Çeşitli Haberler

İlk dönem Siyer merviyâtında Hz. Ali’nin yer aldığı diğer rivâyetler şun- lardır:

‒ Hz. Hamza’nın kızı Umâre’yi Mekke’den çıkarmak istemesi ve Resulullah’ın bu işi kendisine tevdî etmesi,101

‒ Umâre’nin kendisinin velâyetine verilmesini talep etmesi ancak bu talebin reddedilmesi,102

‒ Resulullah’a Hz. Hamza’nın kızı ile evlenmesini teklif etmesi,103

‒ Resulullah’ın Seleme b. Mâlik es-Sülemî’yle yaptığı iktâ anlaşmasına Hâtıb b. Ebî Belteâ ile birlikte şahitlik yapması,104

‒ Hayber Yahudileri ile varılan anlaşmaya şahitlik yapması,105

‒ Uşeyre Gazvesi’nde veya Medine’de Hz. Fâtıma ile aralarındaki bir tartışma sürecinde Resulullah’ın üzerine toprak olan Ali’ye Ebû Turâb olarak seslen- mesi,106

‒ Ka’b b. el-Eşref’in öldürülmesinden sonra Resulullah ile konuşmaya gelen Yahudilerle yapılan sulh sözleşmesinin kendisinde kalması,107

‒ Hicretin 6. yılındaki Zeyd b. Hârise’nin Hısmâ Seriyyesi’nde Resulullah’ın, aldığı esir ve ganimetleri iade etmesi emrini Zeyd’e iletmekle görevlendiril- mesi,108

100 _{Ayrıntılı bilgi için bkz., Öz, Şaban, ‚Şiî ve Sünnî Tarih Yorumu Açısından Hz. Ali’nin Hz. Ebu}

Bekr’e Beyati Meselesi‛, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 2007, VII (1), 188-189.

101 _{Vâkıdî, II, 738-739.} 102 _{Vâkıdî, II, 738-739.} 103 _{İbn Sa’d, I, 89.} 104 _{İbn Sa’d, I, 247.} 105 _{Vâkıdî, II, 672.} 106 _{İbn Hişâm, 506.} 107 _{İbn Sa’d, II, 31.}

108 _{Vâkıdî, II, 559; İbn Sa’d, II, 84-85. Hâdiseye yer veren Muhammed Hamidullah, Ali’nin Resu-}

lullah’ın damadı oluşunu burada vurgulayarak görevlendirmelerdeki akrabalık etkisine dikkat çekmiştir. Bkz., Hamidullah, I, 345.

‒ Resulullah’ın Amr b. Ümeyye’nin öldürdüğü iki kişinin diyetinin ödenmesi- ne yardım talebi için Benî Nadir’e yaptığı ziyaret sırasında onun yanında bu- lunması,109

‒ Mekke’nin fethinde Kabe’nin anahtarlarını getirerek sikâye ve hicâbe görev- lerinin kendilerine verilmesini Resulullah’tan talep etmesi,110

‒ Veda Haccı sırasında Resulullah’ın kestirdiği yüz devenin her birinin etinden birer parça aynı kazanda pişirildiğinde bu etten yiyen ve suyundan içen Re- sulullah’a eşlik etmesi,111

‒ Resulullah zamanında fetva veren ilim ehli kişiler arasında sayılması,112

‒ Mekke’nin fethinden önce Resulullah ile görüşme isteğiyle Medine’ye gelen Ebû Süfyân’ın kendisine yaptığı aracılık teklifini reddetmesi ancak Ebû Süf- yân’ın talebi üzerine ona yol göstermesi,113

‒ Mekke’nin fethi için Müslümanların yola çıktığı sırada Ebû Süfyân b. Hâris b. Abdilmuttalib’in, kendisini affetmesi ve ondan razı olması için Resulullah ile konuşmasını kendisinden talep etmesi ancak onun reddetmesi,114

‒ Hac zamanı Yemen’den Mekke’ye geldiğinde hanımı Hz. Fâtımaʼyı, ihram- dan çıkmış, renkli elbise giyinmiş ve gözlerine sürme sürmüş bir şekilde gö- rünce bunu hoş karşılamaması, Fâtıma’nın, böyle yapmasını babasının ken- disine söylediğini belirtmesi üzerine Resulullah’a giderek durumu sorması,115

‒ Resulullah’ın, hac sırasında kestiği kurbana kendisini de ortak etmesi,116

‒ Fâtıma’dan olan üç oğluna da Harb ismini koyması ancak Resulullah’ın her seferinde bu ismi değiştirmesi,117

SONUÇ

Hz. Ali, ilk Siyer merviyâtında daha çok Resulullah’ın hicreti, katıldığı savaşlar, sivil ve askerî görevlendirmeler bağlamında yer almıştır. İslâm tari- hinin en önemli şahsiyetlerinden biri ve iki ana akımın ortak paydası olması bu eserlerde onun diğer önde gelen sahabeden çok daha fazla öne çıkmasını beraberinde getirmemiştir.

