Feodal Dönem Kamu Düzeninin Sağlanması Yolunda Polislik Pratikleri Pratikleri

3. Feodal Dönem Kamu Düzeninin Sağlanması Yolunda Polislik

kadar Ģiddet içerir ve dehĢet uyandırıcı bir tarzda uygulanırsa, potansiyel suçluları o derece caydıracağı varsayılmıĢtır. Foucault‟nun Hapishanenin DoğuĢu eserinde bahsettiği gibi cezalandırma seyirlik bir unsur olarak bedene müdahale etmekte, bu aĢamada henüz beynin yumuĢak lifleri üzerinde en sağlam imparatorlukların sarsılmaz temellerinin atılmadığı, cezalandırma iktidarının bedeninin halka açık, genel, masraflı ve Ģiddetli olduğu görülmektedir.²⁴⁸ Bu aĢamada devletin altyapısal iktidarının geliĢmediği gibi insanları kontrol etme ve itaatkar kılma yolunda da Althusser‟in belirttiği Ģekliyle devletin ideolojik aygıtlarının henüz geliĢmediği söylenebilir.

Bu tür bir sistemde, otorite sahiplerinin kamu düzenini sağlamak için kullandıkları araçlar iki yönlüydü. Halkın denetimi, orduya baĢvurulmadığı durumda belediyeye, bölgesel idarelere, kilise görevlilerine ve yerel beylere bırakılmıĢtır. Sorumluluk ya aracı kurumlara/kiĢilere devrediliyordu ya da son çare olarak orduya baĢvuruluyordu.

Her iki durum da, düzenlemeler yerele, kolektif sorumluluğun devredilmesi/dayatılması anlamına gelmekteydi.²⁴⁹

Kolektif sorumluluk pratiği, halkın silahlandırılmasını zorunlu kılmıĢtır. Bu nedenle, feodal yapıda tahakküm araçlarının devlet elinde tekelleĢmesini sağlamak, devlet elitlerinin önünde aĢılması gereken çok önemli bir sorun olarak durmuĢtur.²⁵⁰ Feodal yapının dağınık, bölünmüĢ, parçalanmıĢ siyasal iktidar anlayıĢı içinde²⁵¹ feodal temelli güvenlik kiĢisel inisiyatifleri bünyesinde barındırmıĢtır.²⁵² Feodalite, bu açıdan bakıldığında, güvenlik hizmetinin parsellenmesi ve kiralanması anlamına gelmektedir.²⁵³ Feodal toplumsal çevrenin tehdit dolu olması nedeniyle güvenlik çok

248 Ferdan Ergut, 2004, a.g.k., s. 88. ; Michel Foucault, Hapishanenin Doğuşu, 2006, s.

40,43,135,165,210.

249 Charles Tilly, 2001, a.g.k., s. 181-184. ; Ferdan Ergut, 2004, a.g.k., s. 49.

250 Ferdan Ergut, 2004, a.g.k., s. 89.

251 Mark Neocleous, 2003, a.g.k., s. 119. ; Ali Erkan Alaç, (Ekim-Kasım-Aralık 2003), a.g.k., s. 183.

252 Philip Stenning, Clifford Shearing, “Private Security and Private Justice”, British Journal of Law and Society, Vol.6, No.2, (Winter 1979), s. 269.

253 Yalçın Küçük, Tekeliyet, Ġthaki Yayınları, 1. Cilt, 2. Baskı, Ġstanbul, 2004, s. 169.

önemli bir rol oynamaktadır. AsayiĢin sağlanıp, adaletin dağıtılması önemli hizmetlerdendir.²⁵⁴ Feodal dönemde, insanların güvenlik ve sosyal güvenlik ihtiyaçları geleneksel aracı kurumlar olarak esasen aile, kilise ve cemaatler tarafından karĢılanmıĢtır.²⁵⁵

