166 Halılarda Kullanılan Düğüm Çeşitleri
ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN HIZLI HAZIR YİYECEK TÜKETİM ALIŞKANLIKLARININ SAPTANMASI: KONYA İLİ ÖRNEĞİ
Ebru BAYRAK1, Muhammet Ali CEBİRBAY2 Öz
Değişen yaşam koşulları ile birlikte değişen besin tüketim alışkanlıkları, genç nüfusta da kendisini göstermektedir. Özellikle genç tüketicilerin hızlı hazır yiyeceklere, giderek daha fazla yöneldiği dikkati çekmektedir. Bu yiyeceklerin özellikleri, fiyatı, sağlıklı olup olmadığı gibi konular talebi etkilerken; arkadaş ve aile çevresi, imaj, ortam koşulları, sosyalleşme gibi unsurlar da gençlerin hazır yiyeceklere yönelmesine neden olabilmektedir. Bu araştırma, üniversite öğrencilerinin hızlı hazır yiyecek tüketim alışkanlıklarını saptamak amacıyla planlanıp yürütülmüştür. Çalışmaya 2018-2019 öğretim yılı içerisinde Konya’da yaşayan 222’si kız ve 178’si erkek olmak üzere toplam 400 üniversite öğrencisi dahil edilmiştir. Öğrencilerin hızlı hazır yiyecek tüketim alışkanlıkları yüz yüze görüşme yöntemi ile anket uygulanarak saptanmıştır. Çalışmaya katılan öğrencilerin yaş ortalaması 21.6±2.2 yıldır. Katılımcıların %49.3’ü aileleri ile beraber, %27,3’ü öğrenci evinde, %14,5’i öğrenci yurdunda ikamet etmektedir. Öğrencilerin %27.5’i sağlıklı beslendiklerini düşünürken, %91,8’i ise hızlı hazır yemek tükettiğini belirtmişlerdir. Araştırma sonucunda öğrencilerin en çok haftada 2-3 kez ve öğle yemeğinde bu yemekleri tükettiği saptanmıştır. Katılımcılar tarafından en çok tüketilen hızlı hazır yiyeceğin hamburger olduğu belirlenmiştir. Sonuç olarak, üniversite öğrencilerinin hızlı hazır yiyecek tüketimi oldukça yüksek bulunmuştur. Üniversite öğrencilerinin sağlıklı beslenme konusunda eğitimi ve bilinçlendirilmesi açısından faydalı olacaktır.
Anahtar kelimeler: Hızlı hazır yemek, üniversite öğrencileri, tüketim alışkanlıkları
Evaluation of Fast Food Consumption Habits of University Students:
The Sample of Konya Abstract
Changing food consumption habits by changed living conditions also show themselves in the young population. Especially today, young consumers are increasingly moving towards fast food products. While the characteristics and prices of these products such as whether they are healthy or not affect the demand, friend and family environment, image, environmental conditions and socialization can cause young people to consume of fast food. This research was planned to determine fast food consumption and habits of university students. A total of 400 university students (222 females and 178 males) living in Konya during 2018-2019 academic year were included in the study. The fast food consumption and habits of students were detemined by questionnaire forms with face-to-face interviews. The mean age was 21.6±2.2 years for students. Of the participants 49.3% lived with their families, 27.3% at home and 14.5% in the dormitories. While 27.5% of the students thought that they were eating healthy, 91.8% stated that they consumed fast food. As a result of the study, it was determined that the students consumed fast food mostly at 2-3 times a week and at lunch. It was found that the most consumed fast food product by participants was hamburger. As a result, the rate of fast-food consuming university students is quite high. It will be useful for education and awareness raising of university students on healthy nutrition.
Keywords: Fast food, university students, consumption habits.
