ARAÇ KİŞİNİN FİİLİNİN HUKUKA UYGUN OLMASI HALİNDE DOLAYL

Suçun işlenmesinde araç olarak kullanılan kişinin eyleminin hukuka uygun olması durumunda da dolaylı faillik ilişkisi ortaya çıkabilir. Ancak burada işlenen fiil araç kişi bakımından hukuka uygun olsa da arka planda yer alan kişi bakımından hukuka aykırı olmaya devam etmektedir.491

Bu halde araç olarak kullanılan kişi, işlenen suç tipindeki objektif ve sübjektif unsurları gerçekleştirmiş olmakla birlikte hareketi hukuka uygundur, ancak arka plandaki kişinin hareketi hukuka uygun değildir.

Doktrinde suçun arka planında yer alan kişinin dolaylı fail olarak sorumlu olabilmesi için, araç olarak kullanılan kişinin hareketinin hukuka aykırı aykırı olması

488 _{ÖZGENÇ, Suça İştirakin, s. 232.} 489

CRAMER, Peter/HEİNE, Günter, in; Schönke/Schröder Strafgesetzbuch Kommentar, 26. Auflage, München, 2001, s. 500; ÖZGENÇ, Suça İştirakin, s. 232-233.

490 _{ROXİN, s. 41; ÖZGENÇ, Suça İştirakin, s. 233.} 491

110

gerektiği savunulmuştur.492

Bu görüşe göre eğer araç olarak kullanılan kişinin eylemi hukuka uygunsa arka planda yer alan kişinin eylemi de hukuka uygun olacaktır. Ancak doktrindeki hâkim görüşe göre, araç olarak kullanılan kişinin hareketi hukuka uygunsa, arka planda yer alan kişi dolaylı fail olabilir, fakat burada arka planda yer alan kişinin işlenen fiil üzerinde hâkimiyeti bulunmalı, aynı zamanda arka planda yer alan kişi bakımından işlenen fiilinin hukuka aykırılığı devam etmelidir.493

Bu şekilde dolaylı failliğin ortaya çıkması, araç kişinin işlenen fiil bakımından bir hukuka uygunluk sebebinin varlığı konusunda aldatılması veya araç kişinin bir hukuka uygunluk sebebinin varlığı konusunda yanıltılması şeklinde ortaya çıkabilir.494

Örneğin; TCK m. 276/4’e göre, iftira suçu bakımından işlemediğini bildiği halde bir kimsenin yetkili makamlara ihbar veya şikâyette bulunarak, mağdurun bu fiil nedeniyle gözaltına alınmasına veya tutuklanmasına neden olan kişi, kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu bakımından dolaylı fail olarak sorumlu tutulur. Burada kişinin gözaltına alınmasına neden olan savcı ve tutuklanmasına karar veren hâkim, TCK m. 24 uyarınca kanun hükmünü yerine getirdiklerinden dolayı, yapmış oldukları eylemler hukuka uygundur. Fakat ihbar veya şikâyette bulunmak suretiyle, kişi hürriyetinden yoksun kılma suçunda, hâkim ve savcıyı araç olarak kullanan arka plandaki kişi, bu suç bakımından dolaylı fail olarak sorumlu olacaktır.495

Bu suç bakımından arka planda yer alan kişinin dolaylı fail olarak sorumlu olmasının nedeni, somut olay bakımından ağır basan bir bilgiye sahip olması, aynı zamanda bu doğrultuda suçun işlenmesinde araç olarak kullanılan kişiyi aldatmak suretiyle bu kişiyi kendi amaçları doğrultusunda kullanmasıdır.496

Başka bir örnekte A, gerçek olmadığı halde C’nin kendisine saldıracağını söyleyerek B’yi yanıltır. Bu şekilde C’nin kendisine saldıracağını varsayan B, meşru müdafaada bulunmak amacıyla C’ye saldırır.497

Bu olay bakımından A, dolaylı fail olarak sorumlu olacaktır. Zira olayda bir hukuka

492

ÖZGENÇ, Suça İştirakin, s. 210.

493 _{ÖZGENÇ, Suça İştirakin, s. 210-211.} 494 _{ÜZÜLMEZ. “Dolaylı Faillik”, s, 89.}

495 _{SINAR, “Türk Ceza Hukukunda Dolaylı Faillik”, s. 67; EKİCİ-ŞAHİN, “Dolaylı Failliğin Ortaya}

Çıkış Biçimleri”, s. 77.

496 _{EKİCİ-ŞAHİN, “Dolaylı Failliğin Ortaya Çıkış Biçimleri”, s. 77; KÜHL, Kristian, Strafrecht}

Allgemeiner Teil, 6. Auflage, München, 2008, s. 665.

497

111

uygunluk nedeni olsa da fiili hukuka uygun hale getirecek olan sebep gerçek olmayıp, suçun işlenmesinde araç olarak kullanılan kişi bu sebep bakımından yanıltılmıştır.498

Yine örneğin; A, arkadaşı B’ye kurusıkı silahla şaka yapmayı planlamaktadır. Bu durumu bilen C, B’nin yanına giderek A’nın silahlı olduğunu, kendisini öldürmeye geleceğini söyleyerek B’yi yanıltır. Bunun üzerine yanına gerçek silah alan B, A’nın kendisine kurusıkı silahla ateş açması üzerine, A’yı elindeki gerçek silahla vurarak öldürmüştür. Burada görüleceği üzere B, meşru müdafaa amacıyla hareket etmiştir. Diğer bir ifadeyle B, A tarafından kendisine karşı yönelen saldırıyı bertaraf etmek üzere fiili işlemiştir. Dolayısıyla TCK m. 25 uyarınca B’nin cezai sorumluluğu bulunmayıp, işlemiş olduğu eylem hukuka uygundur. Ancak arka planda yer alan C, somut olay bakımından ağır basan bir bilgiye sahip olması, yani silahın gerçek olmadığını bilmesi, bu nedenle B’yi yanılmak suretiyle onu meşru müdafaa haline sokması dolayısıyla, gerçekleşen suç bakımından dolaylı fail olarak sorumlu olacaktır.

TCK m. 128’e göre “yargı mercileri veya idari makamlar nezdinde yapılan yazılı veya sözlü başvuru, iddia ve savunmalar kapsamında, kişilerle ilgili olarak somut isnatlarda ya da olumsuz değerlendirmelerde bulunulması halinde” ceza verilmeyecektir. Bu madde bakımından da dolaylı faillik söz konusu olabilir. Örneğin; bir davada sanığa hakaret etmek isteyen arka plandaki kişi, katılan sıfatını taşıyan araç kişiye sanığın kaçak olduğunu söyletmesi durumunda, arka planda yer alan kişi dolaylı fail sıfatıyla sorumlu olacaktır. Bu madde hükmüne göre iddia dokunulmazlığından yararlanan araç kişinin cezai sorumluluğu olmamasına karşın arka planda yer alan kişi, hakaret suçu bakımından dolaylı fail olarak sorumlu olacaktır.499

Zira bu örnek bakımından katılanın eylemi hukuka uygun olmasına rağmen, arka planda yer alan kişi hukuka uygun hareket etmediğinden, bu kişi hakaret suçu bakımından dolaylı fail sıfatıyla sorumludur.

498 _{ÜZÜLMEZ, “Dolaylı Faillik”, s. 89.} 499

112