde yer alan ve bilimsel kataloglardan faydalanılarak hazırlanan birçok di-jital arşivde bu sikkeleri görebilmek ve onlar hak-kında bilgi sahibi olabilmek mümkün olmaktadır.

Bu sikkelerden bazıları şu şekildedir:

M. Ö. I. yüzyıla ait olan bu bronz sikkenin ön yüzünde, sağ yönü dönük, defne

yapraklarıy-la süslü Zeus başı; sikkenin arka yüzünde ise sol elinde arp, sağ elinde de Gorgoneion başı bulunan Perseus tasviri yer almaktadır. Arka yüzde bulunan yazıtta ise EIKONI yazmaktadır. (asiaminorcoins web sitesi sikke id: 759. SNG v. Aulock, Lycaonia s. 204’ten alınma.)

M. S. 69-79 yılları arasına tarihlendirilen bu bronz sikke Titus dönemine aittir. Sikkenin ön yüzünde defne yapraklarıyla süslü Titus’un başı sağ profilden gösterilmiştir. Etrafında CAES IMP PONT (Caesar soyundan İmparator Rahip) yazı-sı yer almaktadır. Arka yüzünde iki askeri sancak arasında yıldız bulunmaktadır. Etrafında bulunan yazıda ise COL E ICONIEN yazmaktadır (RPC IV, vol 2, 1610, 73).

M. S. 69-79 yılları arasında imparatorluk yap-mış olan Vespasianus dönemine ait bir bronz sikke.

Sikkenin ön yüzünde Vespasianus’un defne çelenk-li başı sağ profilden tasvir edilmiştir. Sikkenin arka yüzünde ise sağ eliyle patera tutan, ayaklarının al-tında aslan bulunan, oturur pozisyonda Cybele res-medilmiştir. Tanrıçanın hemen önünde EIKONIE-ON yazmaktadır (RPC IV, vol 2, 1607/4, 72).

M. S. 81-96 yılları arasına tarihlendirilen bu bronz sikke Domitianus döneminden kalmadır.

Sikkenin ön yüzünde imparatorun defne çelenkli başı sağ profilden gösterilmiştir. Burada yer alan yazıtta DΟMITIANΟC KAICAP yazmaktadır.

Sikkenin arka yüzünde ise Zafer Tanrıçası Nike, sağ eliyle çelenk veya taç, sol eliyle de dal tutmak-tadır (RPC IV, vol 2, 1608, 72).

Bu sikke M. Ö. 117-138 yılları arasında impa-ratorluk yapmış olan Hadrianus döneminden kal-ma bir bronz sikkedir. Sikkenin ön yüzünde zırhını giymiş, defne çelengi ile süslenmiş Hadrianus’un büstü, etrafında ΑΔΡΙΑΝΟС ΚΑΙСΑΡ yazıtı ile birlikte yer almaktadır. Sikkenin arka yüzünde ise ΚΛΑΥΔΕΙΚΟΝΙΕΩΝ yazısı ile birlikte, Corinth başlıklı ve üzerinde Aegis olan Athena büstü bu-lunmaktadır. (RPC, III, 2824).

Hadrianus dönemine ait bu bronz sikkenin ön yüzünde çıplak başlı Hadrianus sol profilden tasvir edilmiş ve büstün etrafında ΑΔΡΙΑΝΟС ΚΑΙСΑΡ yazısı yer almaktadır. Sikkenin arka yüzünde ise başı sağa dönük Perseus sol elinde harp, sağ elinde ise Medusa başı tuttuğu görülmektedir. Sikkenin arka yüzünde ΚΛΑΥΔΕΙΚΟΝΙΕΩΝ yazısı bulun-maktadır (RPC III, 2825).

M. S. 138-161 yılları arasında imparatorluk yapmış olan Antoninus Pius’a ait bronz sikke. Sik-kenin ön yüzünde Antoninus Pius’un defne yap-raklı çelenk ile süslü başı, zırh ve Roma yönetici ve üst düzey askeri yetkililerin giydiği paludamen-tum’lu büstü yer almaktadır. Sikkenin ön yüzünde ANTONINVS AVG PIVS yazmaktadır. Sikkenin arka yüzünde ise Athena/Minerva büstü yer almak-ta ve çevresinde COL ICO yazmakalmak-tadır. (RPC IV, 7259).

Bu sikke, M. S. 253-268 yılları arasında impa-ratorluk yapmış olan Gallianus döneminden kalma bronz bir sikkedir. Sikkenin ön yüzünde zırhlı ve paludamentum’lu Gallianus büstünün başında ışın tacı yer almakta ve büstün etrafını IMP C P LIC GALLIЄNVS P F A Yazısı çevrelemektedir.

Sik-kenin arka yüzünde Roma’nın kuruluş efsanesinde geçen Remus ve Romulus’un dişi kurt tarafından emzirilme sahnesi ve bu sahnenin etrafında ICO-NIENSIVM COP yazısı yer almaktadır. (SNG, Plate 1, 7).

Gallianus dönemine ait olan bu bronz sikkenin ön yüzünde Işın taçlı, zırhlı ve paludamentumlu Gallianus’un büstü bulunmaktadır. Sikkenin arka yüzünde ise kral, arabasında dört atlı at takımını sürerken betimlenmiştir (Hans von Aulock, Lyca-oniens, 397).

