Araştırmanın evrenini Türkiye’deki halkla ilişkiler akademisyenleri, öğrencileri ve uygulayıcıları oluşturmaktadır. Bu genellemenin ardından kuruluş tarihleri açısından en eskiler arasından seçilen üç devlet (Anadolu-İstanbul-Marmara) ve üç vakıf (Bahçeşehir-Beykent-Yeditepe) üniversitesi üzerine yoğunlaşılarak müfredatları incelenmiş, verilen eğitimin ne yapıda olduğu anlaşılmaya çalışılmıştır.
Araştırmada örneklem olarak seçilen üniversitelerin web sitelerinden alınan verilerle birlikte iletişim fakültelerinin rektör yardımcıları, dekanları, bölüm başkanları ve öğretim görevlileriyle yarı yapılandırılmış görüşme gerçekleştirilmiştir.
Sektörel bilgilere de ulaşılabilmek adına Toksü&Chase Halkla İlişkiler Şirketi kurucusu, GOODWORKS Ajans/ ajans başkanı ve Bersay İletişim Grubu yönetim kurulu başkanı ile yapılan telefon görüşmelerinden sonra kendilerine internet ortamı üzerinden gönderilen görüşme sorularına karşılık alınan bilgilere yer verilmiştir. Ayrıca, online ortamda hazırlanmış olan anket çalışması rastlantısal katılımcılara uygulanarak hem akademisyenlerin hem de öğrenci ve mezunların görüşleri öğrenilmeye çalışılmıştır.
4.4.1. Devlet üniversiteleri
Araştırmada örneklem olarak devlet üniversitelerinden Anadolu Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi ve Marmara Üniversitesi seçilmiştir. Bu üniversitelerin seçilme sebebi iletişim fakültelerinin ve halkla ilişkiler bölümlerinin açılış tarihleri doğrultusunda en eski ve köklü üniversitelerimizden olmalarıdır.
140 4.4.2. Vakıf üniversiteleri
Vakıf üniversiteleri arasından örneklem için seçilenler yine iletişim fakülteleri ve halkla ilişkiler bölümlerinin açılış tarihleri doğrultusunda en eskiler arasına giren üniversitelerimizden olmalarıyla ilgili bir durumdur. Bu bağlamda seçilen vakıf üniversiteleri Bahçeşehir Üniversitesi, Beykent Üniversitesi ve Yeditepe Üniversitesi olarak belirlenmiştir.
4.4.3. Sormaca (anket) tekniği
Bireylerin tutum, davranış, duygu ve düşüncelerini öğrenebilmek adına çalışmada kullanılan yöntemlerden biri de sormaca (anket) tekniğidir. “Sormaca tekniği, gerek örneklemin alınmasında, gerek sormacanın alınmasında, gerekse uygulama ve değerlendirmede özenle yapıldığında, sonuçları en güvenilir hata payı en az olan bir araştırma tekniğidir” (Aziz, 2015, s.83). Oluşturulan anket soruları iletişim fakültelerinin halkla ilişkiler- halkla ilişkiler ve reklamcılık- halkla ilişkiler ve tanıtım bölümlerinde bulunan akademisyenlere ve buralarda öğrenim gören/görmüş öğrencilere yöneliktir. Bu bölümlerde görev yapan akademisyenler ile bu bölümlerde okuyan/okumuş öğrenci ve mezunların konu ve durum hakkında görüş ve düşünceleri online anket uygulamasıyla öğrenilmeye çalışılmıştır. Oluşturulan online anket çalışmasıyla da amaçlanan; özgür bir ortamda bireylerin istek ve beklentilerini daha rahat ifade edebilecekleri düşüncesiyle mevcut durumla ilgili beklentilerin ya da memnuniyetlerin neler olduğu, arzulanan halkla ilişkiler eğitimiyle ilgili değerlendirmelerin neler olduğu, olumlu ve olumsuz görülen noktaların tespitine yardımcı olabilecek verilerin elde edilebilmesi görüşüyle ilgilidir. Bu bağlamda, dört yıllık fakülte eğitimi prensipleriyle ilgili mevcut görüş konusunda bir değişiklik olup olmadığı, mevcut ders yapıları, üniversitelerin sektörle bağlantıları, öğretim görevlilerinin ve öğrencilerin ders yapıları hakkındaki görüş ve düşünceleri, halkla ilişkiler mesleğine bakış açıları, halkla ilişkiler alanında alınan eğitimin ardından istihdam konusundaki düşünceleri, staj konusundaki görüşler, mesleki örgütlerle üniversite bağlantıları hakkındaki değerlendirilmeler ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Dört adet demografik soru, üç adet açık uçlu soru ve yirmi dokuz adet Likert ölçekli sorudan oluşan öğrenci anketi soru detaylarına ek-2’de yer verilmiştir. Konu çalışmada öğrenci ve akademisyen anket formları online ortamda oluşturularak rastlantısal katılımcılarla gerçekleştirilmiştir ve bu veriler ışığında analizler
141
yapılmıştır. Ayrıca, akademisyen anket formunda oluşturulan sorularda da üç adet demografik soru, dört adet açık uçlu soru, on altı adet Likert ölçekli soru bulunmaktadır. Soru detaylarına ek-1’de yer verilmiştir.
