Ġtirazların Ġncelenmesi Usulü

Kanun yollarında en hayati aĢamalardan biri de yapılan itirazın incelenmesinde nelere dikkat edileceğidir. Bu husus 298 sayılı Kanun‟da hüküm altına alınmıĢtır.

298 sayılı Kanun‟un 113. maddesi bu konuyu düzenlemiĢtir. Buna göre, bir seçim kurulun kararını itiraz yolu ile inceleyen üst seçim kurulu, itirazı kabul ettiği takdirde, yapılması gereken iĢlem hakkında da karar verecektir. Yukarıda da ifade ettiğimiz gibi, seçim kurulları tam sayı ile toplanırken, kurullar kararlarını salt çoğunlukla vereceklerdir. Yüksek Seçim Kurulu, ise seçimin sonunda verilecek tutanaklara karĢı yapılan itirazların incelenmesinde, tam sayısı ile toplanırken, diğer hususlarda mürettep adedinin çoğunluğu ile toplanacaktır. Ancak her iki halde de YSK salt çoğunlukla karar verecektir. Kanun gerek alt seçim kurullarının gerekse Yüksek Seçim Kurulu‟nun karar aĢamasında oyların eĢitliği sonucu çıkarsa kurul baĢkanına özel bir önem atfederek, baĢkanın katıldığı tarafın tercih edileceğini hükme bağlamıĢtır450

.

Her kanun yolunda olduğu gibi itirazı inceleyecek merciin de, itirazın esasına girmeden evvel bir ön inceleme yaparak, itirazın yapılmasındaki Ģekli Ģartların olup olmadığına veya yerine getirilip getirilmediğine bakması gerekecektir. Bu Ģekli Ģartların itiraz sürecinde var olduğuna kanaat getirmez ise itirazı esasa girmeden reddedecektir. Ġtirazda esasa girmeden ön inceleme yapan üst kurul Ģu hususlara bakar. Bunlar; itirazın doğru mercie yapılıp yapılmadığı, itiraza konu kararın kesin olup olmadığı, itirazın süresinde olup olmadığı, itirazı yapan kiĢinin itiraza yetkili olup olmadığı, itiraz edenin kimliğini kanıtlayıp itiraza konu olayla ilgili delil ve

450 _{Ġspanya‟da da seçim kanunlarında benzer bir düzenleme yapılarak, ilgili seçim kurullarında karar} alma sürecinde oyların eĢitliği halinde baĢkanın oyunun belirleyici olacağı hükme bağlanmıĢtır, ERGÜN, s. 584; aynı Ģekilde Fransa‟da da Anayasa Konseyi‟nin baĢkanın oyuna benzer durumlarda üstünlük verilmiĢtir, ÜLGEN, s. 776.

gerekçe gösterip göstermediğidir. Ön incelemede ele alınan konuları Ģimdi daha yakından inceleyelim.

a) Merci Yönünden Ġnceleme

Ġtiraz mercileri 298 sayılı Kanun‟un 111. maddesinde düzenlenmiĢtir. Maddeye göre, “Bu kanunda, kurulların kesin olduğu yazılı bulunmayan kararlarına karĢı, her kurulun bağlı olduğu üst kurul, itiraz merciidir. Yüksek Seçim Kurulunun resen veya itiraz üzerine vereceği kararlar kesindir”451

denilmek suretiyle, itirazda hiyerarĢik sıralamaya göre mercii tayin edilmesi gerektiği belirtilmiĢ bulunmaktadır. Bu kapsamda üst kurul; sandık kurulu için ilçe seçim kurulu, ilçe seçim kurulu için il seçim kurulu, il seçim kurulu için de Yüksek Seçim Kurulu‟dur. Bu sıra izlenmeden yapılan itirazlar reddedilir452_{. Ancak bu durumun istisnası olağanüstü itirazdır.} Olağanüstü itirazlarda doğrudan doğruya Yüksek Seçim Kurulu'na veya il seçim kuruluna baĢvurulabilir. ġunu da belirtelim ki; YSK alt kurullarca kesin olarak verilen kararlara karĢı yapılan itirazlarda, tam kanunsuzluk hali ve olağanüstü itiraz durumu olmaması durumunda itirazı kesinlik nedeniyle reddetmektedir453

.

