Dini DanıĢma ve Rehberlikle Ġle Ġlgili Kavramlar

Ġslam dinin öğrenilmesi, öğretilmesi ve bütün kuralları ile hayata geçirilmesi yönünde ifade edilen emirler, yasaklar ve tavsiyeler kullanılan ifadeler bir kavram zenginliği oluĢturmaktadır. Bu kavramlar içerisinde doğrudan danıĢma ve rehberliği ifade eden kavramlar da az değildir. Dini danıĢma ve rehberlik hizmetlerinin Ġslam dini açısından önemi ve alanı hakkında bilgi vermesi açısından bu kavramlara kısaca temas edelim.

Hidayet: Doğruluk, İslamlık, hakkı hak, batılı da batıl olarak görüp doğru yola girmek, dalaletten ve batıl yoldan uzaklaşmak, yol gösterme, kiĢiye doğru yolu gösterme, ferdin doğru yolu bulmasına rehberlik etme anlamlarına gelen bu kavram Kur'an‟da sıklıkla kullanılmaktadır. Kur‟an-ı Kerim‟de hidayeti arayan insana ve topluma hitap ederken, “iĢte kitap Ģüphe yoktur onda, hidayet rehberidir mattakilere” (Bakara 2/2)

diye ifade edilmektedir.

Delalet: Sözlük manası olarak, delil olmak, kılavuzluk etmek, yol bilmeyene yolunu göstermek, doğru yolu bilmeyene yol göstermek, kiĢiye bir seyahatinde veya iĢinde kılavuzluk etmek, rehberlik etmek anlamlarına gelmektedir. Peygamberimiz bir hadisinde "Hayırlı bir işe delalet (rehberlik) eden onu yapmış gibidir" (Ebu Davud Edeb, 181) buyurmuĢtur.

İrşat: KiĢiye doğru yolu göstermek, kiĢiyi akli ve mantıki delillerle gafletten uyandırmak, hidayet yolunu göstermek, selamet yoluna iletmek manalarına gelmektedir. Peygamberimiz (sav) bir hadisinde "Adama şaşırdığı yerde irşat (rehberlik) etmen sadakadır" (Tirmizi, Birr: 36) buyurmuĢtur. Hadis-i ġerif‟in ifade ettikleri çerçevesinde insanları ĢaĢkınlıktan kurtarıp doğru yolun encamına sevk etmektir.

Davet: Davet kelimesi sözlükte, çağırmak, ziyafet, dua, bir fikri kabul ettirmek için deliller söylemek, gelmesini ve kabul etmesini istemek, anlamlarına gelmektedir. Bu anlama uygun olarak "davet" kelimesi Allah yoluna çağırmayı, Ġslam'ın hükümlerini, emir ve yasaklarını en güzel insanlara anlatmayı ifade eden bir terimdir. "Rabbinin yoluna hikmetle ve güzel öğütle davet et, onlarla en güzel Ģekilde tartıĢ” (Nahl 16/125).

Müşavere: Bir iĢ hususunda iki veya daha ziyade kimseler arasındaki konuĢma ve danıĢma durumuna denir. MüĢavere (danıĢma) Kur'anda Müslüman‟ın bir niteliği ve hareket tarzı olarak ifade edilmektedir: "Onların (iman edip Rabbine güvenenlerin) iĢleri aralarında müĢavere (danıĢma) iledir" (Şura,42/38). Diğer bir tabirle fertler arasında doğru düşünce üzerine veya doğruyu bulmak mülahazasıyla birbirlerinin fikirlerine müracaat etmelerine denir. Hadis-i Şerif’te “Bir kavim müşaverede bulundu mu rüşd-ü salaha nail olur” sözü müşaverede bulunanların kazanacaklarına işaret edilmektedir. ĠĢte bu iliĢkinin düzgün ve sistematik bir Ģekilde yürütülebilmesi ve gerçekçi sonuçlar elde edilebilmesi için bunun dini danıĢma ve rehberlik anlayıĢı çerçevesinde ele alınması gerekmektedir.

175 3.2.3. Dini DanıĢma ve Rehberliğin Dayanakları

Kur'an-ı Kerimde ve Peygamberimizin hadislerinde sıkça geçen kavramlar ve taĢıdıkları anlamlar, dini alandaki danıĢmanlık ve rehberlik meselesinin Ġslami bir temeli bulunduğuna iĢaret etmektedir. Kavramların geçtiği ayet ve hadislerin anlamlarının bu konuda yeterince teĢvik edici hatta emredici olduğu görülmektedir.