Altyapısal iktidarını kuramadığından halkı yönetirken aracı toplumsal/kiĢisel güçlere gereksinim duyan feodal devletin dolaylı idare sistemi, birbirinden farklı kurumların ve güç odaklarının eĢ zamanlı olarak ve çoğu zaman da birbirleriyle çatıĢarak güvenlik/polislik iĢini üstlendikleri bir yapıyı ortaya koymaktadır. Güvenlik/polislik yerel toplumsal güçlere havale edilmiĢ, merkezi bir polis örgütünün yokluğu, polislik iĢinde çok katmanlı ve karmaĢık bir hiyerarĢik yapıya yol açmıĢtır. Güvenlik/Polislik iĢi temelde yerel toplumsal güçlerin kolektif sorumluluğu ilkesi uyarınca varolmaya devam etmiĢtir.²⁵⁶ Feodal toplumun güvenlik olarak ileri sürülebilecek tek bir sebepten ötürü meydana geldiğini söyleyebiliriz. Asiller hakim bulundukları yerler üzerindeki hakimiyetlerini sürdürürken yerel güçlere sorumluluk verilmekteydi, köylüler ise her türlü özgürlükten vazgeçer bir Ģekilde barbar ve yağmacılardan aynı zamanda istilacı ordulardan korunmak için güvenlik ihtiyacında olmuĢlardır.

Ġlk polislik faaliyetleri zaten var olan silahlı güçler yani ordu tarafından yerine getirilmekteydi.²⁵⁷ Ordu tarafından yerine getirilen polislik özellikle Roma Ġmparatorluğu döneminde görülmüĢtür. Ordu daha çok vilayetlerdeki kanun ve düzenin devamını sağlama amacıyla kullanılmıĢtır.²⁵⁸ Ortaçağ döneminde polislik günümüzde kamu güvenliği ve düzeninin devamı için fiziksel güç kullanma otoritesine sahip hükümet tarafından maaĢları ödenen ve görevlendirilen polisler tarafından değil kiĢiler tarafından ödemesi yapılan ve kimi zaman halkın kendisinin

254 Cem Eroğul, 2002, a.g.k., s. 79.

255 Songül Sallan Gül, 2006, a.g.k., s. 203.

256 Ferdan Ergut, 2004, a.g.k., s. 83.

257 Micheal D. Lyman, 2005, a.g.k., s. 29.

258 Ali Çağlar, “Polis ve Polisliğin Ortaya ÇıkıĢı”, Polis Bilimleri Dergisi, Cilt 1, Sayı 4, (Temmuz 1999), s. 124.

gerçekleĢtirmesiyle sağlanmaktaydı.²⁵⁹ Kabile toplumlarında ya da feodal bir güvenlik yapısında Ģef/feodal bey ve onun savaĢçıları/askerleri kadın ve köylüler için güvenlik sağlamakta, bunun karĢılığında sadece kanun koyucu ve adalet sağlayıcı gücü elde etmekle kalmamakta, fiziksel rahatlık, yemek, özgürlük konularında sosyal birtakım ayrıcalıklara kavuĢmaktaydılar.²⁶⁰

Her toplumda düzenin devam ettirilmesi amacıyla yakından iliĢkili olan kesim polislik iĢini yürütmüĢtür. Bu iĢin yapılmasında dönemine göre değiĢiklikler görülmektedir.²⁶¹ Teknolojik gerilik ve kaynakların sınırlılığı nedeniyle feodal devlet topluma nüfuz edememektedir. Ergut‟a göre topluma nüfuz etme konusunda da istekli görünmemektedir.²⁶² Temel hedef, gündelik yaĢama mümkün oldukça az müdahale ederek mümkün olduğu kadar çok geliri merkeze taĢımaktır. Bu yüzden kamu düzenini sağlama görevi yerel güçlere devredilmiĢtir. Bu güvenliğin yeterli olmadığı durumlarda da son çare olarak ordu devreye sokulmuĢtur. Bu durumda ise yerel kesime kendi hayatlarını düzenlemek için kolektif sorumluluk yüklemekle mümkün olduğu söylenmiĢtir.²⁶³

