Demografik DeğiĢkenler ve Faktörlerin Ġstatiksel Analizleri

Bu bölümde daha önce mobbing motivasyonlarının içerisinden at boyut olarak seçilen dört faktör ele alınarak çeĢitli analizler yapılmıĢtır. YaĢ, cinsiyet, eğitim durumu ve medeni durum gibi değiĢkenler ve faktörler arası iliĢkiler araĢtırılmıĢ çıkan sonuçlara göre yorum yapılmıĢtır.

Tablo 25: Cinsiyet DeğiĢkeni ile Faktörler Arasındaki Fark

Faktörler Cinsiyet Sayı(n) Ortalama t-test Df. (sd) Sig. (p) ĠĢ veriminde azalma/isteksizlik Kadın 121 3,74 1,800 247 ,073 Erkek 128 3,48 Kurumsal aidiyet Kadın 121 3,04 1,086 247 ,278 Erkek 128 2,90 ĠĢ ve Kariyerle ilgili engellemeler Kadın 121 2,70 -,600 247 ,549 Erkek 128 2,78 Tehdit ve taciz Kadın 121 2,15 -2,068 247 ,040* Erkek 128 2,39

Analiz sonucuna bakıldığında cinsiyet ve ilk faktör olan iĢ veriminde azalma/isteksizlik faktörü ile arasında anlamlı bir iliĢki tespit edilmemiĢtir (t:1,800, sd:247, p:,073). Ġkinci (t:1,086, sd:247, p:,278 ) ve üçüncü faktöre (t:-,600, sd:247, p:,549) bakıldığında yine aynı Ģekilde anlamlı bir iliĢki mevcut değildir. Yani iĢ verimini düĢüren, kariyer engellemelerine sebep olan ve kurumsal aidiyeti etkileyen mobbing davranıĢları cinsiyete göre farklılık göstermemektedir. Yalnızca dördüncü faktör olan tehdit ve taciz motivasyonunun cinsiyet değiĢkeni ile arasında anlamlı bir

127 iliĢki mevcuttur (t:-2,068, sd:247, p:,040). Tehdit ve taciz durumunun, erkek katılımcılar (A.O=2,39) üzerinde daha fazla mobbing yöntemi olarak kullanıldığı görülmüĢtür (Kadın A.O=2,15).

Verilen cevapların ortalamalarına baktığımızda ilk faktör olan iĢ veriminde azalma ve isteksizliğin erkeklere (A.O= 3,48) oranla kadınlarda (A.O= 3,74) daha fazla yaĢandığı görülmüĢtür. Kurumsal aidiyet faktöründe de yine kadınların (A.O=3,04) bu yönde daha çok etkilendikleri görülmüĢtür (Erkek A.O=2,90). Kariyerde engelleme Ģeklinde mobbinge maruz kalma durumunda ise diğerlerine göre farklı bir sonuç çıkmıĢtır. Erkeklerin (A.O= 2,78) kadınlara göre (A.O= 2,70) daha fazla etkilendikleri görülmektedir. Ortalamalar birbirine yakın olsalar da bu sonuçlar kadınların mobbinge karĢı biraz daha zayıf olduklarını ve daha çok etkilendiklerini göstermektedir.

Tablo 26: Medeni Durum DeğiĢkeni ile Faktörler Arasındaki Fark

Faktörler Medeni Durum

Sayı(n) Ortalama t-test Df. (sd) Sig. (p) ĠĢ veriminde azalma/isteksizlik Evli 81 3,62 ,094 247 ,925 Bekar 168 3,61 Kurumsal aidiyet Evli 81 3,25 2,917 247 ,004* Bekar 168 2,83 ĠĢ ve Kariyerle ilgili engellemeler Evli 81 2,63 -1,326 247 ,186 Bekar 168 2,80 Tehdit ve taciz Evli 81 2,07 -2,449 247 ,015* Bekar 168 2,37

Analizin bu aĢamasında mobbing faktörlerinin medeni durum ile arasındaki iliĢkiye bakılmıĢtır. Elde edilen verilere göre medeni durumun kurumsal aidiyet (t:2,917, sd:247, p:,004) ve tehdit ve taciz faktörü ile (t:-2,449, sd:247, p:,015) anlamlı bir iliĢkisi bulunurken; iĢ veriminde azalma/isteksizlik (t:,094, sd:247, p:,925) faktörü ile iĢ ve kariyerde engellemeler faktörü (t:-1,326, sd:247, p:,186) arasında anlamlı bir farklılık gözlemlenmemiĢtir.

