Hiyerarşik Konumlarına Göre Kararlar

50 Şekil 3.2.’de de görüldüğü gibi yönetsel karar verme sürecinde aşağıdaki aşamalar yer almaktadır (Harrison ve Pelletier, 2000: 463):

 Yönetsel amaç ve hedeflerin ortaya konulması,

 Ortaya konulmuş olan amaçların gözden geçirilmesi ve bu amaca ulaşabilmek için alternatiflerin araştırılması,

 Alternatiflerin birbiriyle kıyaslanması ve değerlendirilmesi,

 Değerlendirme sonucunda alternatiflerden birini tercih etme işlemi,

 Kararların uygulamaya konulması,

 Uygulanan kararların izlenmesi ve kontrolünün yapılması.

51 Kaynak: (Akaytay, 2004: 10).

Şekil 3.3. Kararların Hiyerarşi Düzenine Göre Sınıflandırılması

Şekil 3.3.’de anlaşılacağı üzere yöneticilerin verdiği kararlar kendisine tanınan pozisyon kapsamında geçerlidir. Bu görev tanımlaması kendi içinde üstten alta doğru hiyerarşik yapılanma kapsamında yer almaktadır.

3.4.1.1. Kurumsal Esasa Göre Kararlar

Kurumsal kararlar, daha çok örgütlerin kurulması ile ilgili olan yer temini, kuruluşu, yönetim ve yatırım gibi konuları ilgilendirmektedir. Bu tür kararların belirsizlik seviyesi çok yüksektir (Koçoğlu, 2010: 67).

Kurumsal kararlar, örgütler için verilen en hayati kararlardır. Bu nedenle örgüt içinde verilen diğer bütün kararların, kurumsal kararlara uygun bir şekilde gerçekleşmesi gerekmektedir. Örgüt bünyesinde yer alan, üst düzey yöneticiler tarafından verilen kurumsal kararlar, örgütün esas hedeflerini belirtmesi bakımından, örgütün genel vizyonunun tanımlamasını kapsamaktadır. Bir diğer ifade ile kurumsal kararlar, örgütün ilerleyen yıllarda nasıl bir yere geleceğinin planlanması ile ilgili kararları içermektedir. Bu kararlara örgütün büyüme hedefi, insan kaynaklarına yapacağı yatırımlar, personel temini, yeni yatırım sahalarına yönelmesi, ekipman temin etmesi, toplam kalite, örgüt kimliği ve kurumsal kültür oluşturulmasına dair kararlar örnek verilebilir (Akaytay, 2004: 12). Sayılan bu içerikler stratejik kararlar ile kurumsal kararların bütünleşmiş bir yapıda olduğunu gösterir.

52 3.4.1.2. Stratejik Esasa Göre Kararlar

Stratejik kararlar; mevcut durum ve hareketlerin ayrıntılı olarak analiz edilmesini gerektiren bir süreçtir (Olson vd., 2007: 35). Stratejik kararlar, örgütün hiyerarşik olarak üst düzeyinde yer alan yöneticileri tarafından geleceğe yönelik ve örgütün amaçlarının belirlenmesi için verilen kararlar ile bu amaçlara ulaşmayı hedefleyen uzun vadeli planları içeren kararlardır (Üngüren, 2011: 118). Stratejik planlamaya ilişkin kararların verildiği üst basamak yönetim seviyesidir. Stratejik kararlar, örgütün varlık sebebini, amaçlarını ve bu belirlenen amaçlara nasıl erişeceğini göz önünde tutarak belirsizlik ortamında verilen kararlardır. Bu yönüyle stratejik kararların çok karmaşık bir yapıda olduğu anlaşılmaktadır (Tüzün, 2008: 23). Örgütün amaçları ve bu amaçların değiştirilmesi, amaçların alanına göre kullanılacak kaynakların yönetilmesi ve bu kaynakların kullanılmasına ilişkin kararların verilmesidir (Erdoğan, 2000: 306).

