Genco Gülan

Günümüz sanatının önemli isimlerinden olan Genco Gülan; resim, heykel, fotoğraf, video, performans, gösteri ve yerleştirme gibi farklı disiplinlerde ortaya koyduğu sanatsal üretimlerini, sosyal, kültürel, politik ve tarihsel konuları disiplinlerarası bir anlayışta işlemiştir. Yenilikçi anlayışı ve farklı teknikleri bir arada sunan çok yönlü sanatçı, bu çalışmalarının tümünü görsel düşünsellik başlığı adı altında birleştirmiştir (Graf, 2008, s. 15).

Genco Gülan yerleştirme üretimlerine üniversite yıllarında 1990’ların başında başlamış olup, resim yapmanın yanı sıra, Taşınabilir Enstalasyon ismini verdiği bir dizi iş üretmiştir. Sanatçının üniversiteden sonraki işleri mekana/lokasyona özgü bir hal almaya başlamıştır (G. Gülan, kişisel iletişim, 12 Şubat 2018).

Genco Gülan yerleştirmeyi ve hazır-yapımları tercih etme sebebini şu şekilde belirtmektedir: “Nesnelerin kendilerine ait yalın bir dilleri var. Eğer anlatacağım şey o dilin kendisini gerektiriyor ise, yani anlatacağım şeyi çizim, resim, fotoğraf ile yeterince anlatamıyorsam, anlatamayacaksam, nesnenin kendisini kullanmaktan hiç çekinmem” (G. Gülan, kişisel iletişim, 12 Şubat 2018). Buna ek olarak, üretimlerine ilişkin şöyle söyler: “Yaptığım iş öncelikle beni şaşırtmalı, zorlamalı, aşmalı” (Graf, 2008, s. 15).

48 Genco Gülan (1969, İstanbul) Boğaziçi Üniversitesi’nde Siyaset Bilimi ve Sanat okumuş, yüksek lisans eğitimini New York’da bulunan New School’da Medya üzerine tamamlamıştır. Gülan kavramsal sanat ve yeni medya üzerine çalışmalar ortaya koyan bir teorisyendir. BP, E.M.A.F., New School’dan ödül alan Gülan, Yale School of Visual Arts, Köln Üniversitesi ve New York Institute of Technology’de konferanslar vermiştir. Çalışmaları; İstanbul Modern, State Museum of Contemporary Art Thessaloniki, Davis Museum Barcelona gibi sanat kurumlarının koleksiyonlarında yer almış, ayrıca City University, Rice University ve U.C. Santa Barbara gibi eğitim kurumlarının müfredat ve okuma listelerine girmiştir. Sanatçı, aralarında Boğaziçi Üniversitesi ve Mimar Sinan Üniversitesi’nin bulunduğu bir çok kurumda ders vermektedir. Genco Gülan İstanbul’da yaşıyor ve çalışıyor (Genco Gülan, Biography).

Genco Gülan çok yönlü kimliğinde kendisini şöyle tanımlamaktadır: “Mesleki sıfatlarımın içinde (ressam, artist, sosyal eleştirmen, çoklu mecra tasarımcısı, öğretim görevlisi, sergi yapımcısı, düşünür, reklamcı, müze müdürü, iletişim mimarı, yönetmen, sahne tasarımcısı, performans sanatçısı, yazar, Web Bienali kurucusu, yeni medya sanatçısı vb.) arasından seçtiğim yalın duruş noktası sanatçılık” (Graf, 2008, s. 15).

Sanatçı, mekana özgü ve izleyiciyi içine alan yerleştirmelerini Disneyland örneği ile bağdaştırır. Kitleleri Disneyland’a çeken şeyin Hollywood filmlerinin içine girebilmek ve burada küçük bir role sahip olabilmek olduğunu belirtmiştir. Esasen bireyler Disneyland ile, gerçekmiş gibi görünene daha yakın olabilmek ister ve mühim olan üç boyutlu bir filmin içinde, maceranın bir parçası olarak yer alabilmektir (Graf, 2008, s. 10).

Resim 2.43. Genco Gülan, Gecekondu, 1995, mimari yapı. 5 x 7 x 3m. Bir kamyonet dolusu tuğla, alçı, 2 adet 50, 4 adet 35 ekran TV, çıkmakapı ve pencere, kullanılmış ayakkabılar, toprak, yeşil bitkiler, tavuk ve horozlar. Genç Etkinlik I Sergisi, TÜYAP.

Gülan, Gecekondu isimli çalışmasında, yaşanan göç dalgasıyla birlikte ortaya çıkan gecekondu kültürüne, plansız ve çarpık kentleşmeye ironik bir göndermede bulunmuş, gecekondulaşma meselesinin kenti kuşatmasını ele almıştır. Genco Gülan bu yerleştirmesini şöyle anlatıyor:

1990’ların sonunda Boyacıköy’de oturuyordum ve komşu –gecekondu mahallesi- Armutlu’dan bir sürü yakın arkadaşım vardı. Kavram da ilgimi çekiyordu; Tek bir gecede yapılan ev. Cumhuriyet arşivinde bir süre araştırınca da o dönem

İstanbul’daki yapıların çoğunun (% 65 sanırım) imarsız (ve dolayısı ile yasa dışı) olduğunu öğrendim. Zaten ülke ekonomisinin de yine o dönemlerde üçte birine yakını (Kayıtdışı Para) da denen kayıt dışı ekonomiden meydana geliyordu.

