Denizyolları Altyapılarının GeliĢtirilmesi

Dünya ticaretinin % 90’ı, ülkemiz ticaretinin de % 88’i denizyolu ile yapılmaktadır.

Bu, denizyolu taĢımacılığının karayolu taĢımacılığına göre 6,5 kez, demiryolu taĢımacılığına göre 3,5 kez daha ekonomik olmasının yanında, çok büyük miktardaki yüklerin bir seferde ve güvenli olarak taĢınmasının bir sonucudur.

Ülkemiz, 8483 km doğal kıyı uzunluğu ve Avrupa ve Asya arasındaki jeopolitik konumuyla büyük bir ticaret güzergahının kalbi durumundadır. Ancak, Ülkemiz jeopolitik konumunun getirdiği avantajlar nedeniyle bölgede ayrıcalıklara sahip olmasına rağmen, Avrupa-Asya-Ortadoğu üçgenindeki ticaret hareketinde komĢu ülkeler tarafından by-pass edilen ve yalnızca feeder (yardımcı tesis) hizmeti veren bir ülke konumunu hâlihazırda sürdürmektedir (Deniz Ticareti Genel Müdürlüğü, 2010).

Ülkemizde denizcilik gücümüzün geliĢtirilebilmesi için denizyolları altyapılarının geliĢtirilmesi gerekmektedir. Denizyolları ulaĢım sektörü altyapı kapsamında; liman, marina, balıkçı barınakları, tanker terminalleri, yat çekek yerleri, yat, deniz araçları, gezi tekneleri, gemi inĢa, onarım ve söküm yerlerinin geliĢtirilmesi, yer seçimi, zemin ve kapasite etütleri, yerleĢtirme ve konsept projeleri, liman ve her türlü deniz aracı yanaĢma, tahmil-tahliye, depolama ve yükleme yerleri, liman mekanizasyon ve otomasyonu, konteynır altyapısı ve lojistiği, entegre liman yönetim sistemi, liman inĢa standartları, liman yönetim kontrol sistemleri, liman tasarım ilkeleri, deniz araçları ve teknolojisinde yaĢanacak muhtemel yeniliklere göre modern liman, süper–hub liman kavramları, mega limanlar, deniz seyrüsefer altyapıları, arazi üzerinden, uydu destekli gemi izleme ve yönetim sistemleri, fener ve kuleler, akıllı seyrüsefer altyapıları, navigasyon güvenliği ve seyrüsefer otomasyonu, deniz güvenlik gerekleri, deniz kargo ve lojistik altyapıları, liman ve terminallerde yakıt, enerji ve su Ģebekeleri, liman ve terminallerde çevresel etkileĢim durumları, sera gazları, emc ve gürültü emisyon kirlilikleri, bunlara yönelik kontroller, kıyı yapıları, kıyıların yapısal, çevresel ve ekolojik olarak korunması, kıyı, açık deniz, sahil izleme altyapıları, kıyı ve denizlerimizde yaĢayan her türlü habitat ve canlı varlıkların kontrolü ve korunması, göl, nehir ve derelerin ulaĢıma açılması, kanal projeleri, liman ve deniz yapılarının bakım onarım ve yenilenmesi, kaza-kırım altyapısı, yangın söndürme ve koruma altyapısı, deniz seyrüsefer sistemi içinde araçların yönlendirilmesi ve iĢaretleme, sinyalizasyon, otomasyon ve akıllı sistemler altyapı

sistem ve teknolojilerindeki yenilikler, inĢaat, mühendislik ve müĢavirlik hizmetleri mevcut stratejik planların ıĢığında geleceğe dönük olası yeni strateji, hedef ve projelerin standart bir formata göre dokümante edilmesi gerekmektedir (UlaĢtırma ġurası, 2009).

