Bologna Süreci

“Bologna Süreci, 2010 yılına kadar Avrupa Yükseköğretim Alanı yaratmayı hedefleyen bir reform sürecidir. Pek çok uluslararası kuruluşun işbirliği ile 47 üye ülke tarafından oluşturulan ve sürdürülen, alışılmışın dışında bir süreçtir”

(http://www.yok.gov.tr/web/uluslararasi-iliskiler/bologna-sureci-nedir-

erişim:12.10.2016). Sürecin herhangi bir yasal bağlayıcılığı olmadığından gönüllü olarak kabul etmeye ve katılmaya bağlı bir yapıdadır. Ortada bir anlaşma da bulunmamaktadır. Süreci kabul eden ülkelerin vatandaşları yükseköğrenim alma maksadıyla ve iş imkanlarıyla buluşabilmek adına dolaşım rahatlığına sahip olabilmektedirler. Böylelikle küresel sistem içerisinde dünya vatandaşı olabilme fırsatı edinecek olan bireyler yine aynı şekilde küresel eğitim sistemi hakkında da bilgi ve deneyim sahibi olabilmektedirler. Bu da çeşitliliklerden bir uyum yaratarak tek tipleşmeden uzak, ülkeler arası eğitim sistemlerinde geçişin kolaylaştığı ve istihdamın da buna göre şekillendiği bir yapıya dönüşmektedir.

77

ülkesinin katılımıyla Bologna sürecinin temel hedeflerinden altısı ilan edilmiştir. “Bu önemli ilk altı hedef şu şekildedir:

1. Kolay anlaşılır yükseköğretim diploma ve/veya dereceleri oluşturmak (diploma eki bu amaçla geliştirilmiş),

2. Yükseköğretimde lisans ve yüksek lisans olmak üzere iki aşamalı derece sistemine geçmek,

3. Avrupa Kredi Transfer Sistemini uygulamak,

4. Öğrencilerin ve öğretim görevlilerinin hareketliliğini sağlamak ve yaygınlaştırmak,

5. Yükseköğretimde kalite güvencesi sistemleri ağını oluşturmak ve yaygınlaştırmak,

6. Yükseköğretimde Avrupa boyutunu geliştirmek”( http://www.yok.gov.tr/web/uluslararasi-iliskiler/bologna-sureci-nedir - erişim:12.10.2016).

“Bir sonraki aşamada 1999’dan sonra 2001’de Prag’da üç hedef daha ilave edilmiştir, bunlar;

1. Yaşam boyu öğrenimin teşvik edilmesi,

2. Öğrencilerin ve yükseköğretim kurumlarının sürece aktif katılımının sağlanması,

3. Avrupa Yükseköğretim Alanı’nın cazip hale getirilmesi” ( http://www.yok.gov.tr/web/uluslararasi-iliskiler/bologna-sureci-nedir - erişim:12.10.2016).

Bir sonraki çalışmalar 2003 yılında “Berlin’de gerçekleştirilerek 3 öncelik alanı belirlenmiştir:

1. Yükseköğretimde, lisans ve yüksek lisans olmak üzere, iki aşamalı derece yapısı,

2. Yükseköğretim diploma ve/veya dereceleri ve öğrenim sürelerinin tanınması,

3. Kalite güvencesi” ( http://www.yok.gov.tr/web/uluslararasi- iliskiler/bologna-sureci-nedir - erişim:12.10.2016).

78 öncelik daha ilave edilmiştir:

1. Avrupa Yükseköğretim Alanı ile Avrupa Araştırma Alanı arasında bir sinerji yaratmak,

2. Bologna Sürecinin sosyal boyutunu güçlendirmek, 3. Öğrenci ve öğretim görevlilerinin hareketliliği,

4. Avrupa Yükseköğretim Alanının cazip hale getirilmesi ve Avrupa dışındaki ülkelerle işbirliğinin sağlanması ve güçlendirilmesi”

(http://www.yok.gov.tr/web/uluslararasi-iliskiler/bologna-sureci-nedir - erişim:12.10.2016).

