Diyanet ĠĢleri BaĢkanlığı Tarafından Yürütülen Hizmetler

1. Fetva Hizmetleri: Dini konularla ilgili olarak yurt içi ve yurt dıĢından çeĢitli kiĢi ve kuruluĢlarca sorulan hususlar merkezde Din ĠĢleri Yüksek Kurulu, taĢrada ise il ve ilçe müftülükleri tarafından cevaplandırılmaktadır.

2. ĠrĢat ve Tebliğ Hizmetleri: Yurt içinde Din Hizmetleri Dairesi, yurt dıĢında DıĢ ĠliĢkiler Dairesi‟nce planlamakta olup yurt içinde müftü, vaiz ve cami görevlileri, yurt dıĢında müĢavir, ateĢe ve diğer din görevlileri tarafından yürütülmektedir. Bu hizmetler vaaz, hutbe, konferans, seminer, kurs, panel vb.

yollarla yapılmaktadır.

3. Ġbadet ve Cami Hizmetleri: Ġmamet, hitabet, ezan, ikamet, mukabele, dini gün ve gecelerde mevlit okunması ve özel program düzenlenmesi, cemaatin din konusunda aydınlatılması, isteyenlere Kur‟an-ı Kerim ve ilmihal bilgilerinin öğretilmesi yanında camilerin bakımı gibi iĢlerdir. Bu hizmetler imamhatiplerle müezzin-kayyimler tarafından yürütülmektedir.

4. Eğitim Hizmetleri: Din Eğitimi Dairesi‟nce yürütülmekte olan bu hizmetler eğitim merkezleriyle Kur‟an kurslarında gerçekleĢtirilmektedir. Eğitim merkezlerinde görevliler hizmet öncesi ve hizmet içi eğitim görmektedir. Kur‟an

kurslarında Kur‟an‟ı yüzünden okuma ve gerekli ilmihal bilgileri öğretilmektedir.

Daha sonra isteyenlere hafızlık yaptırılmaktadır.

5. Yayın Hizmetleri: Toplumu din konusunda aydınlatmak üzere yazılı, sesli ve görüntülü yayımlar yapılmaktadır. Halen Diyanet Aylık Dergi, Diyanet Çocuk Dergisi ve Diyanet Dergisi adlı süreli yayınlar gerçekleĢtirilmektedir. Kitap olarak bastırılan ve Ġlmi eserler, edebi eseler, kaynak eserler, meslek kitapları, halk kitapları ve çocuk kitapları serilerinden oluĢmaktadır.

Son yıllarda Diyanet ĠĢleri BaĢkanlığı‟nın sosyal açılımlı din hizmetlerine ayrı bir önem verdiği görülmektedir. 2009 yılında yapılan 4. Din ġurasının ana temalarından birini de sosyal açılımlı din hizmetleri oluĢturmaktadır (T.C. Diyanet ĠĢleri BaĢkanlığı, TeĢkilat Yapısı, EriĢim http://diyanet.gov.tr/tr/kategori/teskilat-yapisi/22, EriĢim, 27 ġubat 2015).

Tablo 8: Diyanet ĠĢleri BaĢkanlığı Personel Sayısı son 13 yıl

Yıl Personel Yıl Personel

2000 75.433 2007 84.195

2001 76.044 2008 83.033

2002 74.374 2009 81.851

2003 74.114 2010 84.157

2004 71.693 2011 98.555

2005 80.299 2012 105.472

2006 79.810 2013 121.845

Kaynak: T.C. BaĢbakanlık Diyanet ĠĢleri BaĢkanlığı istatistikleri 2013

Diyanet kendisine yüklenen görevleri, sayısı 120 bini geçen personeli ile gerçekleĢtirmeye çalıĢmaktadır. Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi son on üç yıl içerisinde personel sayısı açısından iniĢ ve çıkıĢların olduğu bir dönem yaĢanmıĢtır.

13 yıl öncesi 2000‟de personel sayısı 75.433 iken bu sayı 2008‟de 83.033‟e çıkmıĢtır. Bu yaklaĢık 8 bin civarında bir artıĢı göstermektedir. Bu süreçte yeni cami ve Kur‟an kurslarının açıldığı dikkate alındığında mevcut personelin yetersiz olduğu

167 görülmektedir. Özellikle de sayıları binleri geçen camilerde resmi olarak görevlendirilen imamların bulunmadığı da bir gerçektir.

