Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Verilen Örnek Deneye Göre İşevuruk

Bu çalışmada öğretmen adaylarına bir örnek deney verilmiştir ve buna paralel olarak öğretmen adaylarının verilen hipoteze uygun olarak işevuruk tanımlama yapmaları ve deney verilerini nasıl kayıt edeceklerini belirtmeleri istenmiştir. Buna göre öğretmen adayları aşağıdaki açıklamaları yapmışlardır.

Görüşmeci: Suyun yani saf suyun kaynama noktasını inceleyen bir araştırma yapılmaktadır. Sınanan hipotez suya katılan maddeler suyun kaynama noktasını yükseltir. Bu nedenle aynı basınç altında ve üç tane behere aynı miktarda ve oda sıcaklığında su konulur. Daha sonra biri saf su olarak kalır ve diğerlerine bir miktar tuz ve şeker koyar. Bu beherler aynı şiddette yanan ispirto ocağına koyar ve her bir beher kaynayıncaya kadar beklenir. Bu deneyde suyun kaynama noktasının nasıl değiştiğini anlamak için nasıl bir ölçüm yapılmalıdır?

A1: Kaynama noktasının yükseldiğini, ilk önce üçünü yan yana koymadan önce saf suya hiç bir şey koymadan önce behere termometre koyarım ilk başlangıç sıcaklığını

kaydetmelerini isterim ve kaynama olayı başlayınca termometredeki değeri okumalarını isterim bunu oluşturduğumuz bir tabloya kayıt etmelerini isterim. Daha sonra aynı miktarda saf su bulunan behere bir çay kaşığı tuz koyarım yine aynı şekilde içine termometre yerleştiririm ve yine ilk başlangıç sıcaklığını ölçmelerini isterim burada başlangıç sıcaklıklarının aynı olduğunu dikkat etmelerini isterim ve kaynamaya olayının başladığı sıcaklığı termometre ile ölçmelerini ve oluşturduğumuz bir tabloya kaydetmelerini isterim. Sonra aynı miktarda saf su bulunan beheri almalarını isterim içine bir çay kaşığı şeker koymalarını ve içine termometre koymalarını söylerim. Daha sonra yine başlangıçtaki sıcaklıkların aynı olduğunu görmelerini ve dikkat etmelerini isterim ve sonra kaynama başlayınca termometredeki değeri ölçmelerini ve gözlemlerini isterim. Bunu da bir tabloya kaydetmelerini söylerim. Daha sonra bu kayıtları sırası ile düzenlemelerini isterim. Sonra bu tabloyu inceleyerek sonuçları yorumlamalarını isterim. Burada zaten tabloya baktıklarında içine madde koyduğumuzda 100 santigrat derecede kaynayan saf suyun diğer tuz ve şeker koyunca 100 santigrat derecenin üzerinde kaynadığını görmelerini ve yorumlamalarını sağlarım. Burada başlangıç sıcaklığının aynı olduğunu görmeleride çok önemlidir. Çünkü başlangıç sıcaklığının sabitlenmesi gerekir yoksa zaman farkı ortaya çıkabilir ve öğretmen adaylarının kafası başka bir değişken tarafından karışabilir. Burda zaten yine kontrol edilen değişkenler sabitlenmiş ve bağımlı ve bağımsız değişkenler tanımlanmış. Kaynama sıcaklığı bağımlı değişkenken, suya konulan farklı maddeler bağımsız değişken olarak tanımlanmıştır.

A1, burada işevuruk tanımlamayı ve verileri nasıl kayıt edilmesi gerektiğini ayrıntılı bir şekilde anlatmıştır. Ayrıca deney yapılış basamaklarını, verilen hipoteze göre deneydeki bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişkenlerin neler olduğunu ve deney sonuçlarının nasıl yorumlanması gerektiğini ayrıntılı bir şekilde belirtmiştir. Deney sonucunu doğru şekilde tahmin etmiştir.

