BİLDİRİLER KİTABI PROCEEDINGS BOOK
ULUSLARARASI
BALKANLARDA
SOSYAL BİLİMLER KONGRESİ
“Balkanlarda
Sürdürülebilir İşbirliği”
www.balkankongre.org
6-1 1 Eylül 2017 Köstence
ROMANY A INTERNATIONAL
SOCIAL SCIENCES CONGRESS
in the BALKANS
“Sustainable Cooperation in the Balkans”
EDİTÖRLER / EDITORS Prof. Dr. Recai COŞKUN
Yrd. Doç. Dr. Sevda Yaşar COŞKUN Yrd. Doç. Dr. Samet GÜNER
ISBN: 978-605-4735-96-9
8. ULUSLARARASI BALKANLARDA SOSYAL BİLİMLER KONGRESİ
6-11 Eylül 2017 Köstence / ROMANYA
“Balkanlarda Sürdürülebilir İşbirliği”
Bildiriler Kitabı
Editörler:
Prof. Dr. Recai COŞKUN Yrd.Doç.Dr. Sevda Yaşar COŞKUN
Yrd.Doç.Dr. Samet GÜNER
ISBN: 978-605-4735-96-9 Aralık 2017
i
KONGRE KOORDİNATÖRÜProf. Dr. Recai COŞKUN, Sakarya Üniversitesi
KONGRE DÖNEM KOORDİNATÖRÜ Prof. Dr. Enver AYDOĞAN, Gazi Üniversitesi
DANIŞMA KURULU
Prof.Dr. İbrahim USLAN, Gazi Üniversitesi Rektörü Prof.Dr. Sorin RUGINA, Ovidius Üniversitesi Rektörü Prof.Dr. Muzaffer ELMAS, Sakarya Üniversitesi Rektörü Prof.Dr. Esra HATİPOĞLU, Nişantaşı Üniversitesi Rektörü
Prof.Dr. Musa YILDIZ ,Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanı Prof.Dr. Muhammet GÜVEN, Erciyes Üniversitesi Rektörü
Prof.Dr. Erhan TABAKOĞLU, Trakya Üniversitesi Rektörü Prof.Dr.Düsen KASEINOV, TÜRKSOY Genel Sekreteri
Sn. Közhan YAZGAN, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Başkanı Prof. Dr. Fatma AYAZ, TÜBAV BAŞKANI
Prof.Dr. Recai COŞKUN, TUR-DAY Başkanı Dr. Serdar ÇAM, TİKA Başkanı
DÜZENLEME KURULU
Prof. Dr. A. Asuman AKDOĞAN, Erciyes Üniversitesi Prof. Dr. Mustafa Ünal, Erciyes Üniversitesi
Doç. Dr. Ali TAŞ, Sakarya Üniversitesi
Doç. Dr. Mahmut HIZIROĞLU, Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Doç. Dr. Kazım Ozan ÖZER, İstanbul Nişantaşı Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Sevda Yaşar COŞKUN, Sakarya Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Umut Sanem ÇİTÇİ, Sakarya Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. İhsan Hakan SELVİ, Sakarya Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Samet GÜNER, Sakarya Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Serdar ORHAN, Sakarya Üniversitesi Öğr. Gör. Gökhan GÜRLER, Sakarya Üniversitesi Arş. Gör. Dr. Muhammet Kürşad UÇAR
Arş. Gör. Oğuzhan ÖZTÜRK, Sakarya Üniversitesi Arş. Gör. Yasemin BAŞMANAV, Sakarya Üniversitesi Arş. Gör. Nazlı ALBAYRAK CEYLAN, Sakarya Üniversitesi Sn. Vildan YÜZDAĞ, Sakarya Üniversitesi
Sn. Bayram BOLEL, Sakarya Üniversitesi Arş. Gör. Dr. Cihat ERBİL, Gazi Üniversitesi
ii
Arş. Gör. Emre Burak EKMEKÇİOĞLU, Gazi Üniversitesi Arş. Gör. Gülfiz ERGİN DEMİRDAĞ, Gazi Üniversitesi Dr. Adrian-Alexandru HERȚA, Ovidius Üniversitesi Dr. Gabriel Stelian MANEA, Ovidius Üniversitesi
Metin ÖMER, Hacettepe Universitesi ve Ovidius Üniversitesi
BİLİM KURULU
Prof. Dr. A. Asuman AKDOĞAN, Erciyes Üniversitesi
Prof. Dr. Adas JAKUBAUSKAS, Mykolas Romeris Üniversitesi, Litvanya Prof. Dr. Admir MURATOVIĆ, International University of Novi Pazar, Sırbistan Prof. Dr. Adnan ÇELİK, Selçuk Üniversitesi
Prof. Adrian Constantin ENACHE, Ovidius Üniversitesi, Romanya Prof. Dr. Ahmet AKSOY, Gazi Üniversitesi
Prof. Dr. Ahmet Baran DURAL, Trakya Üniversitesi Prof. Dr. Ahmet Vecdi CAN, Sakarya Üniversitesi
Prof. Dr. Ahtem CELİLOV, Kırım Ekonomi Üniversitesi, Kırım-Ukrayna Prof. Dr. Alaettin YALÇINKAYA, Marmara Üniversitesi
Prof. Dr. Ali AKSOY, İnönü Üniversitesi
Prof. Dr. Ali Fuat ALICI, Yıldız Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Alptekin SÖKMEN, Gazi Üniversitesi
Prof. Ana-Maria MUNTEANU, Ovidius Üniversitesi, Romanya Prof. Dr. Arber ÇELİKU, Tetova Devlet Üniversitesi
Prof. Dr. Atılhan NAKTİYOK, Atatürk Üniversitesi Prof. Dr. Ayhan GENÇLER, Trakya Üniversitesi
Prof. Dr. Aylin GÖRGÜN BARAN, Hacettepe Üniversitesi
Prof. Dr. Bećir KALAČ, International University of Novi Pazar, Sırbistan Prof. Dr. Bekir BULUÇ, Ahmet Yesevi Üniversitesi, Kazakistan
Prof. Dr. Ćamil SUKIĆ, International University of Novi Pazar, Sırbistan Prof. Dr. Celalettin ÇELİK, Erciyes Üniversitesi
Prof. Dr. Cemaletttin TAŞKIRAN, Gazi Üniversitesi Prof. Dr. Cem UZUN, Trakya Üniversitesi
Prof. Dr. Cemal ZEHİR, Yıldız Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Cengiz ALYILMAZ, Atatürk Üniversitesi
Prof. Diane Paula VANCEA, Ovidius Üniversitesi, Romanya Prof. Elena Cerasela SAPTARIU, Ovidius Üniversitesi, Romanya Prof. Dr. Enver AYDOĞAN, Gazi Üniversitesi
Prof. Dr. Erman COŞKUN, Sakarya Üniversitesi
Prof. Dr. Fadıl HOCA, International Vision University, Makedonya Prof. Dr. Fatih KİRİŞÇİOĞLU, Gazi Üniversitesi
Prof. Dr. Ferit KULA, Erciyes Üniversitesi
iii
Prof. Dr. Fırat PURTAŞ, Gazi Üniversitesi Prof. Dr. Ganite KURT, Gazi Üniversitesi
Prof. Dr. Giray Saynur BOZKURT, Sakarya Üniversitesi Prof. Dr. Gonca BAYRAKTAR DURGUN, Gazi Üniversitesi
Prof. Dr. H. İbrahim BÜLBÜL, Ahmet Yesevi Üniversitesi, Kazakistan Prof. Dr. Habib YILDIZ, İstanbul Üniversitesi
Prof. Dr. Hakan POYRAZ, Mimar Sinan Üniversitesi Prof. Dr. Halit KESKİN, Yıldız Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Haluk SELVİ, Sakarya Üniversitesi
Prof. Dr. Hasan Basri GÜNDÜZ, Yıldız Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Hasan TUTAR, Sakarya Üniversitesi
Prof. Dr. Havva SELÇUK, Erciyes Üniversitesi Prof. Dr. Hayati BEŞİRLİ, Gazi Üniversitesi Prof. Dr. Hayriye ATİK, Erciyes Üniversitesi Prof. Dr. Hilmi ÜNSAL, Gazi Üniversitesi Prof. Dr. Hülya ARGUNŞAH, Erciyes Üniversitesi Prof. Ion BOTESCU, Ovidius Üniversitesi, Romanya Prof. Dr. İbrahim KOCABAŞ, Yıldız Teknik Üniversitesi Prof. Dr. İhsan ERDOĞAN, Gazi Üniversitesi
Prof. Dr. İlhami DURMUŞ, Gazi Üniversitesi Prof. Dr. İlker ALP, Trakya Üniversitesi
Prof. Dr. İrfan MORİNA, Priştine Üniversitesi, Kosova Prof. Dr. Kadir ARDIÇ, Sakarya Üniversitesi
Prof. Dr. Kadir ARICI, Gazi Üniversitesi Prof. Dr. Kazım SARIKAVAK, Gazi Üniversitesi
Prof. Dr. Konstantin TAUŞANCI, Komrat Devlet Üniversitesi, Moldova Prof. Dr. Kurtuluş KARAMUSTAFA, Erciyes Üniversitesi
Prof. Dr. Kutluk Kağan SÜMER, İstanbul Üniversitesi Prof. Dr. Levent ÇITAK, Erciyes Üniversitesi Prof. Dr. M. Engin DENİZ, Yıldız Teknik Üniversitesi Prof. Dr. M. Şükrü AKDOĞAN, Erciyes Üniversitesi Prof. Dr. Mehmet GÜROL, Yıldız Teknik Üniversitesi
Prof. Dr. Mehmet KARAGÜL, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Prof. Dr. Mehmet ÖCAL, Erciyes Üniversitesi
Prof. Dr. Mehmet Sezai TÜRK, Gazi Üniversitesi
Prof. Dr. Mehmet TOPLU, Ahmet Yesevi Üniversitesi, Kazakistan Prof. Dr. Mehmet YÜCE, Uludağ Üniversitesi
Prof. Dr. Melek ÖZYETGİN, Yıldız Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Mustafa AKAL, Sakarya Üniversitesi Prof. Dr. Mustafa ARGUNŞAH, Erciyes Üniversitesi
iv
