BHSC’de İzlenen Tarım ve Hayvancılık Politikası

Doğu ülkelerinde ki gibi Buhara Emirliği’nde de tarım, ekonominin ana faktörüydü ve sulama kanalları da bu sektörün gelişmesinde önemli bir rol oynamaktadır. 1920 Eylül ayı başında Buhara Emirliği’nin kaldırılmasıyla Buhara Halk Sovyet Cumhuriyeti bu toprak üzerinde kuruldu. Buhara Cumhuriyeti’nin% 93,6 oranında ki ahalisi tarım ile geçinmekteydi. Bu dönemde çözülmesi gereken en önemli sorun arazi meselesi olmuştur.199 _{BHSC’de Feyzullah Hocayev önderliğinde Ziraat}

İşleri Konseyi’nde Tarım Bakanlığı kurulmuştur. Tarım Bakanlığı’na Buhara Ceditçilik hareketinin temsilcilerinden olan Mirza Abdulrahim Yusufzade başkanlık yapmıştır. (1920- Ocak/1921) BHSC’de Afganistan’a elçi olarak Yusufzade’nin atanmasıyla yerine Safa Jurabayev getirildi. Bakan yardımcısı ise Halim Ashurov olmuştur.

193 _{Umar Rashidov va O’lmasjon Rashıdov, a.g.e. s, 109.}

194 _{Buhara Ahbar Gazetesi, ‘’Karshi Banka Şubesi,’’ 13 Ocak 1921, s.2.}

195 _{Feyzullah Mullujanov, ‘’Pul Islahatı,’’ Ozbekistan Milli Ansiklopedisi, 2004, s.438.} 196 _{Buhara Ahbar Gazetesi, ‘’Rusya’da Pul Islahında Önemli Karar,’’ 18 Ocak 1923, S.127.} 197 _{Jorayev, M., R. Nurullın va S. Kamolov, a.g.e. s.221.}

198 _{Feyzullah Mullujanov, a.g.m, s.439.}

Azat Buhara ve Buhara Ahbar gazetelerini incelediğimizde tarım ve sulama kanalları hakkında yazılmış pek çok raporun olduğunu görebiliriz. Bölgede ki su temini sorunu ve dağıtımı ile ilgili çalışma yapmak için üç kişilik ve beş kişilik üyelerden oluşan komisyonlar kurulmuştur. Su temini sorunu için görevlendirilen İsakovich birçok kez Semerkant ve Kattakurgan’da bulunmuş burada görüşmeler yapmıştır. Bu alanda yapılan denemelerden sonra Narpayderya üzerinden Buhara’ya aktarılacak ve böylece Cumhuriyet topraklarının sulanması sağlanmıştır.

Ülkede ki başlıca tarımsal sektörler pamuk yetiştiriciliği, tahıl yetiştiriciliği ve ipek böceği yetiştiriciliğiydi. Fakat yaşanan su sorunu ve Emirlik yıllarında Birinci Dünya Savaşında tarımsal kalkınmayı olumsuz etkilemiştir. Ayrıca BHSC kurulduktan sonra da devam eden iç savaşlar nedeniyle de verimlilik artsa da, stabil hale gelmemiştir. 1921 yılında pamuk hasılatı 30.000 tanka düşmüş aynı zamanda tarımsal nüfusta %85- 90 oranında azalma yaşanmıştır. Hükümet başkanı Feyzullah Hocayev, bu konu hakkında görüşlerini şu şekilde belirtmiştir; ‘’ Yatırım çabaları ve iç savaşlar tarafından yok edilen tarımda reform yapmak ve köylülerin maddi-manevi durumunu iyileştirmek için tüm çabalarımızı kullanmalıyız.’’ Buhara Cumhuriyeti’nde tarıma dayalı olarak tahıl ürünlerinin fiyatı yıldan yıla artmaktadır. 1920-1923 yıllarında ki tarım ürünlerinin pazar fiyatlarının astronomik meblağlarla ulaştığını görebiliriz.200 Aşağıda verdiğimiz tablo da fiyat artışları işlenmiştir:

Tablo 3. SH. A. Hayıtov ve K.J. Rahmonov, Buxoro Xalq Sovet

SH. A. Hayıtov ve K.J. Rahmonov, Buxoro Xalq Sovet Respublıkası: Iqtısodıyot, Ijtimoiy- Siyosat va Madanıy Hayot (1920-1924 Yıllar-, Buxoro Nashriyotı, 2005), Sayfa 8’den Alınmıştır.