1 Dr. Öğretim Üyesi, Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Beslenme Bilimleri Anabilim Dalı, E-posta: ebayrak@selcuk.edu.tr
2 Dr. Öğretim Üyesi, Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Beslenme Bilimleri Anabilim Dalı, E-posta: acebirbay@selcuk.edu.tr
182
GirişToplumsal değişme ve kentleşme süreciyle birlikte beslenme davranışlarında da değişmeler olmaktadır. Teknolojik gelişmeler, tarım toplumundan sanayi toplumuna geçiş, insanların birçoğunun ev dışında ve başkaları tarafından hazırlanmış besinlerle beslenmesine yol açmıştır.
İletişim araçlarındaki hızlı gelişme, sanayileşmiş Batı kültürü, yiyecek alışkanlıklarının özellikle gençler arasında hızla yaygınlaşmasında etkili olmaktadır (Bulduk, 2005).
Ülkemizde de hızlı hazır yiyeceklerin özellikle gençler arasında çok popüler olduğu görülmektedir. Bu beslenme tarzını seçen gençlerin büyüme ve gelişme gereksinimini yeterince karşılayamadıkları ve sağlıklarının olumsuz yönde etkilediği bilinmektedir. Ülkemiz açısından da yetersiz ve dengesiz beslenme büyük bir toplumsal sorundur. Bir ülkenin en önemli kaynağı sağlıklı, üretken ve yetenekli insan gücüdür. Bu açıdan geleceğin insan gücü olan gençlerin beslenmesinin yeterli olması ve vücut gereksinimine uygun olması önemlidir (Bulduk, 2005; Orak, Akgün ve Orhan, 2006). Üniversite eğitiminin başlaması ile birlikte ailelerinden uzaklaşan birçok üniversite öğrencisi, dış etkilerin de etkisi ile her konuda olduğu gibi beslenme konusunda da yeni bir döneme başlamaktadırlar. Bunun için üniversite gençliği beslenme sorunları açısından riskli bir grup olarak görülmektedir (Arslan, 1985; Sağlam ve Yörükçü, 1996). Bunlara ilaveten gereksiz yiyecek-içecek tüketme ile fast-food beslenme eğilimleri eklenince öğrencilerin beslenme sorunlarının daha da arttığı belirtilmektedir (Dinger ve ark., 1997; Ergülen ve ark., 2001; Heşeminia ve ark., 2002).
Hızlı hazır yemek sistemi veya fast food; az zamanda çok sayıda tüketiciye hizmet veren, standart yöntemlerle hazırlanmış besinlerin üretildiği ve satıldığı bir yemek sistemidir. Söz konusu yemek sistemi, günü evinden uzak geçiren insanların hem damak zevkine hitap etmiş hem de zaman problemine çözüm getirmiştir. Türkiye’de de uzun yıllar boyunca fast food’un terimsel niteliğine uygun geleneksel yiyecekler tüketilmiş ve fast food teriminin anlamına dayalı olarak bu yiyeceklerin hem hızlı hazır yemek sistemi hem de ayaküstü sokakta yenilen yiyecekler anlamındaki kullanımı yoğunluk kazanmıştır (Anıl vd., 2011).
Özellikle genç tüketicilerin hızlı hazır yiyeceklere, giderek daha fazla yöneldiği dikkati çekmektedir. Bu yiyeceklerin özellikleri, fiyatı, sağlıklı olup olmadığı gibi konular talebi etkilerken;
arkadaş ve aile çevresi, imaj, ortam koşulları, sosyalleşme gibi unsurlar da gençlerin hazır yiyeceklere yönelmesine neden olabilmektedir. Bu araştırma, üniversite öğrencilerinin hızlı hazır yiyecek tüketim alışkanlıklarını saptamak amacıyla planlanıp yürütülmüştür.
Bireyler ve Yöntem
Çalışmaya 2018-2019 öğretim yılı içerisinde Konya’da yaşayan 222’si kız ve 178’si erkek olmak üzere toplam 400 üniversite öğrencisi dahil edilmiştir. Öğrencilerin hızlı hazır yiyecek (HHY) tüketim alışkanlıkları yüz yüze görüşme yöntemi ile anket uygulanarak saptanmıştır.
Araştırma verileri, anket formu ile yüz yüze görüşme yöntemiyle toplanmıştır.
