BİLİRKİŞİLİĞİ KABULE YÜKÜMLÜ OLAN KİŞİLER

Bilirkişilik görevini kabulle yükümlü olanlar, HMK 270`nci maddesinde düzenlenmiştir. Yasal düzenleme gereği, bilirkişilikten kaçınamayacak olanları:

298

Ayrıntılı bilgi için bkz. UMAR\ÇİLİNGİROĞLU, s.293-328. 299

BOZBEL, s.79 ve 145 vd. 300

74 resmi bilirkişiler ile HMK 268` nci maddeye göre hazırlanan listelerde bilirkişi olarak yer alanlar; bilgisine başvurulacak hususu bilmeksizin meslek veya zanaatlerini icra etmeye olanak bulunamayanlar; ve bilgisine başvurulacak husus hakkında meslek veya sanatının icrasına resmen yetkili kılınmış olanlar olarak üç başlık altında toplayabiliriz.

Kural olarak, resmi bilirkişiler, bilirkişilik yapmak zorundadır.301 Buna karşılık, diğer resmi olmayan bilirkişiler bilirkişilik görevini kabul etmek zorunda değillerdir. Resmi bilirkişiler ile 268`nci maddede belirtilmiş bulunan listelerde yer alanlar dışındaki kişiler kural olarak bilirkişilik görevini kabul etmek zorunlu değildir. Bunun temel dayanağı bilirkişilik teknik ve özel bilgi gerektirdiği için, herkesin bilirkişiliği kabule zorlanmasının mümkün olamaması ve bilirkişiliğin tanıklıktan farklı olarak ikamesinin mümkün olmasıdır.302

Bilirkişilik incelemesinin yaygın olduğu bazı alanlarda örgütlenmiş bilirkişilik kurumlarının oluştuğu, uzmanlaştığı ve bu kurumlara kanunla bilirkişilik yapma yetkisi ve izni verildiği bilinmektedir.303 HMK md. 270\I`e göre, resmi bilirkişiler, bilirkişilik görevini kabul etmek ve yerine getirmekle yükümlüdür. Bir konuda resmi bilirkişi mevcutsa, listeye dahi müracaat edilmeden, öncelikli olarak, resmi bilirkişi, mahkeme tarafından bilirkişi sıfatıyla görevlendirilecektir.304 Ancak bu bilirkişiler mensubu bulundukları kurumlarla ilgili dava ve işlerde, objektif ve tarafsız olarak davranamama ihtimalleri sebebiyle mahkemece bilirkişi olarak atanamaz ve bilirkişilik görevi verilemez. Hakim bu hususa hassasiyet göstermek zorundadır. Yine, bu kişiler, (resmi bilirkişiler) tanıklıktan çekinme sebeplerine veya mahkemece kabul edilebilir diğer bir sebebe dayanarak, bilirkişilikten çekinemezler.305

Bazı durumlarda kanun resmi olmayan bilirkişilerin, bilirkişilik görevini kabule mecbur olduğunu düzenlemiştir. Resmi bilirkişilere ek olarak, önceden adliyeye başvurarak bilirkişiliği kabule hazır olduklarını bildirenler ve bilirkişi olarak görevlendirildikleri takdirde açıkça ya da zımnen bu görevi kabul etmiş bulunanlar bilirkişilik yapmak zorundadırlar.

301

KURU\ARSLAN\YILMAZ, s.454. 302

DERYAL, Rapor, s.20; DERYAL, Türk, s.94. 303

DERYAL, Türk, s. 24. 304

KARSLI, s. 453. 305

75 HMK 268` nci maddeye göre, hazırlanan listelerde bilirkişi olarak yer alan kişiler, bilirkişilik görevini kabule yükümlüdür. HMK 270\II`ye göre, bu kişiler, ancak tanıklıktan çekinme sebeplerine veya mahkemece kabul edilebilir diğer bir sebebe dayanarak, bilirkişilikten çekinebilirler. Hükmün devamında bu kişilerin ancak tanıklar hakkındaki çekinme sebeplerine veya mahkemece kabul edilebilir başka bir sebebe dayanarak bilirkişilik görevini kabulden çekinebileceği düzenlenmiştir.306

