AİLE İŞLETMELERİ AÇISINDAN KÜRK MANTOLU MADONNA

İlk basımı 1943 yılında yapılan (Ali, 2012:8) KMM’de ana karakter Raif’in, babası tarafından sabunculuğu öğrenmesi maksadıyla Almanya’ya gönderilmesi ile başlayan olay örgüsü, Raif’in Maria’ya aşık olması ile devam eder.

Romanın ikinci bölümü özellikle Aİ literatürü açısından incelenebilecek bilgilerle bezenmiştir. Raif’in babası zengin bir adamdır ve oğlunu İstanbul’a okumaya gönderir. Baba romanda Raif’in hayatındaki tüm kritik kararları veren bir karakter olarak işlenmektedir. Okulu bırakıp geri memlekete dönen oğlunu bu defa mis sabunculuğu öğrenmesi ve de gelecekte sabunhanelerinin başına geçmesi için Almanya’ya gönderir. Aile İşletmeleri Yönetimi (AİY) literatüründe kurucuların genellikle sağlıklarında herhangi bir devir planı yapmadıkları (Dyer, 1986;Davis ve Tagiuri, 1989; Chua, Chrismanve Steier, 2003; García-Álvarez vd., 2002) ve aile bağının uzmanlıktan önce geldiği ifade edilir (Dyer, 1986; Poza vd., 1998; Koçel, 2007). Bu anlamda babanın vizyoner bir bakış açısı olduğu söylenebilir, hem oğlunu

82

henüz işin başındayken veliaht olarak belirlemiş hem de uzmanlaşması için yurt dışına göndermiştir.

İsteksizliği yüzünden Raif’in “sabunculuk öğrenme” işine çok fazla vakit ayırmadığı anlaşılmaktadır. Romanda babanın işletmenin geleceğini bu işe ilgi duymayan birine bağlaması bir nevi işletmenin sonunu da getiriyor gibi görünmektedir. Bu durum Aİ’de, işgören seçiminin iş analizi sonrasında ortaya çıkan, iş tanımı ve iş şartnamelerine uygun yapılmaması (Bingöl, 2016) özelliğiyle paralellik göstermektedir.

Aİ odaklı yan hikâyedeki kırılma babanın vefat etmesidir. Raif Havran’a geri döndüğünde malların babasının vefatından önce bölüştürüldüğünü öğrenir. İlgili literatür’de bahsi geçen “işletmenin erkek çocuğa devredilmesi fenomeni” (Dumas, 1989) başlarda Raif için de geçerlidir. Fakat romanın sonunda damatlar işletmenin ve tüm varlıkların başına geçmiştir.

Babanın işletmeyi tüm motivasyonsuzluk ve yeteneksizliğine rağmen Raif’e devretme kararlılığı AİY literatüründe sıklıkla ele alınan devrin düzgün planlanmaması sonucu kısa ömürlü olması (Dyer, 1986; Davis ve Tagiuri, 1989; Chua vd., 2003; Brockhaus, 2004; García-Álvarez vd., 2002) bulgularıyla benzerlik göstermektedir.

SONUÇ

KMM eseri yazar Sabahattin Ali’nin toplumsal gerçekçi üslubu (Özkırımlı, 1994) nedeniyle döneminin yaşantısına ışık tutan bir eserdir.

Aile işletmeleri açısından yapılan incelemeye göre eserin yazıldığı dönemler olan 1940’larda da günümüz aile işletmeleriyle benzer özellikler gösterdiği (Örneğin,aile işletmesi başında bulunan ve kararları tek başına kimseye danışmadan alan baba, aile işletmesinin ömrünün uzun olmaması, sonraki kuşaklara devirde yaşanan zorluklar vb.) ve 1940’lardan bugüne aile işletmeleri ile ilgili çoğu tutumun değişmeden kaldığı söylenebilir (Örneğin, aile işletmesinin erkek çocuğa bırakılması niyeti, aile ile kan bağı olmayan kişilere karşı duyulan güvensizlik, ataerkil yönetim kültürü vb.).

Öte yandan Raif’i yurtdışına iş ile ilgili eğitim alması için gönderen ve bu anlamda vizyon sahibi olarak da tanımlanabilecek babanın kararları tek başına alıyor olması; kurumsallaşma adımlarını gerçekleştirme konusunda yetersiz kaldığını göstermektedir.