Tablo 9: 2008 istatistiklerine göre Diyanet personelinin eğitim durumu

Kaynak: T.C. BaĢbakanlık Diyanet ĠĢleri BaĢkanlığı istatistikleri 2013

Tablo 10: 2013 istatistiklerine göre Diyanet personelinin eğitim durumu:

Öğrenim durumu Sayı Yüzde

Lisans (dini öğrenim) 15.831 13

Lisans 9.125 7,5

Ön lisans 10.247 8,4

Ön lisans (dini öğrenim) 52.799 43,3

Ġmam – Hatip lisesi 30.658 25,2

Lise ve dengi okul 1.513 1,2

Ġlkokul 585 0,5

Kaynak: T.C. BaĢbakanlık Diyanet ĠĢleri BaĢkanlığı istatistikleri 2013

Diyanet ĠĢleri BaĢkanlığı personelinin %10‟dan fazlası yüksek din öğretimi görmüĢtür. Toplam üniversite lisans mezunu ise %20‟lere ulaĢmaktadır. Yukarıdaki tabloda dikkat çeken husus personelin eğitim seviyesinin gittikçe yükselmekte olmasıdır. 1989‟da dini öğretim gören ve görmeyen üniversite lisans mezunlarının toplam personel içerisindeki oranın %4 olduğu, ilköğretim mezununun %39 ve imam hatip mezunu oranının %57 olduğu düĢünülecek olursa, eğitim düzeyinde son

Öğrenim durumu Sayı Yüzde

Lisans (dini öğrenim) 8.812 10.61

Lisans 5.770 6.95

Ön lisans 11.938 14.38

Ön lisans (dini öğrenim) 20.935 25.21

Ġmam – Hatip lisesi 32.691 39.37

Lise ve dengi okul 1.124 1.35

yirmi yıl içerisinde önemli iyileĢmeler olduğu söylenebilir. ġüphesiz bu olumlu bir geliĢmedir. Ancak diğer kurumlardaki personelinde eğitim düzeylerinde benzer artıĢların olduğu bir gerçektir. Diyanet personelinin ön lisans ve lisans eğitimlerine baktığımızda dini öğrenin ön lisans diplomasına sahip olanların oranı % 43 ve normal ön lisans oranı da %8‟i geçmektedir. Diğer bir ifade ile ön lisans mezunlarının oranı %51 civarındadır. Ön lisans mezunlarının neredeyse tamamına yakınının açık öğretim mezunu olduğu söylenebilir. %8‟e yaklaĢan lisans mezunlarının da büyük çoğunluğu açık öğretim mezunudur.

Diğer bir ifade ile yüksek öğrenim mezunu (ön lisans ve lisans toplamı) diyanet personelinin % 80‟den fazlası örgün eğitimli değildir. Göreve devam edenler için açık öğretim ve uzaktan eğitim iyi bir seçenek olsa da yüksek okul mezunları içerisinde örgün üniversite eğitimleri almamıĢ mezunların bu kadar yüksek olması, üzerinde bundan sonra düĢünülmesi gereken bir husustur. ġüphesiz bu tablonun oluĢmasında son 10 yıl içerisinde ilahiyat fakültesi kontenjanlarının sınırlandırılmasının etkisi vardır. Son iki yıl içerisinde 2008‟den itibaren ilahiyat fakültesi kontenjanlarının oldukça artırılmıĢtır. Yüksek din öğretiminde açık öğretim ve uzaktan eğitimin kontenjanları artırılmıĢtır ve diyanet kadroları daha önceki kaybettikleri örgün eğitim olanaklarını bu yollarla kapatmaya çalıĢmıĢtır ve bunun sonucu olarak eğitim seviyelerinde 2008 yılındaki durum ile 2013 yılındaki durum arasında gözle görülür farklar vardır.

Diğer memurlarla birlikte baĢka görev alma, ticaret ve kazanç getirici faaliyetlerde bulunma, hediye ve çıkar sağlama, siyasal partilere girme yasaklarının yanında, Diyanet ĠĢleri BaĢkanlığı personeline özel “siyasetle ilgilenme yasağı”

bulunmaktadır. Din iĢlerinin siyasi mülahazalardan uzak yapılmasına yönelik bu yasakla ilgili 633 sayılı Kanunun 25. maddesi Ģöyledir: “Diyanet ĠĢleri BaĢkanlığı KuruluĢu‟nun her derecesinde görev alan personel, Memurin Kanunu‟nun hizmetleri için yasak ettiği siyasi faaliyetlerden baĢka, dini görevi içinde veya bu görevin dıĢında, her ne surette olursa olsun, siyasi partilerden herhangi birini veya onların tutum ve davranıĢlarını övemez ve yeremez. Bu gibi hareketleri tahkikatla sabit

169 olanların, ilgili ve yetkili mercilerce iĢine son verilir” (Diyanet ĠĢleri BaĢkanlığı,

Ġstatistiksel Tablolar, EriĢim,

http://www.diyanet.gov.tr/tr/kategori/istatistikler/136, EriĢim, 27 ġubat 2015).

Diyanet teĢkilatının genel yapısını aktardıktan sonra insanın doğuĢtan getirdiği rehberlik alma ihtiyacına, dini rehberlik ihtiyacına temas ettikten sonra Diyanet TeĢkilatın bünyesinde aile kurumunun geleceği ve saadeti için iĢ gören ve bir rehberlik kurumu olan Aile ĠrĢat ve Rehberlik Bürolarının genel yapısını inceleyeceğiz.