ARAÇ KİŞİNİN SINIRI AŞTIĞI HALLERDE DOLAYLI FAİLİN SORUMLULUĞU

TCK m. 27’de “sınırın aşılması” başlıklı maddeye göre “ceza sorumluluğunu kaldıran nedenlerde sınırın kast olmaksızın aşılması halinde, fiil taksirle işlendiğinde de cezalandırılıyorsa, taksirli suç için kanunda yazılı cezanın indirilerek” verileceği

581

ÖZGENÇ, Suça İştirakin, s. 247.

582 _{ÖZGENÇ, Suça İştirakin, s. 247.} 583 _{KOCA/ÜZÜLMEZ, s. 230} 584

133

belirtilmiştir. Böylece Ceza kanunu, ceza sorumluluğunu ortadan kaldıran nedenlere ilişkin sınırın aşılması halinde, sınırın aşılan kısmının taksirle işlenmesinde cezalandırılabilirliği çerçevesinde, sınırı aşan kişinin cezai sorumluğunun bulunduğunu ifade etmiştir.

Dolaylı failliğe ilişkin olarak, suçun işlenmesinde araç olarak kullanılan kişinin, suçun icra hareketlerini gerçekleştirirken, suçun arka planında yer alan kişinin istediğinden farklı bir suç işlemesi halinde ceza sorumluluğunun belirlenmesi önem arz etmektedir. Örneğin; A, B’ye kendisine ait olduğunu söylediği bir eşyayı C’den almasını ister. Ancak gerçekte eşya A’ya ait değildir. Bu doğrultuda ilgili eşyayı almak üzere C’nin yanına giden B, cebir kullanmak suretiyle bu eşyayı C’den alır.585

Bu örnekte yer aldığı üzere A, hırsızlık suçunun işlenmesinde B’yi araç olarak kullanmak suretiyle, hırsızlık suçundan dolaylı fail sıfatıyla sorumlu olacaktır. Ancak araç kişi olan B’nin, arka planda yer alan A’nın işlemeyi düşünmediği cebir suçu bakımından sorumluluğu, ancak ilgili suçun taksirle işlenebileceği öngörülmüşse söz konusu olacaktır.586

Dolayısıyla burada cebir suçuna ilişkin olarak suçun arka planında yer alan A’ya, bu suç niteliği itibariyle taksirle işlenemeyeceğinden, herhangi bir sorumluluk verilmeyecektir. Ayrıca burada suçun arka planında yer alan kişinin, suçun işlenmesine yönelik kastının, suçun işlenmesi dolayısıyla aşılan kısmını kapmadığı için, aşılan kısma ilişkin sorumluluk suçun arka planında yer alan kişiye yüklenmeyecektir.587 Burada suçun işlenmesinde araç olarak kullanılan kişinin, suçun arka planında yer alan kişinin kastını aşan bir şekilde suç işlemesi halinde, dolaylı faillik bakımından aranan araç kişi üzerindeki hâkimiyet şartı sağlanamayacağı için, aşan kısma ilişkin dolaylı faillik hükümlerinin uygulanmaması gerektiği ileri sürülebilir.

Bir diğer örnekte, akıl hastası olan A’nın eline bir balyoz veren B, A’dan C’nin arabasının camlarını kırmasını istemesine karşın, B, C’nin arabasının camlarını kırmak yerine C’ye saldırmak suretiyle C’yi öldürür.588

Burada bir akıl hastası olan B’yi mala zarar verme suçu bakımından araç olarak kullanan A, bu suç bakımından dolaylı fail olmak niyetiyle hareket etmiştir. Ancak A bu örnekte somut olarak işlenen suç olan

585

ÜZÜLMEZ, “Dolaylı Faillik”, s. 93.

586 _{ÜZÜLMEZ, “Dolaylı Faillik”, s. 93.} 587 _{ÜZÜLMEZ, “Dolaylı Faillik”, s. 93.} 588

134

kasten adam öldürme suçundan dolaylı fail sıfatıyla sorumlu tutulmayacaktır. Zira A somut olayda kasten öldürme suçu açısından kasten hareket etmediği gibi, bu suçun işlenmesine yönelik B’ye karşı bir yönlendirmede bulunmayıp, bu sebeple kasten öldürme suçunun işlenmesinde fiil üzerinde de hâkimiyet kuramadığı için işlenen suç bakımından dolaylı fail olmamıştır.589