Prof. Dr. Mustafa TAŞLIYAN, Kahramanmaraş Sütçü İmam Ü Prof. Dr. Mustafa ÜNAL, Erciyes Üniversitesi
Prof. Dr. Müjdat ŞAKAR, Marmara Üniversitesi Prof. Dr. Naci Tolga SARUÇ, İstanbul Üniversitesi Prof. Dr. Nevzat AYPEK, Gazi Üniversitesi Prof. Dr. Nısfet UZAY, Erciyes Üniversitesi Prof. Dr. Nurettin PARILTI, Gazi Üniversitesi Prof. Dr. Orhan ÇOBAN, Selçuk Üniversitesi Prof. Dr. Osman GASHİ, Priştine Üniversitesi Prof. Dr. Ömer Faruk İŞCAN, Atatürk Üniversitesi Prof. Dr. Özen TOK, Erciyes Üniversitesi
Prof. Dr. Rabia SARIKAYA, Gazi Üniversitesi
Prof. Dr. Ramazan ARMAĞAN, Süleyman Demirel Üniversitesi Prof. Dr. Ramazan ŞENGÜL, Kocaeli Üniversitesi
Prof. Dr. Recai COŞKUN, Sakarya Üniversitesi Prof. Dr. Remzi ALTUNIŞIK, Sakarya Üniversitesi Prof. Dr. Remzi KILIÇ, Niğde Üniversitesi
Prof. Dr. Reshat QAHİLİ, Tetova Devlet Üniversitesi Prof. Dr. Rıdvan CANIM, Trakya Üniversitesi
Prof. Dr. Sadık ÇUKUR, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Prof. Dr. Sadi UZUNOĞLU, Trakya Üniversitesi
Prof. Dr. Sait ÖZTÜRK, Yıldız Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Sedat KUÇİ, Priştine Üniversitesi, Kosova Prof. Dr. Selahattin KARABINAR, İstanbul Üniversitesi Prof. Dr. Selahattin TOGAY, Gazi Üniversitesi
Prof. Dr. Selim AREN, Yıldız Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Serdar ALTINOK, Gazi Üniversitesi
Prof. Dr. Serpil AĞCAKAYA, Süleyman Demirel Üniversitesi Prof. Dr. Suna AĞILDERE, Gazi Üniversitesi
Prof. Dr. Şaban KAYIHAN, Hasan Kalyoncu Üniversitesi Prof. Dr. Şaban UZAR, Erciyes Üniversitesi
Prof. Dr. Tahir AKGEMCİ, Selçuk Üniversitesi Prof. Dr. Vahit TÜRK, İstanbul Kültür Üniversitesi Prof. Vasile DRAGHICI, Ovidius Üniversitesi, Romanya Prof. Dr. Vefa TAŞDELEN, Yıldız Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Yakup ÇELİK, Yıldız Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Yonca ANZERLİOĞLU, Hacettepe Üniversitesi Prof. Dr. Yonca GÜROL, Yıldız Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Zikri TURAN, Sakarya Üniversitesi Prof. Dr. Zuhal YÜKSEL, Gazi Üniversitesi
v
Doç. Dr. Abdülmecit NUREDDİN, International Vision University, Makedonya Doç. Dr. Ahmet ALBAYRAK, Erciyes Üniversitesi
Doç. Dr. Ali SELÇUK, Erciyes Üniversitesi Doç. Dr. Ali TAŞ, Sakarya Üniversitesi Doç. Dr. Aykut GÖKSEL, Gazi Üniversitesi
Doç. Dr. Ayşe Yiğit ŞAKAR, İsanbul Arel Üniversitesi
Doç. Dr. Begahmet ABUSEYTOV, Ahmet Yesevi Üniversitesi, Kazakistan Doç. Dr. Belgin AYDINTAN, Gazi Üniversitesi
Doç. Dr. Cevdet KIRPIK, Erciyes Üniversitesi
Doç. Dr. Emanuel PLOPEANU, Ovidius Üniversitesi, Romanya Doç. Dr. Ergün ÖZTÜRK, Erciyes Üniversitesi
Doç. Dr. Erkan Turan DEMİREL, Fırat Üniversitesi Doç. Dr. Eyüp SALLABAŞ, Yıldız Teknik Üniversitesi Doç. Dr. Hasan YAYLI, Kırıkkale Üniversitesi Doç. Dr. Kasım KARAMAN, Erciyes Üniversitesi Doç. Dr. Kenan GÜLLÜ, Erciyes Üniversitesi
Doç. Dr. Leniyara CELİLOVA, Kırım Mühendislik ve Pedagoji Üniversitesi, Kırım- Ukrayna
Doç. Dr. Murat ÇETİNKAYA, Gazi Üniversitesi Doç. Dr. Mustafa GÜÇLÜ, Erciyes Üniversitesi Doç. Dr. Nadir ÇELİKÖZ, Yıldız Teknik Üniversitesi
Doç. Dr. Nursaule AYTBAEVA, Ahmet Yesevi Üniversitesi, Kazakistan Doç. Dr. Ozan YILMAZ, Sakarya Üniversitesi
Doç. Dr. Özer KÖSEOĞLU, Sakarya Üniversitesi
Doç. Dr. Raqif KASIMOV, Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi Doç. Dr. Selim Hilmi ÖZKAN, Yıldız Teknik Üniversitesi
Doç. Dr. Serdar GÜLENER, Sakarya Üniverstesi Doç. Dr. Serdar SAĞLAM, Gazi Üniversitesi Doç. Dr. Turhan ÇETİN, Gazi Üniversitesi Doç. Dr. Yavuz ERİŞEN, Yıldız Teknik Üniversitesi Doç. Dr. Yeter Demir USLU, Medipol Üniversitesi
Doç. Dr. Z. N. ARICOVA, Komrat State University, Moldova Doç. Dr. Mehmet Ferhat ÖZBEK, Gümüşhane Üniversitesi Doç. Dr. Ergin JABLE, Priştine Üniversitesi
Doç. Dr. Fariz AHMADOV, Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi Doç. Dr. Gülsemin HAZER, Sakarya Üniversitesi
Doç. Dr. Hayrettin ZENGİN, Sakarya Üniversitesi Doç. Dr. K. Ozan ÖZER, Nişantaşı Üniversitesi Doç. Dr. Köksal ŞAHİN, Sakarya Üniversitesi
Doç. Dr. Mahmut HIZIROĞLU, Sosyal Bilimler Üniversitesi
vi
Doç. Dr. Yasin ŞEHİTOĞLU, Yıldız Teknik Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Ali KIRKSEKİZ, Sakarya Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Adem AKBIYIK, Sakarya Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Adnan DOĞRUYOL, Sakarya Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Adriana-Claudia CITEIA, Ovidius Üniversitesi, Romanya Yrd. Doç. Dr. Ahmet Yağmur ERSOY, Sakarya Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Bülent AKAR, Trakya Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Cevdet ŞANLI, Yıldız Teknik Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Kazım YILDIRIM, Sakarya Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Kamil TAŞKIN, Sakarya Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Levent DOĞAN, Trakya Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Mircea MARICA, Ovidius Üniversitesi, Romanya Yrd. Doç. Dr. Mustafa HATİPLER, Trakya Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Neriman HASAN, Ovidius Üniversitesi, Romanya Yrd. Doç. Dr. Raluca PETRE, Ovidius Üniversitesi, Romanya Yrd. Doç. Dr. Recep YILMAZ, Sakarya Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Rodica STOICA, Ovidius Üniversitesi, Romanya Yrd. Doç. Dr. Sevda Yaşar COŞKUN, Sakarya Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Suat KOL, Sakarya Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Umut Sanem ÇİTÇİ, Sakarya Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Xhelajdin ZUMBERAJ, Priştine Üniversitesi, Kosova Dr. Edil TOLEGENOV, Ahmet Yesevi Üniversitesi, Kazakistan Dr. Gabriela GHEORGHIU, Ovidius Üniversitesi, Romanya Dr. Mihaela-Ștefania IVĂNESCU, Ovidius Universitesi Romanya Dr. Oqtay GULİEV, Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi Dr. Pápai GÁBOR, Kaposvári Egyetem, Macaristan
Dr. Răzvan-Victor PANTELIMON, Ovidius Universitesi Romanya Dr. Şahin AKBEROV Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi Dr. Varga JÓZSEF, Kaposvári Egyetem, Macaristan
Dr. Elshan BAGİRZADEH, Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi
vii
SUNUŞTamamı Balkan ülkelerinde ve genellikle tarihe dokunulan şehirlerde gerçekleşen sekiz uluslararası kongre ile Uluslararası Balkanlarda Sosyal Bilimler Kongresi, alanında öncü olduğunun farkında, alçakgönüllü ama azimli ve kararlı yürüyüşüne devam etmektedir. Bu bağlamda 8. Uluslararası Balkanlar’da Sosyal Bilimler Kongresi 6-11 Eylül 2017 tarihlerinde Romanya’nın Köstence şehrinde bulunan Ovidius Üniversitesinin ev sahipliğinde gerçekleşti. Kongreye Türkiye’nin değişik üniversitelerinden ve Romanya ve Kırım’dan 90’ın üzerinde akademisyen katıldı.
