Azerbaycan’ın Güçlü Yönleri ve Tehditler Kombinasyonu

Fokus grupla elde ettiğimiz sonuca göre ülkede insan kaynaklarının ve genç dinamik nüfusun bol olmasına rağmen bunların tam kapasite ile yararlanılmasında büyük

sorunlar vardır. Örneğin, gençler arasındaki işsizlik oranı, genel işsizlik oranının iki katını aşmış durumdadır. Bu da bize gösteriyor ki, gençlerimiz işgücü piyasamızın ihtiyacı olan becerilere sahip değildirler. Her yıl liselerden mezun olanların sadece dörtte biri üniversitelere girerken, kalanı bir iş bulma ümidi ile kapı kapı dolaşmaktadırlar. Üniversite mezunlarının tümünün ise, en azından eğitim aldıkları alanda bir iş bulabilmeleri ülkede imkansız hale gelmiştir. Nitelikli gençlerin çoğu maaştan dolayı uluslararası örgütlerde, sivil toplum kuruluşlarında çalışmaktadırlar. Ayrıca, ülkedeki insan kaynaklarını doğrudan psikolojik, sosyal ve ekonomik olarak etkileyen bu olgu, aynı zamanda yetişmiş insan kaynağından yeterince yararlanılmaması nedeniyle genel ekonomik kayıpları da beraberinde getirmektedir. Bunun bir ileri boyutu da bilindiği üzere, suç oranlarının artış göstermesi ve siyasi çalkantıların başlamasıdır ki bu Azerbaycan için bir tehdittir. Bu nedenler göz önünde bulundurulduğunda, bir ülkenin etkin insan kaynağından tam kapasiteyle yararlanması salt birey için değil, bunun ötesinde toplumun tümü ve ülkenin refahı için ne denli önemli olduğu açıkça ortaya çıkmaktadır. Tüm katılımcıların katıldığı ve ülkenin geleceğini endişe içine sokan, ülkede beyin göçü vardır. Ek olarak ülke nüfusunun beşte biri geçinmek için yurt dışına gitmiştir. Bu durum ülkenin ulusal rekabet gücünü olumsuz yönde etkilemekte ve tehdit oluşturmaktadır. Nitekim Azerbaycan geçmiş dönemde insan gücü planlaması bakımından başarısız kalmıştır. Bazı bilim dallarında talep fazlası insan gücü görülürken (fen, sosyal ve beşerî bilimlerde) modern işletme, iktisat ve birçok mühendislik dalında insan gücü sıkıntısı çekilmektedir. Böylece Azerbaycan’da özellikle fen dallarında yetişmiş insan gücü beyin göçüne hazır bir potansiyel olarak görülmektedir. Daha iyi çalışma ve ekonomik şartları sağlayacak bir ülkeye göç etme yaygın bir arzu haline gelmiştir. Sonuçta son 10 yıl içerisinde birçok Azerbaycanlı bilim adamı başta Türkiye, Ortadoğu ülkeleri olmak üzere Avrupa ve Amerika’da yaşamaya başlamıştır.

Verilerin analizi yapıldıktan sonra elde ettiğimiz sonuca göre Azerbaycan için diğer bir tehdit ise ihracatının %85’nın doğal kaynaklara dayalı endüstrilerden sağlanmasıdır. Tabi ki bu kaynaklar içinde petrolün hacmi büyüktür. Ülke ihracatında petrol ve petrol üretimlerinin ağırlığı, petrol üretimi ve dolayısıyla ihracının artmasıyla daha da yükselecektir. Bu ise, bir sektöre bağımlılık şeklinde ülke için önemli bir sorun olmakla beraber, doğal kaynaklar dışı sektörlerin gelişmesini engellenmektedir. Ülke, henüz

