M O D E R N H A S T A H A N E İ N Ş A A T I
Hastahane yapılarının rasyonel olarak planlanması hakkında araştırmalar
II. KISIM
Yazan: ARSLAN TERZİOĞLU
Mühendis - Mimar ATV(Geçen sayıdan devanı) Hasta odaları, hasta stationları, lıasta
bakıın kısımları:
Bugünkü modern hastahane anlayışına göre hasta, hastahanenin esas ağırlık merke-zini teşkil etmektedir. Onun için hasta ve tümüyle yatakhane blokıı, bugün hastahane plânlamasında en mühim kısımdır. Diğer tedavi, muayene ve Labor kısımları, bu has-ta yahas-tak blokunıın has-tamamlayıcı kısımları olarak düşünülebilir.
Hasta yatak odaları en küçük birim olarak düşünülürse, bunların bir araya gel-mesiyle Stationlar (Üniteler) teşekkül eder. Batı Almanya'da bir Stationun (Ünitenin) büyüklüğü 30 ilâ 36 yatak olarak kabul edilir, ve bir Stationun (Ünitenin) % 85 şi daima doludur. Batı Almanya'da ortalama olarak hastaların hastahanede yatma süresi de (Venveildauer) 20 gündür.
Alman Hastahane Cemiyetinin Nizam-namelerine göre bir stationda (Ünitede) lü-zumlu sağlık personeli ihtiyacı şöyle tesbit edilmiştir. (2)
1 Statioıı doktoru, 1 Station hemşiresi, 3 - 4 Diğer hemşireler, 1 Hemşirelik talebesi,
1 Hastabakıcı (2 Stationa birden baka-bilir)
3 hizmetçi (2 Stationa birden bakabilir) 1 Gece nöbetçi hemşire (2 Stationa bir-den bakabilir.)
Fakat bütün biına rağmen bir Station-dalci yatak sayısı ve büyüklüğü gene de has-tahanenin cinsine (Üniversite Kliniği, do-ğum hastahanesi, verem hastahaneleri v.s. gibi) ve tıbbî disiplinlere (Cerrahî, Doğum v.s.) göre de değişebilir. Onun için Station yatak sayısını sabit bir sayı ile tesbit güç-t'ir. Fakat hastabakımı personali için çalış-ma yollarının kısa olçalış-ması modern hastahane inşaatının prensiplerinden olduğundan, bir stationdaki fazla yatak sayısı bu çalışma yollarının arzu hilâfına uzamasına yol açar. Onun için tavsiyeye şayan değildir. Netice olarak, gene bir stationdaki ortalama yatak sıvısını 30 ilâ 36 yatak olarak kabul yerin-de olur.
Hasta odaları:
a) lîir hasta odasındaki yatak sayısı meselesi:
50 sene öncesine kadar 20 ilâ 40 ya-tağı içine alan hasta salonlarından, bugünkü tek yataklı hasta odalarına kadar olan te-kâmül, iktisadî mülâhazalardan ziyade Psy-cholojik sebeplerden husule gelmiştir. Bu-gün Almanya'da en ziyade yaygın tip 3 ya-taklı hasta odası şeklidir. 1927 deki Alman nizamnamelerine göre 10 yataklı odaya ka-dar inşa müsaadesi var ise de bugün 6 ya-taklı hasta odalarından daha büyüğü inşa edilmemektedir. Artık 10 yatağın üzerindeki çok yataklı hasta salonları terkedilmiş du-rumdadır. Buna karşılık bir ve iki yataklı hasta odalarının daha çok revaç görmesi «Otel - Hastahane» tipinin ortaya çıkmasına yol açmaktadır. Fakat bir ve iki yataklı hasta odaları hastahanenin maliyetini paha-landırdığı gibi fazla hemşire ve bakım per-soneline ihtiyaç hasıl olmakta, iş yolları hayli uzamaktadır. Bu sebeplerden tek ya-taklı odalar için hastanın kendi kendine hizmet edebileceği şekilde otomatik cihaz-larla mücehhez tek yataklı hasta oda tipleri tekâmül ettirilmiştir. Şekil I de böyle bir hasta odasının isometrik şekli görülmekte-dir. (1)
Tek yataklı odalar, ağır hastalar, yeni ameliyat edilmiş hastalar, hususî bakıma ihtiyaç gösteren hastalar için plânlanmakta-dır ve hiç bir suretle ölüme mahkûm hasta-ların yeri olarak düşünülmemelidir.
Çift yataklı odalar daha iktisadîdir. Çünkü aynı oda genişliği, (tek yataklı oda gibi) olduğu halde çift yatak oda derinliğinin fazla olmasıyla konulabilmektedir. (Şekil: 2) En çok 3 yataklı odalar bugün en çok kullanılan şekildir. Koridordan taraftaki ya-tağın pencereden uzakta olduğundan ışık-lanma ve havaışık-lanma durumu öbür yatak-lara nazaran fenadır. Ortadaki yatağın için-deki hastada sağı ve solu hasta yatağıyla çevrili olduğundan psikolojik olarak bir ağırlık hisseder. Fakat 3 yatak ve 6 yatak prensipi iktisadî olması dolayısıyla bugün en revaçta olan şekildir.
