Eleştirel Düşünmeye İlişkin Araştırmalar

Hamurcu, Günay ve Akamca (2005) “Fen Bilgisi ve Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalı Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Eğilimi Profilleri” adlı çalışmada fen bilgisi eğitimi ve sınıf öğretmenliği anabilim dalı öğrencilerinin sahip oldukları eleştirel düşünme eğilimlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Verilerin analizi sonucunda, iki anabilim dalındaki öğrencilerin eleştirel düşünme eğilimlerinin genelde güçlü ya da olumlu yönde olduğu söylenebilir. Okunan anabilim dalı, cinsiyet ve sınıf düzeyi gibi değişkenler açısından ölçeğin bazı alt boyutlarında anlamlı farklar elde edilmiştir.

Türnüklü ve Yeşildere (2005) “Türkiye’den Bir Profil: 11-13 Yaş Grubu Matematik Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilim ve Becerileri” adlı çalışmanın amacı, ilköğretim matematik öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilim ve becerilerini belirlemeyi amaçlamaktadır. Verilerin analizleri sonucunda, öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri pozitif yönde fakat yeterince yüksek çıkmamıştır. Ayrıca eleştirel düşünme eğilim ölçeği sonuçları ve matematiksel eleştirel düşünme problemleri sonuçları bir uyum göstermiştir.

Çubukçu (2006) “Türkçe Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimleri” adlı bu çalışmada, Eğitim Fakültesi programlarında öğrenim gören öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimine sahip olma düzeylerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Açık fikirlilik ve analitiklik eleştirel düşünme boyutları yüksek orandadır. Düşük oranda yer alan düşünme boyutları, meraklılık ve sistematikliktir.

Genç (2008) “Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimleri” adlı araştırmanın temel amacı, öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerini incelemektir. Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin cinsiyetlerine göre açık fikirlilik ve meraklılık; öğrenim şekline göre analitiklik ve doğruyu arama; öğrenim gördükleri sınıflara göre analitiklik; öğrenim gördükleri anabilim dallarına göre de analitiklik, meraklılık ve doğruyu arama alt boyutlarında farklılaştığı bulunmuştur.

Zayif (2008) “Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimleri” adlı çalışmanın amacı, Eğitim Fakültelerinde öğrenim gören öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerini belirlemektir. Bu çalışmada, öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin; cinsiyet, mezun oldukları lise türü, öğrenim gördükleri bölüm, sınıf düzeyi ve akademik başarı değişkenlerine göre anlamlı farklılık gösterip göstermediği araştırılmıştır. Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin genel olarak düşük düzeyde olduğu bulunmuştur.

Korkmaz (2009) “Eğitim Fakültelerinin Öğrencilerin Eleştirel Düşünme Eğilim ve Düzeylerine Etkisi” adlı bu araştırmanın amacı Eğitim Fakültelerinin, öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilim ve düzeylerine nasıl bir etkide bulunduğunu belirlemektir. Eğitim Fakültesi öğrencilerinde eleştirel düşünme eğilim ve düzeylerinin orta olduğu, Eğitim Fakültesinde alınan eğitimin yeterince katkı sağlamadığı ve cinsiyet ve bölüm faktörlerinin farklılaştırmadığı belirlenmiştir.

Şenşekerci ve Kartal (2010) “Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimleri” adlı çalışmanın amacı, öğretmen adaylarının birinci sınıf öğrencisi olarak üniversite öğrenimine başladıkları andaki eleştirel düşünme eğilimleri ile mezun olma aşamasına geldikleri andaki eleştirel düşünme eğilimlerini saptayarak, üniversite öğrenimi sürecinin eleştirel düşünme yeterliliklerinin gelişiminin hangi yönde etkilediğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Eleştirel düşünme eğilimlerinin sınıf düzeyi arttıkça artan bir eğilim göstermesi, lisans eğitiminin öğrencileri eleştirel düşünme açısından olumlu yönde etkiliyor olması, kız öğrencilerin eleştirel düşünme eğilimlerinin erkek öğrencilere kıyasla görece daha yüksek olması; ortaöğretimi oluşturan farklı okul türleri arasında bir karşılaştırma yapıldığında Anadolu Liseleri’nin görece daha başarılı görünmesi araştırmanın başlıca bulguları olarak belirlenmiştir. Semerci (2010) “Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi Üniversitelerinde Okuyan Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimleri” adlı araştırmanın amacı, Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi Üniversitelerinde okuyan öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerini belirlemektir. Araştırmada, eleştirel düşünmenin analitiklik, açık fikirlilik, meraklılık ve kendine güven alt boyutlarında yüksek, doğruyu arama ve sistematiklik boyutlarında düşük puanlar alınmıştır. Öğrencilerin eleştirel düşünme eğilimleri orta düzeydedir.