yapısal değişim ve sanayileşmesini tamamlayamamış olmasına ve doğal kaynaklar dışı sektörlerde ihracatın çok zayıf olmasına karşın, ödemeler bilançosu açıklarını doğal kaynaklar gelirleri ile kapatabilmektedir. Đhracatın daha çok doğal kaynaklardan oluşması diğer sektörleri tehdit altına alıyor ve gelişmesini etkiliyor. Çünkü doğal kaynaklar dışında Azerbaycan’ın geliştirilebilecek makine, mikro elektronik ve petrole dayalı sanayi ürünleri gibi birçok alanları var. Doğal sektörlere bağımlılık bu sektörleri göz ardı ediyor ve ihracat güçlerini zayıflatmakla beraber bu sektörleri tehdit altına alıyor. Đhracatta diğer sektörlerde artışın gözlenmesine rağmen, geçiş sürecinde ülkenin ekonomide genel olarak bir çöküş yaşadığı ve henüz toparlanma sürecinde olduğu dikkate alındığında, ihraç ürünlerinde gerçek anlamda rekabet üstünlüğüne sahip olup olmadığı noktasında yanıltıcı sonuca varılabilir.

Azerbaycan’ın güçlü yönü olan ve aynı zamanda tehditlerinden biri de ülkede enerjinin bolluğudur. Dolayısıyla, ülkede petrol ve doğal gaz rezervleri çok büyük olup dünya devlerinin gözlerini kamaştıracak ve bölge politikalarını yeniden belirleyecek kadar zengindir. Sadece ülkenin tespit edilmiş petrol rezervleri 7–40 milyar varil arasında değişmektedir. Şu anki hükümet ve yerel kaynakların tahmini 7–13 milyar varil arasındadır. SOCAR (Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Petrol Şirketi) ise rezervleri 17,5 milyar varil olarak hesaplamaktadır. Ayrıca 32 milyar varillik ek bir üretimin de bazı potansiyel bölgelerde bulunabileceği düşünülmektedir. En iyimser tahminlerin gerçekleşmesi halinde, Azerbaycan’ın 72 milyar varillik bir petrol rezervine sahip olması beklenmektedir ki böyle bir durumda Azerbaycan, birçok petrol zengini Ortadoğu ülkesine yaklaşacaktır. Azerbaycan için şuna en büyük tehditlerden biri enerji tehlikesizliğidir. Azerbaycan dış işleri bakan yardımcısına göre bu konu milli politikacılar tarafından uluslararası arenada bakılması lazım. Çünkü bu konu enerji üreten ülkeleri de rahatsız ediyor. Ayrıca ülkede enerji bolluğu ülkeni politik olarak dışa çok bağlıyor ki, bu da ülkenin rekabet gücü açısından tehdit altında tutmaktadır.

Azerbaycan için diğer bir tehdit ise sektörlerin ve işletmelerin ithal ürünlere bağımlılığıdır. Đş adamları bundan dolayı çok rahatsızdırlar. Onlarında belirttikleri gibi, ‘’devlet ulusal ekonominin ithalata bağımlılıktan kurtarmak için çaba harcamamaktadır’’. Sektörlerin ithal ürünlere bağımlığını enaza indirmek için ülkenin büyük potansiyeli vardır. Sektörlerde üretimin ithalata bağımlılığı ithal girdi

kullanımının, ülke içi kaynaklara göre daha düşük maliyetli olmamasından kaynaklanmıştır. Genel olarak ise Azerbaycan’da sektörlerin ucuz ithal ürünlere bağımlılık oranı yüksek olması ülke için bir tehdittir. Örneğin Azerbaycan’ın ikinci büyük sektörü olan tarım sektörü, yapısal yetersizlikler ve yatırım yetersizliği nedeniyle büyük ölçüde sübvansiyonlara bağımlı durumdadır. Tarım sektöründeki yetersizlikler nedeniyle Azerbaycan, gıda alanında ithalata bağımlıdır. Ülkenin toplam ithalatının yüzde 15’ini gıda ve içecekler oluşturmaktadır. Maalesef bu tür sorunlar tüm sektörleri kapsamaktadır.