Yeni ve eski Türkçe ders kitaplarındaki bilgilendirici ve hikâye edici metinlerin okunabilirlik sınıflaması Tablo 6’da gösterilmiştir.
Tablo 6. Ders Kitaplarındaki Metinlerin Okunabilirlik Sınıflaması
Ateşman Formülü Çetinkaya-Uzun Formülü
Çok Kolay
Kolay Orta Zor Çok Zor Bağımsız Okuma Eğitsel Düzey Engelli Düzey N n % n % n % n % n % n % n % n % ETDK 38 4 10,5 13 34,2 13 34,2 7 18,2 1 2,63 6 15,8 24 63,2 8 21 YTDK 27 1 3,7 11 40,7 11 40,7 4 14,8 - - 3 11,1 18 66,6 6 22,2
Tablo 6’da görüldüğü gibi ETDK’deki metinler Ateşman formülüne göre çoğunlukla (n:26, %68,4) Kolay ve Orta düzeyde okunabilirliğe sahiptir. Çetinkaya-Uzun formülüne göre ise Eğitsel
Düzey (8 ve 9. Sınıf) olarak derecelenen 24 (%63,2) metin bulunmaktadır.
YTDK’deki metinler Ateşman formülüne göre çoğunlukla (n:22, %81,4) Kolay ve Orta düzeyde okunabilirliğe sahiptir. Çetinkaya-Uzun formülüne göre Eğitsel Düzey (8 ve 9. Sınıf) olarak derecelenen 18 (%66,26) metin bulunmaktadır.
78
Kitaplarda kullanılan metinler (bilgilendirici ve hikâye edici metinler) tek metin olarak değerlendirildiğinde yukarıdaki dağılıma benzer bir sonuç ortaya çıkmaktadır. Söz konusu dağılım Tablo 7’de gösterilmiştir.
Tablo 7. Eski ve Yeni Türkçe Ders Kitabındaki Bilgilendirici ve Hikâye Edici Metinlerin
Okunabilirlik Düzeyi
Kitap OSU OTU Ateşman Formülü Çetinkaya- Uzun Formülü
OP Düzey OP Düzey
ETDK 2,66 9,64 66 Orta 40,03 Eğitsel Düzey (8,9. Sınıf)
YTDK 2,34 8,95 72 Kolay 43,14 Eğitsel Düzey (8,9. Sınıf)
Tablo 7’ye göre ETDK, Ateşman formülüne göre orta, Çetinkaya-Uzun formülüne göre eğitsel
düzeyde; YTDK ise Ateşman formülüne göre kolay, Çetinkaya-Uzun formülüne göre eğitsel düzeyde
okunabilirliğe sahiptir.
5.Sonuç
Eski ve yeni Türkçe ders kitaplarının şekil, içerik ve okunabilirlik gibi farklı açılardan karşılaştırıldığı bu çalışmanın sonucunda kitapların birbirlerine göre üstün, benzer ve zayıf yönleri tespit edilmiştir.
Her dönemin maddi imkânlarının farklı olması, maddiyata bağlı olan şekil özellikleri kıyaslamasında bir kitaba üstünlük payesi vermenin doğru olmayacağı fikrini doğurmaktadır. Aynı zamanda, daha fazla maddi imkânlarla donatılmış yeninin, eskiye göre daha iyi olabileceğini peşinen kabul etmektir. Bu kabulle yeni Türkçe ders kitabının şekil özellikleri açısından eski Türkçe ders kitabına göre daha olumlu özelliklere sahip olduğunu belirtmek gerekir. Yeni Türkçe ders kitabının kapak ve iç sayfalarında kullanılan kâğıt kalitesi eski ders kitabına nazaran daha iyidir. Eski ders kitaplarında görsel unsurlara yer verilmezken, yeni Türkçe ders kitabında metne ve içeriğe uygunluğu tartışmalar yaratsa da görsel unsurlara bolca yer verilmesi, yeni ders kitabını bir adım öne çıkarmaktadır. Paragrafın girişinde de belirttiğimiz gibi eski Türkçe ders kitabındaki kâğıt kalitesinin zayıflığı ile görsel unsur eksikliğini dönemin şartlarına bağlamak doğru olacaktır.