Verimli sunumlar ve tartışmalarla iki tam gün süren oturumlar gerçekleştirildi.
Kongre başından beri savunduğu temel ilkelerini terk etmeden sürekli olarak daha iyiyi aramaya devam ediyor. Kongre sunum süresi genellikle bir buçuk gün iken iki güne çıkarıldı. Bu sayede paralel oturum sayısı azaltıldı ve sunumlar için ayrılan süre uzatıldı. Sonuçta sunumların yapıldığı salonlarda dinleyici sayısı arttı ve bildiriler hakkında daha verimli tartışmalar yapılabildi.
Kongreye Türkiye’nin farklı üniversitelerinden katılımcı bulmakta sorun yaşanmazken Balkan ülkelerinden ve diğer ülkelerden bu çeşitliliği henüz arzu ettiğimiz düzeye taşıyabilmiş değiliz. Bu konuda çalışmalarımız sürecek.
Kongrenin temel iddialarından birisi olan “Balkanlar’da dillerinden birisi Türkçe olan bir uluslararası kongre, bir kongreden çok daha fazlasıdır” Romanya’daki izlenimlerimizle bir kere daha doğrulanmış oldu. Farklı bölgelerdeki Türk ve Müslüman topluluklarla iletişim kurduk. Babadağ’da Sarı Saltuk atanın, Bükreş’te ise Türk şehitliğinde yatan şühedanın ve soydaşlarımızın manevi huzurlarına çıktık.
Uzak geçmişten günümüze uzanan muhteşem bir hikâyenin tanıkları olduk, Tuna nehri ile göz göze geldik...
Kongreye çok sayıda Üniversite ve kuruluş destek verdi. Ovidius Üniversitesi ev sahipliğini yaptı. Sakarya Üniversitesi, Gazi Üniversitesi, Nişantaşı Üniversitesi, Trakya Üniversitesi, Erciyes Üniversitesi, Ahmet Yesevi Üniversitesi kongre ortakları olarak farklı katkılar yaptılar. TUR-DAY, TİKA ve TÜBAV destek veren kuruluşlar oldu. Kongreye Nişantaşı Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Esra Hatipoğlu ve Trakya Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Erhan Tabakoğlu bizzat katıldılar. Türkiye Cumhuriyeti Bükreş Büyükelçisi Sayın Osman Koray Ertaş, Köstence Başkonsolosu Sayın Uygar Mustafa Sertel ve TİKA Bükreş Koordinatörü Hacı Ahmet Daştan kongre süresince kafilemize her türlü desteği sağladılar. Müteşekkiriz.
Kongre dönem koordinatörü Prof. Dr. Enver Aydoğan kongrenin ön hazırlıklarından başlayarak sonlanmasına kadar her aşamada emek verdi. Kongre Düzenleme Kurulu Üyeleri Prof. Dr. A. Asuman Akdoğan, Prof. Dr. Mustafa Ünal, Doç. Dr. Ali Taş, Doç. Dr. Mahmut Hızıroğlu, Doç. Dr. Kazım Ozan Özer, Yrd. Doç. Dr. Sevda Yaşar Coşkun, Yrd. Doç. Dr. Umut Sanem Çitçi, Yrd. Doç. Dr. İhsan Hakan Selvi, Yrd. Doç. Dr. Samet Güner, Yrd. Doç. Dr. Serdar Orhan, Öğr. Gör. Gökhan Gürler, Arş. Gör. Oğuzhan Öztürk, Arş. Gör. E. Burak Ekmekçioğlu ve Arş. Gör. Gülfiz Ergin Demirdağ, Dr. Adrian-Alexandru Herța, Dr. Gabriel Stelian Manea ve Sayın Metin Ömer Kongre öncesinde ve süresince faaliyetlerin kusursuz şekilde işlemesi için her türlü çabayı gösterdiler. Kongrenin bu aşamaya gelmesini sağlayan şey
“gönüllülüktür”, gönlünü bu işe koyan herkese minnettarız.
Prof. Dr. Recai COŞKUN Kongre Koordinatörü
viii
İÇİNDEKİLER
BÖLÜM 1: İŞLETME, YÖNETİM VE GİRİŞİMCİLİK
TÜRK AKADEMİK YAZINININ BALKANLARA İLGİSİ: İŞLETME YÖNETİMİ ÜZERİNE YAPILAN TEZLER ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA ... 1 Yasin ŞEHİTOĞLU
ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ KİTAPLARI ARAŞTIRMACILARA NE KADAR YOL GÖSTERİYOR? ... 14 Umut Sanem ÇİTÇİ, Oğuzhan ÖZTÜRK
TİP-1 VE TİP-2 BULANIK MANTIK TABANLI ÇALIŞAN WEB TABANLI LİKERT VERİ TOPLAMA YÖNTEMİ ... 27 Mesut BİYAN, Hüdaverdi BİRCAN
POZİTİVİZMİN HALLERİ: SOSYAL BİLİMLERDE POZİTİVİSTVE ANTİ-POZİTİVİST OKUMALARDAN YÖNTEMBİLİMSEL ÇIKARIMLAR... 36 Recai COŞKUN
ÇALIŞMA AHLAKININ İŞ PERFORMANSI ÜZERİNE ETKİSİ; SEKTÖRLER ARASI KARŞILAŞTIRMALI BİR ÇALIŞMA ... 67 Suudan Gökçe GÖK
SMART CITIES AS MAJOR SOCIAL (ECO) SYSTEMS -CULTURAL AND TECHNOLOGICAL CHANGES THAT SHAPE ENTREPRENEURIAL SUCCESS, PUBLIC VALUES AND COMMUNITY ISSUES ... 78 Ana Maria MUNTEANU, Ada CODĂU, Valentin VANGHELESCU
KÜRK MANTOLU MADONNA’DA AİLE İŞLETMECİLİĞİ İZLERİ ... 80 Gülfiz Ergin DEMİRDAĞ, Ahmet DEMİRDAĞ
TÜRK TOPLULUKLARI ÖĞRENCİLERİNİN GİRİŞİMCİLİK EĞİLİMLERİ: ÇOK BOYUTLU BİR KARŞILAŞTIRILMA ... 85 Aykut GÖKSEL, Belgin AYDINTAN
DIŞ TİCARET GİRİŞİM FARKINDALIĞI VE DIŞ TİCARET GİRİŞİMCİLİK EĞİLİMİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA ... 96 Ahmet Yağmur ERSOY, Metin SAYGILI
YOKSUL YANLI TURİZM YAKLAŞIMI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME ... 110 Serap SERİN KARACAER, Ayşe Nevin SERT, Yüksel ÖZTÜRK
DENEYİME DAYALI TURİSTİK ÜRÜN KULLANIMI: BOTEL ÖRNEĞİ ... 115 Lütfi ATAY, Buse ÇETİ
EKO-YENİLİK UYGULAMALARININ SOSYAL VE ÇEVRESEL PERFORMANS ÜZERİNDEKİ ETKİSİNİ BELİRLEMEYE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA ... 120 A. Asuman AKDOĞAN, Ayşe CİNGÖZ
DOĞUŞTAN KÜRESEL İŞLETME OLMAK NİÇİN ZORDUR? ENGELLERİN TESPİTİNE YÖNELİK NİTEL BİR ARAŞTIRMA ... 132 Umut Sanem ÇİTÇİ, Ahmet Yağız ÇALIŞ
ÜNİVERSİTE ÖĞRETİM ELEMANLARININ ÖRGÜTSEL SİNİZM DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA: GAZİ ÜNİVERSİTESİ MESLEK YÜKSEKOKULLARI ÖRNEĞİ ... 145 Gökçen ŞENEL, Gül Kadriye KARAKAYA EREN, Esra ÖZCAN GENÇER
ix
LİDERLİK TARZININ YENİLİKÇİLİK TÜRÜ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ:
ÖRGÜTBÜYÜKLÜĞÜNÜN DÜZENLEYİCİ ROLÜ ... 156 Mahmut HIZIROĞLU, Abdulkadir GÜMÜŞ
