Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Verilen Hipoteze göre Deney Tasarlama,

Tanımlamasına Yönelik Bulgular ve Yorumlar

Bu çalışmada öğretmen adaylarına bir hipotez verilmiştir ve buna paralel olarak öğretmen adaylarının verilen hipoteze uygun olarak bir deney tasarlamaları ve tasarladıkları deneydeki bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişkenleri belirtmeleri istenmiştir. Buna göre öğretmen adayları aşağıdaki açıklamaları yapmışlardır.

Görüşmeci: Bir tohumun çimlenmesi tohuma verilen su miktarına bağlı olarak değişir hipotezini test etmek isteyen on üç yaşındaki Ahmet nasıl bir deney tasarlar? Ayrıntılı olarak bana anlatır mısın? Tasarlarladığın deneydeki bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişkenleride belirtir misin?

A1: Öncelikle bir ortam oluşturacağız bu ortamda sadece su miktarının tohumun çimlenmesini etkisini gözlemlediğimiz için, sıcaklığı, nem bu gibi değişkenleri sabitleyeceğiz, bura da sabitlediklerimiz kontrol edilen değişkenlerdir. Sadece su miktarını değiştirerek gözlem yaparız. Burdaki su miktarı bağımsız değişkendir ve gözlem sonucunda gözlemlediğimiz çimlenme olayı bağımlı değişkendir. Çünkü su miktarına göre değişiklik gösterir. Burada iki tane aynı büyüklükte saksı alırız. İçine belirli yani aynı miktarda toprak koyarım, daha sonra aynı miktarda ve aynı cins tohum koyarım. Bu ortamların sıcaklığını ve nemini sabit tutarak yani aynı sıcaklığa ve neme sahip bir ortama koyarak birine bir bardak su, diğerine iki bardak su dökerim. Bir hafta gözlem yaparım. Bu gözlem sonuçlarını günlük olarak bir yere kayıt ederim ve bu kayıtlar sonucunda bir sonuca ulaşırım.

A1, öğretmen adayı deneyin tasarlanması sırasındaki kullanacağı malzeme, düzeneği ve yapılacak işlemleri belirtmiş ve ayrıca verilen hipoteze bağlı olarak deneydeki bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişkenleri, deney yaparken ki işlem basamaklarını ve deney sonuçlarını belirlerken gerekli olan beceriyi açıklamıştır.

Görüşmeci: Bir tohumun çimlenmesi tohuma verilen su miktarına bağlı olarak değişir hipotezini test etmek isteyen on üç yaşındaki Ahmet nasıl bir deney tasarlar? Ayrıntılı olarak bana anlatırmısın? Tasarlarladığın deneydeki bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişkenleride belirtir misin?

A2: İki tane kabım olur. İkisinede de aynı cins tohum koyarım aynı ortamda ve aynı sıcaklıkta bulundururum, ışığı aynı olur yani kontrol edilen değişkenleri sabitlerim, tohum miktarı, tohumun cinsi, aynı miktarda pamuk, daha sonra bağımsız değişkenim olan su miktarını değiştiririm. Bura da birine su veririm birine su vermem ve deneyi yapar ve sonuçları çimlenme olayı gerçekleşinceye kadar gözlerim. Gözlem sonuçlarına göre hipotezimin doğru olup olamdığının sonucuna varırım.

A2, A1 gibi yapacağı deneyi hipotezinden yola çıkarak kontrol edilen değişkenleri sabitlemiş ve bağımsız değişkeni belirterek bunun üzerinde ne yapacağını anlatmıştır. Fakat bağımlı değişkenin çimlenme olayı olduğundan bahsetmemiştir. Deney sonucunu belirleyebilmek için hangi beceriyi kullanacağını ve deneyin işlem basamaklarını söylemiştir.

Görüşmeci: Bir tohumun çimlenmesi tohuma verilen su miktarına bağlı olarak değişir hipotezini test etmek isteyen on üç yaşındaki Ahmet nasıl bir deney tasarlar? Ayrıntılı olarak bana anlatır mısın? Tasarlarladığın deneydeki bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişkenleride belirtir misin?

A3: Yine iki saksı alır, saksıları 1 ve 2 olarak işaretlerim. Ortam sıcaklığını ve güneş ışığını sabitlerim, bunlar benim kontrol edilen değişkenlerimdir. Saksıların toprak miktarı ve çeşidi aynı olur. Belirli günlerde su veririm. Fakat burda 1. ve 2. saksıya verdiğim su miktarları farklı olur. Buradaki su miktarı benim bağımsız değişkenim olur. Sonra bunları bir yada iki hafta çimlenmelerini gözlemlerim. Sonra bu çimlenme miktarına göre hipotezimin doğru olup olmadığına karar veririm. Bura da çimlenmede benim bağımlı değişkenim olur.

