Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin Kuruluşu

daha fazla önem vermeye başlamıştır. Bu doğrultuda 1932’deki Beynelmilel Muhaceret

İstatistikleri Konferansı’nda yapılan tavsiyeye göre; liman tutanakları, sınır kontrol

kayıtları, nüfus kütükleri ve gümrük fişleri uygulamaları göç konusunda ana bilgi kaynakları olmuştur. Bu konuyla ilgili olarak diğer bir gelişme de 1949 yılında toplanan BM Nüfus Komisyonu’nun bütün devletlerin gümrüklerde turistlerden giriş-çıkış

188 _{G. Gökcan vd., a.g.m., www.multeci.net, E.T.: 22.03.2010.}

189 _{BMMYK, Sığınma ve Mülteci..., s. 170; G. Gökcan vd., a.g.m., www.multeci.net, E.T.: 22.03.2010.} 190 _{M. T. Odman, a.g.e., s. 29.}

191 _{UN, Addendum to the Report of The United Nations High Commissioners for Refugees, New York}

1998, s. 6.

192 _{Taner Kılıç, “Türkiye’de ve Dünyada Mülteci Kadınlar”, Uluslararası Göç ve Kadın Sempozyumu,}

Bildiriler, (1-2 Aralık 2007-İstanbul), İstanbul, 2007, s. 57.

193 _{Türk Göçmen ve Mülteci Dernekleri Federasyonu, “1970 Yılı Esir Milletler Haftası Münasebetiyle}

bilgilerini kaydetmelerini istemesi olmuştur.194 _{Bu vesileyle hangi ülkeye ne amaçla} giriş yapıldığını tespit etme imkânı doğmuştur.

II. Dünya Savaşı sonrasında, göçmenler ve mülteciler meselesi daha fazla gündem oluşturmuştur. Savaşın sebep olduğu göçlerin ve ilticaların çeşitli yönleriyle incelenmesi, göçmen ve mültecilerin elverişli memleketlere yerleştirilmeleri, bunların ekonomik, kültürel, sosyal ve hukuki problemlerinin ve haklarının ele alınması ve yeni yerlerde barındırılmaları, iş güç sahibi edilmeleri, yerli nüfusla kaynaşmalarının sağlanması gibi konularda, gereken tedbirlerin alınması amacıyla, “Avrupa ve Dünya

Göçmen ve Mülteciler Meselelerini İnceleme Teşkilatları (AWR-AER)” kurulmuştur.195

Doğu Avrupa’daki politik değişimler ve yeni bunalımlar, BM bünyesinde sorumlu yeni bir organa gereksinimi ortaya çıkarmış ve konunun daha geniş manada ele alınmasına neden olmuştur. 1945 San Francisco Konferansı’nda, mülteciler için yeni bir uluslararası örgüt oluşturulması kararlaştırılmış ve Şubat 1946’da, BM Genel Kurulu Ekonomik ve Sosyal Konseyi bu konuyla görevlendirilmiştir. BM Yardım ve Yeniden Yapılanma Yönetimi’nin Uluslararası Mülteciler Örgütü (International Refugees Organisation=IRO)’nün kurulmasını tavsiye etmesi üzerine Aralık 1946’da IRO kurulmuştur. Böylece 31 Aralık 1946’da Hükümetlerarası Mülteciler Komitesinin görevleri IRO’ya devredilmiştir.196

II. Dünya Savaşı sonrasında gelişen olaylar, Soğuk Savaş’ın yarattığı gerginlikler, Çin’den Çekoslovakya’ya kadar pek çok ülkenin komünist yönetimlere geçmesi, IRO’dan daha etkili uluslararası bir organizasyonun gerekliliğini ortaya

koymuştur.197 _{Böylece, BMMYK’nın bir ofis olarak kurulması konusu; BM’nin 3}

Aralık 1949 tarihli genel kurulunda, “1 Ocak 1951 tarihinden itibaren BMMYK Ofisi’ni kurma” kararı şeklinde ele alınmıştır. BM’nin 3 Aralık 1949 Tarih ve 319 Sayılı kararıyla, bu ofis kurulmuştur. BMMYK Ofisi’nin tüzüğe göre; “Irkı, dini, milliyeti ya

da siyasi görüşü nedeniyle, zulüm görmekten haklı sebeplerle korkan, vatandaşı olduğu ülkenin korunmasından yararlanamayan veya yararlanmak istemeyen kişiler” mülteci

olarak tanımlanmıştır.198 _{Bu yeni örgüt, 1 Ocak 1951 tarihinde tüm insanlığa kapılarını}

