Hazır Giyim İşletmelerinde Performans Ölçümü

Teknolojik gelişmelerle birlikte yeni üretim sistemlerinin ortaya çıkışı, farklı ürün ve hizmetleri üretebilecek süreç tasarımlarıyla esnek organizasyon olma zorunluluğu ve bireylerin yaşam kalitesini artırma isteği şirketlerin yenilik ve değişim sürecini önemli ölçüde etkilemektedir. Şirketlerin bu gelişmeleri takip edebilmeleri için değişime uyum sağlayacak kurumsal kapasitelerini geliştirmeleri, çevresel değişime duyarlılık gösterecek bir organizasyon yapısı oluşturmaları ve kurumsal performanslarını sürekli ölçebilmeleri gerekmektedir (Zerenler, 2003: 194).

Bir sistemin performansı belirli bir zaman sonucundaki çıktısı ya da çalışma sonucudur. Bu sonuç şirket amaçlarının ya da görevinin yerine getirilme derecesidir (Akal, 2000: 2). Hazır giyim işletmeleri performansını artırabilmek için, önce nerede olduğunu ve işletme amaçları doğrultusunda nereye varmak istediğini belirlemek durumundadır. Nerede olduğunu belirlemek demek, rekabet güçlerini etkileyen faktörleri yani işletme performans boyutlarını ölçmesi ve değerlendirmesi demektir. Her işletmenin içinde bulunduğu çevreye göre rekabet şartları farklı olacağı için, rekabet gücünü etkileyen faktörleri dolayısıyla performans ölçütleri de farklı olacaktır. Bu

nedenle her işletme kendi performans ölçütlerini ve bu ölçütlerin hedef değerlerini belirlemelidir. Sürekli bir süreç olan performans ölçümü ile işletmeler, belli aralıklar ile elde ettiği ölçüm sonuçlarını değerlendirerek faaliyetlerini kontrol etmekte, gerektiğinde ise sonuçların iyileşmesi için önlemler alabilmektedir(Köse, 2010: 97).

Performansı ölçmek kadar çıkan sonuçları değerlendirmek de bir o kadar önemli bir konu olmaktadır. Performans değerlendirmesi ve performans ölçümü düzenli aralıklarla izlenip elde edilen bulguların ilgili kişi ve birimlere ileterek gerekli iyileştirmelerin yapılmasını sağlamak gerekmektedir. Performans değerlendirme ve geri bildirimin amacı; önleme, düzeltme, özendirme ve geliştirme şeklinde sıralanabilir. Yönetim bu süreci “ne, nasıl yapıldı” bakışıyla değil “ne yapmaya çalışıyoruz, bunları niçin yapıyoruz, ne kadar iyi yapıyoruz, başka ne yapmalı ve ne kadar daha iyi yapmalıyız” bakışıyla yürütmelidir. Bu süreç katılımcı bir şekilde hem denetleyen hem denetlenenler tarafından yürütülmelidir. Böylece performans yönetimi, örgütü bütünlük içinde dengede tutan ve tüm düzeyleri, tüm etkinlikleri ve tüm çalışanları kapsayan bir özellik kazanmaktadır (Akal, 2003:2).

Türkiye’de kriz sonrasında en çok zarar gören ve kapatılma sonucunu yaşayan şirketlerin oranlarına bakıldığı zaman, konfeksiyon ve hazır giyim işletmelerinin başı çektiği görülür. Bunun başlıca sebebi, gününü kurtarma çabasının işletmeye hakim olmasıdır. Bugün iyi satışlar, ihracatlar gerçekleştiren işletme yarınından da emin olmakta ve bu durumun sürekliliğini sağlayacak şartlar açısından sadece finansmanı dikkate almaktadır. Gümrük birliği sonrasında konfeksiyon ve hazır giyim işletmelerinin, bankalardan devasa miktarlarda krediler almalarının nedeni budur. İşletme performans değerlendirmesi yapmadığı, nerede olduğunu, olması gerektiğini ve olabileceğini bilmediği için eksik olan yanlarını görememekte ve çoğunluğun yaptığını diğer işletmeler de yapmaktadır (Atılgan, 2002b: 149).

