ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ

Araştırmanın Örneklemi ve Verilerin Toplanması

Araştırmanın örneklemini Kayseri İli organize sanayi bölgesinde faaliyet gösteren işletmeler oluşturmaktadır. Verileri toplamak için ise, anket yöntemi kullanılmıştır. İşletmelerle anket konusunda bir ön görüşme yapılmış, anket yapılması kabul eden 44 işletmeye anketler yollanmıştır. Araştırmada, eko-yenilik, eko-ürün yeniliği ve eko-süreç yeniliği olmak üzere iki boyutta ele alınmıştır. Bu iki boyut ölçümünde Cheng ve Shiu (2012: 342)’ın kullandığı ölçekten faydalanılmıştır. Çevresel performans ölçümünde Zhu vd., (2007: 185)’den adapte edilen ölçek esas

126

alınırken, sosyal performansın yani kurumsal sosyal sorumluluk uygulamalarının ölçümünde ise, Maignan ve Ferrell (2000) tarafından geliştirilen kurumsal sosyal sorumluluk ölçeği kullanılmıştır. Bu ölçek kurumsal sosyal sorumluluğun dört temel boyutunu içermektedir. Araştırmada kullanılan tüm ölçekler 5’li Likert ölçeği tarzındadır (1=kesinlikle katılmıyorum-5=kesinlikle katılıyorum aralığında). Araştırmanın Bulguları ve Hipotez Testleri

Araştırma değişkenlerine ilişkin tanımlayıcı istatistikler ve korelasyon analizi sonuçları tablo 1’de verilmiştir.

Tablo 1. Araştırma Değişkenlerine İlişkin Tanımlayıcı İstatistikler ve Korelâsyon Analizi Sonuçları

DEĞİŞKENLER

X

1. Eko-yenilik 4.01 .420 .851

2. Sosyal Performans 4.06 .673 .764 .262*

3. Çevresel Performans 3.05 .638 .932 .273* .457** **p< .01, *p<.05

Yapılan analizler sonucu, ankete katılan yöneticilerin kendi işletmelerinde gerçekleşen eko-yenilik uygulamalarına ilişkin görüşlerinin olumlu (4.01) olduğu ortaya çıkmıştır. Yöneticilerin yaklaşık %90’ı işletmelerinde hammadde, malzeme ve ambalaj miktarını azaltmak için yeni çevreci ürünler geliştirmeye çalıştıklarını ifade etmişlerdir. Benze şekilde yaklaşık %87’si işletmelerinde ürün geri kazanımı (yeniden kullanım, geri dönüşüm, yenileştirme, yeniden üretim) için yeni çevreci ürünler geliştirmeye çalışıldığını belirtmiştir. İşletmelerinde tehlikeli hammadde, malzeme ve ambalaj kullanımını önlemek için yeni çevreci ürünler geliştirmeye çalışıldığını düşünenler yaklaşık %91 civarında iken, işletmelerinde çevre yasasının standartlarını karşılamak için üretim sürecini düzenli olarak güncellendiğini düşünenlerin oranı da yaklaşık olarak %90’dır.

İşletmelerin sosyal performans düzeyine ölçmek için yapılan analiz sonuçları incelendiğinde, işletmelerin sosyal performanslarına ilişkin yaptıkları değerlendirmeler olumlu çıkmıştır (4.06). Yöneticilerin neredeyse tamamı, firmaları tarafından üretilen ürünlerini yasal standartlara uygun olduğunu düşünmektedirler. Firmanın, ürünlerinin kalitesini geliştirmek için sürekli olarak çalıştığını ifade edenlerin oranı ise %90.4’dür. Firmanın, faaliyetlerinin toplum üzerindeki potansiyel negatif etkilerini izlediğini belirtenlerin oranı %54.6 iken yöneticilerin yaklaşık %32’si bu ifadeye ne katılıyorum ne katılmıyorum şeklinde cevap vermişlerdir.

127

Analiz sonuçlarına göre, yöneticilerin çevresel performans düzeyine ilişkin değerlendirmeleri orta düzeye yakın olmakla birlikte de olumlu (3,05) çıkmıştır. Yöneticilerin %90.9’u işletmelerinde zararlı kimyasalların kullanımının azaldığını, %68.1’i işletmelerinde sera gazı emisyonlarının azaldığını, %95.5’i işletmelerinin çevresel konumunda olumlu gelişmeler yaşandığını ifade etmişlerdir.