A3, A1 gibi hipotezine göre tasarlayacağı deneydeki bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişkenlerin neler olduğunu belirlemiş ve hipotezi test etmek için gerekli olan deney düzeneğinden, deneyin işlem basamaklarından ve deney sonuçlarını yorumlamak için gerekli olan beceriden bahsetmiştir.

Görüşmeci: Bir tohumun çimlenmesi tohuma verilen su miktarına bağlı olarak değişir hipotezini test etmek isteyen on üç yaşındaki Ahmet nasıl bir deney tasarlar? Ayrıntılı olarak bana anlatır mısın? Tasarlarladığın deneydeki bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişkenleride belirtir misin?

A4: Tüm kontrol edilen değişkenler, toprak miktarı aynı olacak, tohumlar aynı olacak, toprak miktarı toprağın kullanılan çeşidi aynı olacak, gübre miktarı aynı olacak, ısısı sıcaklığı onlarında aynısı olması lazım sadece burda bitkilere her gün su veriliyorsa birine atıyorum işte birine 200 gram su veriyorsam diğerine 500 gram su hani su miktarılarının değişik olması lazım diğer her türlü değişkenin aynı olması lazım ki buna göre bitkinin hangi tohumun çimlenmesinde ne tip değişiklik olduğunu gün bir gün görebilelim.

A4, hipotezine uygun olarak yapacağı deneyin işlem basamaklarını ve deney sonucunda kullanacağı beceriyi ve deneydeki kontrol edilen değişkenlerin neler olacağını açıklamıştır. Fakat bağımlı ve bağımsız değişkenlerin ne olduğunu açıklamamıştır. A4 öğretmen adayının 1. görüşme sorusunda da bağımlı ve bağımsız değişkeni birbiri ile karıştırdığı göze çarpmaktadır. Fakat diğer tüm öğretmen adayları gibi hipotezine uygun olarak deneyi tasarlayabilmiştir.

Görüşmeci: Bir tohumun çimlenmesi tohuma verilen su miktarına bağlı olarak değişir hipotezini test etmek isteyen on üç yaşındaki Ahmet nasıl bir deney tasarlar? Ayrıntılı olarak bana anlatır mısın? Tasarlarladığın deneydeki bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişkenleride belirtir misin?

A5: Sadece su miktarını değiştirilerek iki deney düzeneği oluşturulması gerekiyor. Burada su bağımsız değişkendir. Kontrol edilen değişkenler olması lazım ki deney kontrollü ve gerekli sonuçlar çıksın. Onun için aynı toprakta, aynı tohum miktarıyla, aynı tohumla hatta aynı boyutta tohumla yapması gerekiyor. Sadece su miktarı değiştirilecek ve belirli periyotlarla da gözlem yapması ve gözlem sonuçlarını yorumlanması gerekir.

A5, A1, A2, A3, A4 gibi hipoteze uygun olarak bir deney tasarlamıştır. Deneyin yapılış basamaklarını, deneydeki bağımsız ve kontrol edilen değişkenlerin neler olduğunu ve deney sonuçlarını yada hipotezin doğruluğunu belirleyebilmek için gereken becerinin ne olması gerektiğini açıklamıştır. Fakat bağımlı değişkenin ne olduğunu söylememiştir. A5 1.görüşme sorusuna verdiği cevap incelendiğinde bağımlı ve bağımsız değişkeni birbiri ile karıştırdığı görülmektedir. Bu nedenle bağımlı değişkenin ne olduğunu söyleyememiş olabilir. Deney sonuçları üzerinde kontrol edilen değişkenlerin önemine dikkat çekmiştir.

Görüşmeci: Bir tohumun çimlenmesi tohuma verilen su miktarına bağlı olarak değişir hipotezini test etmek isteyen on üç yaşındaki Ahmet nasıl bir deney tasarlar? Ayrıntılı olarak bana anlatırmısın? Tasarlarladığın deneydeki bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişkenleride belirtir misin?

A6: Bir tohumun çimlenmesi tohuma verilen su miktarına göre değişir. Bura da su miktarına göre değişir dediğine göre su miktarını farklı tutulması lazım, tohumun aynı olması lazım, kontrol edilen değişkenlerin olması lazım mesela sıcaklığın sabit kalması, aynı tohum kullanması lazım. Burada kontrollü deney tasarlaması gerekir. Su miktarını değişik oranlarda alır, bunların sonuçlarını alır buna göre yorum yapar. Burada bağımlı olan çimlenme, bağımsız olan su miktarıdır. Umarım yanılmıyorumdur.