İŞYERİNDE ZORBALIK VE İŞTEN AYRILMA NİYETİ: ÜCRET DÜZEYİ TATMİNİNİN DÜZENLEYİCİ ETKİSİ ... 172 Emre Burak EKMEKÇİOĞLU, Enver AYDOĞAN
TÜRKİYE CUMHURİYETİ KALKINMA PLANLARINDA BİLİM VE TEKNOLOJİYE İLİŞKİN YÖNELİMLER VE EĞİTİM ... 179 Demet SOMUNCUOĞLU ÖZERBAŞ
BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ KULLANIMINI ETKİLEYEN TEMEL FAKTÖRLERİN İHRACAT ÜZERİNDEKİ ETKİSİ ... 187 Tülay DEMİRALAY, Özdemir YAVAŞ, İlkay DEMİRALAY
İŞ SÖZLEŞMESİ TÜRLERİNİN TURİZM SEKTÖRÜNDEKİ GÖRÜNÜMLERİ VE İŞÇİ GÖÇLERİNİN ETKİLERİ ... 200 Ayşegül SARI, Sinan DERMAN
TEDARİK ZİNCİRİ ÇEVİKLİĞİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE, UYGULAMA ALANLARI VE ÖLÇÜM METODOLOJİLERİ ... 211 Samet GÜNER, Tahsin GÜNDOĞAN
SEKTÖREL BELİRSİZLİĞİN TEDARİK ZİNCİRİ İŞBİRLİĞİNE ETKİSİ ... 226 Samet GÜNER, Gökhan GÜRLER, Halil İbrahim CEBECİ, Aykut YILMAZ BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ KULLANIMININ İNOVASYONA ETKİSİ ... 237 Özdemir YAVAŞ, Tülay DEMİRALAY, İlkay DEMİRALAY
DİJİTAL KABULLENMENİN TEKNOLOJİYE HAZIR OLMA İLE İLİŞKİSİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR ÇALIŞMA ... 251 Naciye Güliz UĞUR, Burçak BAŞAK
GRUNİG’İN MÜKEMMEL HALKLA İLİŞKİLER TEORİSİ KAPSAMINDA SİGORTA SEKTÖRÜNDE FAALİYET GÖSTEREN BİR KURUMUN HALKLA İLİŞKİLER ÇALIŞMALARININ İNCELEMESİ ... 266 Funda Yalım
ENGELLİ İSTİHDAMININ ARTTIRILMASI NOKTASINDA ERİŞİLEBİLİRLİĞİN STRATEJİK ÖNEMİ: SAKARYA UYGULAMASI ... 285 Serdar ORHAN, Billur Çağla GÜNDOĞDU
TÜKETİME YÖNELİK TUTUM VE DAVRANIŞSAL NİYET ARASINDAKİ İLİŞKİDE GÖNÜLLÜ SADE YAŞAM TARZININ ARACILIK ETKİSİNİN İNCELENMESİ ... 297 Merve TÜRKMEN BARUTÇU, Buket BORA SEMİZ, Burçak BAŞAK
İŞ-AİLE ÇATIŞMASI, İŞTEN AYRILMA NİYETİ VE YAŞAM TATMİNİ İLİŞKİSİNDE ALGILANAN İŞ GÜVENCESİ VE YAPILAN İŞİN ANLAMLILIĞININ DÜZENLEYİCİ ROLÜ... 305 Ali AKSOY, Şeyda Nur SEÇKİN
TÜRK DÜNYASI ÖĞRENCİLERİNİN HELAL GIDA ÜRÜNLERİNE YÖNELİK ALGILARININ BELİRLENMESİ: KASTAMONU ÜNİVERSİTESİ ÖRNEĞİ ... 320 Niyazi GÜMÜŞ, Şükran KARACA
İNFORMEL BİR KURUM OLARAK TÖRENİN FARKLI İKTİDAR BİÇİMLERİ ARASINDAKİ ÇATIŞMALARIN YÖNETİMİNDEKİ ROLÜ: TÜRK’ÜN TÖRESİNİN İKTİDAR BİÇİMLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİYİ DÜZENLEME FONKSİYONU ÜZERİNE BİR İNCELEME ... 338 Ali TAŞ
x
İŞ YAPMA KOLAYLIĞI, DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLARIN BİR BELİRLEYİCİSİ OLABİLİR Mİ? ... 353 Ayşegül GÜNER
YÖNETİM ORGANİZASYON KİTAPLARINDA KLASİK YÖNETİME ATFEDİLEN “KAPALI SİSTEM” YAKIŞTIRMASINA İTİRAZ: 1925 YILINDAN ÖNCE YAZILMIŞ SEÇİLMİŞ KİTAPLARDA “AÇIK SİSTEM” İMALARI ÜZERİNE NİTEL BİR ÇÖZÜMLEME ... 357 Recai COŞKUN
İŞE BAĞLILIĞIN YAŞAM DOYUMUNA ETKİSİ: BANKA ÇALIŞANLARINA YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA ... 372 Yunus BIYIK, Enver AYDOĞAN
BÖLÜM 2: İKTİSAT, FİNANS, MALİYE VE HUKUK
DIŞ BORÇLANMANIN İKTİSAT TEORİSİNDEKİ YERİ VE MAKRO EKONOMİK ETKİLERİ ... 379 Ali O. BALKANLI
FELDSTEİN-HORİOKA HİPOTEZİ TÜRKİYEDE GEÇERLİMİDİR? ... 391 Kutluk Kağan SÜMER
EVIDENCE OF STOCK RETURN SERIESUSING SEMIPARAMETRIC REGRESSION IN NONLINEARITY WITH SPLINE SMOOTHINGWITH SYSTEMATIC RISK ... 398 Tuğba DAYIOGLU, Özlem SAYDAR
SEÇİLMİŞ DÖNÜŞÜM EKONOMİLERİNDE REKABET HUKUKU UYGULAMALARI:
MACARİSTAN, RUSYA VE AZERBAYCAN ÖRNEKLERİ ... 411 Sevda Yaşar COŞKUN
VAKIFLARDA GALLE ALACAĞI ... 434 Oğuz Sadık AYDOS
REKABET HUKUKUNDA HÂKİM DURUMUN KÖTÜYE KULLANILMASI: GOOGLE KARARI ÜZERİNDEN BİR ANALİZ ... 436 Sevda Yaşar COŞKUN
VERGİ AHKLAKI ÜZERİNE LİTERATÜR TARAMASI ... 451 Haşim AKÇA, İlter ÜNLÜKAPTAN, Volkan YURDADOĞ
TÜRKİYE İÇİN NEDEN BİR HARCAMA KURALI? ... 457 Volkan YURDADOĞ, Taner TURAN
TEKNOLOJİ FİNANSMANI UYGULAMALARI ... 463 Nevzat AYPEK
TÜRKİYE’DE ENERJİ YATIRIMLARININ FİNANSMANI ... 469 Elçin GÜLBAHAR
DÖVİZ KURU İLE BANKALARIN MENKUL KIYMET İHRACI VE TOPLAM MENKUL KIYMET İHRACI ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİ ... 479 Rana ATABAY, Alican UMUT, Sümeyya ALTUNTAŞ
KUR RİSKİNİN BİST’TE İŞLEM GÖREN HAVAYOLU İŞLETMECİLİĞİ FİRMALARI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE KUR RİSKİNİN YÖNETİMİNE YÖNELİK BİR UYGULAMA ... 492 Sonat BAYRAM, Anıl ÖZBEY
FİYAT VE OYNAKLIKYAYILMA ETKİSİ: FAİZ, DÖVİZ VE BORSA ÖRNEĞİ ... 536 Kutluk Kağan SÜMER
xi
WEBER YANILIYOR MU? ELEŞTİREL BİR BAKIŞ ... 541 Mert GÜRLEK, Enver AYDOĞAN
BAUMAN’A GÖRE KÜRESEL AÇIDAN TÜKETİM VE TÜKETİM TOPLUMU ... 551 Ezgi TANRIVERDİ
ALGILAMA YÖNETİMİ VE KAMU DİPLOMASİ SÜRECİNE ETKİSİ ... 561 M. Akif ÖZER, İbrahim İRDEM
TÜRKİYE’DE KÜRESELLEŞME SÜRECİNDE CARİ AÇIK İLE KAMU KESİMİ BORÇLANMA GEREĞİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN VAR MODELİ İLE DÖNEMSEL ANALİZİ... 572 Gonca BIYIK
BÖLÜM 3: TARİH, EDEBİYAT, KÜLTÜR VE EĞİTİM TÜRK MİLLİ KİMLİĞİNİN İNŞASINDA BALKAN BOZGUNUNUN ETKİSİ: YAVUZ BÜLENT BAKİLER’İN ÜSKÜPTEN KOSOVA’YAADLI ESERİ ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME ... 581 Serpil AYDOS
GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE EHRAM DOKUMASININ TÜRK KÜLTÜRÜ İÇİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ ... 600 Fatma ÖZTÜRK, Hatice YAŞAROĞLU
MEHMET ÂKİF ERSOY’UN MÜSLÜMANLARIN KUR’AN OKUMA BİÇİMİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ VE ÖNERİLERİ ... 611 Davut ŞAHİN
STUDİUL LİMBİİ MATERNE TURCE, ÎN SİSTEMUL EDUCAȚİONAL ROMÂNESC.