Değişkenler arasındaki ilişkiyi ortaya koymak için yapılan korelasyon analizi sonuçlarına göre ise, eko yenilik ile sosyal performansı (.262) ve çevresel performans (.273) arasında pozitif yönlü ve anlamlı ilişkiler söz konusudur. Bu sonuçlara göre, işletmelerde gerçekleşen eko-yenilik uygulamaları arttıkça işletmelerin sosyal ve çevresel performans düzeylerinin de arttığı söylenebilir. Araştırmanın hipotezlerini test etmek için ise basit doğrusal regresyon analizi yapılmıştır. eko-yeniliğin bağımsız, sosyal performansının bağımlı değişken olarak kabul edildiği regresyon analizi sonuçlarına göre bağımlı değişkenin açıklanma oranı istatistiksel açıdan anlamlıdır. R2 değeri 0.074’tür (p< 0.05). Bu değer sosyal performansa ilişkin toplam varyansın %7,4’ününeko-yenilik uygulamalarıyla açıklandığını göstermektedir. Bu noktada, eko-yeniliğin sosyal performans üzerinde anlamlı bir etkiye sahip olduğu düşünülerek geliştirilen birinci hipotez kabul edilmektedir .

Birinci hipotezde olduğu gibi, ikinci hipotezi test etmek için de regresyon analizi yapılmıştır. Eko-yenilik uygulamalarının çevresel performans üzerindeki etkilerini açıklayan R2 değeri 0.069 (p< 0.05) olarak hesaplanmıştır. Yani çevresel performansındaki değişimin %6,9’ueko-yenilik uygulamalarıyla açıklanmaktadır. Böylelikle araştırmanın ikinci hipotezi de kabul edilmiştir.

SONUÇ VE ÖNERİLER

Ekonomik büyümeyle birlikte çevre sorunlarının artması, uluslararası çevresel düzenlemelerin yürürlüğe girmesi ve buna bağlı olarak çevreyle ilgili çeşitli yönetmeliklerin çıkması, çevre konusunda daha somut ve proaktif adımlar atma noktasında işletmeler üzerinde bir baskı oluşturmaktadır. Bu adımlardan biri de eko-yeniliktir.

Eko-yenilik, çevreye verilen zararların azaltılmasına yardımcı olan veya daha genel olarak sürdürülebilir kalkınma hedeflerine katkı sağlayacak şekilde yeni fikir, tutum, ürün ve süreçlerin geliştirilmesi ve uygulanmasıdır. Eko-yenilik kavramını, müşteri ve işletme açısından bir değer sağlarken, çevresel etkileri önemli ölçüde azaltan yeni ürün ve süreçler olarak da tanımlanabilir.Eko-yenilik, ürün yeniliği ve eko-süreç yeniliği olarak iki boyutta ele alınabilir. Eko-ürün yeniliği uygulamaları, yeni eko-ürünlerin geliştirilmesi ya da var olan eko ürünlerin iyileştirilmesini içermektedir. Eko-süreç yeniliği uygulamaları ise, çevresel etkilerin azaltılması için

128

var olan üretim süreçlerinin geliştirilmesini ya da yeni süreçlerin eklenmesini kapsar.

Eko-yenilik uygulamaları işletmelerin yeni pazarlara girmesine yardımcı olurken, işletmelerin rekabet avantajı elde etmelerini sağlamakta, işletme verimliliğini ve performansını da olumlu yönde etkilemektedir. Eko-yenilikler işletmelerin sadece ekonomik veya finansal performansını değil aynı zamanda sosyal ve çevresel performansını olumlu yönde etkileyebilmektedir. Bu kapsamda, yapılan bu çalışmanın amacı eko-yenilik uygulamalarının sosyal ve çevresel performans üzerindeki etkisini ortaya koymak olarak belirlenmiştir. Bu amaca ulaşabilmek için yapılan araştırmanın örneklemini Kayseri İli organize sanayi bölgesinde faaliyet gösteren işletmeler oluşturmaktadır. Verileri toplamak için anket yöntemi kullanılmıştır. İşletmelerle anket konusunda bir ön görüşme yapılmış, anket yapılması kabul eden 44 işletmeye anketler yollanmıştır.

