Ġtiraz Konuları

a) Sandık Kurullarının ĠĢlemlerine ve Kararlarına ĠliĢkin Ġtirazlar

298 sayılı Kanun‟un 08.04.2010 tarih ve 5980 sayılı Kanun‟la değiĢik 128. maddesine göre, sandık kurullarının kararlarına, oyların sayım ve dökümü ile tutanakların düzenlenmesine iliĢkin iĢ ve iĢlemlerine karĢı, ilçe seçim kuruluna itiraz edilebilir. Ayrıca Ģunu da belirtelim ki, sandık baĢı iĢ ve iĢlemlerine karĢı, ilçe seçim kuruluna itiraz edilebilmesi için, önce sandık kuruluna Ģikâyet veya itirazda bulunulmuĢ olması Ģart değildir.

Bu itirazlar, sandık sonuç tutanağının düzenlenip imzalanmasına kadar sözle veya yazıyla, sandık kurulları vasıtasıyla yapılabileceği gibi, oy verme gününden sonraki salı günü saat 15.00'e kadar doğrudan ilçe seçim kurullarına yazılı olarak da yapılabilir.

YSK‟ya göre süresinde yapılmayan itirazlar ilçe seçim kurulunca reddedilmelidir441. Ayrıca 298 sayılı Kanun‟un “Oy verme yetkisi” baĢlıklı 86. maddesi, “Kimliğin tespiti” baĢlıklı 87. maddesi ve “Oy vermeden önceki iĢler” baĢlıklı 91. maddesinde öngörülen sandık baĢı iĢ ve iĢlemlerinin bir üst kurulca incelenmesine yasaca olanak olmadığını da belirtelim442.

b) Ġlçe Seçim Kurullarının ĠĢlemlerine ve Kararlarına ĠliĢkin Ġtirazlar 298 sayılı Kanun pek çok yerde ilçe seçim kurulunun iĢlemlerine ve kararlarına karĢı itiraz usulü öngörmüĢtür. Bunlardan birisi de 298 sayılı Kanun‟un 119. maddesinde belirtilen, sandık kurulunun teĢkiline dair yapılan Ģikayetin ilçe seçim kurulu veya baĢkanınca reddedilmesi halinde, bu kararlara karĢı, bildirilmesinden veya tebliğinden itibaren iki gün içinde il seçim kuruluna itiraz olunabileceği düzenlemesidir. Ayrıca aynı maddeyle, Ģikayetin yapılmamıĢ olmasının sandık kurulunun teĢekkülüne karĢı itiraza engel olmadığı, ancak, bu itirazın teĢekkülünden itibaren iki gün içinde il seçim kuruluna yapılması gerektiği ifade edilmiĢtir.

Yine 298 sayılı Kanun‟un 120. maddesine göre de, ilçe seçim kurulu teĢkili iĢlemlerine karĢı, il seçim kurullarına bunların teĢekkülünden itibaren en geç iki gün içinde itiraz edilebileceği düzenlenmiĢtir. Ġl seçim kurullarının, itiraz üzerine verdiği kararlar kesindir. Bir baĢka hususta, yukarıda da belirttiğimiz üzere, muhtarlık bölgesi askı listelerine itirazın ilçe seçim kurulu baĢkanına yapılmasıdır. Bu itirazlar üzerine kurul baĢkanı kesin olarak karar verir.

Sandık bölgesi askı listelerine itiraz ise kurul baĢkanına değil ilçe seçim kuruluna yapılır. Bu itiraz, ilçe seçim kurulu tarafından incelenir ve alınan karar itiraz edene ve il seçim kurulu baĢkanlığına bildirilir. Bu karara karĢı da, il seçim kuruluna itiraz edilebilir. Artık konuyla ilgili kesin kararı il seçim kurulu verecektir (298, m. 123).

Her ne kadar muhtarlık bölgesi askı listesi hakkında ilçe seçim kurulu baĢkanı, sandık bölgesi askı listesinde ise il seçim kurulu kesin olarak karar verecekleri 298 sayılı Kanun‟un 122 ve 123. maddelerinde öngörülmüĢ ise de, siyasi partilerin genel

441 _{YSK, 1990/65, PARLAR- HATĠPOĞLU, s. 207- 208.} 442 _{YSK, 1991/112, YSKK- 1991- 1992, s. 68- 70.}

merkez yetkilileri ile Seçmen Kütüğü Genel Müdürü, 122 ve 123. maddelerde yazılı Ģikayet ve itirazlar üzerine verilen kesin kararların bir kez de Yüksek Seçim Kurulu‟nda tetkik edilip karara bağlanmasını isteyebilirler.