İsveçli Prof. CEDERSTRÖM'e göre en güzel çözüm, dört yataklı hasta odasıdır. Zira her hasta yatağı ve dolayısıyla hasta
Şekil: 1 — Hastanın kendi kendine hizmet edebileceği tek yataklı hasta odası. (T. E. Markus ve P. F. Nocka'dan)
ıı'-6' i-a'
Şekil: la — Tek ve çift yataklı Amerikan hasta oda tipi, araya plânlanan WC ve
yıkanma hücreleri ile.
Şekil: 1b — Tipik dört yataklı USA hasta odası
kendi köşesine sahiptir. Bilhassa ikişer ola-rak dört yataktan meydana gelen böyle bir odada bir taraftaki 2 yatağa simetrik olarak biraz, diğerlerine nazaran biraz kaydırılmış şekilde planlanırsa ve pencere önünde bir oturma köşesi temin edilirse çok iyi bir çözüme ulaşılmış olur.
İsviçredeki Basel (BÜRGERSP1TAL) hastahancsinin neşriyatına nazaran 5 yataklı oda, çok yataklı oda tipinin psikolojik ve iktisadî şekilde cn ideal çözümüdür. (1)
Bu arada Almanya'da Bad Schwartan-da Mimar Siegfried Lamprecht'in yaptığı Agnes Karll hastahanesini haç sistemindeki planıyla ve iki yataklı hasta odalarının ori-jinal plânlanmasıyla yeni bir fikir getirdi-ğinden dolayı burada zikretmek yerinde olur.
Şekil 3a da görüldüğü üzere hasta oda-ları dörder ve ikişer yataklı olup her yatak kendi köşesine sahiptir. Yatakların konumu pencereye dikey şekilde olup, eski klâsik pen-cereye paralel şekildeki yatak konumunun tamamen aksinedir. Bu suretle hastaların birbirlerini görmeleri ve bir tarafı duvar diğer tarafı serbest geçiş kısmı olmak üzere her hastanın kendisine ait bir köşesi olması imkân dahiline girmiş olmaktadır. Ayrıca bu şekildeki hasta yatağı konumuyla eski klasik sistemdekine nazaran hemşire ve he-kimlerin hastaya hizmet yolu oldukça kısal-tılmış olmaktadır. Şekil 3b de görüldüğü üzere (A) da bu Agnes Karll hastahanesı'n-deki yatak odasında (4 ve 2 yataklı tiplerde) ortalama hemşire ve hekimlerin hastaya hizmet yolu yatak başına 2,94 m. iken, klasik hasta yatak odalarında (Şekil 3b B ve C de) bu yol yatak başına 4,28 m. ve 3,42 m. dir. Böylece Agnes Karll hastaha-nesinde hizmet yolunun % 40 nisbetinde kısaltılması ve her hastaya kendi köşesini teminle psikolojik bakımdan da en iyi çözü-me ulaşılması mümkün olabilmiştir. Her hasta odasına veya iki yatak odasına müşte-reken ait olan W.C., lâvabodan müteşekkil hücreler (Nasszellen) eski sistemin aksine olarak yatak odalarının koridor cihetine de-ğil de, harice bakan cephe cihetine plân-lanmıştır. Böylece hasta odalarına kırılmış ışınların gelmesi ve W.C. ve lâvaboyu ihtiva eden kısımların direkt olarak havalandırıl-ması sağlanmış olmaktadır. Ayrıca hemşire hizmet ve nöbet odaları da bu hastahanede yoktur, bunların yerine koridorlar üzerinde teşkil edilen çalışma köşeleriyle hastaya olan yol kısaltılmıştır. Bu 10O yataklı tek katlı hastahane, Prof. Dr. H. Harmsenn'in fikrine göre çok katlı hastahanelere de tat-bik edilebilecek bu sistem, bu şekildeki has-ta odaları plânlamasıyla şu iki şartı da yerine getirmiş olmaktadır: (10)
1 — Hijiyenik bakımından yatakların bu şekildeki konumu infeksiyonların
(bula-1 l ' ^ i 1 i * t
t
f - - - «. -L... 4 4— •« —i—
.« .—I I *—I" J :«5 —j— 17< 205 —LS Q r ı w
—f
e t ü
s "
-t
I
1 «•• 1 4— aıs —j- ı»» — m —^Şekil: 3b — Oda içi yolların şeması. (Nasszelle = Banyo, W C gibi hücreler.) A — Agnes - Karll Hastahanesi hasta
odalarındaki topyekûn yol, 6 yatak için kapıdan itibaren : 17,64 m, yatak ba-şına düşen ortalama yol: 2,94 m. B — Normal hasta odalarında, topyekûn
y o l : 25,70 m. Yatak başına y o l : 4,28 m. C — Normal çift yataklı odalarda :
Topyekûn y o l : 20,55 m. Yatak başına y o l : 3,42 m.