Stratejik kararlar örgütler için önem arz ettiğinden hızlı bir şekilde alınması gerekmektedir. Bu nedenle karar verme hızı da örgütün performansını direkt etkilemektedir. Yapılan sistematik hataların düzeltilmesi ya da örgütteki eksikliklerin temin edilmesi bakımından stratejik karar verme hızı önemli bir rol oynamaktadır (Zehir ve Özşahin, 2006: 137). Özellikle hızlı değişimlerin gerçekleştiği günümüz iş dünyasında stratejik düşünme hızının önemi daha da çok artmaktadır.

3.4.1.3. Yönetsel Esasa Göre Kararlar

Yönetsel kararlar, hedefine varması için oluşturulan örgütün, esas faaliyetlerini yerine getiren ve bunları koordine eden kararlar olarak ifade edilmektedir (Tekin, 2009b: 44). Orta düzey kararlar olarak ifade edilen yönetsel kararlar ile genel olarak bütçe ve kaynak dağılımı şekillenmekte, örgüt kaynaklarının nasıl, nereden, hangi şartlarda temin edileceği, bu temin edilen kaynakların hangi birimlere tahsis edileceği, örgütte kullanılan bilgi, belge ve dokümanların takip edeceği yolları ve süreci belirtmektedir (Akaytay, 2004: 11; Eren, 2019: 205). Yani örgütün eldeki kaynaklardan mümkün olduğunca maksimum seviyede fayda elde etmesini amaçlayan kararlardır.

Yönetsel kararlar, bölüm veya departman yöneticileri gibi orta kademe yöneticileri tarafından alınmaktadır (Eren, 2019: 205). Bu kararlar, üst yönetim tarafından tanımlanmış olan stratejik hedeflere ulaşılmasını sağlayacak taktikler

53 geliştirmeyle ilgili olmaktadır. Yönetsel kararlar stratejik kararlara göre daha spesifik, somut ve eyleme yönelik olmaktadır (Montana ve Charnov, 2008: 94).

Yönetsel karar, örgüt yöneticilerinin mevcut alternatifleri inceledikten sonra bu alternatifler arasından birini bilinçli bir şekilde seçme eylemidir. Karar vericiler kararlarını örgüt adına vermektedirler. Örgütteki pozisyonun gerektirdiği görev ve sorumluluklarından dolayı, faaliyetleri esnasında ortaya çıkan sorunlarla ilgili kararlar vermelerini gerektirmektedir (Onaran, 1971: 73). Bu nedenle problemin çözülmesi karar vermenin temel amacı olarak görülmektedir. Yönetsel kararlar, örgüt ve üyeleri arasındaki eşgüdümü sağlayan, örgüt- çevre bütünleşmesi için düzenleyici nitelikteki kararlardır (Budak ve Budak, 2004).

Karar verme, bütün örgütlerde her pozisyonda bulunan yöneticiler açısından önemli bir faaliyettir. Bu nedenle karar verme, yöneticilerin yürüttükleri faaliyetlerin tam da kalbinde bulunmaktadır (Harrison ve Pelletier, 2000: 463).

Kaynak: (Harrison ve Pelletier, 2000: 463).

Şekil 3.4. Yönetsel Kararın Boyutları

Örgütün amaçlarına ulaşması için oluşturulan ünitelerinin temel faaliyetlerini kontrol eden ve düzenleyen yönetsel kararların örgüt, önem, akılcılık, strateji, belirsizlik, seviye ve sonuç olmak üzere yedi bileşenden oluştuğu ileri sürülmüştür (Harrison ve Pelletier, 2000: 463). Bunları kısaca açıklamak gerekirse;

 Örgüt: Yönetim kararlarının verildiği ve odağı olan resmi (formal) yapıdır.