Araştırma sonucunda elde edilen veriler SPSS Windows 15.0 (Statistical Package for Social Sciences) programında değerlendirilmiştir. Araştırma verileri mutlak ve yüzde değerler ile
183
çizelgeler halinde gösterilmiştir. Gerekli yerlerde aritmetik ortalamalar (X ± S X) alınmış, istatistiksel analiz olarak Khi Kare Önemlilik Testi (χ2) kullanılmıştır.
Bulgular ve Tartışma
Araştırma kapsamındaki üniversite öğrencilerinin bazı özellikleri Tablo 1’de verilmiştir.
Tablo 1. Öğrencilerin bazı sosyo-demografik özellikleri
Sosyo-Demografik Özellikler n %
Cinsiyet
Kız 222 55.5
Erkek 178 44.5
Öğrenim Görülen Alan
Sağlık Bilimleri 94 23.5
Sosyal Bilimler 140 35.0
Fen Bilimleri 166 41.5
Yaşanılan Yer
Ailesiyle birlikte 197 49.3
Öğrenci evinde 109 27.3
Özel yurtta 58 14.5
Devlet yurdunda 36 9.0
Çalışma grubundaki üniversite öğrencilerinin % 55,5’i (n=222) kız, % 44.5’i (n=178) erkektir.
Yaş ortalaması 21.6±2.2 yıl olan öğrencilerin % 23.5’i Sağlık Bilimleri Alanında, % 35.0’i Sosyal Bilimler Alanında, % 41.5’i Fen Bilimleri Alanında öğrenim görmektedir. Katılımcıların yaklaşık yarısı (%49.3) ailesiyle birlikte yaşarken, bunu sırasıyla öğrenci evinde yaşayanlar, özel yurtta kalanlar ve devlet yurdunda kalanlar izlemektedir.
Katılımcıların yaş ortalaması 21.6±2.2 yıldır. Öğrencilerin %27.5’i sağlıklı beslendiklerini düşünürken, %91,8’i ise en az bir kez hızlı hazır yemek tükettiğini belirtmişlerdir.
Öğrencilerin HHY tüketmeyi tercih etme nedenleri; başta ekonomik olması (%45.6) olmak üzere, lezzetli olması (%42.9), hızlı servis edilmesi (%41.2) ve doyurucu olduğunu(%26.8) düşünmeleridir (Tablo 2). Özellikle kız öğrenciler açısından ekonomik fiyatlı olması ve erkek öğrenciler açısından lezzetli olması nedenlerinin daha önemli olduğu saptanmıştır. Öğrencilerin cinsiyetleri ile fast-food tüketme nedenleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olmadığı saptanmıştır. Korkmaz (2005) tarafından yapılan araştırmada, öğrencilerin fast-food türü ürün satın alma kararlarını etkileyen en önemli faktörler, sırasıyla; temizlik, sağlıklı ürün, kalite, doyurucu olması ve fiyattır. Özçelik vd. (2007) yaptıkları bir çalışmada erkek ve kadın tüketicilerin fast food restoranları en çok sevdikleri için, lezzetli olduğu için ve alışkanlık olduğu için tercih ettiklerini saptamışlardır.
Tablo 2. Öğrencilerin hızlı hazır yiyecek (HHY) tüketim alışkanlıkları
184
Erkek Kız Toplam
n % n % n %
HHY tüketme durumu
Evet 142 79.8 192 86.5 334 83.5 P= 0,16
χ2= 0,724
Hayır 36 20.2 30 13.5 66 16.5
Toplam 178 100 222 100 400 100
HHY tüketme nedeni*
Hızlı servis 82 43.5 51 33.4 133 41.2
P= 0,38 χ2= 0,724
Ekonomik olması 99 46.0 88 71.2 187 45.6
Doyurucu olması 43 21.2 17 18.6 60 26.8
Lezzetli olması 102 48.4 78 60.2 180 42.9
HHY tüketme sıklığı
Her gün 28 15.7 14 6.3 42 10.5
P= 0,04 χ2= 9.77
Haftada birden fazla 29 16.3 45 20.3 74 18.5
Haftada bir 59 33.1 86 38.7 145 36.3
Ayda birden fazla 62 34.9 77 34.7 139 34.7
Toplam 178 100 222 100 400 100
HHY tüketilen öğünler
Öğle 88 49.4 148 66.6 236 59.0
P= 0,16 χ2= 0,724
Akşam 45 25.3 48 21.6 93 23.3
Her ikisi 45 25.3 26 11.8 71 17.7
Toplam 178 100 222 100 400 100
*Birden fazla cevap verildiği için toplam %100’ü geçmektedir.