Ayrıca bu dönemde paranın değer kaybetmesiyle sanayi mallarının fiyatları da artış göstermiştir. 1923 yılına kadar sanayi mallarının fiyatları aşağıdaki gibidir:201

Tablo 4. Buhara Ahbar Gazetesi, ‘’Bozor Narhları,’’

10 paket ham ipek 3 milyon som

1 arşın* jarse (ipekli kumaş) 12 milyon som

1 arşın saten 18-20 milyon som

1 kutu kibrit 600 som

1 kilo şeker 600 milyon som

1 pud gaz lambası yağ 60 milyon som

1 paket sabun 8 milyon som

1923 yılında temel gıda ürünlerinin fiyatlarını incelediğimizde karşımıza şu tablo çıkmaktadır. Bir paket buğday 26000 som, un 26000-35000 som, arpa 18000 som, susam 50000, susam yağı 92000 somdur.202 _{BHSC’de tarımı geliştirmek adına mümkün}

201 _{SH. A. Hayıtov ve K.J. Rahmonov, Buxoro Xalq Sovet Respublıkası: Iqtısodıyot, Ijtımoıy-}

Siyosat va Madanıy Hayot (1920-1924 Yıllar), Buxoro Nashriyotı, 2005, s.7-8.

*1 arşın 0,68 metre / 68 cm’dir. / 1 pud = 16.38 kg.dir. / Özbekistan para birimidir.1 Özbek

somu = 0,00067 Türk lirasına denktir.

1 Buğday 1 Çuval 280 som* 1 pud* 260000 som 1 Çuval 600 milyon som

2 Un 1 Çuval - 1 pud 300-350

milyon som 1 Çuval 700 milyon som

3 Arpa 1 Çuval 150 som 1 pud 180000 som 1 Çuval 65 milyon som 4 Mısır 1 Çuval 190 som 1 pud 140000 som 1 Çuval

650 milyon som

5 Susam - - - 500000 som - -

6 Susam Yağı - - Yarım pud 92000 som - -

7 Pirinç - - 1 pud 200000 som 1 pud 110 milyon som

8 Koyun eti - - 5 paket 20000 som 1 pud

40 milyon som

9 Dana eti - - 5 paket 18000 som 5 paket

32 milyon som 10 Kara üzüm 1 pud 2400 som 1 pud 125000 som 1 pud 150

milyon som

11 Yemeklik üzüm - - 1 pud 200000 som - -

olan tüm önlemler alınmış ve A. Fıtrat tarafından hazırlanan ‘’Vakıflar Hakkında’’ raporunda üretimin artması amacıyla arazi kirası ödemeyerek, tüm vergilerden muaf tutularak, çiftçilere destek verilmesini önermiştir. Pamuk yetiştiriciliği yapan çiftçilere, tarım bankalarından kredi almaları halinde vergiler dışında ödeme yapılması kolaylığı getirilmiştir. Amu Derya suyunun pamuk yetiştiriciliği için Buhara’ya yönlendirilmesine dair bir proje hazırlanmıştır. Tarımın gelişmiş ve modern makinelerle donatılmasına özellikle dikkat edildi. 1923’te yabancı uzmanlarla birlikte 20 traktör ve arazi ekipmanları Çekoslovakya’dan Buhara Cumhuriyeti’ne getirilmesi planlanmıştır. Fakat yapılan planlar ne yazık ki, devletin ulusal özelliğinin artması nedeniyle Sovyetler tarafından yıkılmasıyla kâğıt üzerinde kalmıştır.203

Tarım alanında çiftçiler arasında ittifak yapılmıştır. 24 Aralık günü bahçe, bağ hasadından 10 bin çiftçinin oluşturduğu merkez fırka reisi, ziraat nazırı, hükümet şuralar ittifakı reisi, vilayet fırka reisi, Semerkant’tan gelen çiftçiler, bağ – bahçe sahipleri arasından bir azanın liderliğinde ‘’Dehkanlar (Tarım) İttifakı’’ düzenlenmiştir. Bir süre sonra çiftçiler kendi aralarında yedi kişiden oluşan vekil topluluğu, iki kişiden oluşan rehber seçilmiştir.204 _{Emirlik döneminde elinden arazisi ve atları alınan çiftçiler}

belirlenerek, Tarım Bakanlığı tarafından geri verilmek üzere çalışmalar yapılmıştır. 205

BHSC Çalışma ve Savunma Konseyi’nin 4 Ocak 1923 yılında aldığı karar ile muhtaç köylülere yardım fonuna 140.000 pud tohum ve 123,5 bin pud tahıl bağışlanmıştır. Ayrıca çiftçilere 1344 baş hayvan ve 3800 tarım aleti verilmiştir. 206