Yönetim kararları, örgütsel hedefleri gerçekleştirmek ve amaçlara ulaşabilmek için çalışan yöneticiler tarafından verilmektedir. Bu hedefler

54 yönetim kararının temelini oluşturmaktadır. Yönetim kararı ve örgüt karşılıklı ilişki içinde bir arada bulunmaktadır. Özetle yönetsel kararların oluştuğu alan örgütün içinde iken, ulaşmak istediği hedefi de örgütün amaçları ile ilgilidir.

 Önem: Yönetim kararları, yönetimin en önemli faaliyetini oluşturmakta ve örgütün uzun vadeli refahı için gerekli olmaktadır. Daha önce de ifade edildiği üzere örgüt içerisindeki verilen kararların tümü örgüt açısından küçük ya da büyük çapta etki göstermektedir.

 Mantık: Yönetim kararları, örgütün uzun vadeli hedeflerine ulaşabilmesi için tamamıyla mantıklı olmalıdır. Başarılı örgütler rakiplerine göre en az üç şekilde farklı karar vermektedir: Daha akılcı kararlar verirler; kararları daha hızlı alırlar ve kararları daha fazla uygularlar.

 Strateji: Örgütün stratejisi yönetim kararıyla doğrudan ilişkilidir. Strateji, örgütün amaçlarına nasıl ve ne zaman ulaşılacağını gösterir ve hedeflere ulaşılması yönetim kararları ile gerçekleştirilir. Bu nedenle strateji, yönetim kararlarının ayrılmaz bir parçası olmaktadır.

 Belirsizlik: Belirsizlik, yönetim kararlarından tamamıyla kaldırılamamakta ancak belirli ölçülerde sınırlandırılabilmektedir.

 Seviye: Örgütte kararlar farklı konumlardaki yöneticiler aracılığıyla verilebilir. Dolayısıyla, yöneticinin örgütteki konumu ile alınan kararın düzeyi paralellik göstermektedir.

 Sonuç: Karar verme sürecinin başarısı verilen kararların beklenilen sonuca ulaşabilmesi ile ilgilidir. Çünkü kararlar belirlenen bir sonuca ulaşabilmek için verilmektedir. Ve nihayetinde verilen kararın başarılı olup olmadığı istenilen sonucun elde edilip edilmediğine bakılarak ölçülmektedir.

Şekil 3.4.’de belirtildiği gibi bu yedi faaliyet kapsamında yönetsel kararlar ile örgütün işleyiş düzeni arasında eşgüdüm sağlanmasında yani örgütün amaçlarına ulaşmasında katkı sağladığı görülmektedir.

3.4.1.4. Eylemsel Esasa Göre Kararlar

Operasyonel kararlar, örgütün en alt yönetimi tarafından alınmakta ve günlük işlerin yürütülmesiyle ilgili yani eyleme dönük olmaktadır. Bu kararlar, orta seviyedeki yönetim tarafından verilen kararların uygulanmasındaki yolu belirlemektedir (Montana

55 ve Charnov, 2008: 95). Bu kararların büyük bir kısmı astlar tarafından uygulamaya geçirilmektedir. Ancak bu uygulamaların memnuniyet verecek bir şekilde gerçekleştirilmesi isteniyorsa, verilen kararların, uygulayıcılar tarafından da kabul edilmesi gerekmektedir (Cosgrave, 1996: 30). Operasyonel kararlar, etkisini kısa sürede gösteren, sonuçları ise önceden tahmin edilebilir ve yeterli düzeyde tekrar edilen kararlar olarak görülmektedir.

Yönetsel kararların yürütülmesi açısından operasyonel kararlar, gerekli olan görevlerin etkin ve verimli bir biçimde yapılmasını kapsamaktadır. Operasyonel karar ile yönetsel karar arasındaki ana farklılık şu şekildedir: Yönetsel kararlar daha çok kişiler ve örgütle alakalı iken, operasyonel kararlar daha çok görevlerle ilgili olmaktadır. Hiyerarşik olarak alt kademede bulunan yönetim tarafından verilen bu kararlar doğrudan faaliyetlerin gerçekleştirilmesi ile ilgilidir (Eren, 2019: 205- 207).