Görüşmeci: Suyun yani saf suyun kaynama noktasını ineleyen bir araştırma yapılmaktadır. Sınanan hipotez suya katılan maddeler suyun kaynama noktasını yükseltir. Bu nedenle aynı basınç altında ve üç tane behere aynı miktarda ve oda sıcaklığında su konulur. Daha sonra biri saf su olarak kalır, ve diğerlerine bir miktar tuz ve şeker koyar. Bu beherler aynı şiddette yanan ispirto ocağına koyar ve her bir

beher kaynayıncaya kadar beklenir. Bu deneyde suyun kaynama noktasıın nasıl değiştiğini anlamak için nasıl bir ölçüm yapılmalıdır?

A2: Üçüde aynı anda kaynayınca şey üçüde aynı anda diyorum. Üçünüde kaynatmak için ısıtmaya başlayınca saf esuya temometre koyarız ve 100 santigrat derecede kaynar. Diğerlerinede termometre koyarız 100 derecenin üzerinde bir sıcaklıkta kaynarlar ve böylelikle termometre ile ölçüm yaparız.

Görüşmeci: Termometre ile ölçüm yaparız diyorsun. Peki bunu çocuklarda başka bir şekilde nasıl somutlaştırırsın?

Barnoros: Termometrem yok mu kullanmıyacakmıyım. Görüşmeci: kullanabilirsin tabiki.

A2: Şey yapabilirim yani günlük hayatla bağdaştırma konusunda mı? Gidin evinize anneniz yemeğe tuzu önce mi koyuyor yoksa sonra mı koyuyor bA1 gözlemleyin derim. Bunlar arasında nasıl bir fark vardır derim.

A2, işevuruk tanımlamayı yaparken, deney verilerini nasıl kayıt edileceğinden bahsetmemiştir. Fakat A1’den farklı olarak deneyin hipotezini günlük hayattaki bir olayla ilişkilendirmeye çalışmıştır. Deney sonucu hakkında doğru bir tahminde bulunmuştur.

Görüşmeci: Suyun yani saf suyun kaynama noktasını inceleyen bir araştırma yapılmaktadır. Sınanan hipotez suya katılan maddeler suyun kaynama noktasını yükseltir. Bu nedenle aynı basınç altında ve üç tane behere aynı miktarda ve oda sıcaklığında su konulur. Daha sonra biri saf su olarak kalır ve diğerlerine bir miktar tuz ve şeker koyar. Bu beherler aynı şiddette yanan ispirto ocağına koyar ve her bir beher kaynayıncaya kadar beklenir. Bu deneyde suyun kaynama noktasıın nasıl değiştiğini anlamak için nasıl bir ölçüm yapılmalıdır?

A3: Termometre kullanarak ölçüm yaparım. Bunuda kullanırken her bir kapa birer tane termometre koyarım ve bu üç beherdeki su kaynarken ki sıcaklıklarını termometre ölçerim. Bu ölçümler sonucunda büyük ihtimalle su 100 santigrad derecede kaynayacak ve tuz ve şeker koyduğumuz beherlerin daha yüksek bir sıcaklıkta kaynıyacağını düşünüyorum. Bu değerleri aslında başlangıçtan itibaren belirli zaman aralıkları ile oluşturduğum bir tabloya kaydederim ve kaynama sırasındaki değerleride

kaydederim. Bu kayıt ettiğim değerleri inceleyerek, diğer beherlerdeki suyun kaynama noktasını şekerin ve tuzun nasıl etkilediğini yorumlarım.

A3, A1 gibi hipoteze uygun olarak yapılacak olan işevuruk tanımlamayı ve verileri nasıl kayıt etmesi gerektiğini belirtmiştir. Deney sonucu hakkında doğru bir tahminde bulunmuştur.

Görüşmeci: Suyun yani saf suyun kaynama noktasını ineleyen bir araştırma yapılmaktadır. Sınana hipotez suya katılan maddeler suyun kaynama noktasını yükseltir. Bu nedenle aynı basınç altında ve üç tane beher aynı miktarda ve oda sıcaklığında su konulur. Daha sonra biri saf su olarak kalır, ve diğerlerine bir miktar tuz ve şeker koyar. Daha sonra bu beherler aynı şiddette yanan ispirto ocağına koyar ve her bir beher kaynayıncaya kadar beklenir. Bu deneyde suyun kaynama noktasıın nasıl değiştiğini anlamak için nasıl bir ölçüm yapılmalıdır?