ANALİZĂ COMPARATİVĂ: ANUL ȘCOLAR 2001-2002 VS. ANUL ȘCOLAR 2016 - 2017 ... 627 Neriman HASAN
TÜRKİYE VE ROMANYA’NIN EĞİTİM YÖNETİMİ SİSTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI ... 629 Ahmet YILDIRIM
VIRGINIA SATIR’İN AİLE TERAPİSİ MODELİNDE ÖZGÜVEN EKSİKLİĞİNİN EVLİLİK VE ÇOCUK ÜZERİNDEKİ ETKİSİ ... 643 Neşide YILDIRIM
TÜRK ŞERH EDEBİYATINDA BALKANLAR ... 654 Ozan YILMAZ
KADI BURHANEDDİN DİVANI’NDA Tur- FİİLİNİN İŞLEVLERİ ... 664 Vahit TÜRK
ROMANYA’DA ÇIKARILAN EMEL MECMUASI VE YILDIRIM GAZETESİNİN GAGAUZLARIN TANITILMASINA KATKILARI ... 674 Genç Osman GEÇER
CENGİZ DAĞCI ESERLERİNDE KIRIMTATAR MİLLİ KİMLİK SEMBÖLÜ ... 685 Ahtem CELİLOV
MEDITERRANEAN DIARY OF SIR HARRY CHARLES LUKE ... 691 Gökhan EŞEL
xii
TURKEY KIN-STATE POLICIES IN THE BALKANS AND THE MUSLIM COMMUNITY IN DOBRUJA (ROMANIA) ... 697 Adriana CUPCEA
ROMANYA’DAN TÜRKİYE’YE GÖÇLERİN SİYASİ BOYUTU (1918-1940) ... 699 Metin ÖMER
TÜRKİYE’DE VE BOSNA HERSEK’TE ORTAK BİR GELENEK: ODA AÇMA VE TEL HELVA ÇEKME... 703 Nedim BAKIRCI
HRİSTİYAN TÜRKLER ARASINDA ANTİ-HIRİSTİYAN BİR RİTÜEL: KANLI KURBAN ... 711 Mustafa ÜNAL
KALKANDELENLİ BİLİM ADAMI: PROF. DR. NİHAT KEKLİK’İN HİKMET BİNASI TEORİSİ VE AKILLAR NAZARYESİ (TEORİSİ) HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ ... 720 Kazım YILDIRIM
LANGUAGE STANDARDIZATION, LANGUAGE CHANGE AND THE LINGUISTIC MARKETPLACE IN THE BALKANS ... 726 Costin-Valentin OANCEA
UKRAYNA KRİZİ SONRASINDA KIRIM’IN RUSYA TARAFINDAN İŞGALİ VE SONUÇLARI ... 728 S. Rıdvan KARLUK
LIVING IN TWO WORLDS? ASPECTS REGARDING THE MUSLIM COMMUNITY (TATARS AND TURKS) IN ROMANIA UNDER COMMUNIST TIME ... 749 Emanuel PLOPEANU
LITHUANIAN TATARS YESTERDAY AND TODAY ... 751 Adas JAKUBAUSKAS
ABOUT BOOK “LITHUANIAN TATARS IN HISTORY AND CULTURE” ... 757 Rozalija JAKUABASKIENE
‘HUN’ NE DEMEK İDİ? BİR ROMALININ NAZARINDA HUN ETNONİMİ ... 760 Abdullah ÜSTÜN
BACK (IN) TO THE BALKANS: SPACE, TIME AND IDENTITY IN JEFFREY EUGENIDES’
MIDDLESEX ... 763 Lucia OPREANU
IN GOOD TIMES AND BAD: THE CASE OF ROMANIA’S UNWAVERING SUPPORT FOR THE EU ... 768 Mihaela IVANESCU
BÖLÜM 1
İŞLETME, YÖNETİM VE GİRİŞİMCİLİK
8. Uluslararası
Balkanlarda Sosyal
Bilimler Kongresi
Bildiri Kitabı
1
TÜRK AKADEMİK YAZINININ BALKANLARA İLGİSİ: İŞLETME YÖNETİMİ ÜZERİNE YAPILAN TEZLER ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA
Doç. Dr. Yasin Şehitoğlu
ÖZET
Bu araştırma Türkiye’de yapılan bilimsel tezler üzerinden Türk akademik yazınının Balkanlara ve Balkan ülkelerine var olan ilgisini ve özellikle işletme yönetimi alanı ile ilgili var olan birikimini ortaya koymaya çalışan bir içerik analizidir. Araştırma Türkiye’de yapılan bilimsel tezlerin tüm alanlardaki dağılımını, işletme yönetimi alanı özelinde de yapılan tezlerin hangi alt konulara odaklandığını tespit etmeye çalışmaktadır. Balkan ülkelerinin önde gelen bilimsel dergilerinin son yıllarda odaklandığı konular üzerinden de Türk akademisyenlere gelecek çalışmalar için önerilerde bulunmaktadır. Araştırma kapsamında tüm alanlara odaklanan 1110 bilimsel tez tespit edilmiş, işletme yönetimi ile ilgili 42 tez bulunmuş ve bu tezlerden erişime açık olan 28 tez üzerinden araştırma gerçekleştirilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Türk Akademik Yazını, Balkanlara İlgi, İçerik Analizi
ABSTRACT
This research is a content analysis which trying to put out the existing relevance of the scientific thesis in Turkish Academic literature through Balkans and Balkan countries and especially the existing accumulation about business management.
The research tries to identify the distribution of the scientific thesis about whole fields which have made in Turkey and focuses on the sub topics which have made in business management too. In addition the research makes suggestions to Turkish academician for future studies through the subjects which focused on by prominent the scientific journal of Balkan countries in recent years. In the scope of the research 1110 scientific thesis have been identified. And 42 thesis of them have been found about business management and the research have been made through the access open thesis of 28.
Keywords: Turkish Academic Literature, Relevance of the Balkans, Content Analysis
2
GİRİŞ
Balkan Yarımadası’nın sınırları ile ilgili tartışmalar devam etmekle birlikte büyük oranda üzerinde ittifak edilen Balkan sınırı doğuda Karadeniz, güneydoğuda Ege Denizi, batıda Adriyatik denizleri ile çevrili; güney ucu Akdeniz’e doğru daralıp uzarken kuzey sınırları Tuna’yı aşarak Transilvanya’nın kuzeydoğusunda Dinyester Nehri’ne, batıda ise kuzey Dalmaçya kıyılarını içine alacak şekilde geniş Macar düzlüklerine kadar uzanan bölgedir. Bu konumuyla Balkan yarımadası Asya ile Avrupa’yı, Doğu ile Batı’yı birleştiren stratejik bir bölgedir (Dede, 2014,s.2).
Balkanlar pek çok açıdan Türkiye için önem arz etmektedir. Ekonomik ve ticari ilişkiler çerçevesinde Türkiye’nin Rusya ve Orta Doğu ile ticaretinin artmış olmasına rağmen AB ülkeleri hala Türkiye’nin en büyük ticaret ortağıdır. Balkanlar da Türkiye’nin Batı yönünde gerçekleştirdiği kara ticareti için vazgeçilmez durumdadır (Dede, 2014,s.9).
Bununla birlikte Türkiye’nin Balkanlar ile tarihi, sosyal ve kültürel geçmişindeki kesişmeler Türkiye’nin Balkanlar ile olan ilişkilerine sağlam temeller oluşturulabilecek bir düzlem oluşturmaktadır. Balkan ülkelerinin diplomatik düzeyde destek arayışlarında ilk akla gelen ülkelerden biri Türkiye’dir. Bu çerçevede Türkiye her alanda Balkanlarda aktif bir rol izleyebilecek argümanlara sahiptir. Ancak var olan bu argümanları bilimsel bir yöntem ile birleştirebilecek, geçmiş ilişkilerinin seyrini ve bugün ile gelecek öngörülerini bir disiplin içerisinde uygulayıcılara aktarabilecek bilimsel bilgi üretimi bu rolün taşıması gereken en temel vasıftır.
Uzbay’a (2008) göre günümüz koşullarında, ülkelerin bilimsel yöntemleri ve bilimsel verilere dayalı yaklaşımları günlük yaşamlarında kullanma veya tercih etme yetenekleri diğer ülkeler içindeki yerlerini ve saygınlıklarını da doğrudan etkilemektedir.
Bu çalışmanın iki ana amacı vardır. İlki, Türk Akademik Yazınının Balkanlara yönelik ilgisini tüm bilim alanları üzerinden anlamaya çalışmaktır. İkinci amacı ise bu ilginin içerisinde başta ekonomik ve ticari ilişkilerin hedeflenen düzeye gelmesi için üzerine büyük bir rol düşen işletme bilimi araştırmacılarının üretmiş olduğu bilimsel çalışmalar Türkiye üniversitelerinde yapılan yüksek lisans ve doktora tezleri üzerinden incelenecektir. Ek olarak Balkan ülkelerinin önde gelen bilimsel dergilerinin son yıllarda odaklandığı konular üzerinden de Türk akademisyenlere gelecek çalışmalar için önerilerde bulunulacaktır.
YÖNTEM
Araştırma bilimsel tez çalışmaları ile sınırlandırılmış bir içerik analizidir. İçerik analizi sözel, yazılı ve diğer materyallerin nesnel ve sistematik bir şekilde incelenmesine olanak tanıyan bilimsel bir yaklaşımdır (Tavşancıl ve Aslan, 2001). Araştırma
3
çerçevesinde YÖK Ulusal Veri Tabanı üzerinde araştırma yapılmıştır.
(https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/) “Tarama Terimi” olarak ilgili Balkan ülkesi ismi girilmiş, araştırma konusunda “işletme” olarak belirtilen tüm tezler ve araştırma konusunun “işletme” ile yakın ilişkili olduğu düşünülen tüm tezler seçilmiştir. Araştırma kapsamında ele alınan tezlerin tam listesi Ek 1’de verilmiştir.
Balkan coğrafyasının sınırları üzerinde süre gelen tartışmaya bağlı olarak hangi ülkelerin Balkan ülkesi olarak değerlendirilmesi gerektiği üzerinde de ihtilaf vardır.
Bu çalışmada T.C. Dış İşleri Bakanlığının kabul ettiği bölge tasnifi kullanılmıştır. Bu doğrultuda çalışmanın içerisinde yer alan ülkeler; Arnavutluk, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Hırvatistan, Makedonya Cumhuriyeti, Romanya, Slovenya, Sırbistan, Kosova, Karadağ ve Yunanistan’dır (http://www.mfa.gov.tr, Erişim tarihi, 14.06.2017). Ayrıca bir ülkeye odaklanmaksızın Balkanlar üzerine yapılan tezler de incelenmiş ve tarama terimi olarak “Balkan” kelimesi kullanılmıştır. Tespit edilen tezlerin adları ile beraber içeriğine de muhakkak bakılmıştır. (Örneğin Karadağ ülkesi için yapılan çalışmada tez adında aratılan Karadağ kelimesi Türkiye’nin birçok ilinde bulunan Karadağ adlı yerleşim alanları ile ilgili tezleri de vermektedir. İçerik incelenerek ilgili Balkan ülkesine odaklanan tezler seçilmiştir).