128 Verilen cevapların ortalamalarına baktığımızda ilk faktör olan iĢ veriminde azalma ve isteksizliğin bekarlara (A.O= 3,61) kıyasla evlilerde (A.O= 3,62) daha fazla yaĢandığı görülmüĢtür fakat oranlar birbirine oldukça yakındır. Kurumsal aidiyet faktöründe de yine evlilerin (A.O=3,25) bu yönde daha çok etkilendikleri görülmüĢtür (Bekar A.O=2,83). Kariyerde engelleme Ģeklinde mobbinge maruz kalma durumunda ise diğerlerine göre farklı bir sonuç çıkmıĢtır. Bekarların (A.O= 2,80) evlilere göre (A.O= 2,63) daha fazla maruz bırakıldıkları görülmektedir. Son olarak tehdit ve taciz faktöründe de yine bekarların (A.O=2,37) daha fazla maruz kaldığı görülmüĢtür (Evli A.O=2,07).

Tablo 27: Eğitim Durumu DeğiĢkeni ile Faktörler Arasındaki Fark Faktörler Eğitim

Durumu

Sayı (n) Ortalama ANOVA (F) Df. (sd) Sig. (p) ĠĢ veriminde azalma/isteksizlik Ġlkokul 4 3,12 2,825 5 0,17* Lise 42 3,07 Önlisans 31 3,59 Lisans 131 3,75 Yüksek Lisans 38 3,76 Doktora 4 4,10 Kurumsal aidiyet Ġlkokul 4 3,00 ,671 5 ,646 Lise 42 2,75 Önlisans 31 2,83 Lisans 131 3,06 Yüksek Lisans 38 3,01 Doktora 4 3,08 ĠĢ ve Kariyerle ilgili engellemeler Ġlkokul 4 2,00 ,702 5 ,622 Lise 42 2,75 Önlisans 31 2,89 Lisans 131 2,75 Yüksek Lisans 38 2,72 Doktora 4 2,50 Tehdit ve taciz Ġlkokul 4 1,91 ,456 5 ,809 Lise 42 2,43 Önlisans 31 2,30 Lisans 131 2,25 Yüksek Lisans 38 2,26 Doktora 4 2,00

129 Bu aĢamada katılımcıların eğitim durumları ile mobbing faktörleri arasındaki iliĢki incelenmiĢ, yukarıdaki tabloda detaylı olarak aktarılmıĢtır. Tablo incelendiğinde ilk faktör olan iĢ veriminde azalma ve isteksizlik motivasyonunun eğitim durumu ile arasında anlamlı bir farklılık bulunurken (F:2,825, df:5, p:0,17), ikinci faktör (F:,671, df:5, p:,646 ), üçüncü faktör (F:,702, df:5, p:,622 ) ve dördüncü faktör (F:,456, df:5, p:,809) arasında anlamlı bir farklılık bulunamamıĢtır.

Analiz sonucunda ortaya çıkan farklılığın hangi değiĢkenler arasında olduğunu tespit edebilmek için yapılan Tukey testine göre, lise (A.O=3,07) ve lisans (A.O=3,75) mezunu katılımcılar arasındaki fark, anlamlı bir farklılığın meydana gelmesine sebep olmuĢtur.

Katılımcıların verdikleri cevaplara bakıldığında mobbinge maruz kaldıklarında iĢ veriminde düĢüĢ yaĢadığını belirten ilkokul mezunu katılımcılar daha düĢük ortalamaya sahipken (A.O=3,12) buna kıyasla doktora mezunu katılımcılar daha yüksek (A.O=4,10) ortalamaya sahiptirler. Bu durum aslında eğitimini yüksek derecede tamamlayan kiĢilerin çalıĢırken mobbinge maruz kaldıkları taktirde yaptıkları iĢe güvenleri tam olduğu için verim olarak düĢüĢ yaĢadıkları söylenebilir. Yine ilkokul mezunu kiĢilerin kendilerinden daha yüksek eğitimli birinin mobbingine maruz kaldıkları zaman karĢı çıkamadıkları için iĢ veriminde de bir düĢüĢ yaĢamadıkları sonucunu çıkartabilir.

