İptal Davası Açma Görevi

Kanun veya esas sözleşme hükümlerine ve özellikle dürüstlük kurallarına aykırı olan GK. kararları aleyhine, verildikleri tarihten itibaren üç ay içinde şirket merkezinin bulunduğu yerdeki mahkemeye müracaatla iptal davası, eğer kararların uygulanması denetçilerin şahsi sorumluluklarına yol açacak nitelikteyse, denetçiler (her biri veya hepsi) tarafından şirkete karşı açılabilir (TTK. m. 381). Buradaki kanuna aykırılıktan, yokluk ve butlan dışındaki hükümlere ve TTK. dahil tüm kanunlara aykırılık anlaşılmalıdır³⁶⁴. Yargıtay’a göre, GK. toplantı ve karar yeter sayıları kanuna uygun olarak oluşmadan kararlar alınmışsa, kararların hepsi geçersizdir³⁶⁵. İptal davasında şirketi YK. temsil eder, YK. üyelerinden bazıları davacı ise, temsil yetkisi olan diğer üyeler şirketi temsil ederler³⁶⁶. Denetçiler ile YK., birlikte dava açarlarsa, şirketi temsil için mahkemece bir kayyım tayini gerekir. Ancak davayı YK. açmışsa şirketi denetçiler temsil eder, tasfiye halinde ise tasfiye memurları değil YK. iptal davası açabilir³⁶⁷. Bir görüşe göre denetçiler ayrıca, azınlık kararları; kanun, esas sözleşme ve dürüstlük kurallarına aykırı ise GK. kararıyla birlikte bu kararların da iptali için dava açabilirler³⁶⁸. Esas sözleşme hükümleri kanuna aykırı ise bu hükümler batıl olacağından, bu hükümlere aykırı GK. kararları aleyhine iptal davası açılamaz, açılırsa reddedilir. Çoğunluğun müdahalesiyle, azınlığın veya münferit pay sahiplerinin haklarını zedeleyen kararlar, dürüstlük kurallarına aykırı sayılır³⁶⁹. Ancak pay sahiplerinin şirket dışı menfaatlerini zedeleyen kararlar kötüniyetle alınsa bile iptal edilemez³⁷⁰.

364 POROY; (TEKİNALP/ÇAMOĞLU); Ortaklıklar, s. 421.

365 Y. 11. HD., 27.12.1991, 1991/6889 E., 1991/6895 K.: POROY; (TEKİNALP/ÇAMOĞLU);

Ortaklıklar, s. 423.

366 PEKCANITEZ; s. 481.

367 POROY; (TEKİNALP/ÇAMOĞLU); Ortaklıklar, s. 427.

368 PEKCANITEZ; s. 471.

369 POROY; (TEKİNALP/ÇAMOĞLU); Ortaklıklar, s. 423.

370 PEKCANITEZ; s. 476.

TTK. m. 381, f. 3’e göre üç aylık hak düşüren sürenin sona ermesinden önce duruşmaya başlanamaz. Böylece aynı karar için karardan itibaren üç ay içinde açılan farklı iptal davaları birleştirilebilecektir³⁷¹.

Denetçilerin GK. kararları aleyhine iptal davası açabilmesi kanun, esas sözleşme ve dürüstlük kurallarına aykırılık dışında ayrıca iki şarta bağlanmıştır:

1- GK. kararı uygulanabilir bir karar olmalıdır.

2- Kararın uygulanması, denetçilerin sorumluluğunu gerektirmelidir.

Bu koşulların varlığı halinde denetçiler, bir görüşe göre yok veya hükümsüz GK.

kararlarına karşı tespit davası da açabilirler³⁷². GK. kararlarının uygulanabilir olmasına örnek verirsek, ibra kararı uygulanabilir bir karar değildir. Zira ibra ile YK. ve denetçiler sorumluluklarından kurtulmuş kabul edilirler. Ancak denetçiler, GK. ca, YK.