Hz. Ömer’le ilgili merviyâtta gördüğümüz, aynı hâdiseye dair birbirin- den farklı içerikte rivâyetlerin bulunması durumu Hz. Ali için bir iki istisna hâricinde söz konusu değildir. Bu çerçevede Hz. Ali profili ilk dönem Siyer

109 _{Vâkıdî, I, 364.} 110 _{İbn Hişâm, 937.} 111 _{İbn Sa’d, II, 160-161.} 112 _{İbn Sa’d, II, 302.}

113 _{Vâkıdî, II, 794. Bkz, Musâ b. Ukbe, 270.} 114 _{Vâkıdî, II, 808; İbn Hişâm, 925.} 115 _{Vâkıdî, III, 1087.}

116 _{Vâkıdî, III, 1087.} 117 _{İbn İshâk, 231.}

merviyâtında oldukça nettir. Bu profilin öne çıkan özelliği savaşçı, kahraman, güvenilir, inisiyatif kullanan ve kararlarının çoğu Resulullah tarafından onay- lanan, güçlü ve cesur bir kişilik olmasıdır. Hz. Ömer’de gördüğümüz öldü- rülmesini teklif ettiği kişilerin öldürülmemesi gibi durumlar Hz. Ali için söz konusu değildir. Rivâyetler Ali’nin tekliflerinin kabul edildiğini, kararlarının onaylandığını göstermektedir. Bunda etkili olan husus ise Ali’nin yönetici ka- bile olan Hâşimoğullarından olması ve süregelmesi muhtemel kan davası du- rumlarında Hâşimoğullarının taraflardan biri olmasının diğer kabilelere naza- ran tercih edilmesidir. Aynı durum öldürme işlerinin Hz Ali’ye verilmesinde de söz konusudur.

İlk dönem Siyer merviyâtında Hz. Ali konusunda Resulullah’ın akrabası olması vurgusu ön plandadır. O sadece ilk inananlardan, cesur, kahraman bir sahabî değil bundan daha önemlisi Benî Hâşim’in Resulullah’tan sonraki tem- silcisidir. Gerek Resulullah’ın verdiği görevlendirmelerde gerekse insanların ona bakışlarında akrabalık bağı önem arz etmektedir. Tebük’te Resulullah’ın ailesini Ali’ye emanet etmesi akrabalık dolayısıyla olduğu gibi, insanların zih- nindeki Ali kimliğini de etkilemiştir. Bu bağın öne çıkmasının somut yansıma- sı, ilerleyen dönemde Ensâr’ın ‚Ali’den başkasının hilâfetini kabul etmeyiz‛ şeklindeki çıkışlarında kendini gösterecektir.

KAYNAKÇA

Atalan, Mehmet, Cenknâmelerde Hz. Ali’nin Yeri, e-Makâlât Mezhep Araştırmaları, 2012, V (2), 7-29.

Benli, Yusuf, Fütüvvetnamelerde Hz. Ali Algısı, Hikmet Yurdu, 2012, V (10), 33-60. Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Huseyn b. Ali (458/1066), Delâilu’n-Nübüvveti ve

Maʼrifetu Ahvâli Sâhibiʼş-Şerîati, I-VII, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1405. Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail (256/870), Sahîh, I-V, thk: Abdulazîz b. Ab-

dillah, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1994.

Hamidullah, Muhammed, İslâm Peygamberi, I-II, çev: Salih Tuğ, İrfan Yay., İstanbul 1991.

İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdulmelik b. Eyyûb el-Hımyerî (218/833), es-Sîretu’n- Nebeviyye, thk: Mustafa Sakkâ-İbrahim el-Ebyârî-Abdulhafîz Şiblî, Dâru İbn Kesîr, Beyrut 1426/2005.

İbn İshâk, Muhammed İshâk b. Yesâr (151/768), Sîretu İbn İshâk, thk: Muhammed Ha- midullah, Matbaâtu Muhammed el-Hâmis, Fas 1976.

İbn Sa’d, Ebû Abdillah Muhammed (230/845), et-Tabakâtu’l-Kübrâ, I-IX, tkd: İhsân Abbâs, Dâru Sâdır, Beyrut tz.

Musâ b. Ukbe (141/758), el-Meğâzî, cem: Muhammed Bâkşîş Ebû Mâlik, Memleketu’l- Mağribiyye Câmiatu İbn Zuhr 1994.

Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. el- Haccâc (261/874), Sahîh, I-III, thk., tsh., tlk: M. Fuâd Abdulbâkî, Çağrı Yay., II. Baskı, İstanbul 1992.

Öz, Şaban, İlk Siyer Kaynakları ve Müellifleri, İSAR Yay., İstanbul 2008.

Öz, Şaban, ‚Şiî ve Sünnî Tarih Yorumu Açısından Hz. Ali’nin Hz. Ebu Bekr’e Beyati Meselesi‛, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 2007, VII (1), 187-200. Urve b. ez-Zübeyr, Ebû Abdillah el-Esedî el-Kureşî (94/713), Kitâbu’l-Meğâzî, thk., cem:

Muhammed Mustafa A'zamî, Mektebü't-Terbiyyeti'l-Arabî, Riyad 1981. Vâkıdî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer (207/822), Kitâbu’l-Meğâzî, I-III, thk: Mars-

den Jones, Müessesetü’l-A’lemî li’l-Matbûât, Beyrut 1989.

Yıldırım, Ali, Tasavvufi Düşüncede Hz. Ali ve Bu Düşünce İçerisinde Hz. Ali’ye Nispet Edilen Rivayetler, Süleyman Demirel Ünv. İFD, 2009, (22), 41-56.

Zührî, Muhammed b. Müslim b. Şihâb (124/741), Kitâbu’l-Meğâzî, cem: Süheyl ez- Zekkâr, Dâru’l-Fikr, Dımeşk 1401/1981.