Yakar, Altındağ ve Kaya (2010) “Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının ve Sınıf Öğretmeni Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin Karşılaştırılması” adlı araştırmanın amacı, fen bilgisi öğretmenliği ve sınıf öğretmenliği anabilim dallarında öğrenim gören son sınıf öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerini belirlemek ve bu eğilimleri, öğretmen adaylarının akademik başarılarına ve cinsiyetlerine göre karşılaştırmaktır. Araştırmanın sonucunda, fen bilgisi öğretmen adayları ve sınıf öğretmeni adaylarının genelinin düşük ve orta düzeyde eleştirel düşünme eğilimine sahip oldukları saptanmıştır.

Durukan ve Maden (2010) “Türkçe Öğretmeni Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimleri Üzerine Bir Araştırma” adlı çalışmanın amacı, Türkçe öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerini öğrenme stili ve sınıf değişkenleri açısından değerlendirmektir. Araştırma sonunda; Türkçe öğretmeni adaylarının genel olarak X= 3.77 oranında (Min.1, Max.6 aralığında) eleştirel düşünme eğilimine sahip oldukları; ayrıca Türkçe öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin öğrenme stilleri ve sınıf düzeyine göre anlamlı farklılık gösterdiği tespit edilmiştir.

Alper (2010) "Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimleri” adlı çalışmanın amacı, Eğitim Bilimleri Fakültesi’nde okuyan birinci ve dördüncü sınıf öğretmen adaylarının eleştirel düşünmeye yönelik eğilimlerini belirlemek amacıyla bu çalışma gerçekleştirilmiştir. Birinci sınıf ve dördünü sınıf öğretmen adaylarının eğilim puanları “doğruyu arama” hariç 40 puanın üzerindedir. Bu durum onların, eleştirel düşünme eğilimlerinin çok zayıf olmadığını, ancak ortalama puanlarının 40 ile 50 arasında olması nedeniyle yeterince güçlü olmadığını göstermektedir. “Doğruyu arama” eğilimi ise genel olarak tüm bölümlerde düşük çıkmıştır.

Beşoluk ve Önder (2010) “Öğretmen Adaylarının Öğrenme Yaklaşımları, Öğrenme Stilleri ve Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin İncelenmesi” adlı bu çalışmada, öğretmen adaylarının öğrenme yaklaşımları, öğrenme stilleri ve eleştirel düşünme eğilimleri incelenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre, öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin genelde orta ve düşük düzeyde olduğu saptanmıştır.

Güleç (2010) “Okulöncesi Eğitimi Öğretmen Adayları ve Sınıf Öğretmenliği Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünce Düzeylerinin Değerlendirilmesi” adlı çalışmanın amacı, sınıf öğretmenliği ve okul öncesi öğretmen adaylarının eleştirel düşünme düzeylerinin değerlendirilmesidir. Araştırma sonucunda, okul öncesi ile sınıf öğretmenliği öğrencilerinin cinsiyetlerine, öğrenim şekillerine göre, anabilim dallarına, öğrenim gördükleri sınıflara ve anne-babalarının eğitim düzeylerine göre eleştirel düşünmenin bazı boyutlarında anlamlı farklılıklar olduğu ortaya çıkmıştır.

Şenlik, Balkan ve Aycan (2011) “Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Becerileri: Muğla Üniversitesi Örneği” adlı çalışma ile Muğla Üniversitesi Eğitim Fakültesi fen bilgisi ve sosyal bilgiler öğretmenliği programında yer alan 138 öğretmen adayının eleştirel düşünme eğilimleri araştırılmıştır. Araştırmada; fen bilgisi öğretmen adaylarının ve sosyal bilgiler öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilim puanları düşük düzeyde olduğu saptanmıştır.

