Ġç ve DıĢ Güvenlik

arasında ve kesinlikle istenmeyen ve olumsuz Ģartlar altında diğer sınıfların akıl huzuru, karakter saygınlığı eğlencesi için çalıĢılmasını zorlayan kavramların baĢında Marx‟ın da belirttiği üzere burjuva toplumun en muteber kavramı güvenlik gelmektedir. Ölümü gösterip sıtmaya razı etme anlayıĢı normalleĢtirilmiĢ ve meĢru hale getirilmiĢtir. Güvensizliğin güvence altına alınması en baĢta gelen amaçlardan olmuĢtur. Güvensizlik burjuva toplumunun kaçınamadığı bir sorundur. Devlet ve sermaye kendisini bu güvensizlikten ötürü sürdürebilmektedir. Marx ve Engels, burjuvanın bu güvensizliği güvence altına almasını düzeni tesis etmede önemli bir iĢleve sahip olduğunu belirtmiĢtir. Hem devlet hem de sermaye bu durumdan faydalanmaktadır.

Güvensizliğin hızla yayıldığı bir toplumsal süreçte, gündelik hayatın tahakküm altına alınması modern toplumda bireylerce tercih edilmektedir.¹⁴⁴ Toplumsal gerilimlerin derinleĢmesiyle insanlar için bir güvensizlik sorunu ortaya çıkacağı ve bunun sonucunda güvensizliğin ortadan kaldırılmasına yönelik olarak güvenlik sağlamanın temel davranıĢ güdülerinden biri haline geleceği söylenebilmektedir. Bu durum, insanın yaratıcılığı üzerinde bir baskı ortaya çıkmakta ve güvenlik güdüsü giderek belirleyici konuma gelmektedir.¹⁴⁵ Bu noktada Nietzsche‟nin güvenliğe iliĢkin görüĢü önem kazanmaktadır. BelirtmiĢ olduğu korkunun etkisi, güvenliğin gerekliliklerine iliĢkin olumlu alt değerleri kabullenmeye hazır bir insan yaratabilmektedir. Güvensizlik duygusunun sürekli olarak hakim olduğu, tahakküm ve denetimin temel olduğu bir toplumda korkan, sesini çıkarmayan, sürüleĢen, hastalıklı ya da insan olma vasıflarını yitiren insan bu bağlamda istenilen Foucault‟nun bahsetmiĢ olduğu gibi normalleĢtirilmiĢ insandır.

pazarların denetimi, sağlık ve sefaletle savaĢ gibi konuları da içine alacak Ģekilde geniĢ bir anlamda kullanılmıĢtır.¹⁴⁶ Eski Roma‟da polislik bir dönem ailelerin güçlü olması sebebiyle ailelerin yaptığı ve hükümetin karıĢmadığı bir faaliyet iken giderek gücün hükümetin eline geçmesiyle kamu düzeninin sağlanmasından “Quaestores”

olarak adlandırılan tutuklama yetkisi olan ve “Praetorian Guard” olarak Ģehri gözetleme ve iĢlenen suçları kovuĢturma yetkisi olan kiĢiler Roma tarafından yetkilendirilmiĢtir.¹⁴⁷ Eski Roma‟da yangınlar önemli bir sorun olduğu için “the vigiles” adı verilen ve “Ģehri gözetleyen görevliler” anlamına gelen görevliler çalıĢtırılmaya baĢlanmıĢtır. Hem bir polis hem de bir itfaiye görevlisi olan

“vigiles”lerin sayısı ilk olarak Sezar döneminde artırılmıĢ ve daha sonraları bu görevlilere olan ihtiyacın artmasına bağlı olarak yeni vergiler aracılığıyla kaynak yaratılarak “vigiles”lerin sayısı artırılmaya devam etmiĢtir. Gece bekçileri konumundaki bu görevliler ortaçağ boyunca da varlığını koruduktan sonra, modern devletin ortaya çıkıĢı ile birlikte iç güvenliğin devletin temel görevlerinden biri haline gelmesine bağlı olarak ortadan kalkmıĢtır.¹⁴⁸

