Araştırmacının Rolü

Nitel araştırmalarda araştırmacı veri toplama ve veri analizi için temel kaynaktır. Araştırmacı anlamlı bilgi edinebilmek için fırsatlar sağlayarak bulunduğu duruma tepki verir. Veriler; anketler veya bilgisayarlar yerine bu insan aracı (human instrument) ile sağlanır (Merriam, 1990a).

Fakat nitel araştırmalarda tam nesnelliğin başarılması mümkün olmamaktadır. Bu yüzden araştırmacı, nesnelliği zedeleyecek önlemleri almalıdır. Bunun için standart veri

toplama araçlarıyla çalışmak yararlı olabilir. Nitel araştırmalarda önemli olan araştırmacının konumunu ve tutumunu yani kendi rolünü açık biçimde belirlemesi ve sonuçlara ulaşma yöntemlerini ayrıntılı biçimde ortaya koyabilmesidir. (Yıldırım ve Şimşek, 1998).

Araştırmacı; öğretmen adaylarının ispat şemalarını ortaya çıkarırken, nesnelliği zedeleyecek önlemleri almak için; öncelikle birçok kaynakta yıllardır kullanılan, geçerliği ve güvenirliği kanıtlanmış olan Sowder ve Harel’ın (1998) sınıflandırmasını kullanmıştır. Veri toplama aşamasında nesnelliği korumak için öğretmen adaylarına yönlendirici olmayan sorular yönelttiği klinik görüşmelerin bir çeşidi olan görev temelli görüşmeler yapmıştır. Araştırmacı verileri deşifre ederek bulguları ortaya koyduktan sonra kendi yorumunu ortaya koymuş ve çalışmanın tartışma bölümünü oluşturmuştur.

Araştırmacı çalışmayı bizzat kendisi yürütmüştür. Görev Temelli Görüşme Soruları Formu ve İspatın Doğasına İlişkin Görüşme Formu, ilgili alanyazından yararlanılarak ve uzman görüşü alarak hazırlanmıştır. Araştırmacı hazırlamış olduğu Görev Temelli Görüşme Soruları Formu’nu öğretmen adaylarına görev temelli görüşmeler aracılığıyla yöneltmiştir. Bunun yanında öğretmen adaylarının ispatın doğasına ilişkin ispat şemalarını belirlemek için İspatın Doğasına İlişkin Görüşme Formu’nu klinik görüşmeler aracılığıyla yöneltmiştir. Öğretmen adayları araştırma boyunca araştırmacının görev yaptığı üniversitenin aynı bölümünde öğrenim görmüşlerdir. Bu anlamda araştırmacı öğretmen adaylarıyla aynı ortamda olmuştur. Bu durum araştırmacıya öğretmen adaylarıyla daha kolay iletişime geçebilme, istenildiği vakit daha ayrıntılı ve doğru bilgi alma, yanlış alınmış olan bilgiyi düzeltme şansı tanımıştır.

Araştırmacı ilgili konuyu daha önce vermiş olduğu seminer derslerinden itibaren çalışmaya başlamıştır. Alanyazını tanıdıkça ve ispat şemalarını Türkiye’de ve yurtdışında başka bir değişken olmadan deneysel olmayan bir yaklaşımla durum çalışması kullanarak belirleme yoluna giden çalışmaların nadir olmasını keşfettikten sonra öğretmen adaylarının ispat şemalarını ortaya çıkarmaya karar vermiştir. Bunun için ilgili alanyazından ispat şemaları örnekleri bulmaya çalışmış ve öğretmen adaylarının tepkilerini ilgili ispat şemalarına sınıflandırabilmek için bir anahtar hazırlamıştır. Pilot uygulamadan sonra öğretmen adaylarının hiçbirinin hiçbir cevabında analitik aksiyomatik ispat şeması saptayamadığı için ve analitik aksiyomatik ispat şeması ile analitik dönüştürülebilen ispat şeması arasındaki farkı daha net ortaya çıkarılabilmek için ispat uygulamalarında deneyimli olan kişilerle görüşmek gerektiğine karar vermiştir. Pamukkale Üniversitesi