Şekil özelliklerinde eski Türkçe ders kitabını öne çıkaran durum, kitabın son bölümünde yeterli olabilecek bir indeks ve sözlüğe yer vermesidir. Yeni Türkçe ders kitabında sözlük bölümünün olmaması, sadece öğrenci çalışma kitabında sınırlı sayıda sözcükten oluşan ve ihtiyacı karşılamayacağı aşikâr bir sözlük bulunması, olumsuz bir durumdur ve eski Türkçe ders kitabını bu açıdan öne çıkarmaktadır.
Yeni Türkçe ders kitabındaki metinlerin konu dağılımının tematik olarak yapılması, onun daha düzenli olduğu hissiyatını yaratmaktadır. Eski Türkçe ders kitabındaki düzenliliği yaratan unsur ise konu dağılımının belirli gün ve haftaları göz önünde bulunduran bir sıralamayla yapılmış olmasıdır. Bu açıdan ders kitaplarının kendi içinde tutarlı olduğunu ifade etmek mümkündür.
Daha fazla metin olması nedeniyle, eski Türkçe ders kitabının yeni Türkçe ders kitabına oranla daha yoğun olduğunu belirtmek mümkündür. Farklı türlere yer verilmesinin, az da olsa, eski Türkçe
79
ders kitabı lehine gerçekleştiği görülmektedir. 2017 ve 2018 Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda (MEB, 2017 s. 20; 2018, s. 18) 6. sınıf seviyesinde yer alması gereken türlerden biri olan romana yer verilmemiş olması, yeni Türkçe ders kitabının önemli bir eksikliğidir.
Eski Türkçe ders kitabını, yeni Türkçe ders kitabına göre başarılı kılan bir diğer unsur da kitaplara seçilen metinlerin yazar ve şairleridir. Eski Türkçe ders kitabında, Türk ve dünya edebiyatına yön veren önemli şahsiyetlerin eserleri yer alırken, yeni Türkçe ders kitabına seçilen metin yazarlarının birkaçının Türk edebiyatında henüz yeterince tanınmamış, edebi şahsiyetleriyle ilgili genel geçer herhangi bir bilgi alınamayan isimlerden oluştuğu görülmektedir. Bu açıdan eski Türkçe ders kitabının daha nitelikli olduğunu söylemek mümkündür. Metin seçimiyle ilgili dikkat çekici bir diğer unsur da yerli ve yabancı yazarların kullanımıyla ilgilidir. Eski Türkçe ders kitabından yabancı yazar ve şairlere daha fazla yer verilmiştir. Oysaki Türkçe Dersi Öğretim Programı’nın amaçlarından biri “Türk ve dünya kültür ve sanatına ait eserler aracılığıyla estetik ve sanatsal değerleri fark etmek ve öğrencinin benimsemesini sağlamaktır.” ( (MEB, 2017, s. 10; 2018, s. 8). Ancak yeni Türkçe ders kitabında dünya edebiyatından verilen sınırlı sayıdaki metinle bu amaca ulaşmak mümkün değildir.
Ders kitapları okunabilirlik açısından karşılaştırıldığında, Ateşman (1997) tarafından geliştirilen formüle göre, eski Türkçe ders kitabı orta güçlükte, yeni ders kitabı ise kolaydır. Diğer bir ifadeyle yeni Türkçe ders kitabı, eski Türkçe ders kitabına oranla daha okunabilirdir.
Çetinkaya-Uzun (2010) tarafından geliştirilen formüle göre, her iki kitapta da yer alan metinlerin “eğitsel (8. ve 9. sınıf)” düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Diğer bir ifadeyle Çetinkaya-Uzun formülüne göre her iki kitap da 8. ve 9. sınıf seviyesine uygun metinlere sahiptir ve dolayısıyla 6. sınıf öğrencilerine uygun değildir.