Yapıtım ile de aslında ülkenin durumunu anlatmaya çalıştım (G. Gülan, kişisel iletişim, 12 Şubat 2018).

1995 yılında düzenlenen Genç Etkinlik I sergisi için gerçekleştirdiği bu yerleştirmesinde, bir kamyon dolusu kırmızı tuğla taşı kullanmış; izleyiciyi içine alan bulunduğu mekana özgü⁴⁹ bir gecekondu inşa etmiştir. Mekanın içine ise, 2 adet 50 ekran anne babayı ve dört adette çocukları temsil eden 35 ekran televizyon yerleştirmiştir. Ailenin eski püskü kullanılmış ayakkabıları da kapının önüne çıkartılmıştır (G. Gülan, kişisel iletişim, 12 Şubat 2018). Bununla birlikte sanatçı toprak, bitki, tavuk ve horoz gibi bir gecekonduda olabilecek hemen her detaya yer vermeye çalışmıştır. Bu anlamda malzemenin dili ve mekanın sunduğu olanaklarla birlikte, serginin tutarlı ve bütünsel bir kurgu içinde olmasına önem vermiştir.

Resim 2.44. Genco Gülan, Kendini Gurbette de Evinde Hisset, 1997, el dokuması halılar, 7 x 8m, boyutlar değişebilir.

49 Genco Gülan’a göre: “Mekan tanımı aynı zamanda kültür tanımıdır” (Graf, 2008, s. 125).

Sanatçının yerel bağlamda bir diğer yerleştirmesi ise, 1996 yılında Yıldız Teknik Üniversitesi, Beşiktaş Kampüsü içinde yer alan Yüksel Sabancı Sanat Merkezi’nde gerçekleştirdiği 21. yy’a Doğru Yerleşim Sergisi’nde yer almıştır. Gülan, burada sergi mekanını halılarla⁵⁰ kaplamıştır. Sergiyi görmeye gelen izleyicilerden ayakkabılarını çıkartmalarını istemiştir. Ancak izleyicilerin nerdeyse hiçbiri ayakkabılarını çıkartmamıştır. 1997 yılında Avusturya’nın Graz şehrindeki Raum für Kunst’ta Kendini Gurbette de Evinde Hisset isimli ilk yurtdışı sergisi, 21. yy’a Doğru Yerleşim Sergisi’nin devamı niteliğindedir. Bu sergi aynı konsepte oluşturulmuş, galeri mekanı kilim ve el dokuması halılarla kaplanmıştır. Bir öncekinde olduğu gibi yine aynı şekilde sergi izleyicisinden ayakkabılarını çıkartmalarını istemiş ve tüm izleyiciler ayakkabılarını çıkartmışlardır. Sanatçı aynı zamanda bir önceki çalışmasında olduğu gibi, göçebelik durumunu ele almış, yoğun bir şekilde yerleşme isteğine dikkat çekmiştir (G. Gülan, kişisel iletişim, 12 Şubat 2018 ve Graf, 2008, s. 125).

Kültürü niteleyen bir öğe olarak halı, evle ve iç mekanla ilgili çok yerel bir nesnedir.

Bu anlamda mekanın sahip olduğu yerelliği oluşturan şeyin halının varlığı olduğunu söyleyebiliriz. Halı ayrıca Batı’ya oryantalist etkilerle ilintili bağlamları olan bir göstergedir. Çağdaş sanat uygulamalarında çeşitli müdahalelerle kullanılan halı, Gülan’ın sanat anlayışında de farklı bir biçimde konumlandırılmıştır.

Sanatçıya göre, her nesne bir şekilde kültürel anlam taşır ve önemli olan sanatçının bu parça üzerinde anlam paylaşabilmesidir. Genco Gülan, yerel olanı bir çeşit imza olarak görmektedir (G. Gülan, kişisel iletişim, 12 Şubat 2018). Kültürel bağlamda yerel kodlar ile izleyici, iş ve sergi mekanı arasında etkileşimli bir bağ kurmuştur. Bu anlamda sanatçı, üretimlerinde arayış içinde olmayı, yeniliği, kültürel konuları ve yerelliği benimseyerek, yerel kültürdeki nesneleri ve olayları farklı bir bakış açısıyla sunmuştur.

50 Genco Gülan’a göre: “Yere konmuş uçan halılar, benim için –tırnak içinde- sihirli bir şekilde hep evi temsil ederler” (G. Gülan, kişisel iletişim, 12 Şubat 2018).