Kızıltaş (2011) “Sınıf Öğretmeni Adaylarının ve Sınıf Öğretmenlerinin Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi” adlı araştırmanın amacı; sınıf öğretmeni adayları ile sınıf öğretmenlerinin eleştirel düşünme eğilimlerinin çeşitli değişkenler açısından incelemektir. Araştırma sonucunda sınıf öğretmeni adaylarının ve sınıf öğretmenlerinin eleştirel düşünme eğilimlerinin orta düzeyde olduğu ortaya çıkmıştır.

Çetinkaya (2011) “Türkçe Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünmeye İlişkin Görüşlerinin Belirlenmesi” adlı araştırmada, Türkçe öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimine ilişkin görüşlerini belirlemek amaçlanmıştır. Araştırmanın sonucunda, Türkçe öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri düşük düzeyde bulunmuştur. Mezun olunan okul türüne göre anlamlı bir farklılık bulunmazken cinsiyet ve sınıf değişkenlerinde anlamlı bir farklılık elde edilmiştir. Kız öğretmen adayları erkeklere, 1. sınıftakiler de 4. sınıflara göre eleştirel düşünmeye ilişkin daha olumlu görüş bildirmişlerdir.

Yenice (2011) “Çeşitli Değişkenler Bağlamında Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin İncelenmesi” adlı bu çalışmanın ana amacı çalışma alanları, cinsiyet, mezun olunan lise, mezun olunan eğitim alanı ve sosyo ekonomik statü algılama değişkenleri bağlamında öğretmen adaylarının eleştirel düşünme becerilerini incelemektir. Sonuç olarak, bu değişkenler bağlamında öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinde anlamlı farklılık ortaya çıkmamıştır.

Kartal (2012) “İlköğretim Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin İncelenmesi” adlı bu çalışma fen bilgisi öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerini incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma bulgularına göre; fen bilgisi öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri, genel olarak orta düzeyin (%60) üzerindedir.

Tural ve Seçgin (2012) “Sosyal Bilgiler ile Fen ve Teknoloji Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimleri Üzerine Bir Araştırma” adlı bu araştırmada, sosyal bilgiler ile fen ve teknoloji öğretmen adaylarının eleştirel düşünme becerisi eğilimlerinin çeşitli değişkenlere göre değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Araştırma sonucunda; öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin düşük olduğu, cinsiyet değişkenine göre öğretmen adaylarının sahip oldukları eleştirel düşünme eğilimlerinin anlamlı sayılabilecek bir farklılık göstermediği görülmüştür. Fakat okudukları bölümler temel alındığında (sosyal bilgiler-fen ve teknoloji) öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin kendine güven alt ölçeğinde sosyal bilgiler öğretmenliği bölümü öğrencileri lehine anlamlı farklılık gösterdiği saptanılmıştır.

Sağlam ve Büyükuysal (2013) “Eğitim Fakültesi Son Sınıf Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Düzeyleri ve Buna Yönelik Engellere İlişkin Görüşleri” adlı bu çalışmanın genel amacı, Eğitim Fakültesi son sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme

düzeylerini belirlemek ve eleştirel düşünmenin önündeki engellere ilişkin görüşlerini ortaya koymaktır. Araştırmanın bulgularına göre, öğrencilerin eleştirel düşünme düzeylerinin genel toplamda düşük olduğu sonucuna varılmıştır. Ayrıca, en yüksek eleştirel düşünme eğiliminin açık fikirlilik alt boyutunda, en düşük eleştirel düşünme düzeyinin ise sistematiklik alt boyutunda olduğu dikkat çekmektedir.

2.2.2.2. Yurt Dışında Yapılan Araştırmalar

Kong (2001) “Singapur’da Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimleri: Öncül Araştırma” adlı bu çalışmanın amacı, bir düşünme biçiminin öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri üzerindeki etkilerini incelemektir. Elde edilen sonuçlar, deney grubunun California Eleştirel Düşünme Eğilimi Ölçeği son test puanlarının anlamlı bir biçimde yüksek olduğunu işaret etmektedir.

