AraĢtırmanın Yöntemi

Yapılan çalıĢmada, kurumlarda uygulanan mobbingin, çalıĢanların örgüte olan bakıĢ açısını nasıl etkilediği ortaya çıkarılmaya çalıĢılmıĢtır. Bu amaçla ilk olarak literatür taraması yapılmıĢ ve teorik bir çerçeve çizilmiĢtir. Sonrasında ise katılımcıların mobbing hakkındaki tutumlarını ortaya çıkaracak sorular hazırlanarak anket yöntemi kullanılmıĢtır. Uygulamaların detayları aĢağıdaki bölümlerde detaylı olarak mevcuttur.

103

3.1.4.1. AraĢtırmanın Evreni ve Örneklemi

Yapılan bu araĢtırmanın evreni Türkiye‟de hizmet veren halkla iliĢkiler ve reklamcılık ajanslarının çalıĢanlarıdır. AraĢtırmanın örneklem aĢamasında olasılıklı olmayan (yargısal) örneklem çeĢitlerinden, geliĢigüzel (rastgele) örneklem tekniği kullanılmıĢtır. AraĢtırmaya katılacak olan katılımcıları belirlerken TUHID (Türkiye Halkla ĠliĢkiler Derneği), IDA (ĠletiĢim DanıĢmanlığı ġirketleri Derneği) gibi halkla iliĢkiler derneklerinden yardım alınmıĢtır. Bu sürecin sonunda Konya, Ankara, Ġzmir, Ġstanbul, Bursa ve EskiĢehir‟de hizmet veren ajanslarda çalıĢan 250 katılımcı ile anket yapılmıĢtır.

3.1.4.2. Veri Toplama Araçları

AraĢtırmada literatür taraması ve anket tekniğinden yararlanılmıĢtır. Öncelikle

detaylı bir kaynak taraması yapılarak ilk iki bölümde mobbing ve örgütsel bağlılık hakkında teorik bir çerçeve çizilmiĢtir. Literatür taraması yapılırken daha önce yapılan birçok çalıĢmadan yararlanılmıĢtır. Bu çalıĢmalardan bazıları:

 A Study on The Relationship Between Organizational Climate and Mobbing Behaviors at The Workplace- Hazal Koray ALAY

 Şirketlerde Mobbing Uygulaması ve Örgütsel Bağlılıkla İlişkisi- Emrah ÇELİK

 Mobbing ve Mobbingin Örgütsel Bağlılığa Etkisi- Hatice ATICI TÜRKELİ  Mobbing Algısının Örgütsel Bağlılık Düzeyi Üzerindeki Etkisi- Şükran

HİÇKORKMAZ

AraĢtırma aĢamasında destek alınan bu çalıĢmalardan elde edilen sonuçlar incelendiğinde; Alay (2016) yaptığı çalıĢmada; kadınların daha fazla mobbinge maruz kaldığı, bunun da ataerkil bir toplum olmamızdan kaynaklandığı, örgütteki iklimin mobbingi etkilediği yani olumsuz bir örgüt ikliminin mobbinge zemin hazırladığı sonucunu çıkarmıĢtır. Çelik (2017) çalıĢmasında; mobbing ve örgütsel bağlılık arasında negatif bir iliĢki olduğunu, erkek çalıĢanların kadınlara göre daha çok mobbinge maruz kaldığını ve ortaokul mezunlarının daha fazla mobbinge maruz

104 kaldığını ortaya koymuĢtur. Türkeli (2015) yaptığı çalıĢmada; mobbing ve örgütsel bağlılık arasındaki iliĢki ters orantılıdır, mobbingin etkin olduğu örgütlerde örgütlerin maddi kayıpları daha fazladır, genç çalıĢanlar daha çok mobbinge maruz kalmaktadır gibi sonuçlara ulaĢmıĢtır. Son olarak Hiçkorkmaz (2016) çalıĢmasında; kadın ve erkeklerin mobbinge benzer Ģekilde maruz kaldığı, yaĢ unsurunun örgütsel bağlılık üzerinde anlamlı bir etkisi olmadığı, eğitim düzeyinin mobbing faktörleri arasında anlamlı bir farklılığın olmadığı sonucuna ulaĢmıĢtır.

ÇalıĢmanın üçüncü bölümünde uygulama aĢamasına geçilmiĢ ve anket tekniği kullanılmıĢtır. Anketler yüz yüze ve online olmak üzere iki farklı biçimde gerçekleĢtirilmiĢtir. Uygulanan anketler 24.04.2018 – 23.12.2018 tarihleri arasında yapılmıĢtır.

