Başarı Amaç Oryantasyonları Ölçeği (BAOÖ)

Araştırmaya katılan üniversite öğrencilerinin başarı amaç oryantasyonlarıyla ilişkili tutum ve davranışlarını belirlemek amacıyla Midgley ve diğerleri (1998) tarafından geliştirilen ve Akın (2006) tarafından Türkçe uyarlaması yapılan Başarı Amaç Oryantasyonları Ölçeği kullanılmıştır (Ek II). BAOÖ’nün orijinal formu 18 maddeden ve öğrenme amaç oryantasyonu (ÖAO), performans-yaklaşma amaç oryantasyonu (PYAO) ve performans-kaçınma amaç oryantasyonu (PKAO) şeklinde 3 faktörden oluşmaktadır. Ölçek “1 hiçbir zaman”, “2 nadiren”, “3 sık sık”, “4 genellikle” ve “5 her zaman” şeklinde 5’li likert tipi bir derecelendirmeye sahiptir ve cevaplama süresi yaklaşık 10 dakikadır.

Orijinal formun yapı geçerliğini ölçmek için yapılan doğrulayıcı faktör analizinde ki-kare 298.55 (p<0.01), GFI= .95, TLI= .95, CFI= .96 ve RMSEA= .049 (p<0.01) sonuçları elde edilmiştir (Midgley ve diğerleri, 1998). Bu uyum indeksi değerleri modelin uyumlu olduğunu göstermektedir. Ölçeğin değişmezlik katsayısı ÖAO için .63, PYAO ve PKAO için .61 olarak bulunmuştur. İç tutarlılık güvenirlikleri farklı örneklemlerde .62 ile .84 aralığında değişmektedir.

Akın (2006) ölçeğin Türkçeye uyarlanması sürecinde bir dizi geçerlik ve güvenirlik çalışması yapmıştır. Geçerlik çalışması olarak ölçeğin yapı geçerliği ve çeviri geçerliği incelenmiştir. Ayrıca ölçeğin madde ayırt ediciliği için madde-test korelasyonu ve güvenirlik çalışmaları olarak iç tutarlılık Cronbach α ve test-tekrar test güvenirlik katsayıları belirlenmiştir. Ölçeğin geçerlik ve güvenirlik çalışmalarına ilişkin bulgular aşağıda verilmiştir.

2.3.2.1. Yapı Geçerliği

Ölçeğin yapı geçerliğini incelemek amacıyla LISREL 8 programı kullanılarak doğrulayıcı faktör analizi (confirmatory factor analysis) uygulanmıştır (Hu, & Bentler, 1999). Yapı geçerliğinin amacı ölçek maddelerin önceden belirlenmiş bir yapıya uygunluğunun sorgulanması olduğundan doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Bu analizde ölçeğin orijinal formundaki ilk 6 maddenin ÖAO, 7-12. maddelerin PYAO ve 13-18. maddelerin PKAO olarak belirlendiğinde modelin uyum verme durumu

kullanılmıştır. Ölçeğin doğrulayıcı faktör analizini incelemek için; Ki-kare (χ²), Root Mean Square Error of Approximation (RMSEA), Normed Fit Index (NFI), Comparative Fit Index (CFI), Standardized RMR (SRMR), Goodness of Fit Index (GFI) ve Adjusted Goodness of Fit Index (AGFI) uyum indeksleri kullanılmıştır. Bu uyum indekslerinde genelde olduğu gibi NFI, CFI, GFI ve AGFI > 0.90, RMSEA ve SRMR < 0.05 ölçüt olarak alınmıştır (Hu, & Bentler, 1999).

Orijinal formda 18 madde olarak geliştirilen BAOÖ için yapılan doğrulayıcı faktör analizi sonucunda, 13. madde uyum indekslerini bozduğu için ölçekten çıkarılmıştır. Buna göre orijinal formda her üç faktör 6 madde ile ölçülmesine karşın, uyarlanmış ölçeğin nihai formunda ÖAO ve PYAO alt boyutları 6, PKAO alt boyutu ise 5 madde ile değerlendirilmektedir. Yapılan doğrulayıcı faktör analizinde, Ki-kare=260.26 (p<0.01), RMSEA=0.047, NFI=0.95, CFI=.97, SRMR=0.049, GFI=0.95 ve AGFI=0.93 olarak bulunmuştur. Bu uyum indeksi değerleri modelin uyumlu olduğunu göstermektedir. Modele ilişkin faktör yükleri şekil 9’da gösterilmiştir.

Şekil 9’da görüldüğü gibi faktör yükleri ÖAO için .47 ile .78, PYAO için .67 ile .92 ve PKAO için .48 ile .69 arasında değişmektedir. Faktörler arasındaki ilişkiler ise ÖAO ve PYAO arasında .43, ÖAO ve PKAO arasında -.34 ve PYAO ve PKAO arasında ise -.38 olarak belirlenmiştir. Bu sonuçlara göre OAÖ ile PYAO arasında pozitif, ÖAO ile PKAO ve PYAO ile PKAO arasında ise negatif ilişki olduğu göze çarpmaktadır. Birinci faktör olarak bulunan öğrenme amaç oryantasyonu, bir öğrencinin öğrenme sürecinde materyali tam anlamıyla öğrenmeyi ve konuya hakim olmayı arzulamasıyla ilişkilidir. Bu amaç oryantasyonu öğrencinin bir aktiviteyi içsel motivasyonuyla gerçekleştirmesi, normatif yetenek sergilemek yerine öğreneceği konuya hakim olması, yeterlilik düzeyini kendisinin değerlendirmesi, gelişmeye odaklanması ve

M 1 M 2 M 3 M 4 M 5 M 6 M 7 M 8 M 9 M 10 M 11 M 12 M 13 M 14 M 15 M 16 M 17 ÖAO .60 .71 .78 .67 .64 .47 PYAO .79 .92 .75 .76 .67 .80 PKAO .58 .66 .69 .55 .48 - .38 1.00 1.00 .43 - .34

gibi özellikleri yansıtır. Bu boyut 6 madde ile ölçülmekte ve maddelerin faktör yükleri .47 ile .78 arasında değişmektedir. Bu faktöre örnek olarak “okul çalışmalarımın en önemli nedeni yeni bir şeyler öğrenmeyi istememdir” maddesi gösterilebilir.