Değişkenler arasındaki ilişkiyi ortaya koymak için yapılan korelasyon analizi sonuçlarına göre ise, eko yenilik ile sosyal performansı ve çevresel performans arasında pozitif yönlü ve anlamlı ilişkiler söz konusudur. Bu sonuçlara göre, işletmelerde gerçekleşen eko-yenilik uygulamaları arttıkça işletmelerin sosyal ve çevresel performans düzeylerinin de arttığı söylenebilir. Eko-yeniliğin sosyal ve çevresel performans üzerindeki etkisini açıklamak için ise regresyon analizi yapılmış ve bağımlı değişkenlerin açıklanma oranı istatistiksel olarak anlamlı çıkmıştır. Eko-yenilik uygulamaları hükümet, müşteriler, doğal çevre, çeşitli sivil toplum örgütleri gibi birçok paydaşın beklentilerinin karşılanmasına yardımcı olabilir ve işletmelerin sosyal performanslarının artmasına katkı sağlayabilir. Ayrıca eko-yenilik, atıkların geri dönüşümünü sağlamak, yeni enerji kaynakları bulmak ve çevreyi korumak için yeni yolların bulunmasını mümkün kılmaktadır (Cheng ve Shiu, 2012: 329). Hastings (1999: 268), Latin Amerika’daki petrol şirketlerinin üzerinde yaptığı araştırmada, şirketlerin üzerindeki sosyal baskılara cevap vermek için bir takım yeni içsel yetenekler geliştirdiklerini, proaktif çevresel stratejiler uyguladıklarını, çevresel yenilik yeteneği kazandıklarını, bu yetenekleri sayesinde hem neden oldukları çevresel etkileri azaltabildiklerini hem de rekabet avantajlarını geliştirebildiklerini belirtmiştir. Bu nedenlerle, eko-yeniliğin hem sosyal hem de çevresel performansı artırdığı ifade edilebilir. Dolayısıyla, işletmelerinin sosyal ve çevresel performansını artırarak paydaş beklentilerini karşılamak isteyen yöneticilere, eko-yenilik kapsamında yapılan çalışmalar için kaynak ayırmaları ve eko-yeniliği sürdürülebilirliği sağlama noktasında bir alternatif olarak görmeleri önerisinde bulunulabilir.

Bu çalışmada, eko-yeniliğin sosyal ve çevresel performans üzerinde etkilerine bakılmıştır. Elde edilen sonuçlar, üzerinde araştırma yapılan örneklem çerçevesinde

129

yorumlanarak genellenebilir. İlerde yapılacak çalışmalarda, örnek büyüklüğü artırılabilir, hatta araştırma değişkenlerine yenileri eklenerek farklı modeller kurulabilir.

KAYNAKÇA

Aguilera, R.V., Rupp, D.E., Williams, C.A., Ganapathivd J. (2007). Putting the S Back in Corporate Social Responsibility: A Multilevel Theory of Social Change in Organizations. Academy of Management Review, 32(3), pp. 836-863.

Akıncı, S.K.,Akıncı, M.M. (2010). Sürdürülebilir Kalkınmaya Katkı Bağlamında Örgütlerin Çevresel Performansları ve Performans Değerlendirme Teknikleri, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(1), ss. 193-207.

Akdoğan, A.A. (2003). Çevreye Duyarlı Yönetim ve İşletmecilik, Kayseri Ticaret Odası Yayınları, Yayın No: 48, Dergâh Matbaası, Kayseri.

Akdoğan, A.A., Cingöz, A. (2010). The Role of Corporate Social Performance in Building and Protecting Corporate Reputation, 6th International Strategic Management Conference, (July 8-10), Saint Petersburg, pp. 901-908.

Aktan, C., Börü, D. (2007). “Kurumsal Sosyal Sorumluluk”. Coşkun Can Aktan (Ed.), Kurumsal Sosyal Sorumluluk: İşletmeler ve Sosyal Sorumluluk içinde, (ss. 11-36), İstanbul: İGİAD Yayınları 4.

Ar, L.M. (2012). The Impact of Green Product Innovation on Firm Performance and Competitive Capability: The Moderating Role of Managerial Environmental Concern, Procedia-Socialand Behavioral Sciences, 62, pp. 854-864.

Bay, E. ve Küskü, F. (2006). Sorumluluk mu, Kârlılık mı? İsteğe Bağlı Kurumsal Sosyal Sorumluluk Faaliyetleri, 14. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, (25-27 Mayıs 2006) Erzurum, ss. 707-713.

Bos-Brouwers, H.E.J. (2010). Corporate Sustain ability and İnnovation in SMEs: Evidence of Themes and Activities in Practice, Business Strategy and the Environment, 19(7), pp. 417-435.