83

KAYNAKÇA

Akdemir-Genç, N. N. (2014). Sabahattin Ali’nin Kürk Mantolu Madonna ile Andre Maurois’nın İklimler adlı eserlerinde ana karakterlerin aşk bağlamında karşılaştırılması. ESOGÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.

Akıngüç-Günver, B. (2006). Aile işletmeleri ve gelecek kuşak aile bireylerinin eğitimi. 2. Aile İşletmeleri Kongresi (Ed: T. Koçel). İstanbul: Kültür Üniversitesi, ss. 89-95.

Ali, S. (2012). Kürk Mantolu Madonna. Yapı Kredi Yayınları, 50. Baskı, İstanbul. Aras, İ. (2014). Sabahattin Ali'nin" Kürk Mantolu Madonna"sı ile Max Frisch'in" Çarpık Sevda" Adlı Eserinin Yabancılaşma Ekseninde Karşılaştırılması. Zeit schrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 6(3), 229-237.

Arslan-Akfırat, S.(2012) Benlik kavramı bağlamında ‘Kürk Mantolu Madonna’ karakterlerinin çözümlenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 9(1), 142-173. Baykan, A. (2006). Sabahattin Ali Ve Gerhart Hauptmann'ın Eserlerinde Sosyo-Kültürel Olgu Ve İletişim Çatışması. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (SEFAD)/Selçuk University Journal of Faculty of Letters, (15), 31-50.

Bingöl, D. (2016). İnsan Kaynakları Yönetimi, Beta Yayınevi, İstanbul, 85-86. Brockhaus, R. H. (2004). Family business succession: suggestions for future research. Family Business Review.17(2), 165-177.

Chua, J. H., Chrisman, J. J., ve Steier, L. P. (2003). Extending the theoretical horizons of family business research. Entrepreneurship Theory and Practice, 27(4), 331-338.

Cole, P. M. (1997). Women in family business. Family Business Review, 10(4), 353–371.

Davis, J. A., ve Tagiuri, R. (1989). The influence of life stage on father-son work relationships in family companies. Family Business Review, 2(1), 47-74.

Dumas, C. (1989). Daughters in family-owned businesses: An applied systems perspective. Unpublished Doctoral Dissertation, California: Fielding Institute. Dyer, W. G. (1986). Cultural change in family firms: Understanding and managing business and family transitions. San Francisco: Jossey-Bass.

84

García-Álvarez, E., Lóopez-Sintas, J., & Saldaña-Gonzalvo, P. (2002). Socialization patterns of successors in first- and second-generation family businesses. Family Business Review,15(3), 189–203.

Idefix. (2017) http://www.cnnturk.com/kultur-sanat/kitap/cok-satan-kitaplar-eylul-2016?page=1 (Erişim Tarihi: 1 Şubat 2017)

Ip, B. ve Jacobs, G. (2006). Business succession planning: a review of the evidence. Journal of Small Business and Enterprise Development. 13(3), 326 – 350. İlhan, N. (2012). Yabancılaşma Olgusu ve Kürk Mantolu Madonna Romanı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(20), 1-59.

Kayacık, Z. (2016). Miguel De Unamuno’nun Sis’i İle Sabahattin Ali’nin Kürk Mantolu Madonna Adlı Yapıtlarında Varoluşsal Bir Biçim Olarak Aşk Kavramı, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. Kets de Veries, M. (1996). Family businesses: human dilemmas in the family firm. London: International Business Press.

Koçel, T. (2003). İşletme yöneticiliği: yönetim ve organizasyon, organizasyonlarda davranış, klasik-modern-çağdaş ve güncel yaklaşımlar Beta Yayınları, 9. Basım, İstanbul.

Koçel, T. (2007). Birinci oturum. Aile işletmelerinde kurumsallaşma. (Ed: Ş.Akdoğan), Kayseri: Üniversite ve Sanayi İşbirliği Vakfı, 19-29.

Özkırımlı, A. (1994). Kürk Mantolu Madonna. Sabahattin Ali, Anılar, İncelemeler, Eleştiriler (Hazırlayanlar: F.Ali, A. Özkırımlı, S. Sönmez). Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, ss. 364-368.

Poza, E., Johnson, S., & Alfred, T. (1998). Changing the family business through action research. Family Business Review, 11(4), 311-323.

85

TÜRK TOPLULUKLARI ÖĞRENCİLERİNİN GİRİŞİMCİLİK EĞİLİMLERİ: ÇOK