İkinci faktör olarak bulunan performans-yaklaşma amaç oryantasyonu, öğretmen ve ebeveynleri memnun etme, sınıfta iyi bir öğrenci profili çizme, kendisini önemli hissetmek amacıyla en iyi olmaya çalışma, diğerleri tarafından pozitif değerlendirilmek için çabalama ve yeterlilikleri kapsamında en iyiyi yapmaya ve diğerlerinden daha çok performans sergilemeye çalışma gibi özellikleri içermektedir. Bu boyut altındaki maddelerin faktör yükleri .67 ile .92 arasında değişmektedir. Bu faktör toplam 6 madde ile ölçülmektedir. Bu faktöre örnek olarak “sınıftaki diğer öğrencilerin başarılı birisi olduğumu düşünmesi benim için önemlidir” maddesi gösterilebilir.

Üçüncü ve son faktör performans-kaçınma amaç oryantasyonudur. Bu amaç oryantasyonunu benimseyen öğrenciler, yeteneksiz veya aptal görünmemek, gülünç duruma düşmemek ve yeterliliğine yönelik uygun olmayan yargılardan kaçınmak amacıyla çaba harcarlar. Ayrıca bu öğrenciler başarısızlık yaşamamak için gerekirse devam ettikleri çalışmayı kolaylıkla bırakırlar. Bu faktöre ait maddelerin faktör yükleri ise .48 ile .69 arasında değişmektedir. Faktör ölçekte 5 madde ile ölçülmektedir. Bu faktöre örnek olarak “çalışmalarımı yapmanın nedeni, diğer öğrencilerin beceriksiz olduğumu düşünmemesini sağlamaktır” maddesi gösterilebilir.

2.3.2.2. Dil Geçerliği

BAOÖ’nün uyarlama çalışmasında uygulanan geçerlik çalışmalarından birisi de dil geçerliğidir. Ölçeğin dil geçerliğini sınamak amacıyla Sakarya ili merkez ve çeşitli ilçelerinde görev yapan 86 İngilizce öğretmeni araştırmaya dâhil edilmiştir. Katılımcılara öncelikle ölçeğin İngilizce formu uygulanmış, bu formlar toplandıktan sonra ise Türkçe formlar uygulanmıştır. Ölçeğin İngilizce formundan alınan puanlarla Türkçe formundan alınan puanlar arasındaki korelasyon ÖAO için .96, PYAO için .97 ve PKAO için .94 olarak hesaplanmıştır. Ölçeğin İngilizceden dilimize uyarlandığı dikkate alındığında dil geçerliğinin çok önemli olduğu anlaşılmaktadır. Bu sonuçlar

Türkçe formun İngilizce formu ile iyi bir uyuşma içinde olduğunu kanıtlamıştır. Ölçeğin çeviri geçerliği analizleri için SPSS 11.5 programı kullanılmıştır.

2.3.2.3. Madde analizi ve Güvenirlik Çalışmaları

Ölçeğin Türkçe formunun madde ayırt ediciliği için madde-test korelasyonu ve güvenirlik çalışmaları için iç tutarlılık Cronbach Alpha (α) ve test-tekrar test güvenirlik katsayıları belirlenmiştir. BAOÖ’nün test-tekrar test güvenirlik çalışması, Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nin çeşitli bölümlerinde öğrenim gören 164 öğrenci üzerinde yürütülmüştür. Öğrencilere ölçeğin Türkçe formu 21 gün arayla iki kez uygulanmıştır. Ölçeğin test-tekrar test güvenirlik düzeyini belirlemek için her iki uygulamadan elde edilen veriler arasındaki korelasyon hesaplanmıştır.

Ölçeğin madde ayırt ediciliği düzeyini belirlemek amacıyla yapılan analizi sonucunda madde-test korelasyonlarının, ÖAO için .42 ile .58, PYAO için .48 ile .61 ve PKAO için .48 ile .60 arasında değiştiği görülmüştür. Ölçeğin Cronbach α iç tutarlılık güvenirlik katsayıları ÖAO için .77, PYAO için .79 ve PKAO için .78 dir. Test-tekrar test güvenirlikleri ise ÖAO için .95, PYAO için .91 ve PKAO için .94 olarak belirlenmiştir. İç tutarlılık ve test-tekrar test güvenirlik çalışmaları sonucunda her iki güvenirlik açısından ölçeğin yüksek puanlara sahip olduğu görülmüştür. Ölçeğin geçerlik ve güvenirlik puanlarından elde edilen bulgular doğrultusunda BAOÖ’nün eğitim ve psikoloji alanındaki önemli bir yapı olan başarı amaçlarını değerlendirmede geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olarak kullanıma hazır olduğu söylenebilir. Ölçeğin madde-test korelasyonlarının ve güvenirliklerinin kestirilmesinde SPSS 11.5 programı kullanılmıştır.