Bütün 17. yüzyıl boyunca Avrupa devletleri arasında savaĢ “devletin endüstrisi”

olmuĢtur. Ancak savaĢ yapmanın daha pahalı ve karmaĢık olduğu bir zamanda, silahlardaki teknolojik değiĢim, askere alma ve askeri eğitimdeki değiĢikliklerle, ilgili mali kaynakların yönetimi farklı bir boyut almıĢtır. Kapitalizmin ilk yayılması askeri dairelerin finansmanı için büyük miktarlarda para talep edilerek önemli Ģekilde güdülenmiĢtir.¹⁴⁹ Ergut‟a göre, devletin merkezileĢme süreci, bu finansmanın sağlanması yolunda devlet ve toplumsal güçler arasındaki çekiĢme ve rekabetin bir sonucu olarak görüldüğü takdirde, toplumsal kontrolle bağlantılı bütün toplumsal ve/veya kurumsal örgütlenmelere hakim olmanın devlet için yaĢamsal bir önemde olduğu söylenebilir.¹⁵⁰ Devletler silahlı güçlerini kendi vatandaĢlarından

146 Brian Chapman, İdare Mesleği: Avrupa’da Devlet Memurluğu, 1970, s. 4.

147 Micheal D. Lyman, The Police: An Introduction, Pearson Prentice Hall, Third Edition, New Jersey 2005, s. 30.

148 Evren Haspolat, (KıĢ 2005/2006), a.g.k., s. 63-64.

149 Anthony Giddens, 2008, a.g.k., s. 142.

150 Ferdan Ergut, Modern Devlet ve Polis, ĠletiĢim Yayınları, 1.Baskı, Ġstanbul, 2004, s. 34.

oluĢturmanın daha ucuz olduğunu ama aynı zamanda kendi vatandaĢlarına güvenmek yoluyla büyük ulusal ordular kurmaya çalıĢmıĢlardır. Devlet, askeri Ģiddet kullanma konusunda ki, bunu kendi vatandaĢları yoluyla yapmaktaydılar, tekel iddiasında bulunmuĢlardır.¹⁵¹

Ancak devletlerin özel asker kullanmalarının yanı sıra, 18.yy‟da sömürgelerde üretimde bulunan Batılı Ģirketlerin de mülklerinin bulunduğu alanları korumak amacıyla kendi denetimlerinde ordular kurma yoluna gittikleri görülmektedir.

ġiddetin özel Ģirketler elinde yoğunlaĢması ve para karĢılığı her alanda kullanılmasının antik çağlardan itibaren yaygın bir durum olduğunu söylenebilir. Ġç güvenlik alanında vigiles tarzı oluĢumlardan yararlanılırken, antik çağlardan baĢlamak üzere, dıĢ güvenliği sağlamak ve gelirleri temelde ganimet ekonomisine dayalı olan geleneksel devletleri finanse etmek amacıyla yapılan savaĢlarda da özel askerler, kiralık ordular kullanılmıĢtır. Antik Mısır‟dan Viktoryan Ġngiltere‟sine kadar hemen hemen her imparatorluk sözleĢmeli güçleri askeri güç olarak kullanmıĢtır.¹⁵² Üstelik modern devletlerin dolayısıyla sürekli orduların oluĢmaya baĢladığı dönemlerde bile sürekli orduların oluĢturulması için özel askerlerden yararlanmak söz konusu olmuĢtur.¹⁵³

19. yy. sonları ve 20. yy. süresince devletlerin altyapısal güçlerinde yaĢanan artıĢla birlikte gerçek bir güç haline gelmeleriyle birlikte “Ģiddet tekeli” devletin denetimine geçmiĢ, iç güvenlik ve dıĢ güvenlik devlet eliyle gerçekleĢtirilmeye baĢlanmıĢtır.