4.4.4. Yarı yapılandırılmış görüşme ve e-posta ile görüşme
Görüşme (İnterview, mülakat), sözlü iletişim yoluyla veri toplama (soruşturma) tekniğidir (Karasar, 2004). Görüşme, temelde soru sorma ve yanıt alma ile ilgilidir. Görüşmenin en çok bilinen türü bireysel, yüz yüze, söz alışverişidir. Fakat yüz yüze grup görüşmesi, posta yoluyla, kendi başına yanıtlanan soru formu veya telefon görüşmesi şeklinde de olabilir (Punch, 2005). Görüşme, nitel araştırmada temel veri toplama araçlarındandır. Görüşme, yapılandırılmış, yarı yapılandırılmış ya da yapılandırılmamış şekilde yapılabilir.
Ekiz’in de belirttiği gibi (2003); yapılandırılmış görüşmeye göre biraz daha esnek yapıya sahip olan yarı yapılandırılmış görüşmede önceden sorulması planlanan soruları içeren görüşme protokolü bulunur. Buna rağmen görüşme esnasında görüşmenin akışına bağlı olarak farklı yan ya da alt sorular da konuya dahil olabilir bazen kimi sorular sorulmadan geçilebilir. Sahip olduğu standartlık ve esneklik sebebiyle eğitim bilim araştırmalarında daha uygun bir teknik görünümü vermektedir ve nitel araştırma içerisinde görülebilmektedir.
Çalışmanın bu bölümünde gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış görüşme akademisyenlerimizin ve profesyonel olarak uygulayıcıların aynı konu üzerinde ne tür görüş ve düşüncede olduklarını öğrenmeyle ilgili olmakla birlikte hem akademik hem de profesyonel hayata, sahip oldukları bilgi ve deneyimleriyle bulunabilecekleri katkıları halkla ilişkiler eğitim ve uygulama standartlarını yükseltici veriler elde edebilme adına kullanılabilecek birer anahtar rolünü görmesi içindir. Bu bağlamda, akademisyenler için oluşturulan görüşme soruları; ideal bir halkla ilişkiler eğitiminin ve ders programının oluşturulmasında dikkat edilmesi gereken hususları anlamak, akademisyenlerin sektöre eleman yetiştirme ve dört yıllık fakülte eğitimi prensipleri arasında dengeyi nasıl sağlamaya çalıştıklarını öğrenmek, fakültelerindeki mevcut ders yapılarının nasıl oluşturulduğunu ve kadro yapılarının ne durumda olduğunu anlamak, akademisyenlerin staj konusundaki düşünceleriyle birlikte öğrencileri konusunda saptadıkları genel eksikliklerin neler olduğunu ortaya çıkarmak amacıyla belirlenmiştir.
142
Sektörle görüşme sorularında; halkla ilişkiler profesyonellerinin işe alım kriterleri, stajyer konusuna bakış açıları, halkla ilişkiler mezunlarına bakış açıları, mezunlarda saptadıkları eksiklikleri ve onlardan beklentileri gibi konuların tespit edilebilmesi amaçlanmıştır.
Yarı yapılandırılmış görüşme sorularına yüz yüze görüşebilme fırsatına ulaşılamayan öğretim üyelerine ve sektör uzmanlarına e-posta yoluyla da ileterek yanıtlar alınmıştır. Yöneltilen akademisyen görüşme sorularına ek-3’de, sektör görüşme sorularına ise ek-4’te yer verilmiştir.