Mcbride, Xiang ve Wittenburg (2002) “Eleştirel Düşünme Eğilimleri: Öğretmen Adaylarının Bakış Açısı” adlı bu çalışma ile Amerika’daki 202 beden eğitimi öğretmen adayının eleştirel düşünme eğilimleri incelenmiştir. Katılımcıların hepsi orta öğretimde beden eğitimi yöntem dersini almakta olan ya üçüncü ya da son sınıf öğrencisidir. Sonuçlar yedi alt ölçekten altısı üzerinde ve California Eleştirel Düşünme Eğilimi Ölçeği toplam puanı üzerinden eleştirel düşünme yönünde olumlu eğilimlere işaret eden kanıtlar sunmuştur.

Kong ve Seng (2004) “Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Beceri ve Eğilimlerinin Geliştirilmesi” adlı bu çalışma, düşünme becerilerini öğretmek için öğretmenleri hazırlama amaçlı DASK modeli temelli bir düşünme biçimi kullanarak Singapur’daki öğretmen adaylarının eleştirel düşünme beceri ve eğilimlerini geliştirmenin çeşitli yollarını ele almaktadır. Elde edilen sonuçlar, katılımcıların “önermeleri tanıma” eleştirel düşünme alt becerisini geliştirdiğini göstermiştir.

Zhou, Guo, Liu, Wang ve Ma (2010) “Araştırma-Temelli Kimya Deneyleri Vasıtasıyla Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin Geliştirilmesi” adlı bu çalışma ile kimya öğretiminde araştırma temelli deneylerin öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerini geliştirmedeki etkilerini incelemek için tasarlanmıştır. Araştırma temelli kimya deney eğitiminde öğretmen adaylarının çalışma sonrasında aldıkları CCTDI puanları gelişmiştir. Araştırma temelli kimya deney uygulamasının öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerini geliştirici etkide bulunduğu saptanmıştır. Ancak, öğretmen adayları ne araştırma temelli ne de geleneksel

yaklaşımlar uygulandığında yüksek düzeyde eleştirel düşünmeye (CT) ulaşamamıştır, ayrıca analitik olma dışındaki alt ölçeklerde de yüksek puan alamamış ya da anlamlı farklılıklar ortaya koyamamıştır.

Zhou, Yan, Zhao, Liu ve Xing (2012) “Çin’in Shaanxi Bölgesinde Ortaokul Kimya Öğretmenleri ve Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Becerileri Üzerine Öncül Bir Araştırma” adlı bu çalışma Çin’in Shaanxi bölgesindeki ortaokul kimya öğretmenlerinin eleştirel becerilerinin gelişimini incelemiştir. Bu çalışmadaki örneklem 69 kimya öğretmeni ve 61 öğretmen adayından oluşmaktadır. California Eleştirel Düşünme Eğilimi Ölçeği (CCTDI) ve California Eleştirel Düşünme Becerileri Testi (CCTST) öğretmenlerin eleştirel düşünmelerini değerlendirmek için kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlar, öğretmenlerin eleştirel düşünmeye karşı olan eğilimlerinin orta düzeyde olduğunu gösterirken, eleştirel düşünme puanları oldukça düşüktür. Bu çalışma ayrıca eleştirel düşünme becerileri bağlamında aktif öğretmenler ile öğretmen adayları arasında anlamlı farklılık olduğunu göstermektedir, ancak eleştirel düşünme eğilimleri bakımından anlamlı bir fark yoktur. Ayrıca hem CCTST hem de CCTDI ortalama puanları eleştirel düşünme bağlamında kimya öğretmen adaylarının aktif hizmet vermekte olan öğretmenlere göre daha iyi bir performans göstermişlerdir.

Han ve Brown (2013) “Erken Çocukluk Dönemi Öğretmen Adayları İçin Eleştirel Düşünme Müdahalesinin Etkileri” adlı bu çalışma erken çocukluk dönemi öğretmen adaylarının eleştirel düşünme yetilerini geliştirmek için tasarlanmıştır. Eleştirel düşünme kavramı, unsurları, standartları ve nitelikleri ana ders içeriklerine entegre edilmiş ve müdahalenin etkileri incelenmiştir. Elde edilen sonuçlar, müdahale sonrasında öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin anlamlı bir biçimde geliştiğini işaret etmiştir. Ayrıca, eleştirel düşünme hakkındaki bilgileri ve kendi öğrenmelerinde eleştirel düşünmeyi uygulama yetileride gelişme göstermiştir.