Eğitim durumunun diğer faktörlerle iliĢkisi bulunmamıĢtır. Katılımcıların diğer faktörlere verdikleri cevapların ortalaması birbirine oldukça yakın çıkmıĢtır. Kurumsal aidiyet faktöründe en düĢük seviyedeki ilkokul mezunları (A.O=3,00) ile doktora (A.O= 3,08) mezunlarının mobbinge katılım ortalaması arasında çok az fark vardır. ĠĢ ve kariyerle ilgili engellemelerde ise en fazla katılım gösteren grup önlisans mezunları (A.O=2,00), en az katılım gösteren grup ise ilkokul mezunlarıdır (A.O=2,89). Son faktör olan tehdit ve taciz faktöründe ise en fazla katılım gösteren grup lise mezunları olmuĢtur (A.O=2,43).

130

Tablo 28: YaĢ DeğiĢkeni ile Faktörler Arasındaki Korelasyon Analizi Sonuçları

YaĢ Sayı (n) r Sig.

ĠĢ veriminde azalma/isteksizlik 250 ,059 ,357 Kurumsal aidiyet 250 ,235** ,000 ĠĢ ve Kariyerle ilgili engellemeler 250 -,133* ,036 Tehdit ve taciz 250 -,196** ,002 Not: **p<0,01 *p<0,05

Mobbinge maruz kalma faktörleri ile yaĢ arasındaki iliĢkiye bakıldığında; iĢ ve kariyerle ilgili engellemeler (r:-,133 p<,05) ve tehdit ve taciz (r:-,196 p<,01) arasında negatif yönlü, anlamlı bir iliĢki söz konusudur. Bu da bize katılımcıların yaĢının arttıkça, kariyerlerindeki ilerlemelerinin engellenme oranı ile tehdit ya da taciz edilme oranlarının düĢtüğünü göstermektedir. Bu durumun sebebi, yaĢ olarak daha büyük çalıĢanların, yöneticilerin gözünde bir tehlike oluĢturmaması, bu yüzden de mobbing uygulamaya gerek duyulmaması olabilir. Oysa genç çalıĢanlar yöneticiler için tehlikeli olabilirler. Yeniliğe ve yaratıcılığa açık olan çalıĢanlar hem çabuk öğrenme hem de daha iyi iĢler çıkarabilmeleri açısından tehdit olarak görülür ve bu sebeple daha çok mobbinge maruz bırakılabilirler.

YaĢ ile kurumsal aidiyet faktörüne baktığımızda ise pozitif yönlü anlamlı bir iliĢki söz konusudur(r: ,235 p<,01). Bu da bize katılımcıların yaĢının arttıkça bulundukları kuruma karĢı aidiyet duygularının da arttığını göstermektedir. Bu sonuç aslında doğal ve beklenen bir sonuçtur. YaĢ arttıkça ve aynı iĢyerinde çalıĢılan süre arttıkça insanlar iĢyerini daha çok benimser ve kendilerini orayla özdeĢleĢtirirler. YaĢ ile iĢ veriminde azalma/isteksizlik faktörü arasında anlamlı bir iliĢki yoktur. YaĢın artmasının iĢ veriminin artıĢında hiçbir etkisi olmamaktadır.

131

Tablo 29: YaĢ ve Örgütsel Bağlılık Arasındaki ĠliĢki

YaĢ Örgütsel Bağlılık

YaĢ Pearson Correlation 1 ,160* Sig. ,011 N 250 250 Örgütsel Bağlılık Pearson Correlation ,160* 1 Sig. ,011 N 250 250

*. Correlation is significant at the 0.05 level (2-tailed).