Türkiye’de yapılan bilimsel tezlerden Balkanlara ve Balkan ülkelerine odaklanan 1110 adet tez tespit edilmiştir. Bu tezlerden 42’si işletme yönetimi ile ilgilidir ve bu tezlerden ancak 28’ine erişim sağlanabilmektedir. 42 tezin 4’ü doktora, 38’i yüksek lisans düzeyindedir.
BULGULAR
Tüm Alanlarda Balkanlara Yönelik Akademik Çalışmalar
Yapılan incelemede 1110 adet tez tespit edilmiştir. Tezler 18 ayrı alan üzerinden sınıflandırılmıştır. Bu alanlar; Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler, Tarih, Din, Hukuk, Eğitim Bilimleri, Kamu Yönetimi, Sanat, Şehircilik/Mimari, Ekonomi, Sosyoloji, Coğrafya, Edebiyat, Mühendislik Bilimleri, Ziraat, İletişim, Psikoloji, Folklor ve İşletmedir.
Türk Akademik Yazının Balkanlara odaklanan bilimsel tezler çerçevesinde üzerinde en çok çalışılan Balkan ülkesi Bulgaristan (%20,4), en az çalışılan ülkesi Slovenya’dır (%0,5). Balkanlara odaklanan bilimsel tezler çerçevesinde üzerinde en çok çalışılan alan. Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler (%35,4) en az çalışılan alan ise Psikolojidir (%0,7). Tüm ülkeler ve tüm alanlara dair veriler ve yüzdeler Ek2’de verilmiştir.
4
Balkanlara Yönelik İşletme Yönetimi Alanında Yapılmış Tezlerde Odaklanılan Ülkeler
İşletme Yönetimi alanı ile ilgili 42 tezin odaklandığı konu başlıkları Tablo 1‘de verilmiştir.
Tablo 1: Balkanlara Yönelik İşletme Yönetimi Alanında Yapılmış Tezlerde Odaklanılan Ülkeler
Ülke adı Tez Sayısı %
Bulgaristan 8 19
Romanya 7 16,7
Arnavutluk 6 14,3
Balkanlar 4 9,5
Kosova 4 9,5
Makedonya 4 9,5
Yunanistan 4 9,5
Bosna Hersek 3 7,2
Slovenya 1 2,4
Hırvatistan 1 2,4
Toplam 42 100
Tezlerin Üretildiği Üniversiteler
Türkiye’de yapılan bilimsel tezlerden Balkanlara ve Balkan ülkelerine odaklanan ve işletme yönetimi alanı ile ilişkili erişilebilir durumdaki 42 tez çalışmasının yapıldığı üniversitelere ait bilgiler Tablo 2’de yer almaktadır.
Tablo 2: Tezlerin Yapıldığı Üniversiteler Üniversite Tez
Say
Yüzde Üniversite Tez Say
Yüzde Üniversite Tez Say
Yüzde
Marmara 9 21,4 Bahçeşehir 2 4,8 Mersin 1 2,4
Ankara 5 11,9 İstanbul 1 2,4 Çukurova 1 2,4
Gazi 4 9,5 İnönü* 1 2,4 Ege 1 2,4
Trakya* 4 9,5 Sakarya* 1 2,4 İst. Aydın 1 2,4
Dok. Ey.* 3 7,1 Anadolu 1 2,4 Selçuk 1 2,4
Hacettepe 3 7,1 Fırat 1 2,4 Fatih 2 4,8
Tezlerin Konu Başlıkları
Toplam 42 tezden erişilebilir olanlar 28 adettir ve bu başlıkla birlikte inceleme 28 tez üzerinden yürütülmüştür. Türkiye’de yapılan bilimsel tezlerden Balkanlara ve
5
Balkan ülkelerine odaklanan ve işletme yönetimi alanı ile ilişkili erişilebilir durumdaki 28 tez çalışmasının ilgili alt alanları Tablo 3’de yer almaktadır.
Tablo 3: Balkanlara Yönelik İşletme Yönetimi Alanında Yapılmış Tezlerin Konu Başlıkları
Konu başlığı Tez Sayısı %
Pazarlama 9 32,1
Uluslararası İşletmecilik 7 25
Finans 5 17,9
Örgütsel Davranış 3 10,7
Lojistik 2 7,1
Örgüt Teorisi 1 3,6
Sayısal Yöntemler 1 3,6
Toplam 28 100
Bu çalışmalardan biri Uluslararası İşletmecilik, biri Pazarlama olmak üzere 2 çalışma doktora düzeyindedir.
Tezlerde Kullanılan Yöntem
Türkiye’de yapılan bilimsel tezlerden Balkanlara ve Balkan ülkelerine odaklanan ve işletme yönetimi alanı ile ilişkili 28 tezde kullanılan yöntemler Tablo 4’te sunulmuştur.
Tablo 4: Kullanılan Yöntem
Tezin Yöntemi Tez Sayısı Yüzde
Nicel 38 85,8
Nitel 4 14,2
Toplam 42 100
Çalışılan Örneklem
Türkiye’de yapılan bilimsel tezlerden Balkanlara ve Balkan ülkelerine odaklanan ve işletme yönetimi alanı ile ilişkili 28 tezde çalışılan örneklem Tablo 5’te sunulmuştur.
Tablo 5: Çalışılan Örneklem
Örneklem Tez sayısı Yüzde
Yöneticiler 6 21,4
Çalışanlar 6 21,4
6
Tüketiciler 5 17,9
Girişimciler 4 14,3
İkincil veri şirket bilgileri 2 7,1
Belirtilmemiş 5 17,9
Toplam 28 100
Çalışılan Sektör
Türkiye’de yapılan bilimsel tezlerden Balkanlara ve Balkan ülkelerine odaklanan ve işletme yönetimi alanı ile ilişkili 28 tezde çalışılan örneklem Tablo 6’te sunulmuştur.
Tablo 6: Çalışılan Sektörler
Sektör Tez sayısı Yüzde
Çoklu 14 50
Bankacılık 6 21,4
İmalat 2 7,1
Turizm 2 7,1
Sigortacılık 1 3,6
Sağlık 1 3,6
Finans (Borsa) 1 3,6
Taşımacılık 1 3,6
Toplam 28 100
Çalışmaların İlişkilendirildiği Alt Konular
Yapılan bir lisansüstü çalışmada odaklanılan alt konular birden fazla olabilmektedir.
Bu sebeple odaklanılan konuların sıklıkları hesaplanmadan tespit sırasına göre Tablo 7’de verilmiştir.
Tablo 7: Çalışmaların İlişkilendirildiği Alt Konular İthalat/İhracat Kredi
Büyümesi Kur.
Sosyal Sorumluluk
Ekonomik kriz Hizmet Kalitesi
E- Alışveriş
Basel Standartları
Finansal Kararlar
Ülke İmajı Tüketim Kültürü
Müşt.
İlişkileri Yön.
Kültürel Farklılıklar
İletişim / Memnuniyet
Doğrudan Dış Yatırım
Pazar Giriş Stratejileri
Finansal Piyasaların Entegrasyonu
Örgüt Kültürü
Geçiş Ekonomileri
Destinasyon / Satın E-sigorta Transfer Liderlik Yabancı
7
Markalaşma Alma Niyeti
Fiyatlandırması Banka
Girişleri
SONUÇ VE TARTIŞMA
Türkiye, Balkan ülkeleri ile ekonomik, kültürel ve siyasi bağları güçlü bir ülkedir. Bu bağlamda bilim insanlarının odaklandığı çalışma alanları gerek sonraki bilimsel çalışmalara gerekse uygulayıcılara yol gösterebilmesi için üzerinde çalışma yapılacak bölgeyi tanıması ve ihtiyaçlara göre araştırma planları çıkarması elzemdir.
2017 Mayıs tarihinde güncellenen SSCI’de taranan bilimsel dergiler incelendiğinde Balkan araştırmalarına odaklanan 25 dergi bulunmaktadır. Bu dergilerden 10’u Romanya’ya (1 yönetim dergisi), 7’si Hırvatistan’a (yönetim çalışmalarının yayımlanabileceği 1dergi), 5’i Slovenya’ya (1 yönetim dergisi), 1’i Sırbistan’a ve 2’si Balkanlara aittir (http://ip-science.thomsonreuters.com/mjl/publist_ssci.pdf, erişim tarihi: 15.06.2017). Bu dergilerden işletme yönetimi ile ilgili çalışmaları yayımlayabilecek dergilerde1 son 3 yıl üzerinden yapılan inceleme göstermiştir ki, Türkiye’de yapılan bilimsel tezlerin küçük bir kısmı bölge ihtiyaçlarını bilerek konu seçmektedir. Yapılan inceleme neticesinde Balkan ülkesi menşeine sahip bu nitelikli dergilerde gelecek çalışmalar için görülen boşluklar şu şekilde sıralanabilir.
Şu an tüm dünyanın en önemli sorunlarından biri olan Göçmen sorunu Balkan coğrafyası içinde büyük bir sorun teşkil etmektedir (Kingvd, 2017; Winterheller ve Hirt, 2017). Üzerinde çokça araştırma yapılması gereken bir alandır. Özellikle göçmenlerin entegrasyonu, bölge ülkeler arası geçişleri ve işletme yönetimi bağlamında gerek görece az sayıda da olsa göçmen girişimciler ve daha sık olarak
“değişen çalışan yapısı” gelecek araştırmalar için ilgi çekici görülebilir. Balkan ülkelerinin birçoğu halen yerel yönetimler üzerinde durmaktadır. Yerel yönetimlerin örgütlenme yapılarına ve yönetici-çalışan algılarına dayalı makro ve mikro birçok çalışma yapılabilir.