Bologna Süreci’nin işleyişi uluslararası, ulusal ve kurumsal olmak üzere üç düzeyde yürütülmektedir. Burada oluşturulmuş olan Bologna Süreci İzleme Grubu (BFUG) öngörülen hedeflerin gerçekleştirilmesi adına yapılması gerekenleri ve önlemleri takip etmektedir. Bu grupta sürece dahil olan ülkelerin temsilcileri bulunmaktadır. Ayrıca bu grubu desteklemek adına Bologna Süreci İzleme Grubu Yönetim Kurulu (BFUG Board) oluşturulmuştur. Bu kurul da sürecin başarılı bir şekilde yürütülmesi ve çalışma programına uyulmasının takibini gerçekleştirmektedir. Sürece üye olan Uluslararası Kuruluşlar da bulunmaktadır (Avrupa Komisyonu- Avrupa Konseyi- Avrupa Üniversiteler Birliği...vb).

“Ulusal düzeyde Bologna Süreci ülkelerin yükseköğretiminden sorumlu bakanlıkları, ulusal rektörler koferensları/komiteleri, ulusal üniversite birlikleri, ulusal öğrenci birlikleri ile kalite güvencesi kuruluşları, işverenler vb kuruluşlar tarafından yürütülmektedir. Kurumsal düzeyde Bologna Süreci, yükseköğretim kurumları, fakülteleri, bölümleri ile öğrenci ve öğretim görevlileri temsilcileri tarafından yürütülmektedir”

( http://www.yok.gov.tr/web/uluslararasi-iliskiler/46 -erişim:12.10.2016).

Bologna sürecine üye olan ülkeler, kuruluşlar Yüksek Öğretim Kurulu’nun web sitesinde şu şekilde belirtilmiştir:

Avusturya- Belçika- Bulgaristan- Çek Cumhuriyeti- Danimarka- Estonya- Finlandiya- Fransa- Almanya- Yunanistan- Macaristan- İzlanda- İtalya- Letonya- Litvanya- Lüksemburg- Malta- Hollanda- Norveç- Polonya-Portekiz- Romanya- Slovak Cumhuriyeti- Slovenya- İspanya- İsveç- İsviçre- İngiltere- İrlanda-

79

Hırvatistan- Kıbrıs- Lihtenştayn- Türkiye- Arnavutluk- Andora- BosnaHersek- Vatikan Cumhuriyeti- Rusya Federasyonu- SırbistanKaradağ- Makedonya- Ermenistan- Azerbaycan- Gürcistan- Moldova- Ukrayna- Karadağ (bağımsızlığını ilan ettikten sonra)- Kazakistan.

“Bologna Sürecine üye olan uluslararası kuruluşlar ise;

 European Commission (Avrupa Komisyonu),

 Council of Europe (Avrupa Konseyi),

 EUA – European University Association (Avrupa Üniversiteler Birliği),

 EURASHE – European Association Institutions in Higher Education (Avrupa Yükseköğretim Kurumları Birliği),

 ESIB – The National Unions of Students in Europe (Avrupa Ulusal Öğrenci Birlikleri),

 UNESCO-CEPES – Center for Higher Education , (Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Organizasyonu – Yükseköğretim Merkezi),

 EI – Education International Pan-European Structure (Uluslararası Eğitim Avrupa Yapısı),

 ENQA – European Association for Quality Assurance in Higher Education (Avrupa Yükseköğretim Kalite Güvencesi Birliği),

 ETUCE – Union of Industrial and Employers' Confederations of Europe (Avrupa Sanayi ve İşverenler Konfederasyonları Birliği)”dir. Bologna Süreci'ne yeni üyelerin kabulüne ilişkin kriterler Berlin Bildirisi'nde düzenlenerek başvuran ülkelerin katılım için gerekli şartları yerine getirmeleri gerekliliği ve bu şartların yerine getirilmesiyle de üyelerin Avrupa Yükseköğretim standartlarını kabul ederek bu standartlara ulaşacakları belirtilmektedir.