Polis, zabıta ve gece bekçileri aracılığı ile iç güvenliği sağlayan devlet, vatandaĢlık görevi temelinde oluĢturulan ulusal ordular aracılığı ile de dıĢ güvenliğini sağlamaya baĢlamıĢtır. Ancak sürekli kuvvetlerin yanı sıra her zaman merkezi aygıtın denetiminden kaçan sınıflara bölünmüĢ toplumların sergilediği parçalı karakteri ifade

151 Mark Neocleous, Imagining The State, Open University Press, 2003, s. 104.

152 Evren Haspolat, (KıĢ 2005/2006), a.g.k., s. 64.

Filiz Çulha Zabcı, “Yeni SavaĢların Gizli Yüzü: Özel Askeri ġirketler”,

<<http://www.bagimsizsosyalbilimciler.org/Yazilar_BSB/Zabci_Haziran2004.doc>> (27.02.2009)

153 Filiz Çulha Zabcı, “Yeni SavaĢların Gizli Yüzü: Özel Askeri ġirketler”,

<<http://www.bagimsizsosyalbilimciler.org/Yazilar_BSB/Zabci_Haziran2004.doc>> (27.02.2009)

eden önemli silahlı muhalefet kaynaklarının (savaĢçı yerel beyler, yağmacı göçebe grupları, her çeĢit korsan ve eĢkıya) varlığı da bilinmektedir.¹⁵⁴

ModernleĢme dönemine kadar iç ve dıĢ güvenlik ayrımının olmadığı iç ve dıĢ güvenliğin genel olarak aynı kaynaktan (Ordu) sağlanması durumu göze çarpmaktadır. ModernleĢmeyle birlikte iç güvenlikten sorumlu birimler (polis) ortaya çıkmaya baĢlamıĢ ve iç ve dıĢ güvenlik ayrımı meydana gelmiĢtir. ModernleĢmeyle birlikte iç güvenlikten sorumlu özel-uzman birimler (polis) yavaĢ yavaĢ ortaya çıkmaya baĢlamıĢtır. Ulusal savunma dıĢ güvenlik alanına kayarken kamu düzenini sağlama iç güvenlik birimlerince gerçekleĢtirilmeye baĢlanmıĢtır. Modern ulus-devletlerin karĢılaması gereken güvenlik ihtiyacı, bir toplumda yaĢayan diğer insanlar veya gruplar tarafından baskı altında tutulması ya da saldırıya uğramasının engellenmesine iliĢkin olarak görülen iç güvenlik ihtiyacı ve ülkenin hem iç hem de dıĢ saldırılara karĢı korunması anlamında dıĢ güvenlik ihtiyacıdır. Modern devletin örgütlenmesi iç ve dıĢ güvenlik ihtiyacı karĢısında Ordu, Polis, Hapishane ve Silahsızlandırma olarak 4 kurum üzerinden ĢekillenmiĢtir. Ordu, dıĢ güvenlikle görevlendirilmiĢ; devlet egemenliğinin ülke içindeki yoğunlaĢmasının bir yansıması olarak değerlendirilebilecek polis, iç güvenlikten sorumlu kılınmıĢ; hapishane, toplumun denetim ve gözetlenmesi, iktidar tarafından denetlenmeyen veya hiyerarĢiye uygun olarak düzenlenmeyen her tür iliĢkinin kopartılması yoluyla, baskı altına alan bireyselleĢtirme, hem güvenlik hem bilgi sağlama olarak anlamını bulmuĢ, silahsızlandırma ise, devlet dıĢındaki çevrelerin silahlarına el koymak olarak karĢımıza çıkmıĢtır. Bu dört alandaki düzenlemeler yoluyla modern ulus-devlet Ģiddet tekelini eline almaya baĢladığı ifade edilmiĢtir.¹⁵⁵ Ġç güvenlik kavramının benimsenmesi, polis kuvvetlerinin ortaya çıkıĢı ve iç güvenlik politikasında ve alanında polisin ön planda olmasına yol açmaktadır. Polis‟in kurulmasıyla birlikte, iç ve dıĢ güvenlik birbirinden ayrılmıĢtır. Devletin topluma nüfuz etme sürecin önemli bir parçası olarak polisin iç güvenlik alanında ordudan ayrılarak profesyonelleĢmesi

154 Evren Haspolat, (KıĢ 2005/2006), a.g.k., s. 64. ; Anthony Giddens, 2008, a.g.k., s. 27-28.

155 Vahap CoĢkun, 2009, a.g.k., s. 272-273.; Michel Foucault, Hapishanenin Doğuşu, Ġmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 2006, s. 198,203,296,348,361.

sürecine girdiği görülmüĢtür. Bu süreçte polis kamu düzeninin sürdürülmesinden sorumlu kılınmıĢtır.