2.2.2.1. Hazır Giyim İşletmelerinde Performans Ölçüm Nedenleri

Şirket performansının ölçümü, yöneticiler için şirketin stratejik amaç ve politikalarına ne denli ulaşıldığına ilişkin bilgi verirken, uygulanan yöntemlerin başarısının tespit edilmesinde de şirket hissedarları, yatırım kuruluşları, bankalar, devlet ve toplumun diğer kesimleri için de bilgilendirici bir özelliğe sahiptir. Bu anlamda

performans ölçümü şirket ile ilişkili her kesim için karar almaya yardımcı olmaktadır. Şirket faaliyetlerinin başarısının belirlenmesi, geleceğe yönelik olarak alınan stratejik kararların belirlenmesinden başlayarak, kısa vadeli günlük rutin faaliyetlerin düzenlenmesine kadar bir dizi ve önemli işleme etki etmesi açısından önemlidir. Bir şirkette performansın ölçülme nedenleri, aşağıdaki gibi gruplanabilir (Zerenler, 2003: 198-200).

Gelişmeyi Desteklemek: Performans ölçümleri, şirket performansının geliştirilmesinde önemli bir güdüleyicidir. Performans ölçümleri şirketlerde neyin nasıl geliştirileceğini gösteren bir öğrenme, öğretme ve gelişme aracıdır.

Çalışanların Değerlendirilmesi: Şirket amaçlarının çalışanlar tarafından öncelikle anlaşılma ve benimsenme derecesinin ortaya çıkarılması, amaçların çalışanlar tarafından asgari seviyede yerine getirilmesinin sağlanması ve herkesin mutlu olduğu dinamik çalışma ortamının yeniden sağlanabilmesi için performans ölçüm ve değerlendirme sistemleri kullanılmaktadır. Çalışanların değerlendirilmesi ile performanslarının geliştirilmesi ve beklenenleri veremeyen çalışanların gelişmeye ihtiyaç duydukları alanları ortaya çıkarmak temel hedefler arasında yer almaktadır.

Kıyaslama Olanağı: Şirketlerin faaliyet gösterdiği alanlardaki konumunun tespit edilebilmesi, kıyaslama yapılarak diğer şirketler ile aralarındaki olası farkların bulunabilmesi ve şirket içi ve dışı faaliyetlerin niteliğinin geliştirilebilmesi için performansının ölçülmesi önemlidir (Bilgen, 2001: 124). Faaliyet gösterilen alanlardaki diğer şirketlerin performans göstergelerindeki varsa farklılıkların nedenleri araştırılarak şirketin kendi yapısını sürekli gözden geçirmesini sağlamaktadır.

Şirket Stratejilerinin Belirlenmesi ve Uygulanmasını Sağlamak: Performans ölçüm faaliyetleri sırasında, şirketlerin mevcut performansının değerlendirilmesinin yanısıra geleceğe ilişkin strateji oluşturma çalışmalarına da başlanmaktadır. Stratejiler, işletmelerin dış ve iç çevre koşullarına bağlı olarak ve kendi misyon ve vizyon anlayışları doğrultusunda, işletme kaynaklarının “hangi alanlara” ve “hangi amaçlar” için tahsis edileceğini gösteren temel tercihlerini ifade etmektedir Bu temel stratejiler daha sonra, örgütün değişik alanlarında değişik amaçlara çevrilecek; çeşitli taktik kararlar ve politikalarla uygulamaya aktarılacaktır (Koçel, 2003: 455).

Teknolojik Gelişmelere ve Değişen Koşullara Ayak Uydurmak: Özellikle üretim teknolojilerindeki hızlı gelişmeler, şirketlerde alt birimlerden en üst yönetime kadar her aşamada etkisini hissettirmektedir. Değişen pazar koşullarında rekabetçi üstünlük sağlanması, şirketlerin tüm kaynaklarının etkin bir şekilde değerlendirilmesini gerektirir. Bu bağlamda şirket yöneticileri stratejik üstünlük elde etmek ve bunu sürdürmek için şirket kaynaklarını iyi şekilde değerlendirmeli ve amaçları doğrultusunda kullanabilmelidir. Bunların gerçekleştirilebilmesi de şirket içi ve dışı performansın ölçülmesiyle ilişkilidir (Kaygusuz, 1998: 10).

Müşteri İstek ve İhtiyaçlarının Belirlenmesi: Şirket yöneticileri, müşterinin istek ve ihtiyaçlarındaki değişimi sürekli analiz ederek bunları karşılayacak ürün ve hizmetlerin belirlenmesini performans ölçümleri yardımıyla sağlayabilirler. Örneğin sürekli pazar analizleri yapan bir şirket, müşteri tarafından beğenilmemiş ya da artık talep edilmeyen bir ürünü ya da hizmeti kısa süre içinde pazardan çekerek ya da gerekli değişiklikleri yaparak müşteri ihtiyaç ve isteklerine uygun davranabilmektedir.