Analizin bu aĢamasında örgütsel bağlılık ve yaĢ arasındaki iliĢkiye de bakılmıĢtır. Analiz sonucunda örgütsel bağlılık ile yaĢ arasında pozitif yönlü çok zayıf anlamlı bir iliĢki vardır (r:,160 p<,05). Bu durum yaĢın arttıkça örgütsel bağlılığın da arttığını vurgulamaktadır. Fakat çok düĢük düzeyde bir iliĢki bulunduğu için net bir sonuç olarak düĢünülmeyebilir.

Tablo 30: Farklı Cinsiyetlerin Mobbinge Maruz Kalma Biçimleri

CĠNSĠYET ĠĢ yerinizde mobbinge maruz kaldınız mı? Negatif ĠliĢkiler Tehdit ve Taciz Kariyer Engellemeleri Özel YaĢama Müdahale Fiziksel ġiddet Toplam Kadın n 89 22 41 38 4 118 % %47,6 %52,4 %48,2 %58,5 %23,5 Top. %36,6 %9,1 %16,9 %15,6 %1,6 %48,6 Erkek n 98 20 44 27 13 125 % %52,4 %47,6 %51,8 %41,5 %76,5 Top. %40,3 %8,2 %18,1 %11,1 %5,3 %51,4 Toplam n 187 42 85 65 17 243 Top. %77,0 %17,3 %35,0 %26,7 %7,0 %100,0

132 Anketin giriĢ kısmında katılımcılara mobbinge ne Ģekillerde maruz kaldıkları sorulmuĢtur ve birden fazla cevap verebilecekleri vurgulamıĢtır. Sonuç olarak kadın ve erkek katılımcılar bu zamana kadar hangi biçimlerde mobbinge maruz kaldıklarını beyan etmiĢlerdir. Verilen cevaplar Tablo 30‟da detaylı olarak aktarılmıĢtır.

Tablodaki veriler incelendiğinde kadın katılımcıların (A.O=%47,6) da erkek katılımcıların (A.O=%52,4) da ortalamaları birbirine yakın olsa da en fazla negatif iliĢkilere maruz kaldıkları görülmüĢtür. Negatif iliĢkiler olarak iĢyerlerindeki üst yönetimle yaĢanan sorunlar, iĢ arkadaĢları ile iletiĢim kopuklukları, iĢyerinde dedikoduya maruz kalma, yapılan iĢlerin beğenilmemesi, giriĢ çıkıĢ saatlerinin olumsuz yönde değiĢtirilmesi gibi birçok tavır ve tutum örnek gösterilebilir. Bu saydığımız örnekler aslında hemen hemen bütün çalıĢan insanların hayatlarında en az bir defa yaĢadığı durumlardandır diyebiliriz. Bu da mobbingin hayatımızda uzun zamandır var olduğunu ve kolay kolay yok olmayacağını gösterir. Kadın katılımcıların verdiği diğer cevapların ortalamalarına bakıldığında; %52‟lik oranda tehdit ve tacize uğradıklarını, %48‟lik oranda kariyer engellemelerine maruz kaldıklarını, yani iĢyerinde ilerlemelerinin sırf baskıya maruz bırakılarak sınırlandırıldığını ifade etmiĢlerdir. %58‟lik oranda özel yaĢamlarına müdahale edildiğini, mesai saatleri dıĢında da iĢ verildiğini, kendine ayıracakları zamanın çalındığını, %23‟lük oranda da fiziksel Ģiddete maruz kaldıklarını beyan etmiĢlerdir.

Erkek katılımcıların verdiği diğer cevapların ortalamalarına bakıldığında ise; %47‟lik oranda tehdit ve tacize uğradıklarını, %51‟lik oranda kariyer engellemelerine maruz kaldıklarını, iĢyerinde ilerlemelerinin sırf baskıya maruz bırakılarak sınırlandırıldığını ifade etmiĢlerdir. %41‟lik oranda özel yaĢamlarına müdahale edildiğini, mesai saatleri dıĢında da iĢ verildiğini, kendine ayıracakları zamanın çalındığını, %76‟lık oranda da fiziksel Ģiddete maruz kaldıklarını beyan etmiĢlerdir. En az verilen cevabın hem kadınlarda hem de erkeklerde fiziksel Ģiddet olması olumlu bir durum olsa da, çalıĢma hayatında hiçbir zaman maruz kalınmaması gereken bir durum olduğu da unutulmamalıdır.

133