A4: Belli sıcaklıklarda da değil pardon belli zaman aralıklarında her bir beherin içerisine termometre koyup hepsinde ölçüm yapılır. Bu şekilde.

Görüşmeci: Peki bu hipotezi test etmek için sıcaklığı termometre ile belirli aralıklarla sıcaklığı ölçtüğünü düşünürsek bu şekilde hipotezi test edebilir misin?

A4. Kaynama sırasında zaten sıcaklık sabit kalıcak. O yüzden ordanda hani mesela saf suyun kaynama noktası 100 santigrad derece iken ııı şimdi şeker ve tuzda artıcak ama hangisinde ne kadar artıcak onu şu an bilemiyorum hani 100 den sonra su sabit kalır buharlaşma olacağı için bir miktar kaynama sırasında sabit kalıcak onun sıcaklığı şeker ve suyun mesela kaynamıyo olduğunu gözlemliyeceğiz. Daha sonraki sıcaklıklarda onlarda kaynamaya başladıklarında belli bir süre onlarında sıcaklıkları sabit kalıcak daha sonra hani buharlaşmayı gözlemleyeceğiz.

A4, A2 gibi işevuruk tanımlama becerisini açıklayabilirken, deney verilerini kaydetme hakkında birşey belirtmemiştir. Deney sonuçlarını kendinde var olan bilgi ile açıklamaya çalışmıştır, ama kendisi kavram kargaşasına düşmüştür.

Görüşmeci: Suyun yani saf suyun kaynama noktasını inceleyen bir araştırma yapılmaktadır. Sınanan hipotez suya katılan maddeler suyun kaynama noktasını yükseltir. Bu nedenle aynı basınç altında ve üç tane behere aynı miktarda ve oda sıcaklığında su konulur. Daha sonra biri saf su olarak kalır ve diğerlerine bir miktar tuz ve şeker koyar. Bu beherler aynı şiddette yanan ispirto ocağına koyar ve her bir beher kaynayıncaya kadar beklenir. Bu deneyde suyun kaynama noktasını nasıl değiştiğini anlamak için nasıl bir ölçüm yapılmalıdır?

A5: Kaynama noktasının yükselip yükselmediğini ölçmek istiyorum, bunun için üç beherdeki suyun kaynama sırasındaki sıcaklıklarını termometre ile ölçmelerini ve bu verileri kayıt etmelerini isterim ve buna göre sonuçları yorumlatırım. Saf su en düşük sıcaklıkta yani 100 santigrad derecede kaynıyacak diğerleri ise 100 ün üstünde kaynadığını büyük ihtimalle görecekler.

A5, A1 ve A3 gibi burada işevuruk tanımlamayı ve verileri nasıl kayıt edilmesi gerektiğini ayrıntılı bir şekilde anlatmıştır. Ayrıca deneyin sonucunda olabilecekler hakkında doğru bir açıklamaya gitmiştir.

Görüşmeci: Suyun yani saf suyun kaynama noktasını inceleyen bir araştırma yapılmaktadır. Sınanan hipotez suya katılan maddeler suyun kaynama noktasını yükseltir. Bu nedenle aynı basınç altında ve üç tane behere aynı miktarda ve oda sıcaklığında su konulur. Daha sonra biri saf su olarak kalır ve diğerlerine bir miktar tuz ve şeker koyar. Bu beherler aynı şiddette yanan ispirto ocağına koyar ve her bir beher kaynayıncaya kadar beklenir. Bu deneyde suyun kaynama noktasını nasıl değiştiğini anlamak için nasıl bir ölçüm yapılmalıdır?