Ancak bu emir ve tavsiyelerle yerine getirilmesi istenen dini danıĢmanlık ve rehberlik hizmetinin Ġslami açıdan hangi gerekçelere dayandığının tespiti, bu hizmetin Ģeklini ve muhtevasını belirleme bakımından önem arz etmektedir. Bu konudaki ayet ve hadisler incelendiğinde dini danıĢma ve rehberlik hizmetinin Ģu beĢ temel gerekçeye dayandığı anlaĢılmaktadır:

1) Bilme ihtiyacı

2) Ġkna olma ihtiyacı

3) Yardım ihtiyacı

4) Moral (manevi takviye) ihtiyacı

5) UzlaĢma ihtiyacı

Fertlerin ihtiyaç duyduğu dini danıĢma ve rehberlik faaliyetleri beĢ ana esas üzerine bina edilmesi gerekmektedir. KiĢinin ihtiyaç duyduğu rehberlik kalemi neyse ona rehber ona yönelmeli ve kiĢiyi ona yönlendirmelidir.

3.2.3.1. Bilme Ġhtiyacı

Ġnsan dünyaya hiçbir Ģey bilmeden gelmektedir. Ġlerleyen dönemlerde bir takım Ģeyleri ebeveyn tarafından, çevrenin etkileriyle, eğitim ve öğretim sürecindeki etkenlerle öğrenmesi mümkün olsa bile rehberlere ve bilme ihtiyacı insanda sınırsızdır. Ġnsanın hayata katılabilmesinin en önemli vesilesi öğrenmek bilmekten geçmektedir. KiĢi bilmediğini bir bilenden öğrenmesi hayatın en temel esaslarından bir tanesidir.

Her hangi bir konuda kiĢinin ihtiyaç duyduğu bilgiyi baĢkasından esirgememesi gerekir. Bu hususta rehberler ve toplum mühendisleri toplumun ihtiyaç duyduğu ana rehberlik kalemlerini toplumdan esirgememeleri gerekmektedir.

Peygamberiniz "Kim bir bilgi kendinden istenir de onu gizlerse kıyamet gününde Allah onun ağzına ateşten bir gem vurur" (Ebu Davud, Ġlim:9 ; Tirmizi, Ġlim:3). Ġlmini baĢkasından esirgeyene dinin bakıĢ açısı budur. Hatta ilmini baĢkasından esirgeyen ve ilmi bencil mülahazalarının tatmini için kullananlar tedip edilmiĢ, uyarılmıĢtır. Buradan hareketle kiĢilerin ihtiyaç duyduğu rehberlik ve danıĢmanlık sürekli olabileceği gibi, belli bir vakte ve zamana da bağlı olabilir. Rehberlik ve danıĢmanlık ihtiyacı herkes için bir ihtiyaçtır. Uzmanların böyle bir ihtiyacı olmayacağı ve olmadığı manasına gelmez. Her insan manevi bir terapiye ve rahatlamaya ihtiyacı vardır. KiĢi derdini anlatacağı ve kendisine bu alanda çözüm üretecek rehberlere ihtiyacı vardır. Dini danıĢma ve rehberlik hizmeti herkes fert için hava ve su kadar ihtiyaç duyduğu bir gerçektir.

3.2.3.2.Moral (manevi takviye) Ġhtiyacı

Maneviyat insanın ruhsal yapısını takviye eden ve insanı aĢkın güce ve değerlere bağlayan en kuvvetli bağdır. Ġnsan cismine mana kazandıran cevher ruhtur.

Ruha mana kazandıran ve onu takviye edip kiĢiyi mutlu kılan maneviyattır. Ġnsanın vücudunun sıhhat ve selameti az yemekte olduğu gibi, ruhunun sıhhat ve selameti maneviyatta gizlidir. Maneviyat kiĢiyi ahlaki değerlere kavuĢturan ve insanı kâmil olma seviyesine yükselten en önemli güçtür. Moral ve manevi takviye ihtiyacı her fertte muhakkak var olan bir ihtiyaçtır. Ferdin yaĢamıĢ olduğu manevi sıkıntı, buhran, bireyin maddi ve manevi ruh dünyasını tesir altına alır ve zihni yapısını, duygusal bütünlüğünü bozar. Ġnsanların toplumdaki sosyal statüsü ne olursa olsun her fert mutlaka toplumsal ve ferdi hadiseler karĢısında manevi sıkıntı yaĢamaktadır.

ĠĢte tam bu noktada kiĢiyi bu sıkıntıdan kurtaracak olan en önemli güç manevi takviye araçları ve rehberliktir.

177 3.2.3.3.UzlaĢma Ġhtiyacı

Dini danıĢma ve rehberlik hizmetlerini zaruri kılan sebeplerden bir tanesi de insanlar arasında yaĢanılan anlaĢmazlıklardır. Bu durum insanın doğasında olan bir sonuçtur veya potansiyel bir durumdur. Önemli olan herhangi bir anlaĢmazlık neticesinde bunu çözüme kavuĢturacak rehberlerin veya uzlaĢma bilinciyle hareket edebileceğimiz donanımımızın olmasıdır. Toplumda fertler arasında çıkan anlaĢmazlıklar çeĢit çeĢit olabilmektedir.