Kaynakça
Açık Önkaş, N., & Günay, E. (2015). Ders Kitabı İnceleme Ölçütlerine Göre Türkçe Ders Kitaplarının Karşılaştırılması. İnternational Journal of Languages Education and Teaching, 3(3), 365-378. Arı, G. (2011). Türkçe (678. Sınıf) Ders Kitaplarındaki Okuma ve Dinleme/ İzleme Metinleri İle
Yazma örevleri Arasındaki Tür Uyumu. Turkish Studies - International Periodical For The
Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6(3), 489-511.
Ateşman , E. (1997). Türkçede Okunabilirliğin Ölçülmesi. Dil Dergisi, 71-74.
Çakır, P. (2013). Türkçe Ders Kitaplarındaki Öykülerin Çocuğa Görelik İlkesi Açısından İncelenmesi.
Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(1), 1171-1180.
Çetinkaya, G. (2010). Türkçe Metinlerin Okunabilirlik Düzeylerinin Tanımlanması ve
Sınıflandırılması. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dilbilim Anabilim
Dalı.
Demiray, K. (1956). Orta Okul Kitapları Güzel Türkçemiz Sınıf: 1. İstanbul: İnkılâp.
Erbaş, A. K., Alacacı, C., & Bulut, M. (2012). Türk, Singapur ve Amerikan Matematik Ders Kitaplarının Bir Karşılaştırması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(3), 2311-2330.
80
Güleç, İ., & Demirtaş, T. (2012). İlköğretim 8. Sınıf Ana Dili Ders Kitapları Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma: Türkiye-Amerika Birleşik Devletleri Örneği. Sakarya University Journal of
Education, 2(1), 74-91.
Gün , M. (2013). İlköğretim İkinci Kademe Türkçe Dersi Okuma Etkinliklerinde Öğrenme Ortamları ile Kullanılan Araç-Gereçlerin Yeterliliği. Tarih Okulu Dergisi (TOD)(15), 545-567.
İşeri, K. (2007). Altıncı Sınıf Türkçe Ders Kitabının İlköğretim Türkçe Programının Amaçlarına Uygunluğunun Değerlendirilmesi. Dil Dergisi(136).
Lüle Mert, E. (2011). 8. Sınıf Türkçe Ders Kİtaplarındaki Metinlerin Metinsellik Ölçütlerine Uygunlukları. Dil Dergisi(153), 7-23.
MEB. (2017). Türkçe Dersi Öğretim Programı (ilkokul ve Ortaokul 1,2,3,4,5,6,7 ve 8. Sınıflar). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
MEB. (2018). Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1,2,3,4,5,6,7 ve 8. Sınıflar). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
Semerci, Ç. (2004). İlköğretim Türkçe ve Matematik Ders Kitaplarını Genel Değerlendirme Ölçeği.
C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 28(1), 49-54.
Solak, M., & Yaylı, D. (2009). İlköğretim İkinci Kademe Türkçe Ders Kitaplarının TÜrler Açısından İncelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(9), 444-453.
Somuncu, S. (2008). İLköğretim 7. Sınıf TÜrkçe Ders Kitabındaki Edebî Metinlerin Temel Evrensel
Değerleri İçermesi Bakımından İncelenmesi. Afyonkarahisar: Afyonkarahisar Kocatepe
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Sümer, F., Muştu, G., & Şengül, S. (2017). Ortaokul Türkçe 6 Öğrenci Çalışma Kitabı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı .
Yazıcı Okuyan, H. (2012). İlköğretim Türkçe Ders Kitaplarında Bir Kültür Aktarımı Aracı Olarak Kalıp Sözlerin Kullanımı Üzerine Bir İnceleme . TSA, 31-46.
81