Fakat burada TCK m. 27’de düzenlenen ve ceza sorumluluğunu kaldıran sebeplerde sınırın aşılmasında yer aldığı üzere, dolaylı faillik bakımından da benzer şekilde taksir sorumluluğu söz konusu olabilir. Diğer bir ifadeyle bu örnekte A’nın kasten öldürme suçu sebebiyle sorumluluğu, kasten hareket etmemiş olsa da taksir sorumluluğunun olup olmayacağına değinilmelidir. Burada eğer C’nin öldürülmesi dolayısıyla, bu suç kapsamında A’nın taksir derecesinde olsa da kendisine yüklenebilecek bir sorumluluk varsa, C’nin ölümü nedeniyle A’nın taksir sorumluluğu devam edecektir.590 Yine bu örnekte, araç kişi tarafından somut olayda gerçekleştirilmese de mala zarar verme suçu bakımından, araç kişinin hareketlerinin teşebbüs aşamasında kalması halinde, arka planda yer alan A’nın mala zarar verme suçuna teşebbüs nedeniyle cezai sorumluluğunun belirlenmesi gerekmektedir. Bu ihtimalde, olayda mala zarar verme suçu bakımından B’nin teşebbüs aşamasında kalan hareketi söz konusu ise, suçun arka planında yer alan A’nın bu suç sebebiyle dolaylı fail olarak sorumluluğu söz konusu olacaktır.591

Suçun işlenmesinde araç olarak kullanılan kişinin, sınırı aşmasına ilişkin olarak şöyle bir örnek verilebilir. Örneğin; bir bilgisayar yazılım uzmanı olan A, B tarafından cebir kullanılmak suretiyle bir kamu kurumunun web sitesine yasal olmayan yollarla girmiştir. B, bu kamu kurumunun web sitesinde yer alan gizli bilgileri elde etmek niyetiyle hareket etmektedir. B tarafından istenen bilgileri temin eden A, B’nin iradesi dışında aynı zamanda ilgili web sitesinde yer alan bilgileri silmiştir. Bu örnekte yer aldığı üzere B, TCK m. 243’te düzenlenen “bilişim sistemine girme” suçu dolayısıyla dolaylı fail olarak sorumludur. Bu suç A’ya cebir uygulanarak işlendiği için, A bu suçta araç konumuna indirgendiğinden, A’nın bu suç dolayısıyla TCK m. 37’ye göre cezai sorumluluğunu yoktur. Ancak B’nin kastı kapsamında yer almayan fakat A tarafından işlenen ve TCK m. 244/2’de düzenlenen bilişim sistemindeki verileri yok etme suçu

589 _{EKİCİ-ŞAHİN, “Dolaylı Failliğe İlişkin Bazı Sorunlar”, s. 14.} 590 _{EKİCİ-ŞAHİN, “Dolaylı Failliğe İlişkin Bazı Sorunlar”, s. 14.} 591

135

bakımından, A dolaylı fail olarak sorumlu olmayacaktır. Zira bu suç bakımından A, B’nin icra hareketlerini gerçekleştirdiği fiil üzerinde hâkimiyet kurmamıştır. Bu sebeple A tarafından işlenen ikinci suçtan, B’nin ancak taksir derecesinde kendisine atfedilebilecek bir sorumluluk varsa, yalnızca bu taksir sorumluluğu B’ye yüklenebilecektir. Bu doğrultuda kural olarak dolaylı fail kastı çerçevesinde ve araç kişi üzerinde hâkimiyet kurduğu suç sebebiyle sorumlu olacak, araç kişinin bu sınırı aşması halinde, bu aşılan kısım ancak kendisine yüklenilebildiği ölçüde dolaylı fail bu aşılan kısımdan sorumlu olacaktır.592

Suçun işlenmesinde araç olarak kullanılan kişinin, dolaylı failin hâkimiyeti dışında suçun işlenmesinde sınırı aşmasında, yukarıda örneklendirildiği gibi araç kişi kasten hareket edebileceği gibi, araç kişi tarafından taksirli olarak da sınırın aşılması söz konusu olabilir. Diğer bir ifadeyle dolaylı failin araç kişi üzerinde hâkimiyet kurarak araç kişinin işlemesini istediği suçun ötesinde, araç kişi ayrıca taksirle başka bir suça sebebiyet vermiş olabilir. Bu durumda kural olarak taksirli suçlara iştirak mümkün olmayacağı için, gerçekleşen taksirli suç sebebiyle dolaylı failin sorumluluğu söz konusu olmayacaktır.593

Taksirli suçlar ve dolaylı faillik ilişkisi, aşağıda ayrıca incelenecektir.594

10. YETKİLİ MERCİİ TARAFINDAN VERİLEN KONUSU SUÇ TEŞKİL