298 sayılı Kanun‟un “Ġlçe seçim kurullarının veya baĢkanlarının Ģikayet üzerine verecekleri kararlarla sair kararlarına ve ilçe birleĢtirme tutanaklarına itiraz” baĢlıklı 129. maddesine göre de, ilçe seçim kurullarının veya baĢkanlarının, kendi iĢlemleri aleyhine vaki Ģikayet üzerine verdikleri kararlar ile sair kararları aleyhine, en geç ilçe birleĢtirme tutanağının düzenlenmesine kadar; ilçe birleĢtirme tutanağının düzenlenmesi ve buna ait iĢlerle neticelerine karĢı bu tutanağın düzenlenmesini takip eden gün saat on yediye kadar, doğrudan doğruya veya ilçe seçim kurulları eli ile il seçim kurullarına da itiraz edilebilir.

c) Ġl Seçim Kurullarının ĠĢlemlerine ve Kararlarına ĠliĢkin Ġtirazlar

298 sayılı Kanun çok yerde il seçim kurulunun iĢlemlerine ve kararlarına karĢı itiraz usulünü öngörmüĢtür. 298 sayılı Kanun‟un 121. maddesine göre de, “Ġl seçim kurullarının teĢekkülüne karĢı kurulun teĢkilinden itibaren en geç üç gün içinde, Yüksek Seçim Kuruluna itiraz olunabilir” düzenlemesi yapılmıĢtır.

298 sayılı Kanun‟un 130. maddesinin 1. fıkrasına göre, il seçim kurullarının kararlarına ve iĢlemlerine karĢı Ģu Ģekilde itiraz olunabilir: Ġl seçim kurullarıyla baĢkanlarının kendi iĢlemleri aleyhine vaki Ģikayetlerin reddine dair verdikleri kararlara, bu kurulların teĢekkülüne ait kararlara, oy verme günü iĢlemlerine ait kararlara, yine sair kararlar aleyhine itiraz edilebilir. Ayrıca oyların dökümüne, sayımına, oyların seçilenlere göre ayrılmasına yönelik il birleĢtirme tutanağına ve seçilme yeterliğine veya kendilerine tutanak verilenlerin, seçilmediğine veya seçimin sonucuna tesir edecek olaylara karĢı da itiraz edilebilir. Bu itirazların il seçim kurulları vasıtasıyla üst mercii olan Yüksek Seçim Kurulu‟na yazılı olarak yapılması gerekir.

Siyasi partilerin il baĢkanlarıyla genel merkezleri veya bağımsız aday tarafından tutanağın düzenlenmesinden sonra (7) gün içinde seçimin neticesine müessir olaylar ve haller sebebiyle yapılan itirazlar, seçimin sonucu hakkında kesin karar vermek yetkisine sahip olan kurullarca, seçimin neticesine müessir görüldüğü takdirde, alt kademelerce verilen kararların kesin veya kesinleĢmiĢ olması veya

kurullara derece derece ve müddeti içinde müracaat edilmemiĢ olması, bu itirazın incelenmesine ve reddine sebep teĢkil etmez443_{. Bu itiraz aĢağıda da göreceğimiz gibi} olağanüstü itirazdır.

d) Adaylığa ĠliĢkin Ġtirazlar

Adaylığa itiraz 298 sayılı Kanun‟un 125. maddesinde düzenlenmiĢtir. Buna göre, özel kanunlarda aykırı bir hüküm bulunmadığı takdirde, adaylıklarını koyanlara özel kanunlar gereğince yapılacak ilandan itibaren iki gün içinde 298 sayılı Kanun‟un 110. maddesinde gösterilenler tarafından adaylık Ģart veya vasıflarını haiz olmamaları sebebine dayanılarak itiraz edilebilir. Bu itirazlar, seçimin özelliğine göre kanunen seçimi idare ile görevli seçim kurullarına yapılır ve bu kurulun kararına karĢı kesin karar verme yetkisini haiz üst seçim kuruluna da itiraz olunabilir. Ġtirazın yazıyla yapılması ve itiraz dilekçesine itiraz sebeplerini gösteren belgelerin eklenmesi Ģarttır.

298 sayılı Kanun‟un 126. maddesine göre de, adaylıklar özel kanunlarında gösterilen süreler içinde kesinleĢeceği ve kesin karar vermeye yetkili üst kurulların, adaylıkların kesinleĢmesi tarihinden önce itirazları karara bağlayacağı, düzenlenmiĢtir.

298 sayılı Kanun‟un 130. maddesinin 4. fıkrasında sayılan istisnai haller dıĢında adaylığın kesinleĢmesinden sonra adaylara itiraz olunamaz. Bu fıkraya göre, adaylığın kesinleĢmesinden sonra, adayın Türk olmadığına, yaĢının kanunda gösterilenden küçük olduğuna, okur - yazar olmadığı veya seçilme yeterliğini kaybettiren bir mahkumiyeti bulunduğuna iliĢkin iddialar dıĢındaki nedenlerle adaylara itiraz olunamaz. Bu durum olağanüstü itirazlar için de geçerlidir. Bu istisnai durumları Yüksek Seçim Kurulu “tam kanunsuzluk” olarak nitelendirerek herhangi bir süreye bağlı kalmadan inceleyip denetlemektedir. Nitekim Kurul, okur- yazar olmadığı seçildikten sonra tespit edilen bir muhtarın tutanağını, kesinleĢmiĢ ve itiraz süresi geçmiĢ olmasına rağmen iptal etmiĢtir444

.

443 _{YSK, 2002‟de vermiĢ olduğu bir kararında, “… avukat olmayan kiĢilerce baĢkalarının adına} itirazda bulunulamayacağından seçim hukuku yönünden yapılacak bir iĢlem yoktur” ifadesini kullanmıĢtır, YSK, 2002 /67, PARLAR- HATĠPOĞLU, s. 328- 329.