Hazırlanan anketin soruları 5 ana bölümden oluĢmuĢtur. Ġlk bölümde katılımcıların mobbing hakkındaki bilgisini, mobbinge maruz kalma durumlarını, biçimlerini ve sıklığını ölçmek amacıyla sorular hazırlanmıĢtır. Ġkinci bölümde katılımcıların iĢyerlerinde maruz kaldıkları davranıĢ biçimleri, katılımcıların diğer çalıĢanlarla olan iliĢkileri, yaptıkları iĢ ile ilgili sahip oldukları haklar ve sınırlar ortaya çıkarılmaya çalıĢılmıĢtır. Bu bölümde AyĢegül Laleoğlu ve Emine Özmete‟ nin (2013) “Mobbing ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalıĢması” isimli çalıĢmasındaki mobbing ölçeği esas alınarak, kiĢilerin mobbinge maruz kalma durumu ölçülmüĢtür. Üçüncü bölümde Hatice Özutku‟ nun (2008) “Örgüte duygusal, devamlılık ve normatif bağlılık ile iĢ performansı arasındaki iliĢkinin incelenmesi” isimli çalıĢmasında kullandığı örgütsel bağlılık ölçeği baz alınmıĢ ve katılımcıların örgüte karĢı olan tutumları hakkında sorular sorulmuĢtur. Katılımcıların iĢyerlerine olan sevgileri, bağlılıkları tespit edilmiĢ, bunun yanında aidiyet duyguları ölçülmüĢtür. Dördüncü bölümde ise örgütsel bağlılık ve mobbing ölçeği birleĢtirilerek mobbing sonucu bağlılıkta meydana gelen değiĢimler ölçülmeye çalıĢılmıĢtır. Bunun amacı daha önceki örgütsel bağlılık konusundaki anket sorularında, olumlu tutumlara sahip katılımcıların, mobbing meydana geldikten sonraki tutumlarının aynı olup olmadığını tespit edebilmektir. BeĢinci ve son bölümde ise katılımcıların sosyo-demografik özelliklerini ortaya koyacak sorular hazırlanmıĢtır. Bu sayede mobbing ve örgütsel

105 bağlılık konusundaki verilen cevaplar sosyo-demografik cevaplarla analiz edilerek, çeĢitli sonuçlar elde edilmiĢtir.

Anketin ikinci, üçüncü ve dördüncü bölümünde beĢli likert tipi ölçek kullanılmıĢtır. Bu ölçekte “Kesinlikle Katılmıyorum” (1), “Katılmıyorum” (2), “Kararsızım” (3), “Katılıyorum” (4) ve “Kesinlikle Katılıyorum” (5) aralıklarında katılımcılara cevaplar sunulmuĢtur. Ankette yaĢı ölçmek amacıyla bir tane açık uçlu soru sorulmuĢ diğer kısımlarda da çoktan seçmeli kapalı uçlu soru biçimi kullanılmıĢtır.

3.1.4.3. Verilerin Analizi ve Kullanılan Testler

Bu çalıĢmada çeĢitli illerde hizmet veren halkla iliĢkiler ve reklamcılık ajanslarından katılımcılara ulaĢılmıĢ, 250 adet katılımcıyla anket yapılmıĢtır. AraĢtırma sonuçları dijital ortamda SPSS programının 19.0 versiyonu kullanılarak sorularla uygun olan istatistiksel analizler uygulanmıĢtır.

Analiz sırasında sorulara verilen cevapların taĢıdığı anlamlar ve analiz sonuçlarını ortaya koymak amacıyla bazı analizler yapılmıĢtır. Anket formundaki sorulara verilen cevapların yüzdelik değerlerinin belirlenmesi amacıyla frekans analizi, faktör analizi, t-testi, varyans analizi (anova) ve korelasyon gibi analizler yapılmıĢ, güvenilirlikleri tespit edilmiĢtir. Yine gereken yerlerde çapraz tablo uygulamasına baĢvurulmuĢtur.

Frekans analizi: Toplanan verilerin özetlenerek daha kolay anlaĢılması için anket

formundaki sorulara verilen cevapların yüzdelik değerlerini ortaya çıkarmaya arayan analizdir (Akbulut, 2012: 168).

Faktör analizi: Birbiriyle iliĢkili birden fazla değiĢkeni, daha az sayıda ama anlamlı

ve birbirinden bağımsız faktörler haline getiren çok değiĢkenli istatistiki tekniklerden birisidir (Kalaycı, 2010: 321).

T- testi: Ġki farklı veri gurubunun, ortalamaları arasında belirgin bir farklılık olup

olmadığını istatistiksel olarak ortaya koymaya çalıĢan bir uygulamadır (Erdoğan, 2007: 307).

106

Varyans analizi (Anova): Ġki ya da daha fazla ortalama arasında fark olup olmadığını

test etmek için kullanılan analiz türüdür. Ġfade etmek için “F” değeri kullanılır. Varyans analizinde bağımsız değiĢkenin kategorik, bağımlı değiĢkenin ise sayısal olması gerekmektedir. Bağımsız değiĢkenlere faktör adı verilir ve faktörlerin bağımlı değiĢken üzerindeki etkisi araĢtırılır (Tufan Yeniçıktı, 2016: 170).

Korelasyon analizi: DeğiĢkenler arasında iliĢki olup olmadığını, iliĢki varsa bu

iliĢkinin yönünü ve gücünü göstermek için kullanılır. Korelasyon değeri “r” ile ifade edilirken +1 ve -1 arasında yer alması gereken bir değerdir (Akbulut, 2012: 182).

Ki-Kare Analizi ve Çapraz Tablo: Ki-Kare araĢtırma sorusu veya hipotezi „karĢılıklı

birbirini dıĢarıda bırakan‟ gruplar veya alt gruplar arasındaki dağılımı inceler. KarıĢılıklı birbirini bırakma birbirinin ancak bir grupta yer alabilecek fakat diğer grupta yer alamayacak Ģekilde bir sınıflandırmanın oluĢması anlamına gelmektedir (Erdoğan, 2007: 377).