şıcı mikropların) makta,
taşınmasına mani
ol-Şekil: 2 — Muhtelif sayıda yataklı hasta odalarının metre olarak ölçüleriyle şeması.
2 — Yukarda arzedildiği üzere % 40 nisbetinde hemşire ve hekimlerin hizmet yollan kısaltılmaktadır.
b) Plânlamada hasta odalarının cıhet-Icndirilmesi:
Bu alanda son zamanlarda çeşitli has-tahane enstitüleri araştırmalar yapmışlardır. Bilhassa Berlin Teknik Üniversitesi Mimar-lık Fakültesi Hastahane inşaatı Institüsü-nün araştırmalarına göre, Batı Almanya'da
hasta odalarının güneye doğru cihetlendiril-mcsi, en optimal şekilde kıymetli güneş ışınlarından istifadeye sebep olmaktadır. G ü n e y - d o ğ u ciheti ise en iyi cihet olarak tesbit edilmiştir. G ü n e y - b a t ı y a cihetlendi-rilme, rüzgâr esme yönüne tesadüf ettiğin-den tercih edilmemektedir. (Tabiî Almanya-daki rüzgâr yönüne bağlı olarak)
Ayrıca hasta odalarının cihetlendiril-mesi hastaların hastahanede kalma sürele-rine de bağlıdır. Meselâ Batı Almanya'da hastanın hastahanede kalma süresi (Ver-\veildaiier) ortalama 20 gündür, Amerika'da (U. S. A.) ise 9 gündür.
Şekil: 3a — Agnes KarlI Hastahanesi kat 1
plânı. Ölçek: 1/500 13 (Sağ üst köşede 1. kat plânı, sağ alt 14
köşede kesit) 16 A ve C, Normal stationlar, 15 B, ağır hastalar stationu 22 D, Terapi kanadı 23 Station koridorlarındaki tesisler: 24
W, Hasta odaları için çamaşır dolapları 25 TK, Yemek dağıtma yerleri (Teeküche) 26 ST, Bakım çalışma köşeleri yıkama oto- 28
matları ile 29 SD, Station hemşiresinin çalışma ve yazı yeri 30
VB, Bakım kısmı (Temiz) 31 (İlâçlar, sargı bezleri, v.s. dağıtıldığı 33
yer.) 32 20 — Esas hastahane girişi, 35
Reception, Gündüz salonları, Çocuk hasta odaları, Çift yataklı hasta odaları, Dört yataklı hasta odaları, Hekim soyunma odası, Labor,
Hemşire odası, Endoskopie,
Kulak, bıırun, boğaz, Septik ameliyathane, Sterilisation, Yıkanma, Aseptik ameliyathane, Röntgen diagnostik, Hazırlanma, Röntgen terapi.
1. Kısmın metninde başvurulan eserler
1 — RİTTER, H., Der Krankenhaus d, Gegenward im in u. Ausland, J. Hoff-mann, 3. Aufl. Stuttgart, 1954.
2 — TOLLET, Les edifices hospitaliers de-puis leur origine jusqu'â nos jours., Paris 1892, sayfa 58.
3 — Moretti, B. F., Ospedali, U. Hoepli, Mailand, 1951.
4 — G. BIRCH - L I N D G R E N : Modern Hospital Planning in Sweden and other coııntries, Medens Förlags Aktiebola-get, Stockholm, 1951.
5 — ROSENFIELD, Isodore, Hospitals In-tegrated Design, Reinhold Publishing Corporation, Nevvyork, 330, west 42 nd. Str. 1947.
6 — N U F F I E L D PROVINZIAL HOSPİ-TAL TRUST, Studie in the Funk-tions and Design of Hospitals, G. Cumberlege, Oxford University Press, London, 1951.
7 — MEYER - STEINEG, Th. u. Sudhoff, Geschichte d. Medizin im Überblick mit Ab bildungen, Hrsg. Benno v. Hagen, Verlag Gustav Fischer, Jena,
1950.
8 — CRAEMER Ulrich, Das Hospital als Bautyp d. Mittelalters, W. Kohlham-mer Verlag, Köln, 1963.
9 — M E Y E R , Herman - Wolf, Modernes Krankenhaus, Verlag f, Gesamt Medi-zin, Berlin, West 30, 1960.
10 — V O G L E R , P. - HASSENPFLUG., Das Handbuch f. d. neuen Kranken-hausbau, Verlag Urban & Schvvar-zenberg, Berlin, 1962.
11 — SCHNEIDER, Julius, Gedanken zur Krankenhausplanung., Baumeı'ster (Zeitschrift.), 1962/5.
12 — E I C H H O R N , Siegfried, Grundlagen d. Krankenhausplanung, Schriften d, Deutsche Krankenhaus Institut, Düs-seldorf, Kohlhammer Verlag, 1962, Düsseldorf.
13 — Poelzig, Peter, Vorlesung Unterla-gen, 1959.