Bazı durumlarda özel bir uzmanlık dalını ilgilendiren alanlarda bilirkişi temininde karşılaşılabilecek güçlüğü aşmak amacıyla, bilirkişilik görevini kabul hususunda bilirkişiliği kabul yükümlülüğü getirilmiştir.307 Bunlar, bilirkişi olarak görüşüne başvurulan hususu bilmeksizin sanatını icra etmesi kabil olmayan ve alenen sanatını icra eden kimseler, o husus hakkında bilirkişiliği kabul etmek zorundadırlar.308

HMK md. 270\I/c ile getirilen düzenlemeye göre doktor, mühendis, mimar, muhasebeci, mali müşavir gibi bir meslek veya sanat icrasına yetkili kılınan kişiler bilirkişilik görevini kabule mecburdur.309 Bu kişiler ancak tanıklıktan çekinme veya mahkemece kabul edilebilir başka bir sebebe dayanarak bilirkişilik görevini kabulden çekinebilir.

HMK m.270/I uyarınca, bilgisine başvurulacak konuyu bilmeksizin meslek veya zanaatlarını icra etmesine imkan bulunmayanlar ile bilgisine başvurulacak konu hakkında meslek veya sanat icrasına resmen yetkili kılınmış olanlar bilirkişilik görevini kabul ile yükümlüdürler.

Burada bilirkişilikten kaçınamayacak kimselerin, bilgisine başvurulacak hususu bilmeksizin meslek veya zanaatinı icra etmesi mümkün olmayan kimse; ve bilgisine başvurulacak konu hakkında meslek veya sanat icrasına resmen yetkili kılınmış kimse gibi iki özelliği vurğulanmaktadır.

Birinci kriter, aldığı eğitim ve sahip olduğu formasyon itibariyle sanat veya mesleğini icra ederken doğal olarak bildiği ve kullandığı varsayılan bilgiler için

306

ERCAN, s.386 vd.; PEKCANITEZ/ATALAY/ÖZEKES, Medeni, s.523;

KURU\ARSLAN\YILMAZ, s. 447. 307

ATİLLA, İnan / RÜKNETTİN, Kumkale, Mali Müşavirler İçin Bilirkişilik Kılavuzu, 2. Baskı, Ankara 2010, s. 68.

308

KURU, C.III, s.2727; HUMK m. 278/1; HMK m. 270/1,b. 309

76 kendisine başvurulan kişilere işaret etmektedir. İkinci kriter ise, belli bir uzmanlık eğitimi almış ve özel beceri kazanmış sanat erbabının, mesleğini kamu makamlarından aldığı ruhsat ile icra ediyor olmasına işaret etmektedir.

Doğal olarak, bilirkişilikten kaçınamayacak kişilere yapılan bilirkişilik başvurusunun, onların uzmanlık alanı ile doğrudan ilgili olması zorunludur. Aksi halde, uzmanlık alanı dışında kalmış bir hususun kendisine sorulduğu bilirkişi, görevlendirildiği konuda özel ve teknik bilgiye sahip olmadığını gerekçe göstererek elbette bilirkişilik görevinden kaçınabilecektir.310

Ayrıca, tanıklıktan çekinme hakkına sahip olan kişiler ile sır saklama yükümlülüğüne tabi olan kişiler de, bu gerekçelerle bilirkişilik yapmaktan çekinme hakkını kullanabilirler.

Nitekim Türk Tabipleri Birliği tarafından hazırlanan “Hekimlik Meslek Etiği Kuralları” gereği, “Hekim, tanık ya da bilirkişi olarak mahkemeye çağrıldığında olayın meslek sirri olduğunu ileri sürerek bu görevlerinden çekilebilir” (m.9).

HMK md. 270\I’de yer alan mesleklerini yerine getirirken bildiği ve kullandığı varsayılan bilgiler için kendisine başvurulan kişiler bilirkişilik görevini kabule yükümlüdür. Bu kişilerde ancak tanıklıktan çekinme veya mahkemece kabul edilebilir başka bir sebebe dayanarak bilirkişilik görevini kabulden çekinebilir.