KAYNAKÇA

Alston 2010 Alston Richard, “Roma Döne-mi Mısır’ında Ticaret ve Kent”, Ticaret Tüccarlar ve Antik Kent, Yayına Hazırlayanlar: Helen Par-kins-Christopher Smith, Çeviren: Ömür Harman-şah, Homer Kitabevi, İstanbul 2010, 152-181.

Aristoteles Aristoteles, Politika, Türkçesi:

Mete Tuncay, Remzi Kitabevi, İstanbul 1993.

Atlan 1993 Atlan Sabahat, Grek Sikkeleri (Ar-kaik-Klasik-Hellenistik), Arkeoloji ve Sanat Yayın-ları, İstanbul 1993.

Baydur 1998 Baydur Nezahat, Roma Sikkele-ri, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 1998.

Catullus Catullus, Gaius Valerius, Bütün Şi-irleri, Çevirenler: Çiğdem Dürüşken-Erdal Alova, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2002.

Columella Lucius Junius Moderatus Columel-la, Res Rustica, Books I-IV, Ed. Harrison Boyd Ash.

Crawford 1970 Crawford Michael, “Money and Exchange in the Roman World”, JRS, 60, 1970, 40-48.

Eaglaton-Williams 2011 Eaglaton Catherine – Jonathan Williams, Paranın Tarihi, İngilizce öz-gün Metinden Çeviren: Fatma Kahya, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2011.

Ferguson 2011 Ferguson Niall, Paranın Yük-selişi Dünyanın Finansal Tarihi, Çeviren: Barış Pala, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2011.

Finley 2007 Finley Moses I., Antikçağ Ekono-misi, Çeviren: Hatice Palaz Erdemir, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2007.

Freed 1941 Freed Mary Dorothea, Trade Rou-tes of the Roman Empire”, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, The University of British Columbia, 1941.

Herodotos Herodotos, Tarih, Çeviren: Münte-kim Ökmen, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2010.

İncil (Yeni Ahit) İncil, Kitabı Mukaddes Şir-keti İstanbul 2004.

Kagan 1982 Donald Kagan, “The Dates of the Earliest Coins”, American Journal of Archaeology, Vol. 86, No. 3 (Jul., 1982), pp. 343-360.

Ksenophon Ksenophon, Anabasis Onbinlerin Dönüşü, Eski Yunancadan Çeviren: Oğuz Yarlıgaş, Kabalcı Yayınevi, 2011.

Laurence 2010 Laurence Ray, “Roma Döne-mi İtalya’sında Kara Taşımacılığı ve Maliyetler, Pratikler ve Ekonomi”, Ticaret Tüccarlar ve Antik Kent, Yayına Hazırlayanlar: Helen Parkins-Chris-topher Smith, Çeviren: Ömür Harmanşah, Homer Kitabevi, İstanbul 2010, 120-135.

Livius Livius Titus, Roma Tarihi, Kitap: III-IV, : Çeviren: Dr. Sabahat Şenbark, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 1997.

Mørkholm 2000 Mørkholm Otto, Erken Hel-lenistik Çağ Sikkeleri Büyük İskender’in Tahta Çı-kışından Apameia Barışı’na Kadar, Çeviren: Oğuz Tekin, Homer Kitabevi, İstanbul 2000.

Pamuk 2012 Pamuk Şevket, Osmanlı İmpara-torluğu’nda Paranın Tarihi, Tarih Vakfı Yurt Ya-yınları, 2012.

Paterson 2010 Paterson Jeremy, “Roma Dün-yasında Ticaret ve Tüccarlar: Ölçek, Yapı ve Ör-gütlenme”, Ticaret Tüccarlar ve Antik Kent, Ya-yına Hazırlayanlar: Helen Parkins-Christopher Smith, Çeviren: Ömür Harmanşah, Homer Kitabe-vi, İstanbul 2010, 136-151.

Plinius Plinius Gaius Secundus, Natural His-tory, John Bostock, M.D., F.R.S. H.T. Riley, Esq.,

B.A. London. Taylor and Francis, Red Lion Court, Fleet Street. 1855.

Pollux Pollux of Naucratis, Onomasticon, Editions: E. Bethe, Leipzig 1900-1937, Series:

Lexicographi graeci vol. 9. (Vol.1; vol.2; vol.3).

RPC IV Roman Provincial Coinage, Supple-ment IV, Vol: 2, 2017.

SNG Sylloge Nummorum Graecorum, The Royal Collection of Coins and Medals Danish Na-tional Mueseum Lycaonia-Cilicia, Einar Munksg-raad Copenhagen 1956.

Tacitus Cornelius Tacitus, The Annales, Edi-tors: Alfred John Church, William Jackson Brod-ribb, New York 1942.

Tekin 1994 Tekin Oğuz, Grek ve Roma Sikke-leri Yapı Kredi Koleksiyonu, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1994.

Tekin 1998 Tekin Oğuz, Eskiçağda Para An-tik Nümismatiğe Giriş, Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları, İstanbul 1998.

Tekin 2009 Tekin Oğuz, “Roma Devletinde Para ve Ekonomi”, Doğu Batı, Romalılar I, İstan-bul 2009, 265-274.

Temin 2013 Temin Peter, The Roman Market Economy, Princeton University Press, 2013.

SELÇUKLULAR DÖNEMİNDE