Carroll, A. B. (1991), The Pyramid of Corporate Social Responsibility: Toward the Moral Management of Organizational Stakeholders, Business Horizons, July-August, pp. 39-48.

Chang, C.H. (2014). The Determinants of Green Product İnnovation Performance, Corporate Social Responsibility and Environmental Management, pp. 1-12.

Chen, Y-S., Lai, S-B., Wen, C.T. (2006). TheInfluence of Green İnnovation Performance on Corporate Advantage in Taiwan,Journal of Business Ethics, 67(4), pp. 331-339.

130

Cheng, C.C., Shiu, E.C. (2012). Validation of A Proposed İnstrument for Measuring Ecoinnovation: An Implementation Perspective, Technovation, 32, pp. 329-344. Chiou, T.Y., Chan, H.K., Lettice, F.,Chung, S.H. (2011). TheInfluence of Greeningthe Suppliers and Green İnnovation on Environmental Performance and Competitive Advantage in Taiwan,Transportation Research Part E, 47, pp. 822-836. Cingöz, A., Akdoğan, A. A. (2012), İşletmelerin Kurumsal Sosyal Sorumluluk Faaliyetleri: Kayseri İli’nde Bir Uygulama, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16 (3), pp. 331-349.

Cingöz, A. (2013). Ekogirisimcilik, (Girişimcilik içinde) Beta Basım Yayım Dağıtım, Editör: Himmet Karadal, Isbn:978-605-377-973-5, ss. 277-297.Çankaya, S.Y., Sezen, B. (2015). Ekolojik Yenilik İle Sürdürülebilirlik Performansı Arasındaki İlişkide Çevresel Belirsizliğin Moderatör Etkisi, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, Cilt 11, Sayı 24,ss. 111-134.

Grigore, G. (2009). Corporate Social Responsibility and Reputation, Metalurgia International, 14 (11), pp. 95-98.

Hastings, M. (1999). A New Operation Paragigm for Oil Operations in Sensitive Environments: An Analysis of Social Pressure, Corporate Capabilities and Competitive Advantage, Business Strategy and the Environment, 8 (5), pp. 267-280.

İncekara, A., Hobikoğlu E. H. (2014). Sürdürülebilir Ekonomik Kalkınma Belirleyicisi Olarak Eko-İnovasyonun Önemi: Dünya ve Türkiye Örneği, International Conference on Eurasian Economies, ss. 1-6.

Küskü, F. ve Bay, E. (2012). İsteğe Bağlı Kurumsal Sosyal Sorumluluk Faaliyetleri: Görünürde Hayırseverlik, Amme İdaresi Dergisi, 45, 51-75.

Maignan, I.,Ferrell, O.C. (2000). Measuring Corporate Citizenship in Two Countries: The Case of the United States and France, Journal of Business Ethics, 23(1), pp. 283-297.

Martínez-Martínez, D., Madueño, J.H., Jorge, M.L., Sancho,M.P.L. (2017). The Strategic Nature of Corporate Social Responsibility in SMEs: A Multiple Mediator Analysis, Industrial Management & Data Systems, 117(1), pp. 2-31.

Matten, D., Crane, A. (2005). Corporate Citizenship: Toward An Extended Theoretical Conceptualization. Academy of Management Review, 30, 166-179. Oltra, V. (2008). Environmental Innovation and İndustrial Dynamics: The Contributions of Evolutionary Economics, DIME Working Papers, http://www.dime-eu.org/files/active/0/DIME_WP_n7_oltra.pdf (28.06.2017). pp. 1-27.

131

Reinhardt, F.L. (1998). Environmental Product Differentiation: Implications for Corporate Strategy, California Management Review, 40 (4), pp. 43-73.

Rennings, K. (2000). Redefining İnnovation-Eco-İnnovation Research and the Contribution Fromecological Economics, Ecological Economics, 32, pp. 319-332. VatanA., Zengin B. (2014). Çevresel İnovasyon Ve Konaklama İşletmelerindeki Uygulamalar Üzerine Bir Araştırma: İstanbul Örneği, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2 (8), ss. 511-530.

Yiğit, S.(2014). İnovasyonun Çevreci Yüzü ve Türkiye, Yönetim ve Ekonomi, 21/1, ss. 251-265.

Zhu, Q., Sarkis, J., Lai, K. H. (2007). Initiatives and Outcomes of Green Supply Chain Management İmplementation by Chinese Manufacturers, Journal of Environmental Management, 85(1),pp. 179–189.

132