YSK, “... Evrakın üst kurula gönderilmesi yolunda bir karar verilmemesi seçim iĢlerinin niteliğinden doğmakta ve bu husus seçim hukukunun baĢlıca ilkelerinden birini teĢkil etmektedir. Alt seçim kurullarınca itiraz evrakının üst seçim kuruluna resen gönderilmesi olanağı bulunmaması itibariyle Kurulumuza bu Ģekilde intikal ettirilen bu itiraz evrakı inceleme yapılması mümkün değildir. O halde bu hususta herhangi bir karar verilmesine yer olmadığına karar verilmelidir”454

içtihadında bulunmuĢtur.

b) Ġtirazcının Yetkisi Yönünden Ġnceleme

298 sayılı Kanun‟un 112. maddesinin 2. fıkrasına göre, itirazcının kimliğini ispat etme zorunluluğu bulunmaktadır. Bu kapsamda itiraz edenin olağan itirazda

451 _{YSK, köy ve mahalle seçimlerine iliĢkin itiraz üzerine il seçim kurulunca verilen kararların kesin} olduğundan, tam kanunsuzluk hali dıĢında YSK‟ya baĢvurulamayacağına karar vermiĢtir, YSK, 1991/150- 90, PARLAR- HATĠPOĞLU, s. 360.

452

YSK, 2002/876, PARLAR- HATĠPOĞLU, s. 336. 453 _{YSK, 2004/2161, ÜNLÜ- ERBĠL, s. 1079- 1081.} 454 _{YSK, 1978/746, YSKK- 1978, s. 69.}

298 sayılı Kanun‟un 110. maddesinde gösterilen kiĢilerden olduğunu, olağanüstü itirazda ise 298 sayılı Kanun‟un 130. maddesinin 2. fıkrasında itiraza yetkili kiĢilerden olduğunu kanıtlaması gerekmektedir. Konuyla ilgili kararında YSK, “Tel dilekçe ile yapılan baĢvurularda ise, kimliğin ve delillerin belgelendirilmesi, o yerin, seçim kurullarına baĢvurularak, kimlik ispat edildikten, deliller gösterildikten sonra, gideri kendisine ait olmak üzere, seçim kurulu baĢkanlığınca, Yüksek Seçim Kurulu‟na tel çekilmesi yoluyla gerçekleĢebilir”455

hükmüyle tel dilekçelerde kimlik tespiti hususuna açıklık getirilmiĢtir.

YSK, itiraz etmeye yetkili olan kiĢilerin itiraz dilekçelerine kimliklerini ispata yarar belge eklemedikleri için dilekçelerini iptal etmiĢtir456_{. YSK bir baĢka kararında} ise genel seçimlerde köy muhtarı tarafından yapılan itiraza, itiraz etme hakkına sahip olmadığı gerekçesiyle reddetmiĢtir457

.

c) Delil ve Gerekçe Yönünden Ġnceleme

298 sayılı Kanun‟un 112. maddesinin 2. fıkrasında, delil ve gerekçe gösteremeyenlerin itirazlarının incelenemeyeceği belirtilerek, itirazcının delil ve gerekçe göstermesini zorunlu kılmıĢtır. Kanun bazı özel itirazlarda delillendirilmesi gereken itiraz gerekçesini kendisi açıkça ifade etmiĢtir. Bu kapsamda adaylığa itirazı düzenleyen 298 sayılı Kanun‟un 125. maddesinde ilgili adaya itiraz edenlerin “adaylık Ģart veya vasıflarına haiz olmamaları sebebine dayanılarak” itiraz edilebileceği hüküm altına alınmıĢtır. Yine 298 sayılı Kanun‟un 130. maddesinde il seçim kurulunun kararına itiraz edecek kiĢilerin “seçilme yeterliğine veya kendilerine tutanak verilenlerin, seçilmediğine veya seçimin sonucuna tesir edecek olaylara karĢı” ve “seçimin neticesine müessir olaylar ve haller sebebiyle” itiraz edebileceğini ifade ederek, delillendirilmesi gereken gerekçeler ortaya konulmuĢtur.