Limanlarımıza dönük olmak üzere Devlet Planlama TeĢkilatı tarafından 9’ncu Kalkınma Planında Limalarımıza Yönelik Hedefler (2007-2013) kapsamında;

-Limanların yükleme-boĢaltma yapılan noktalar olmalarının yanı sıra, kombine taĢımacılık yapılabilen birer lojistik merkezi haline getirilmeleri hedefi doğrultusunda tüm ana limanların kara/demiryolu bağlantılarının tamamlanması,

BaĢta Ġzmir Yöresi, Marmara ve Akdeniz Bölgesi olmak üzere liman kapasitelerinin arttırılması, bu kapsamda Akdeniz Bölgesinin Doğu Akdenizin önemli bir lojistik merkezi olmasının desteklenmesi,

Denizyolunda kısa mesafe denizyolu taĢımalarını artıracak gemi ve liman yatırımlarına ağırlık verilmesi,

Deniz güvenliğinin artırılması kapsamında Bayrak, Liman ve Kıyı Devleti kontrolünün iyileĢtirilmesi, bu çerçevede; Gemi Trafik Hizmetleri projelerinin deniz trafiğinin yoğun olarak yaĢandığı liman, körfez ve bölgelerde hayata geçirilmesi,

Mevcut limanlarımızın gemiye, yük ve yolcuya yönelik iyi hizmet sunacak yatırımlarla teknolojiye, uluslararası kural ve standartlara uyumunun sağlanması,

Demiryolu, karayolu bağlantılı kombine taĢımacılığın geliĢtirilmesi, Kruvaziyer ve yat limanı sayısının arttırılması,

HedeflenmiĢtir (Deniz Ticareti Genel Müdürlüğü, 2010).

Ayrıca ülkemizin mevcut konumunun değerlendirilmesi ve lojistik üs olabilmesi için lojistik üslerin temel özelliklerine sahip olması gerekmektedir. Bu kapsamda lojistik üslerin temel özellikleri aĢağıdaki gibi sıralanabilir;

-Coğrafi konum,

-Demiryolu, denizyolu, karayolu, iç su yolu ve boru hattı bağlantıları, -Kombine taĢımacılık altyapısı,

-Ġhracat, ithalat, transit ve gümrük rejimlerinde ticaret odaklılık, -Bölge ülkelerine yakınlık,

-Üretim merkezlerine yakınlık, -Tüketim merkezlerine yakınlık,

-ĠĢ süreçlerinde standartlaĢma, -Yasal çerçevede basitlik,

-GeliĢmiĢ bilgi ve iletiĢim teknolojileri altyapısı,

-Lojistik üs saha geniĢliği (ofisler, konteyner alanları, araç parkları, depolar, vb.), -Liman altyapısı; teknik donanımlar; vinçler, forkliftler, vb.,

-Liman derinliği ve gemi manevra kapasitesi,

-Rıhtım uzunluğu (denizyolu), pist uzunluğu (havayolu), -Ro-Ro ve yolcu terminalleri,

-Transit taĢımacılık için elveriĢlilik, -Lojistik iĢletmeleri için ofisler, -Gümrük idari üniteleri,

-Dağıtım merkezleri,

-Ambalaj-paketleme-elleçleme hizmetleri, -Sigorta hizmetleri,

-Bankacılık ve finans kurumları, -Kapalı ve soğutmalı depolar, silolar, -Tehlikeli madde depolama merkezleri, -Tersaneler, tamir-bakım hizmetleri,

-Havayolu kargo taĢımacılığında hizmet veren pistlerin sayı ve uzunlukları, -Havayolu eĢya taĢımacılığında geliĢmiĢ yer hizmetlerinin varlığı,

-Lojistik eğitim kurumlarının varlığı ve mesleki eğitimlere elveriĢli mekanlar, -Lojistik meslek kollarında çeĢitlilik ve uzmanlaĢmıĢ insan kaynakları,

-Sosyal mekanlar; konaklama, dinlenme ve eğlence alanları, (Erdal, 2009) Lojistik üslerde bulunması gereken temel özelliklerdir.

Eskinin limandan - limana olan taĢıma anlayıĢı, artık fabrikadan mağazaya (kapıdan kapıya) Ģekline dönüĢmüĢtür. Dolayısıyla taĢımacılık, alt taĢıma sistemleriyle bütünleĢen bir taĢıma zinciri durumuna gelmektedir. 21’nci yüzyılın taĢıma tarzı olma yolundaki kombine (çoklu) taĢımacılık, transiter ülke durumundaki Türkiye’yi de limanlar ve diğer ulaĢım altyapısı yönünden etkileyecektir. Bu nedenle, Türkiye’nin ithalat ve ihracat yüklerinin elleçlenmesine uygun nitelik ve nicelikte hizmet verebilecek Ģekilde limanlarımızın geliĢtirilmesi, modernleĢtirilmesi, kapasitelerinin arttırılması ve transit taĢımacılık

faaliyetlerinde (limanlarda konteynerlerin odaklandığı, ana konteyner gemilerinin uğrak odağı haline geldiği) trafiğin geçiĢ koridoru olma özelliğini kazanmak Türkiye’nin hedefi olmalıdır.