Üyeler için asıl odaklanılması gereken nokta 10 Eylem Başlığı iken, Bologna Süreci'nin temel ilkelerinin dikkate alınması da eşdeğerde önem taşımaktadır. “Bu prensipler şu şekilde düzenlenmiştir;

 Öğrencilerin ve personelin uluslararası hareketliliği

80

 Yükseköğretim yönetimine öğrencilerin katılımı

 Yükseköğretim için kamusal sorumluluk

 Bologna Süreci'nin sosyal boyutu. Bu özellikle üzerinde durulan bir kriterdir. Avrupa Yüksek Öğretim Alanı’nın sosyal özelliklerinin geliştirilerek, ulusal ve Avrupa seviyesinde sosyal ve cinsiyetler arası

eşitsizlikleri azaltmayı temel

almaktadır”(http://www.yok.gov.tr/web/uluslararasi-iliskiler/bologna- sureci-nedir - erişim:12.10.2016).

Yine Bologna Süreci hedeflerini ele alacak olduğumuzda 10 Eylem Başlığı altında özetlendiği görülmektedir.

“Bologna Bildirisi'nde altı eylem başlığı ortaya konmuştur:

1. Kolaylıkla anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir dereceler sisteminin benimsenmesi

2. İki Aşamalı Sistemin Benimsenmesi 3. Kredi Sistemi'nin Oluşturulması 4. Hareketliliğin Teşvik Edilmesi

5. Kalite Güvencesi konusunda Avrupa işbirliğinin Teşvik Edilmesi 6. Yükseköğretimde Avrupa Boyutunun Teşvik Edilmesi”

“Prag Bildirisi'nde üç eylem başlığı daha eklenmiştir: 1. Yaşam boyu öğrenim

2. Yükseköğretim Kurumları ve Öğrenciler

3. Avrupa Yükseköğretim Alanı'nın (EHEA) Çekiciliği'nin Teşvik Edilmesi”

“Berlin Bildirisi'nde son eylem başlığı ilave edilmiştir:

1. “Doktora çalışmaları ve Avrupa Yükseköğretim Alanı(EHEA) ile Avrupa Araştırma Alanı (ERA) arasındaki sinerji”( http://www.yok.gov.tr/web/uluslararasi-iliskiler/bologna-sureci- uyeleri-ulkeler-ve-kuruluslar- erişim:12.10.2016).

Genel olarak da muhtemel üyelerden kendi yükseköğretim sistemlerinde mevcut (veya planlanan) reformların bu hedefleri hangi dereceye kadar gerçekleştirebileceğinin belirtilmesi istenmektedir. Kendine bu özgü hedefler yine

81

Yüksek Öğretim Kurulu’nun resmi web sitesinde de şu şekilde belirtilmiştir;

 Kalite güvencesi; üyelerin sorumlulukları, üyelerin süreç için gerekli şartları yerine getirmesi, akreditasyon, karşılaştırılabilir işlemler,

 İki Aşamalı Derece Sistemi; en az 3 yıl süren ilk aşamanın tamamlanmasını ardından ikinci aşamada yüksek lisans ve/veya doktora derecelerinin alınması,

 Derecelerin ve Eğitim Sürelerinin Tanınması; üye ülkelerde okuyan vatandaşlar mezun olduklarında otomatik ve ücretsiz olarak yaygın Avrupa dillerinden birinde diploma eki alması gerektiği konusunda hem fikirdir.

Bologna Süreciyle ilgili üye olmak adına yapılacak başvurularla ilgili yapılacaklar; başvurularda süreçle ilgili yapılması gerekenlere sadık kalınacağı belirtilerek BFUG Başkanlığı’na ve bir sonraki bakanlar konferansına ev sahipliği yapacak olan ülkenin yüksek öğrenimden sorumlu bakanlığına iletilerek gerçekleştirilebilmektedir. Başvuru ile ilgili gerekli evrakların teslim alındığına dair aday ülkeye teyit evrakları yollandığı ve gerekli seminer ve etkinliklere çağırılacakları belirtilmektedir.