194 _{H. Cillov, a.g.e., s. 381.}

195 _{T.C. İmar ve İskân Bakanlığı, Avrupa ve Dünya Göçmen ve Mülteciler Meselelerini İnceleme}

Teşkilatlarının (AER-AWR) Vaduz Lichtenstein’da Yapılmış Olan Genel Kurul Toplantısı Hakkında Rapor, Ankara 1962, s. 5.

196 _{BMMYK, Parlamenterler İçin..., s. 9; M. T. Odman, a.g.e., s. 26-27.} 197 _{O. Deniz, Uluslararası Göçler..., s. 22.}

198 _{BMMYK, Sığınma ve Mülteci…, s. 60; Çiğdem Altınışık-Mehmet Şahin Yıldırım, Mülteci Haklarının}

açmış ve Yüksek Komiser olarak Avukat Gerrit Jan van Heuven Goedhart atanmıştır.199 BMMYK, ilk etapta 1951’den önce Avrupa’da meydana gelen olaylar nedeniyle ortaya çıkan göçmen meseleleriyle ilgilenmek amacıyla kurulmuşsa da, zamanla faaliyet alanındaki mekân ve zaman sınırlandırması kaldırılarak, örgüte evrensel bir nitelik kazandırılmıştır.200

Türkiye, Avrupa dışından gelen sığınmacıları mülteci olarak kabul etmemektedir. Dolayısıyla Türkiye’deki Iraklı ve Suriyeli sığınmacıların üçüncü bir ülkeye yerleştirilmelerinde en önemli görevi BMMYK üstlenmektedir. Türkiye’ye Avrupa dışından gelen kişilerin yasal sığınma başvuruları ikili prosedürle yürütülmektedir: Türk Hükümeti’nin geçici iltica prosedürü ile BMMYK’nın mülteci statüsü belirleme prosedürü aynı anda işletilmektedir. Mültecilik statüsü belirleme prosedürü sonucunda başvuru yapan kişiler kabul alırlarsa üçüncü bir ülkeye yerleştirilmekte, ret alırlarsa tebaası oldukları ülkeye geri gönderilmektedirler.201

Türkiye’ye başvuruda bulunan sığınmacıların dosyalarının incelendiği BMMYK’nın Ankara dışında İstanbul ve Van’da da ofisleri bulunmaktadır. BMMYK sığınma başvurularını değerlendirmek dışında, sığınmacı ve mültecilere çeşitli sosyal yardımlar da sunmaktadır. Yeni başvuranlara tek seferlik yardım yapılmakta, başvurusu kabul edilenler arasından çok zor durumda olanlara maddi destek sağlanmaktadır.

Türkiye’de 2003-2006 yılları arasında Iraklıların yaptığı başvuru dosyaları, çeşitli sebeplerle, BMMYK tarafından askıya alınmıştır. BMMYK genel merkezi tarafından, 18 Aralık 2006 tarihinde alınan tavsiye kararı doğrultusunda da hızla işlenmeye başlanmıştır. Mülteci statüsünün varışta belirlenmesi (prima facie) uygulamasına göre; Kuzey Irak’taki üç eyaletten gelenlerin dışındaki Iraklılar, mülteci olmalarını engelleyen herhangi bir durum olmadığı sürece, doğrudan mülteci olarak kabul edilmiştir. Bu karardan sonra Türkiye’de sığınma başvurusu yapan Iraklıların sayısı artmıştır. Bu artış karşısında BMMYK, 2007 yılından beri, diğer sivil toplum kuruluşlarıyla müşterek çalışmalar yaparak, sığınmacıların üçüncü ülkelere yerleştirilmesi işini sürdürmeye devam etmiştir.202

199 _{M. T. Odman, a.g.e., s. 30-31.} 200 _{O. Deniz, Uluslararası Göçler..., s. 22.}

201 _{Didem Danış-Damla Bayraktar, Irak’tan Irağa: 2003 Sonrası Irak’tan Komşu Ülkelere ve Türkiye’ye}

Yönelik Göçler, ORSAM, Ankara Kasım 2010, s. 24.