Kolektif sorumluluk, etkili ve merkezileĢmiĢ bir polis gücünün yokluğu anlamına gelmektedir. Topluma nüfuz edememiĢ bir polis örgütünü kullanmak durumunda olan devlet, merkezde formüle ettiği siyasetlerin çok azını yerel düzeyde uygulayabilme gücüne sahiptir. MerkezileĢmemiĢ ve yerel güçlerin denetimindeki bir polis örgütü aynı zamanda, genel rızaya en az ihtiyaç duyan ve bu nedenle de halkın taleplerine ve haklarına daha az duyarlı olan polis örgütüdür.²⁶⁴ Bu dönemlerin polislik üzerindeki yansımalarına dönersek, uzmanlaĢma eksikliği, deneyimsiz ve az sayıda eleman ve kıt para anlamına gelmektedir. Bu koĢullar ise polisi yasaların

259 Micheal D. Lyman, 2005, a.g.k., s. 29.

260 Susan Strange, States and Markets, Pinter Publishers, First Publish, London 1998, s. 45.

261 Micheal D. Lyman, 2005, a.g.k., s. 28.

262 Ferdan Ergut, (Mart 2001), a.g.k., s. 63.

263 A.k., s. 63-64.

264 Ferdan Ergut, 2004, a.g.k., s. 119-120.

uygulanmasında seçici olmaya -yani yoksullara odaklanıp, zenginleri rahat bırakmaya- zorlayacaktır. Üstelik devlet inĢa sürecinin bu erken aĢamalarında, nüfusun rızasını kazanmak da önemli olmadığından, polisin açıkça hakim sınıfın çıkarlarına daha açık bir biçimde hizmet edeceği²⁶⁵ ileri sürülmektedir. Devletin topluma nufüz etme çabalarını geliĢtirme kaygısının görülmediği bu dönemde toplumun onayını kazanma kaygısı olmadığı da belirtilmektedir.²⁶⁶ Devletin kamu düzenini sağlamak konusunda topluma nüfuz etme ile ilgili altyapısal iktidarını geliĢtirme kaygılarının bulunmaması ve halkın rızasını kazanmak gibi bir kaygısı olmadığı için kolektif sorumluluk ilkesinin ve polisliğin yerel olarak yürütülmesinin örnekleri olarak üç görevden bahsedilebilir.²⁶⁷

Tellal Çıkarma (Hue and Cry)

Bu uygulama polise herhangi bir dava olmaksızın tutuklama imkanı sağlamakta olup herkes suçluyu yakalamakla mükellef olmalıdır ve olmaktadır.²⁶⁸ Belli bir polis gücü olmamakla beraber bir sorun ortaya çıktığında topluluk biraraya gelir ve tellal çıkarılarak sorun halledilmeye çalıĢır.²⁶⁹ Yasanın uygulanması kollektif bir Ģekilde sağlanmakta ya da maaĢ almayan ve tüm vatandaĢların sırayla gönüllü olarak izleme yapmakta ve polislik görevine soyunmaları yoluyla gerçekleĢtirilmekteydi.²⁷⁰

Suçluyu cezalandırma iĢi hükümdara aitken suçu soruĢturma ve suçluyu bulma yani polisliğe ait görevler kabileye bırakılmıĢtır. Bu da tek taraflılık olarak adlandırılan ve devletin vatandaĢın rızasını kazanmak gibi bir kaygısının olmadığı sistemdir. Her kiĢi daha önceden saptanmıĢ bir göreve yerleĢtiriliyordu ya da büyük çoğunluk tarafından

265 A.k, s. 49-50.

266 Ferdan Ergut, (Mart 2001), a.g.k., s. 64.

267 Sinan Çeliksu, Siyaset Bilimi YaklaĢımı Ġle Polis Kurumu, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa 2006, s. 8-10.