A6, verilen hipoteze uygun olarak bir deney tasarlamıştır. Burda bulunan bağımlı ve bağımsız değişkenin ne olduğunu belirtmesine rağmen kendisinden emin değildir. A6’nın 1.görüşme sorusuna verdiği cevaba göre bağımsız değişkeni tanımlayamamıştır. Bu nedenle kendisinden emin cevap vermemiş olabilir. Deneyin yapılış basamaklarını, deney sonucunu elde ederken kullanılacak beceriyi ve kontrol edilen değişkenleri aslında bilmesine rağmen ayrıntılı olarak belirtmemiştir. Ayrıca kontrollü deney yapılması gerektiğine vurgu yapmıştır.

Görüşmeci: Bir tohumun çimlenmesi tohuma verilen su miktarına bağlı olarak değişir hipotezini test etmek isteyen on üç yaşındaki Ahmet nasıl bir deney tasarlar? Ayrıntılı olarak bana anlatırmısın? Tasarlarladığın deneydeki bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişkenleride belirtir misin?

A7: Normal bir düzenek oluştururum. Yani çimlenen tohum şeklini ıslak pamuk, fasulye veya nohut diğerine 2 gram su koyuyorsun diğerine farklı tek değişken olarak 5 gram su koyarım. Gözlerim ve gözletirim. Diğer değişkenler aynı ortam aynı sıcaklık olucak. Aynı kap, aynı sıcaklıkta, aynı miktarda tohum ve aynı ortamda yan yana diğim daha doğrusu. Aynı ortamda sadece verilen su miktarları farklı.

A7, verilen hipoteze göre deney tasarlamış, deneyin yapılış basamaklarından ve deney sonucunu yorumlamak için gerekli olan beceriden bahsetmiştir. Deneydeki bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişkenleri adlandırmamasına rağmen, kontrol edilen değişkenlerin ve bağımsız değişkenin ne olacağını belirtmiştir. A7, kontrollü bir deney yaparken nelere dikkat edilmesi gerektiğini bilmesine rağmen. Belirttiği şeylerin bilimsel süreç becerilerinin al boyutlarına göre kategoriye ayırmada eksik olduğu görülmektedir.

Görüşmeci: Bir tohumun çimlenmesi tohuma verilen su miktarına bağlı olarak değişir hipotezini test etmek isteyen on üç yaşındaki Ahmet nasıl bir deney tasarlar? Ayrıntılı olarak bana anlatırmısın? Tasarlarladığın deneydeki bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişkenleride belirtir misin?

A8: Bir tohumun çimlenmesi tohuma verilen su miktarına bağlı olarak değişir hipotezi için. Aynı büyüklükte saksılar alırım aynı şekilde aynı çeşit iki kilogram toprak koyarım. Topraklara aynı türden tohumlardan ekerim, aynı şekilde ışık alan ve aynı sıcaklıktaki bir ortama koyarım, yani iki saksıyıda tamamen denk olan ortama koyarım. Yani bu değişkenleri kontrol altına alırım ki deney diğer değişkenlerden etkilenmesin. Birine günde 100mL su koyarım, diğerine günde 50 mL su veririm. Bu sayede verilen su miktarına göre tohumun çimlenmesini nasıl etkilediğini gözlemlerim. İşte 50 ml su verdiğim tohumu yoksa 100 ml su verdiğim tohum mu daha çabuk çimleniyor yoksa daha mı geç çimleniyor diye karşılaştırma yaparım. Sonuçlıar gözlemler ve yorum yaparım.

A8, A7 gibi verilen hipoteze göre deney tasarlamış, deneyin yapılış basamaklarından ve deney sonucunu yorumlamak için gerekli olan beceriden bahsetmiştir. Deneydeki bağımlı, bağımsız değişkenin ne olduğunu adlandırmamış fakat kontrol edilen değişkeni adlandırmıştır. Kontrol edilen değişkenlerin ve bağımsız değişkenin ne olacağını belirtmiştir. A8’nin 1. görüşme sorusuna bakıldığına bu değişkenleri tanımladığı ve deneydeki değişkenleri belirlediği görülmektedir. Ayrıca A5 gibi kontrol edilen değişkenlerin deney sonucundaki önemine vurgu yapmıştır.

Bütün öğretmen adaylarının bilimsel süreç becerileri basamağı olan verilen hipoteze yönelik deney tasarlama becerisinin olduğu gözlenmektedir. Fakat deney tasarlarken hipoteze göre bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişkenleri belirlerken sıkıntı yaşadıkları görülmektedir.

4.2.5. Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Verilen Örnek Deneye Göre İşevuruk