üyeleri aleyhine dava açılması yolunda karar verilmiş ise bunun iptali için dava açabilirler. Uygulanabilir olmaktan, sadece denetçilerin uygulaması gereken GK.

kararları anlaşılmamalıdır. YK. üyeleri, müdür vb. kişilerin uygulayacakları kararlar da denetçilerin sorumluluklarını gerektiriyorsa, bu kararların da iptalini denetçiler isteyebilmelidir. Mesela haksız kazanç dağıtımı ya da kuruluştan doğan sorumlulukların tescilden itibaren dört yıl geçmedikçe sulh ve ibra ile kaldırılamayacağına ilişkin TTK.

m. 310’a aykırı kararlar uygulanabilir ve denetçilerin sorumluluğuna yol açabilir kararlardır. Dolayısıyla denetçiler tarafından iptal davası açılabilir.

Denetçilerin GK. kararlarını uygulamasından doğan sorumlulukları cezai ise bu kararlar zaten emredici hukuk kurallarına, ahlak ve adaba aykırı olacağından hükümsüz kararlar olur ve bunlara karşı iptal değil tespit davası açılabilir.

Özel denetçiler sadece belli konuların denetlenmesi için seçildikleri için onların iptal davası açma yetkileri yoktur. Ancak bir görüşe göre GK. tarafından kendilerine talimat verilmesi halinde, özel denetçiler de iptal davası açabilmelidir³⁷³. Bu görüşe katılmak mümkün değildir. Zira özel denetçiler şirketin bir organı değildir ve devamlı surette görev almazlar, zaten kanunda dava açabilecekler sınırlı bir şekilde denetçiler, YK. ve

371 PEKCANITEZ; s. 476, 477.

372 PEKCANITEZ; s. 478.

373 PEKCANITEZ; s. 479-480.

pay sahipleri olarak belirtilmiştir, denetçiler kavramının içine özel denetçileri de dahil etmek mümkün değildir. Ancak böyle bir gereklilik oluştuğunda YK. veya denetçiler dava açmaktan imtina edebilirler, pay sahipleri durumu önemsemeyebilirler. O halde kanun maddesindeki bu boşluk özel denetçileri de kapsayacak şekilde doldurulmalıdır.

Doktrinde bir görüşe göre, iptal edilebilir bir GK. kararının hakkında dava açılmış ancak henüz hüküm verilmemişse, GK. vermiş olduğu bu kararı düzeltebilir. Zira mahkeme karar verse bile bu karar sadece GK. kararını iptal edecek ve ortadan kaldıracaktır.

Yoksa yeni bir karar tesis etmeyecektir³⁷⁴.

Bir GK. kararı aleyhine iptal davası açılmış olması, o kararın geçerliliğini etkilemez ve doktrinde önerilmemekle beraber YK. isterse o GK. kararını iptal davası açılmış olsa da uygulayabilir³⁷⁵. GK. kararının, iptal edilene dek uygulanabilir olması, uygulamada olumsuz sonuçlar doğurabilmektedir. Bu nedenle GK. kararı aleyhine iptal davası açıldığı zaman davacının talebi üzerine mahkeme, denetçilerle YK. üyelerinin olumlu görüşünü aldıktan sonra, aleyhine iptal davası açılan karar için uygulamanın durdurulmasına karar verebilir (TTK. m. 382).

YK. kararın iptaline dair ilamın bir suretini derhal ticaret siciline kaydettirmeye mecburdur. Çünkü bu karar kesinleştikten sonra bütün pay sahipleri hakkında hüküm ifade eder (TTK. m. 383). GK. kararı aleyhine kötüniyetle iptal davası açıldığı takdirde davacı olmuş olan denetçiler de bu yüzden şirketin uğradığı zararlardan müteselsilen sorumlu olurlar (TTK. m. 384). Ancak bunun için denetçiler tarafından kasten şirkete zarar vermek istenmiş olmalı ve şirket bu nedenle zarara uğramış olmalıdır, ihmali davranış bu sorumluluk için yeterli değildir. Kötüniyetle dava açtığı kanıtlanan davacı denetçilerin verdiği bir zarar varsa bu, TTK. m. 381, f. 4’e göre dava açarken yatırılan teminattan karşılanır³⁷⁶.

374 POROY; (TEKİNALP/ÇAMOĞLU); Ortaklıklar, s. 429, 430.

375 POROY; (TEKİNALP/ÇAMOĞLU); Ortaklıklar, s. 429.

376 PEKCANITEZ; s. 487.