268 Philip Rawlings, Policing A Short History, Willan Publishing, 2002, s. 31.

269 Micheal D. Lyman, 2005, a.g.k., s. 30.

270 Steven Spitzer, Andrew T. Scull, “Privatization and Capitalist Development: The Case of the Private Police”, Social Problems, Vol. 25, No.1, (October 1977), s. 19.

kabul edilen kurallara saygı yoluyla güvenliği sağlamak için toplulukların baĢına en iyi ya da öyle olduğu kabul edilen kiĢiler geçirilmekteydi.²⁷¹ Bu kiĢiler kimi zaman kabile Ģefi kimi zaman kabile büyücüsü, din adamı ya da kabile bilgesi veya kabilenin en yaĢlısı olmuĢtur.²⁷² Bu sistem toplumun kendi kendisini korumasına dayalı olarak gerçekleĢmektedir.

Polis gücünün merkezileĢmediği ve topluma yeteri kadar nüfuz edemediği durumlarda polislik salt bastırma niteliğiyle öne çıkmakta olup, altyapısal iktidarın henüz geliĢmediği devletin despotik iktidarının yarattığı bir durum olarak potansiyel suçluları caydırmak için dehĢet uyandırıcı bir tarzda Ģiddet uygulanmaya çalıĢılır.²⁷³

Deneyerek Yargılama (Trial by Ordeal)

Çift taraflı polislik ilkesinin geliĢmediği, otoritenin ve dolayısıyla polisin halkın rızasını kazanmak gibi bir kaygısı olmadığı için polis baskıcı yönüyle ortaya çıkmakta ve suçlulara gözdağı vermek için çeĢitli yöntemler kullanmaktadır. Bu dönemde tüm suçlar, vatandaĢların tazminatına göre, örneğin sakatlanmıĢ kiĢi için para tazminatı ödenmesi gibi hükmolunmaktadır.²⁷⁴

Bekçilik (Watch -Ward)

Bu yöntem amatör olarak yerine getirilen bir polislik uygulamasıdır. Modern dönem öncesi Ģehirlerin gece (watch) ve gündüz (ward) izlenmesi watch ve ward bekçileriyle güvenlik görevlileriyle yapılmaktaydı. Bu da modern devriye sisteminin bir baĢlangıcı olarak görülebilir.²⁷⁵ Watch – Ward sistemi gönüllük esasına dayalı yarı zamanlı bir iĢ olarak kiĢiler tarafından yerine getirilmekteydi. Buradaki devriye

271 Sinan Çeliksu, 2006, a.g.k., s. 9. ; Marcel Le Clere, Polis Örgütü, GeliĢim Yayınları, Ġstanbul 1976, s. 6.

272 Ali Çağlar, (Temmuz 1999), a.g.k., s. 124.

273 Ferdan Ergut, 2004, a.g.k., s. 88.

274 Sinan Çeliksu, 2006, a.g.k., s. 9. ; John L. Sullivan, 1971, a.g.k., s. 4.

275 Sinan Çeliksu, 2006, a.g.k., s. 10. ; John L. Sullivan, 1971, a.g.k., s. 4.

bizzat vatandaĢ tarafından yerine getirilir. Devlet bu konuda kendisini sorumlu hissetmez. Polislik iĢi yerel otoritelere bırakılmıĢtır. Devlet seçicidir ve sadece kendisini ilgilendiren konularla ilgilenir. Bekçiler, baĢıboĢları, düzeni bozanları ve evsizleri tutuklamakla görevlidirler. Tüm kamu huzurunu bozanları tutuklamaktadır.²⁷⁶

Feodal dönem polisliği daha çok topluluk kökenli ve topluluk düzeyinde oluĢumlardır. SınırlandırılmıĢ, belirlenmiĢ bir yasallıkları yoktur, polislik sistemlerinin yapıları daha az resmidir ve iĢlevsel olarak bir uzmanlaĢma eksikliği vardır. Toplulukta yerine getirilen polislik hizmeti ilgili kiĢilerin bu alanda görevli yarı veya tam zamanlı çalıĢan, yaptığı iĢ karĢılığı belirli bir ücret alan (maaĢlı), yetkisi ile beraber sorumluluk taĢıyan, kurumsallaĢmıĢ oluĢumdan bahsetmek olanaklı değildir.²⁷⁷