Öğrencilerin %36.3’ünün haftada bir defa, %10.5’inin her gün, %18.5’inin haftada birden fazla, %34.7’sinin ise aydan birden fazla kez HHY tükettiği belirlenmiştir. Kız öğrencilerin HHY tüketim sıklığının erkek öğrencilerden daha fazla olduğu saptanmış ve cinsiyete göre HHY tüketim sıklığının önemli düzeyde farklılaştığı belirlenmiştir (p<0.05). Hertzler ve Frary (1992) yaptıkları çalışmalarında, öğrencilerin %11’inin yılda birkaç kez, %35’inin ayda bir ya da iki kez, %38’inin
185
haftada birkaç kez, %7’sinin ise günde birkaç kez hızlı hazır yiyecek restoranlarında yemek yediklerini belirlemişlerdir. Çukurova Üniversitesi öğrencilerinin %45.6’sının haftada birkaç kez,
%41.4’ünün ayda birkaç kez, %8,0’inin her gün ve %5,1’inin deyılda birkaç kez fast-food tükettikleri belirlenmiştir (Özçiçek ve ark., 2002). Korkmaz (2005) tarafından yapılan araştırmada, üniversite öğrencilerinin %24,5’inin hemen hemen hergün, %19,0’unun haftada bir kez, %9,9’unun 15 günde bir kez, %6,6’sının ayda bir kez, %30,6’sının ise nadiren fast-food tükettikleri belirlenmiştir.
Öğrencilerin %59.0’unun öğle, %23.3’ünün akşam ve %17.7’sinin de her iki öğünde de HHY tükettikleri belirlenmiştir. HHY tüketim zamanları incelendiğinde kız öğrencilerin öğle öğününde daha çok HHY tükettikleri saptanmıştır. Ancak öğrencilerin cinsiyetleri ile HHY tüketim zamanları arasında istatistiksel açıdan bir ilişki saptanamamıştır. ABD’de çok sayıda tüketicinin hızlı hazır yiyecek restoranlarında yemek yedikleri belirtilmekte olup, tüketicilerin %7,7’sinin kahvaltıda,
%48,9’unun öğle ve %31,6’sının ise akşam yemeklerinde bu restoranlara gidip yemek yedikleri bildirilmiştir (Hoolingsworth, 1994). Özçiçek ve ark. (2002) tarafından yapılan araştırmada, Çukurova Üniversitesi öğrencilerinin en çok (%61,20) öğle öğününde fast-food tükettikleri tespit edilmiştir. Ankara’daki üniversite öğrencilerinin ise %70,4’ü genelde öğle, %26,4’ü herhangi bir öğünde, %5,6’sı da akşam fast-food tükettikleri saptanmıştır (Korkmaz, 2005).
Sonuç ve Öneriler
Araştırma sonucunda gençlerin çoğunluğunun HHY tüketmeyi tercih ettiği görülmektedir.
Bu tip beslenme tarzı gençlerin büyüme ve gelişme gereksinimini yeterince karşılayamamalarına sebep olmaktadır. Ayrıca sağlıklarını da olumsuz yönde etkilemektedir. Bu sebeple gençlerin HHY tüketimin olumsuz özellikleri hakkında bilgilendirilmesi ve bu tüketimin azaltılması gerekmektedir. Bilinçlendirmenin ilköğretim okullarından başlanarak eğitimin her aşamasında gerek ders programları çerçevesinde gerekse düzenlenecek bilinçlendirme kampanyaları ile yapılması sağlanmalıdır. Bu kapsamda Türk Mutfağının yararları da öğrencilere anlatılmalı ve öğrencilerin iki yiyecek grubunun vücuda olan faydaları ve zararlarını ayırt etmesi sağlanmalıdır.