2.2.2.2. Hazır Giyim İşletmelerinde Performans Ölçüm Sistemlerinin Sahip Olması Gereken Özellikler ve İşletme Amaçlarıyla İlişkisi

Performans ölçüm ve denetim sistemleri sadece personele özgü olmamakla beraber, niteliği itibariyle başta personel olmak üzere tüm işletme süreçlerini ve faaliyetlerini kapsamakta ve işletme yönetiminde büyük önem taşımaktadır (Atılgan, 2002b:130).

Performans ölçüm sistemlerinin tasarımında birçok unsurun dikkate alınması gerekmektedir. Geliştirilecek olan bir performans ölçüm sisteminin; finansal ve finansal olmayan ölçütlerin her ikisini de içermesi, kullanılan ölçütlerin işletmelerin stratejileri ile ilişkilendirilmiş olması, bölümler ve birimler arasında farklılıkların dikkate alınarak ölçütlerin belirlenmesi, yararlanılan ölçütlerin kullanılmasının ve anlaşılmasının kolay olması, hızlı geri bildirim sağlaması, sadece bir kontrol aracı olarak değil de sürekli gelişmeyi sağlayacak biçimde tasarlanması, ilgili tüm boyutların ölçümüne olanak sağlaması, örgüt amaçları ile tutarlı olması, koşullar değiştiğinde yeniden değerlendirilmesi ve objektif ve oranlara dayalı olan ölçütlerin tercih edilmesi gerekmektedir (Hudson vd, 2001: 1101-1102).

İşletmelerde performans ölçüm sisteminin etkin bir şekilde yapılandırılmasında, şirket amaçlarının aşağıdaki özelliklere sahip olması gerekmektedir (Zerenler, 2003: 210).

1. Tutarlılık: Amaçlar şirketin değerleri ve bölüm ve organizasyonel hedeflerle tutarlı olmalıdır.

2. Açıklık ve Kesinlik: Amaçlar açık ve iyi tanımlanmış olmalıdır.

3. Meydan okuma: Amaçlar yüksek performans standartlarını ve gelişmeyi teşvik etmelidir.

4. Ölçülebilir: Amaçlar nicel performans ölçümleri şeklinde olmalı veya nicelleştirilerek ilişkilendirilmelidir.

5. Ulaşılabilir: İşletme amaçları çalışanların yetenekleri dahilinde olmalıdır. Hedefleri başarmak için bireylerin kapasitesini etkileyen sınırlamalar dikkate alınmalıdır. Bu sınırlamalar kaynak eksikliği (para, zaman, araç, diğer insanların desteği vb.), tecrübe ya da eğitim eksikliği ve bireylerin kontrolü dışındaki dış faktörler olabilir. 6. Kabul edilmeli: İlgili hedef yöneticiler ve çalışanlar tarafından benimsenmelidir.

7. Zamanla ilişkilendirilmeli: Hedeflere belirlenen bir zaman sınırlaması içinde ulaşılmalıdır

8. Takım çalışmasına odaklanması: Hedefler bireylerin başarısı kadar takım çalışmasına da önem vermelidir

Bir işletmede performans ölçüm ve denetimlerinin; örgütün varlığını sürdürebilmesi için örgüt içinde performans ve verimlilik anlayışı oluşturup devam ettirmek; performans yönetiminde kontrolü geliştirmek; yönetimin planlama yeteneğini artırmak; örgütlerin mevcut ve muhtemel sonuçlarını önceden tespit ederek gerekli tedbirleri almak; gerçekleştirilen faaliyetlerin sonuçlarını değerlendirmek, elde edilen bilgilerin her seviyeye iletilmesini sağlamak; yöneticileri ve çalışanları amaçlara motive etmek şeklinde sıralayabileceğimiz rolleri yerine getirmesi beklenmektedir (Çetinkaya, 2007: 36).

Türkiye ekonomisi içerisinde çok önemli bir konuma sahip olan konfeksiyon işletmelerinin hem yurt içinde hem de uluslararası piyasalardaki başarısı tamamı ile performans ölçüm ve denetim sistemlerini işletmelerinde kurmaları ve etkin bir şekilde kullanmalarına bağlıdır. Performans ölçüm ve denetim sistemlerinin, konfeksiyon işletmelerinin şiddetli rekabet ortamında yaşamlarını sürdürmeleri ve büyümeleri ile ilgili sorunlarını bulmada ve çözmede yol gösterici katkıları yadsınmamalıdır (Atılgan, 2002b:130).