Örgütsel davranış alanı başta olmak üzere birçok üst başlık alanın temel kavramlarına yaşanan ve yaşanması muhtemel krizler bağlamında yaklaşabilir. Ve bu çerçevede sektörel çalışmalara odaklanılabilir. Yapılan incelemede Balkan ülkelerinde stratejik planlama konusunun revaçta olduğu gözlemlenmiştir. Ek olarak iş dünyası ve kamu ilişkileri de yine revaçta olan konu başlıklarından biridir.
1Transylvanian Review of Administrative Sciences (Romanya), LexLocalis-Journal of Local Self- Government (Slovenya), Društvena Istraživanja (Hırvatistan), Southeast European and Black Sea Studies (İngiltere) ve Journal of Balkan and Near Eastern Studies (İngiltere).
8
Gelecek çalışmalar için önerilerimize ek olarak yapılan içerik analizinde görülmüştür ki, tez sahiplerinin çok büyük bir kısmı üzerinden çalışılan bölgenin vatandaşı veya o bölge ile ilişkili kişilerdir. Bu durum araştırmacı için avantaj olmakla birlikte, Türkiye’nin bu bölgelerde uzmanlaşmış uzmanlara ihtiyacı vardır ve bu durum gün geçtikçe de artacaktır. Bu sebeple T.C. vatandaşı olan genç bilim insanlarının bölge çalışmalarına odaklanması danışmanlarca teşvik edilmelidir. Ek olarak balkan ülkelerindeki bilim insanları ile ortak projeler yürütülebilir. Başta TÜBİTAK olmak üzere bazı devlet kuruluşları araştırma destekleri vermektedir (Örneğin TÜBİTAK 2528 – Romanya Bilimsel Araştırma Ulusal Otoritesi (ANCS) ile İşbirliği Programı vb.).
İşletmecilik Tarihi alanında da birçoğu Osmanlı İmparatorluğu’nun sınırları içerisinde kalmış Balkan ülkelerinin arşivlerinde yapılacak çalışmalar (Kurt ve Demir, 2015) ilgi çekici olacaktır.
Son olarak yapılan çalışmalarda seçilen yöntemlerde nitel yöntemin azlığı dikkat çekmektedir. Yapılan nitel çalışmalar vaka incelemesi vb. desenlerden de olabildiğince uzaktır. Nitel araştırma yöntemlerinin kuram geliştirmede sunduğu olanaklara ve niceliksel yöntemlerle bütünleştirilerek kullanıldığında sağladığı bilgi zenginliğine (Özen, 2002, s.17) çalışmalarda açık bir şekilde ihtiyaç vardır.
Gelecek çalışmalar için Balkan ülkelerinin Türkiye’ye olan ilgisi incelenip kıyaslamalar yapılabilir ve bilim insanlarının karşılıklı yürütebileceği projeler için inovatif fikirler üretilebilir.
KAYNAKÇA
Dede, O. (2014). Balkanlar ve Türkiye, Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayınları, Rapor No: 64, İstanbul.
King, R., Povrzanovic Frykman, M., & Vullnetari, J. (2017). Migration, transnational is mand development in South-East Europe and the Black Sea Region. Routledge.
Kurt, M. & Demir, K. (2015). İşletmecilik Tarihi Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi:
Osmanlı Sanayileşmesi ve Fabrikalar, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt:13 Sayı:2 (Mayıs 2015).
Winterheller, J. & Hirt, C. (2017). Career patterns of young highly skilled migrants from Southeast Europe in Austria: Investigating accumulation and use of career capital. Personnel Review, 46(2), 222-236.
Özen, Ş. (2002). Türkiye’de ki Örgütler/Yönetim Araştırmalarında Törensel Görgülcülük Sorunu. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2 (2), 5-31.
9
Tavşancıl, E., & Aslan, E. (2001). İçerik analizi ve uygulama örnekleri. Epsilon Yayınları: İstanbul.
Uzbay, İ. T. (2008). Çağdaş Uygarlığa Ulaşmada Bilim Politikalarının Yeri ve Önemi.
Ulusal Bilim Politikaları Paneli, 22 Kasım 2008, Ankara.
http://uvt.ulakbim.gov.tr/tip/sempozyum6/uzbay.pdf 15 Haziran 2017 tarihinde edinilmiştir.
http://ip-science.thomsonreuters.com/mjl/publist_ssci.pdf
http://www.mfa.gov.tr/sub.tr.mfa?03af1e06-bd93-40cb-ae4f-2c4ac27672e7
https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
10
Ek 1: Türkiye’de yapılan Balkanlara Odaklanmış Tüm Tezler
SİY.
ULS.
TAR .
Dİ N
HU K
İŞ L
EĞ.
ÖĞ.
KAMU Y.
SAN .
ŞEH . MİM
EKO .
SOS .
COĞ R
EDEB .
MÜH .
ZİR .
İLET .
PSİ .
FO LK
TOP. %
ARN. 27 9 9 5 6 5 3 2 6 2 2 1 1 1 0 0 0 0 79 7,1
BOS. 38 15 14 4 3 4 4 1 4 4 5 2 0 0 1 2 0 0 101 9,1
BUL. 57 40 10 0 8 15 8 6 4 12 31 3 12 3 3 4 5 5 226 20,
4
HIR. 5 0 0 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 8 0,7
MAK. 37 22 12 0 4 13 4 6 0 8 9 2 7 1 0 1 0 3 129 11,
6
ROM. 17 3 1 0 7 6 2 0 2 10 3 0 4 0 0 0 0 0 55 5
KOS. 71 12 6 8 4 27 5 2 5 6 9 1 8 3 0 6 2 3 179 16,
1
SLO. 1 0 0 0 1 0 0 0 0 2 0 0 0 1 0 0 0 0 5 0,5
SIR. 11 2 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 2 0 0 17 1,5
KAR. 2 8 0 0 0 0 0 0 1 2 0 0 0 0 0 0 0 0 13 1,2
YUN. 81 44 0 8 4 3 5 3 3 16 5 1 3 1 5 7 1 0 188 16,
9
BAL. 46 36 2 1 4 1 1 2 4 4 4 0 2 2 0 1 0 0 110 9,9
ANA 393 191 54 27 42 76 32 22 29 66 69 10 37 12 9 23 8 11 1110 100
11
TOP.
YÜZD E
35,4 17,
2
4,9 2,4 3,8 6,8 2,9 2 2,6 6 6,2 0,9 3,3 1 0,8 2,1 0,7 1 100
Ek 2: Erişime açık olan Balkanlara ve Balkan Ülkelerine Odaklanmış İşletme Yönetimi ile İlgili Tezler Listesi ODAK
ÜLKE
Yazar YIL TEZ ADI TÜ
R
ÜNİV DANIŞMAN
ARN. ANARETA BRAHIMI
20 07
Arnavutluk'un kapitalizm sistemine geçiş süreci ve bugünkü ithalat-ihracat olanakları YL DOKUZ EYLÜL
ESİN KÜHEYLAN ARN. BESİANA ZYFİ 20
11
Basel II Standartları bağlamında Türkiye ve Arnavutluk bankacılık sektörlerinin incelenmesi, Arnavutluk'ta uyumlaştırma uygulaması
YL İSTANBU L
ZAHİDE AYYILDIZ ARN. EDLİRA
OSMENLLARİ 20 14
Sağlık kurumlarında iletişimin hasta memnuniyeti üzerine etkisi (Arnavutluk merkezi askeri hastanede bir uygulama)
YL GAZİ ALİ YAYLI
ARN. KLODİAN DODA 20 15
Destination branding using Diamond Model: The case of Albania YL BAHÇEŞE HİR
SELÇUK TUZCUOĞLU ARN. LEON PETANI 20
08
Foreign bank entry on banking sector in transition economies: The case of Albania YL DOKUZ EYLÜL
TÜLAY YÜCEL
ARN. MİMOZA MARKO
20 13
Finansal kararların incelenmesi: Arnavutluk' taki firmalar üzerinde bir uygulama YL ANKARA YALÇIN KARATEPE BOS. A. EMİN SERİN 20
08
Doğrudan dış yatırım yapan Türkiye kökenli firmaların eski Yug. Cumh.’deki faaliyetlerini etkileyen faktörlerin analizi: Bosna Hersek örneği
D İNÖNÜ ALİ AKSOY
BOS. AJDIN DZOMBA 20 15
Foreign direct investment in Bosnia and Herzegovina: Problems and opportunities for Turkish investors
YL FATİH ALİ COŞKUN
BOS. SABİNA HELJİC 20 15
Milliyet merkezcilik ve düşmanlığın satın alma niyeti üzerindeki etkisinin kültürel benzerlik çerçevesinde incelenmesi: Bosna Hersek örneği
YL HACETTE PE
ÖZNUR Ö.TEKTAŞ
12
BUL. SEVGİ KÜÇÜK 20 09
Uluslararası işletmelerde kurumsal sosyal sorumluluk: Bulgaristan örneği YL GAZİ ALİ HALICI
BUL. MUSTAFA YILMAZ
20 13
Menşe ülke imajının yabancı ürün değerlendirme üzerindeki etkisinin karşılaştırmalı incelenmesi: Bulgaristan örneği
D SAKARYA REMZİ ALTUNIŞIK BUL. ZAYDE
HALIBRYAM 20 10
Key factors affecting the success of business operations of Turkish firm soperating in Bulgaria an emerging market perspective
YL MARMAR A
FATMA Z.BİLGİN HIR. MUHİBİJA
ORUÇEVİÇ
20 09
Bosna Hersek ve Hırvatistan'da yabancı bankaların faaliyetleri YL ANKARA GÜVEN SAYILGAN KOS. MELDA MYFTIU 20
15
Türk firmalarının Kosova'daki doğrudan sermaye yatırımlarının belirleyicileri üzerine bir araştırma
YL MARMAR A
UĞUR YOZGAT KOS. ONIKSA
SLLAMNIKU 20 16
Uluslararası işletmeleri başarıya götüren faktörler: Kosova'daki Türk işletmeleri YL ANADOL U
AVNİ BARIŞ BARAZ ROM. MERAL CAIALI 20
07
Comparative statistic alanalysis of service quality in Turkish and Romanian banking sectors (at a company level)
YL MARMAR A
RAUF N.NİSEL
ROM. MUHAMMED H.