Bu kesitte limanlar dünya ulaĢım yolları ağı içinde ona odak / arter oluĢturacak biçimde büyüklük, yönetim biçimi, hizmet anlayıĢı gibi ölçütler yönünden yeniden yapılandırılmak durumundadır.

Limanlarla gerçekleĢtirilen deniz yolu ulaĢtırmasında zaman, miktar, maliyet ve güvenlik unsurları önem taĢır. Günümüz rekabet koĢullarında hizmetlerdeki verimlilik ve kalitenin yükseltilmesi, limanların uluslararası standartlara getirilmesi gerekir.

Limanlarımızın düĢük maliyet ve yüksek hizmet performansıyla iĢletilmesi bu alandaki en önemli konudur. Bu konuda limanlarımızda genel olarak yapısal ve iĢletmeden kaynaklanan yetersizlikler bulunmakta olup aĢağıda özet olarak sıralanmıĢtır.

YanaĢma yerleri, rıhtımlar, rıhtım boyları, derinlikler, liman gerisi bölge alanlarına hizmet veren araç, gereçlerle ambarlama ve araç park yerleri yetersizlikleri,

Limanlarımızın gece-gündüz hizmet verme imkanları kısıtlılığı,

Ambar alanlarını dar duruma sokan tasfiyeye tabi eĢyaların ve konteynerlerin zamanında çekilmemeleri dolayısıyla, ambar sıkıĢıklıkları,

Konteyner terminalleri ile uyum içerisinde çalıĢma imkanı verecek ve yeterli büyüklükteki konteyner kara terminallerinin bulunmayıĢı,

Özellikle özel teçhizat açısından deniz kirlenmesini bertaraf edecek imkanların yetersizliği,

Liman faaliyetlerine iliĢkin, düzenli ve bilgisayar bağlantılı bilgi akıĢının bulunmayıĢı, Gümrük mevzuatımızın iĢletmeciliğin hızını kesecek özellikleri yüklerin limandan giriĢ ve çıkıĢında gecikmelere neden olması,

Olarak limanlarımızda yapısal ve iĢletmeden kaynaklanan sorunlar sıralanabilir (Devlet Planlama TeĢkilatı, 2001).

Limanlarımızda altyapı unsurlarının tamamlanması, yatırımların arttırılması ve geleceğe dönük hedeflerin gerçekleĢtirilmesi ile ülkemizin stratejik konumu denizcilik sektörünün geliĢimi açısından da değerlendirilmiĢ olacaktır.

Mevcut hedeflere ulaĢabilmek için denizcilik sektöründe yapılacak yatırımlarla;

-Önemli oranda nitelikli istihdam kapasitesi oluĢturulacak ve iĢsizlik azaltılacak, -Katma değer yaratılmıĢ olacak,

-Ġhracat potansiyeli ile döviz girdisi sağlanacak, -Kaynakların dıĢa akması önlenecek,

-Verimli ve israftan yoksun olan deniz taĢımacılığımıza katkılar sağlanacak, -Deniz araçları inĢa sektörüne katkıları olacak,

-Deniz araçları, tersanecilik, limancılık yan sanayisinin geliĢimi sağlanacak,

-Tersane yatırımlarının artmasıyla da ülkemizin uluslararası gemi inĢa pazarından büyük pay alması sağlanacak,

-Kurumlar vergisi, ücret stopajları, sosyal güvenlik primleriyle devletimizin gelirlerine katkılar sağlanacak,

-Kalkınma plan, hedef, program ve ilkelerinin geliĢmesinde önemli rol oynayacak, -Bölgesel geliĢimin sağlanması gerçekleĢtirilecek,

-Bölgesel bazda küçük ve orta ölçekli sanayinin geliĢmesinde katkıları olacak, -Teknoloji yoğun ve nitelikli istihdamı sağlayan yatırımlar artacak,

Dolayısıyla da ülkemiz önemli ekonomik ve stratejik kazanımlar elde edecek ve bu durumda diğer sektörlerde zincirleme bir etkiye neden olarak ekonominin diğer alanlarında da geniĢleme sağlanabilecektir.