A6: Kaynama noktasını nasıl değiştiğini anlamak için o zaman termometre ile ölçüm yapacaksın. Üç tane beherim var önce saf suyun kaynama noktasını bulursun. Ondan sonra tuz atarsın, onun kaynama noktasını bulursun, şeker için aynı şeyi yaparsın ve bunları karşılaştırırsın. Kaynama noktasındaki artma ve azalmayı sorduğu için kaynama noktasındaki hani köpürme oluyorya o an termometre ile ölçüm yaparım.

A6, A4 ve A2 gibi işevuruk tanımlamayı yaparken, deney verilerinin nasıl kayıt edileceğine yönelik bir açıklama yapmamıştır.

Görüşmeci: Suyun yani saf suyun kaynama noktasını ineleyen bir araştırma yapılmaktadır. Sınanan hipotez suya katılan maddeler suyun kaynama noktasını yükseltir. Bu nedenle aynı basınç altında ve üç tane behere aynı miktarda ve oda sıcaklığında su konulur. Daha sonra biri saf su olarak kalır ve diğerlerine bir miktar tuz ve şeker koyar. Bu beherler aynı şiddette yanan ispirto ocağına koyar ve her bir beher kaynayıncaya kadar beklenir. Bu deneyde suyun kaynama noktasıın nasıl değiştiğini anlamak için nasıl bir ölçüm yapılmalıdır?

A7: Nasıl bir ölçüm, termometre ile ölçerim.

Görüşmeci: Tamam termometre ile nasıl ölçeceğini daha açık anlatır mısın? A7: Eşit aralıklı ölçek.:)

Görüşmeci: Eşit aralıklı ölçek ne?

A7: Termometre. İçine termometre koyarım ve ölçerim.

Görüşmeci: Hangi durumlarda ve ne zaman ölçüm yapacaksın. A7: Kaynarken ölçümünü alırım. Sonuçta aynı ortamda fark etmez.

A7, A6, A4 ve A2 gibi işevuruk tanımlamayı yaparken, deney verilerinin nasıl kayıt edileceğine yönelik bir açıklama yapmamıştır.

Görüşmeci: Suyun yani saf suyun kaynama noktasını inceleyen bir araştırma yapılmaktadır. Sınanan hipotez suya katılan maddeler suyun kaynama noktasını yükseltir. Bu nedenle aynı basınç altında ve üç tane behere aynı miktarda ve oda sıcaklığında su konulur. Daha sonra biri saf su olarak kalır ve diğerlerine bir miktar tuz ve şeker koyar. Bu beherler aynı şiddette yanan ispirto ocağına koyar ve her bir beher kaynayıncaya kadar beklenir. Bu deneyde suyun kaynama noktasıın nasıl değiştiğini anlamak için nasıl bir ölçüm yapılmalıdır?

A8: Bütün beherlerin konulduğu ortam denk, sadece birine şeker, birine tuz ve biri saf su olarak kalıyor. Aynı şiddette yanan ispirto ocağına konuyor, kaynamaya başladığı sıcaklığı termometre ile ölçer ve not ederim. Bu sayede katılan maddenin kaynamayı nasıl etkilediği yani katılan maddenin kaynama noktasını nasıl yükselttiğine bakarım.

A8, A7, A6, A4 ve A2 gibi işevuruk tanımlamayı yaparken, deney verilerinin nasıl kayıt edileceğine yönelik bir açıklama yapmamıştır. Fakat verilen örnek deney

üzerindeki kontrol edilen değişkenlerin neler olduğunu belirtmiştir. Deney sonucunu doğru tahmin etmiştir.

Genel olarak bütün öğretmen adaylarının işevuruk tanımlama becerisi hakkında açıklama yapmalarına rağmen çoğu öğretmen adayının deney verilerinin nasıl kayıt edileceğine dair bir açıklama yapmadıkları dikkati çekiyor. Verilen örnek deneydeki kavram hakkında bilgi sahibi olan ve bir deneydeki bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişkenleri belirleyebilen öğretmen adayların bu becerileri daha rahat sergiledikleri görülmektedir. Bir öğretmen adayı kaynama ve buharlaşmanın gerçekleştiği durumları birbiri ile karıştırdığı görülmüştür.

4.2.6. Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Verilen Örneğe Göre Grafik Okuma ve