Matematik Eğitimi yüksek lisans ve doktora programında öğrenim gören ve aynı zamanda araştırma görevlisi olan iki kişiye daha Görev Temelli Görüşme Formu’nu uygulamıştır. Bunun yanında araştırmacı ilgili alanyazındaki yeni kaynaklara ulaşmış, daha önce yapılmış olan tezlerden bilgi edinmiştir. Böylece uygulama öncesi bu iki şema arasındaki farkın daha net biçimde ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bu da araştırmacının ilgili konuyu daha yakından tanımasına ve anlamasına sebep olmuştur. Bu açıdan bakıldığında araştırmacının araştırmaya entegre olarak Merriam’ın (1990a) çalışmasında bahsedilen insan aracı (human instrument) görevini gördüğü söylenebilir.

Araştırmacı pilot uygulama sonrasında öğretmen adaylarının tepkilerini uygun ispat şemalarına yerleştirmek için içerik analizi yöntemini kullanmıştır. Öğretmen adaylarının tepkilerinin yazılı metinler halinde elinde bulunmasından dolayı araştırmacı öncelikle yazılı metinleri soru bazında okumuş fakat uygun sınıflandırmayı yapabilmek için öncelikle verilen cevapları belirli temalara ayırmak durumunda kalmıştır. Öncelikle içerik analizinde kodlamalar yaptıktan sonra bu kodlamaları ispat şemalarına götüren unsurlar altında ele alarak ispat şemaları altında sınıflandırmıştır. Araştırmacı daha sonra öğretmen adaylarıyla yaptığı yüz yüze görüşmeler sonrasında ispat şemalarının görüşme ortamında daha doğru ve güvenilir biçimde sınıflandırabileceği sonucuna varmıştır. Görüşmeler esnasında araştırmacı aklındaki soruları öğretmen adaylarına yöneltebilmiş ve anında cevap alabilmiştir. Bunun yanında öğretmen adayları bilemedikleri ya da o an cevap veremedikleri durumlarda tekrar başa dönerek araştırmacıyla beraber soruları tekrar değerlendirme şansına sahip olmuşlardır. Bu yüzden uygulamada İspat Soruları Formu’nu önceden dağıtıp cevapları yazılı halde almak yerine araştırmanın güvenirliğini yükseltmek amacıyla tüm uygulamanın görev temelli görüşmeler şeklinde yapılmasına karar verilmiştir. Böylelikle araştırmacı uygulama sırasında öğretmen adaylarıyla görüşerek onların ispat şemaları hakkında o anda tahminde bulunma şansı yakalamış, onlara ek sorular yöneltmiş ve analizlerde verilen tepkileri ispat şemaları altında daha doğru biçimde sınıflandırma şansı yakalamıştır. Araştırmacının bu kararının öğretmen adaylarının ispat şemalarının daha doğru biçimde ortaya çıkarılmasına ve dolayısıyla araştırmanın güvenirliğine katkıda bulunduğu düşünülmektedir.

Araştırmacı matematik eğitimi alanında aldığı yüksek lisans ve doktora eğitimi boyunca nitel araştırmaları konu alan derslere katılarak nitel araştırma yöntemleri ve uygulama alanları konusunda yöntemsel bilgi almış ve bu konuda yeterlik kazanmaya çalışmıştır. Bunun yanısıra bu doktora tezini hazırlama süreci içerisinde tez izleme

dönemlerinde, tez izleme jürisinde bulunan nitel araştırma konusunda bilgi ve deneyim sahibi öğretim elemanıyla yapılan fikir alışverişleri sayesinde tez sürecinin doğru biçimde yapılandırılmasına yönelik destek almıştır. Bu anlamda araştırmacının nitel araştırma yeterliğinin sağlandığı düşünülmektedir.

Bunun yanında araştırmacı bu tez çalışmasından önce çeşitli ulusal ve uluslararası kongrelerde nitel araştırma desenlerine sahip ve ispat konusunu içeren çalışmalar yaparak hem nitel araştırmalar konusunda hem de ispat konusunda deneyim sahibi olmuştur.