RAHİMİ
20 15
Bankacılık sektöründe müşteri ilişkileri yönetimi uygulamaları: Laşı (Romanya) ilindeki bankalar üzerinde bir araştırma
YL FIRAT ATİLLA YÜCEL
ROM. MANUELA IRİNOİU
19 99
Romanian market the transition period YL MARMAR
A
YONCA KARAPAZAR ROM. GAYE ÖZKASAP 20
10
Türk firmalarının gelişmekte olan ekonomilere giriş ve sahiplik seçimleri üzerine bir araştırma: Romanya örneği
YL MARMAR A
İBRAHİM ANIL
ROM. FUNDA ÖZER 20
11
The effect of organizational culture and leadership styles on firm performance: A cross- cultural study among Turkey, Russia and Romania
YL MARMAR A
HANDAN K.SİNANGİL ROM. KRYSTYNA
BARBANOVA 20 15
Türkiye ihracatında multimodal taşımacılık: İhracat yüklerinin Romanya Constanta liman üzerinden Avrupa'ya dağıtım örneği'
YL İST AYDIN
FATİH T.
YAMAN SLO. MOHAMAD EL-
HASSAN
20 16
Hizmet sektöründe online alışveriş davranışını etkileyen faktörler: Seyahat sektörü örneği (Türkiye – Slovenya karşılaştırması)
YL MERSİN MEHMET İ.
YAĞCI
13
YUN. GAZAL CENGİZ 20 11
Tüketici etnosentrizmi ve ülke imajı üzerine kültürlerarası bir çalışma: Türkiye ve Yunanistan örneği
YL ÇUKURO VA
SERAP ÇABUK
YUN. GÜL İLAYDA BAL
20 16
Kültürel farklılıkların iş görüşmelerine yansımaları üzerine bir analiz: Türk iş adamlarının Yunanistan ve İran görüşmeleri örneği
YL GAZİ HANİFE GÜZ
BAL. Belma DRPLJANIN
20 15
Finansal krizlerin Balkan ülkeleri ve Türkiye'deki e-sigortacılık üzere etkilerinin karşılaştırılması
YL MARMAR A
AYŞE G.BÖLÜKBAŞI BAL. ELİF
ÜSTÜNDAĞLI 20 09
Balkan göçmenlerinin Türkiye'de kültürleşmeleri sürecinde Türk tüketim kültürüyle olan etkileşimi
YL EGE AYLA Ö.
DEDEOĞLU BAL. LUAN VARDARİ 20
12
Balkan ülkelerinin borsa analizleri, finansal piyasaların entegrasyonu ve İMBK karşılaştırması YL TRAKYA ENGİN DEMİREL
BAL. MEHMET E.
ŞUŞOĞLU
20 15
Transfer pricing applications in Turkey and Balkan states YL BAHÇEŞE
HİR
BATUHAN GÜVEMLİ
14
ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ KİTAPLARI ARAŞTIRMACILARA NE KADAR YOL GÖSTERİYOR?
Yrd. Doç. Dr. Umut Sanem ÇİTÇİ1 Arş. Gör. Oğuzhan Öztürk2 ÖZET
Bu çalışmanın amacı, araştırma yöntemleri kitaplarındaki araştırma kurgusu ve araştırma konusunun belirlenmesine yönelik açıklamaların pratikte doktora öğrencilerinin konu belirleme süreçlerine ne kadar katkı sunduğunu tartışmaya sunmaktır. Çalışmanın bu konudaki iddiası, kitaplarda bahsedilenlerin gerçekteki süreci tam olarak yansıtmadığı yönündedir. Bu iddiayı test etmek amacıyla bu çalışmada nitel veya nicel ayrımı yapılmaksızın popüler araştırma yöntemleri kitaplarında kurgu ve konu belirleme aşamasının nasıl ele alındığı, araştırmacılar için ne gibi önerilerde bulunulduğu analiz edilerek bu önerilerin pratikte doktora öğrencilerinin konu belirleme süreçlerine kadar ışık tuttuğu gün yüzüne çıkartılmaya çalışılmıştır. Bu kapsamda 7 araştırma yöntemleri kitabı içerik analizine tabi tutulmuş ve doktora tezini bitirmiş veya bitirme aşamasında olan 6 kişi ile de mülakat yapılmıştır. Kitaplardaki açıklamalar ve mülakatlar neticesinde ortaya çıkan boyutlar karşılaştırılarak teorik açıklamaların pratikte araştırmacıların yaptıklarına ışık tutmadığı noktalar tespit edilmiştir.
Anahtar kelimeler: Yöntembilim, Araştırma konusu belirleme, Araştırma süreci GİRİŞ
Bir doktora öğrencisinin doktora süreci boyunca sıklıkla maruz kaldığı soru ‘ne çalıştığı’ sorusudur. Aslında çoğu zaman neredeyse sürecin saha aşamasına kadar netleşmeyen konuyu daha ders aşamasındayken bilmek/belirlemek durumunda bırakılmak belki de doktoranın en karanlık yanını oluşturmaktadır. Türkiye’de doktora programlarındaki öğrencileri, konu belirleme sorununa ilişkin beklentileri açısından kabaca ikiye ayırmak mümkün görünmektedir. Bir grup öğrenci 5-6 yıl yoğunlaşacakları, kariyerlerini oluşturmada mihenk taşı olarak gördükleri tez konularını ders dönemi boyunca aldıkları derslerin ve yeterlilik aşamasında yaptıkları okumaların esin kaynağı oluşturacağını ya da entelektüel bir tartışmanın yapıldığı bir anda danışmanla birlikte bir konu geliştireceklerini ummaktadır. Bir grup öğrenci de danışmanlarının uzmanlık bilgisine ve deneyimsel edinimlerine güvenerek kendisine bir konu bahşedileceği beklentisine sahiptir. Ancak çoğu
1 Sakarya Üniversitesi, İşletme Fakültesi, umutc@sakarya.edu.tr
2 Sakarya Üniversitesi, İşletme Fakültesi, oguzhanozturk@sakarya.edu.tr
15
zaman her iki grup da beklentilerinin boşa çıktığını ve etraflarının giderek karanlık bir hal alarak, parlak bir konu belirlemenin imkansızlığına şahit olmaktadır. İşte o zaman geriye tek bir seçenek kalmaktadır, o da Minerva’nın3 kanatlarını açmasını beklemek!
Genellikle danışmanlar ve doktora programındaki akademikler öğrencileri, araştırma sürecini takip etmelerinde olduğu gibi konu belirleme sürecinde de araştırma yöntemleri üzerine yazılan kitaplara sevk etmektedir. Lakin hiç bir süreç, kitaplardaki gibi vuku bulmamaktadır. Özellikle de konu ve konuyu ele alma biçimi noktasında öğrencinin kurgusundan ziyade dış faktörlerin (danışman da olabilir jüri üyeleri de olabilir ve hatta enstitüler bile olabilir) etkisi ile başka bir kurgu kabul görmektedir.
YÖNTEM
Bu bölümde ilk olarak araştırma yöntemleri kitaplarında kurgu ve araştırma konusu belirleme aşamasının nasıl ele alındığı analiz edilmiştir. Daha sonra doktora tezini bitirmiş veya bitirme aşamasında olan 6 kişiyle yapılan mülakatlar neticesinde doktora konusu belirleme aşamasında önemli olduğu belirlenen boyutlar tartışılmıştır.
Araştırma Yöntemleri Kitaplarının İçerik Analizi
Bu kısımda hangi paradigma ile yazıldığına bakılmaksızın “Araştırma Yöntemleri”,
“Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri”, “Nicel” ve “Nitel Araştırma Yöntemleri”
başlıklarını taşıyan popüler araştırma yöntemleri kitaplarının basitçe kurgu ve konu belirleme aşamasını nasıl ele aldıkları ve araştırmacılara ne gibi önerilerde bulundukları içerik analizine tabi tutulmuştur.
Tablo 1: Kitaplar ve “Kurgu ve Araştırma Konusu (Problem) Belirleme Sürecine İlişkin” Dedikleri
X Önemli olan “neyin doğru olduğunu belirleyecek olan” “evrenin”
belirlenmesidir lakin bunun olabilmesi için önce konu belirlenmelidir.
Araştırma süreci üç aşamadan oluşmaktadır: Problemin tanımlanması, evrenin seçilmesi ve yöntemin belirlenmesi
3"Bir kuşağın yer aldığı tarihi deneyimin tamamıyla farkında olması oldukça güçtür. Bilgiyi simgeleyen Minerva baykuşu, ilk uçuşunu, alacakaranlık çökerken yapar. Yani bir çağın anlayışını üreten entelektüel çaba, çağ sonu yaklaşana kadar meyvesini vermez." Hegel kendisini “çağın gerisinde kalmış” şeklinde eleştirenlere “ herhangi bir felsefenin şimdi içinde bulunduğu dünyanın ötesine geçebileceğini sanmak bir bireyin kendi çağının ötesine sıçrayabileceğini sanmak denli aptalcadır; her birey kendi çağının çocuğudur.” diyerek cevap vermiştir.