Gençlerin genellikle zaman azlığından dolayı bu yiyeceklere yöneldikleri düşünülürse buna yönelik önlemler alınmalıdır. Türk Mutfağındaki çabuk hazırlanılacak yiyeceklerin okul kantinlerinde, yurtlarda ve okul çevresindeki yiyecek içecek işletmelerinde daha fazla bulundurulmalıdır. Hızlı yiyecek tüketim yerlerinin menülerinin daha sağlıklı hale gelebilecek şekilde (taze meyve-sebze, taze sıkılmış meyve-sebze suyu, salata gibi) düzenlenmesi gerekmektedir. Yapılacak olan bu uygulamalar bilinçli nesilleri ortaya çıkaracak ve böylece daha sağlıklı, bilinçli bir insan gücü ortaya çıkacaktır.
Kaynakça
Anıl, M., Kılıç, O., Başkaya, D., Dinçer, M. ve Aydın, G. (2011),”Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Öğrencilerinin Fast- Food Tipi Beslenme Alışkanlığı”, Samsun Sempozyumu, Samsun.
Arslan, P., Pekcan, G. (1985). Yurtta Kalan Yüksek Öğrenim Gençlerinin Beslenme Durumları ve Sorunları.
Diabet Yıllığı 4, Temel Matbaası, İstanbul.
Bulduk, S.(2005). Beslenme İlkeleri ve Mönü Planlama, Detay Yayıncılık, Ankara.
Dinger, M.K., Maigandt, A. (1997). Dietary Intake and Physical Activity Behaviors of Male and Female College Students. American Journal of Health Promotion, 11(5): 360–362.
186
Ergülen, S., Saygun, M., Çöl, M. (2001). Ankara Üniversitesi Öğrencilerinde Anemi Sıklığı, Etkili Faktörler ve Beslenme Alışkanlıkları Üzerine Bir Araştırma. Beslenme ve Diyet Dergisi, 30(2): 24-31.
Hertzler, A.A., Frary, R. (1992). Dietary and Eating Out Practices of College Students. Journal of American Dietetic Association, 92: 867-869.
Heşeminia, T., Çalışkan, D., Işık, A. (2002). Ankara’da Yüksek Öğretim Öğrenci Yurtlarında Kalan Öğrencilerin Beslenme Sorunları. İbni Sina Tıp Dergisi, 7: 155-166.
Hollingsworth, D. (1994). Food Service in the Fast Lane. Food Technology, 48(9): 133-138.
Korkmaz, S. (2005). Fast Food (Hızlı Yemek) Pazarında Rekabetçi Stratejilerin Etkinliği: Üniversite Gençliğinin Tercihlerinin Analizi. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 2: 22-39.
Orak, S., Akgün, S., Orhan, H. (2006). Süleyman Demirel Üniversitesi Öğrencilerinin Beslenme Alışkanlıklarının Araştırılması. Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 13(2): 5-11.
Özçelik, A. Ö., Akan, L. S. and Sürücüoğlu, M. S., (2007), An evaluation of fast foods preferences according to gender. Humanity and Social Sciences Journal, 2(1), 43-50.
Özçiçek, C., Akbay, A.O., Özel, R., Usal, G. (2002). Türkiye’de Üniversite Gençliğinin Fast Food Tüketim Tercihleri: Çukurova Üniversitesi Örneği. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 6(1-2): 87-93.
Sağlam, F., Yörükçü, S. (1996). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yüksek Okul Öğrencilerinin Besin Tüketim Durumu, Beslenme Alışkanlıkları ve Beslenme Bilgi Düzeylerinin Saptanması.
Beslenme Diyet Dergisi, 25(2): 16-23.
187
İSLAM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI’NA ÜYE ÜLKELERDE TERÖRİZM-EKONOMİK