Ġtirazcı delillerini bir defada sunmak zorundadır. Bu nedenle itiraz ettikten sonra yeni delil daha sonra ileri süremez458. Bu kapsamda ilçe ve il seçim kurullarının belge ve delilsizlikten reddettiği hususlara iliĢkin belge ve delillerin

455

YSK, 1963/140, YSKK- Kasım 1962- ġubat 1964, s. 88- 89. 456 _{YSK, 1999/719- 454, PARLAR- HATĠPOĞLU, s. 346.} 457 _{YSK, 2002/888, PARLAR- HATĠPOĞLU, s. 340.} 458 _{YSK, 2004/2338, PARLAR- HATĠPOĞLU, s. 338.}

sonradan Yüksek Seçim Kurulu‟na yapılan itirazda ibrazı halinde bunlar nazara alınmaz459

.

YSK‟ya göre seçim kanunları, kanıtları araĢtırmak ve toplamakla seçim kurullarını görevlendirmemiĢ, itiraz edeni delil ve gerekçe göstermekle yükümlü tutmuĢtur460

. Ayrıca; “… seçimle ilgili yasalar kamu düzenini ilgilendirdiği için bu yasalara göre tespit edilecek bir durumun delilini teĢkil eden belge ve yazıların da resmi olması gerekir. Bu sebeple, bir partinin iç yazıĢmalarına ait kağıtlar seçim iĢlerinde resmi kayıtlara göre belli edilecek bir durumun tespitinde delil teĢkil etmez”461

.

d) Süre Yönünden Ġnceleme

298 sayılı Kanun itirazlar için, baĢvuru ve karar süresi olmak üzere iki tür itiraz süresi düzenlemiĢtir. Seçim iĢlerinde konulan sürelerin genelde kısa süreler olduğu görülmektedir. Seçim itiraz kanun yolunda kısa süre konulmasıyla amaçlanan, seçim sürecini sürüncemede bırakmayarak, bir an önce seçilenlerin belirlenmesi suretiyle toplumsal barıĢın ve yöneticilerin meĢruiyetinin zamanında sağlanmasıdır. Bu kapsamda seçim kurullarına karar vermeleri için belirli bir süre öngörülmesiyle amaçlanan, hızlı karar verilmesini sağlamaktır. Ancak Ģunu da belirtelim ki seçim kurullarının söz konusu süreleri aĢmaları durumunda kararlarının yokluk yaptırımına tabi olduğu iddia edilemez462_{. Ġtirazcılar için öngörülen süreler ise itiraz hakkını} düĢürücü nitelikte kabul edildiği için sürenin geçirilmesi halinde itiraz esastan incelenmeyerek, süre yönünden reddedilecektir.

298 sayılı Kanun‟da, olağan itirazda yukarıda “olağan itiraz süreleri” baĢlığı altında ifade edildiği gibi, itirazın türüne göre farklı farklı sürelerin öngörüldüğü görülmektedir. Olağanüstü itiraz ise 298 sayılı Kanun‟un 130. maddesinde düzenlenmiĢ ve itiraz süresi 7 gün olarak belirlenmiĢtir. Olağanüstü itirazın, tutanağın düzenlenmesinden sonra 7 gün içinde yapılması gerekir. Ancak tutanağın

459 _{YSK, 2002/901, PARLAR- HATĠPOĞLU, s. 339- 340.} 460

YSK, 2002/876, PARLAR- HATĠPOĞLU, s. 336. 461 _{YSK, 1968/106, YSKK- 1968, s. 47- 51.}

düzenlenmesinden önce yapılan itiraz, süresinden önce yapılmıĢ bir itiraz olarak değerlendirilmez.

e) Hukuki Yarar Yönünden Ġnceleme

Her kanun yolunda olduğu gibi itiraz yoluna baĢvuranlarında hukuki yararı olması gerekir. YSK‟ya göre de, itiraz yetkisi belli hukuki yararları korumak için tanınmıĢtır463_{. Bu sebeple YSK bir kararında, seçimi kazanmıĢ birinin itirazını haklı} gösterecek hukuki bir yarar olmadığını ileri sürerek itirazını reddetmiĢtir464

.