GENÇ POLONYA DÖNEMİ
EDEBİYATI
Władysław Reymont
• Reymont (1867-1925), Kobile Wielkie köyünde doğdu. Babası Józef Rejmont, kilise orgcusuydu. Reymont çocukluğunda ailesi için tam bir baş belasıydı, ne okumak istiyordu ne de bir işte çalışmak. Bu durum, basit bir köylü olduğu halde çocuklarını iyi yetiştirmek isteyen babasını çok üzüyordu. On sekiz yaşını bitirince, gezici bir tiyatro topluluğuna katıldı, yazar. Daha sonra da demir
yollarında çalıştı. Taşradaki yaşam ve sıkıcı insanların arasında çalışmak zorunda olması, yazarı yazmaya itti. İşe önce şiirle başladıysa da, çok çabuk bir Słowacki olmayacağını anlayarak düz yazıya döndü. Yazı yazması, çevresindekiler
tarafından alaya alınıyordu. Bu durumdan iyice sıkılan Reymont, bir gün tüm yazdıklarını toplayıp Ignacy Matuszewski’ye yolladı, aşağı yukarı altı ay sonra,
“Głos” dergisinde “Śmierć” adlı noveli yayımlandı. 1892 yılında “Myśl” adlı dergide yayımlanan “Wigilia Bożego Narodzenia” adlı öyküsünü, Rejmont olarak değil de, Reymont adı ile imzaladı. Böylece babasının basit köylü adına yabancı bir hava vermek amacını güdüyordu. 1893 yılında çok az bir para ile Varşova’ya geldi.
• 1896-1906 yılları arasında pek çok öykü ve roman yazdı. Ancak bunlarına arasında anmaya değer olanları, 1896-97 yıllarına yazdığı “Komedi
Aktristi- Huzursuzluklar” (Komediantka-Fermenty) adlı ikilemedir. Bu
romanlarında yazar, gezici tiyatro topluluğu ile sürdürdüğü göçebe yaşamı ve taşrada geçirdiği günleri anlatır, bir bakıma. İki romanın da ortak
kahramanı olan Janka Orlowska, taşra yaşamından sıkılarak aile baskısına başkaldırır ve aktris olmak arzusuyla Varşova’ya gelir. Ancak başarısızlıklar birbirini kovalar ve Orlawska, yaşlı bir köylünün karısı olmak üzere
memleketine döner. Wyka bu eserleri, “Reymont’un yazarlık yeteneğinin patlama noktaları” olarak adlandırıyor ve bu eserler sayesinde Polonya taşrasının haritasının çıkarıldığını ve zenginleşen köylüden oluşan yeni
‘aristokrat’ sınıfın biçimlenmesinin açık biçimde anlaşıldığını iddia ediyor.
• Reymont’un en büyük eseri, yalnızca Polonya köylüsünün değil, tüm Avrupa köylüsünün destanı olan “Köylüler” (Chłopi) adlı dört ciltlik romandır. Bu uzun romanı üzerinde yazar, 1897-1908 yılları arasında yaklaşık on yıl çalışmıştır.
•
• Başlangıcından beri, Polonya edebiyatı için köy motifi vazgeçilmez olmuştur. Ne var ki ancak XIX. yüzyılda yazarlar köy sorunlarına gereken ilgiyi göstermeye başladılar. Buna en önemli neden, köylülerin Kasım Ayaklanması’na
katılmayışlarıydı. Bir kısım aydınlar, köylünün toplum dışına itildiğini, bu bakımdan da ulusa dahil olma özelliğini yitirdiğini iddia ediyorlardı. Polonya tarihi köylülerin de katıldığı iki önemli olaya tanık oldu. 1846’da çıkan Köylü İsyanı ya da Galiçya İsyanı olarak bilinen Jakub Szela’nın başlattığı isyan, diğeri ise 1863’de patlak veren Ocak Ayaklanması. Polonya, köylüsüne iyi bir baba olmamıştı, köylüsünü yüzlerce yıl açlık, sefalet ve tutsaklık içinde yaşatmıştı. Kendisini ulusun bir üyesi olarak görmemekte köylü haklıydı, bir bakıma.
•
• Romanın başlığı, o dönem için, oldukça çarpıcıydı. Çünkü daha kitabın kapağını kaldırmadan okuyucu, köy ve köylüler hakkında bir şeyler okuyacağını biliyordu. Ne bir aileyi, ne de bir köyü anlatacaktı; anlatacağı köylüydü.
• İlk planda Lipiec köyünde yaşayan, köyün en zenginleri Boryna ailesi, onların
akrabaları, komşuları, uzak yakın ilişkide oldukları kişiler derken, en zengininde en yoksuluna tüm köy toplumunu tanıtır, yazar. Zengin Maciej Boryna’nın genç ve güzel karısı Jagna ile olan mutsuz evliliği, Jagna’nın Maciej’in oğlu Antek ile olan yasak ve ensest ilişkisi romanın ilk iki bölümünün temel öğesini oluşturur. Bu ensest motif, eski Yunan trajedilerinden kalma bir motif olup, konuya trajik bir hava da kazandırır.
Köylülerin, köyün ormanı için beylere karşı verdikleri savaşım da romanın başat motiflerindendir. İlk iki ciltte bu olaylar anlatılır. Diğer son iki ciltte ise, Antek’in karısı Hanka, ideal bir köylü kadını olarak okuyucunun karşısına çıkar. Kocası, adı orman korucusunu öldürme olayına karıştığı için, tutuklanmıştır. Bu yalnız kadının, çocukları adına verdiği yaşam savaşı bu son iki cildin temel motifini oluşturur.
• Bu sırada, Borynaların öyküsünü okurken, Agata, Kuba, Pietrek, Witek gibi köylülerin trajedilerine de tanık
oluruz. Köyün muhtarı gibi devlet görevlilerinin yanı sıra, köylülerin Rus ordusunda görev yapmaları için zorlanışları gibi tarihsel ve toplumsal olaylara da romanda yer verilir.
•
• Olayın geçtiği tarihi kesin olarak bilemeyiz. XIX. yüzyılın seksenli yıllarında geçtiğini, okuyucu diyaloglardan çıkarır.
Roman eylülün başında başlayan temmuzun sonunda
biten on aylık bir dönemi anlatır.
• Bu roman realist bir roman sayılır, çünkü köydeki yaşamı tüm çıplaklığı ile gözler önüne serer. İnsanların yaşamlarını mevsimlere göre düzenlemeleri, karşı cinse duyulan arzunun insan yaşamındaki öneminin açıkça anlatılması, ya da Kuba’ın bacağının kesildiği, Jagna’nın gübre arabasına bindirilerek
köyden atıldığı sahnelerin romanda yer alması gibi özellikleri yüzünden natüralist bir roman olarak da sayılabilir. Betimlemelerle dolu ressamsı bir anlatıma sahip olduğu için empresyonist, tüm yaşamını toprağa bağlayan Boryna’nın bahara rast gelen anlamlı ölümü gibi sembolist sahneleri
barındırdığı için de sembolist bir havası vardır.
•
• Reymont, daha önceden de söylendiği gibi, bu romanında yalnızca Polonya köylüsünü anlatmayı hedeflememişti, genel anlamda köylüyü anlatmak istemişti. İşte tam da bu yüzden eseri 1925 yılında Nobel’e layık görüldü.
