H a s t a n e l e r d e s e s d e n t e c r i t
M i m a r N a c i C e m a l
Hastanelerin plânım tanzim etmek bilhassa uzun tetkikata lüzum gösterir. Diğer işlerde ehemmiyetleri çok olmıyan bir çok unsurların nazarı itibare alınması- nı icap ettirir. Mimarın hastanenin ruhunu ne teşkil et- tiğini arayıp anlaması, hastanenin idaresi ve işlemesi ile istinas peyda etmesi lâzımdır.
Hastanenin ruhu oranın doktorları ve idare adamla- rı tarafından taksim edilmiştir. Hastaneye itimat vere- cek müessir kuvvet, hastanenin iyileşmesini temin ede- cek doktorların fennî ihtisasları ve azimleridir.
Mimarın vazifesinin doğrudan doğruya hasta üze- rinde bir tesiri olamaz, ancak doktorların fennî ihtisas- larının en iyi bir şekilde işe yaramasını temine yardım et- mek suretile hastaların iyileşmesine bu suretle yardım etmiş olabilir. Mimar buna ancak iktisadi noktai nazar- dan şayanı kabul olmak üzere mütenasip daireleri, has- taneye elverişli bir ziya tevziatı bulmak ve fuzulî yorgun- luğu mucip olacak taksimatlardan kaçınmak suretile mu- vaffak olur. •-.'-.. i'£Î
Ancak bu suretle düşünülmüş yerlerde hastaların te- davilerinin halâsa doğru gideceği bir muhit meydana gel- miş olur.
Hastaneler, inşa ediliş tarzı itibari ile hastalar için çok konforlu, müstahdeminin 5'orgunluklarını az mucip o- lacak ve iktisadî bir şekilde işliyebilir şekilde olmakla beraber ziya, hava ve rahatlık temin edebilmesi için bi- n a bünyesi itibarile ahenktar bir surette iş görülmesine uygun olmalıdır.
Hastanelerin sesten tecrid edilmesi keyfiyeti doğru- dan doğruya hastaların haleti ruhiyeleri ile alâkadar o- lacağından ayrıca nazarı dikkate alınması lâzımdır.
Hastaneleri sessiz bir hale koyan tedbirler bilhassa dö- şeme ve tavanlarda yapılır. Bu tedbirlerin alınmasına bil- hassa duvar ve bölmelere fazla bir kalınlık verilmesine imkân olmadığı takdirde lüzum hâsıl olur.
Düşünülecek nokta bu tecrid ameliyesini bütün dö- şeme ve tavanlara teşmil ederek hastaların odalarım ve tâlî mahiyetteki odaları tecrid etmek mi, yoksa yalnız hastaların odaları ile koridorları tecrid etmek mi lâzım geldiğidir.
Gerek hariçten gelen, gerek dahilden hâsıl olan, ka- pıların vurmasından, asansörlerin, vantilâtörlerin gürül- tüsünden, koridorlardaki seslerden, hastaların ıstırap sa- dalarmdan hâsıl olan gürültü hastane için bir mahzur teşkil eder.
Hemen her hastanede patırdıdan şikâyet edilir. Bu şikâyetler yeni inşa tarzının - beton arme - tatbikinden sonra daha ziyadeleşmiştir.
Eski binalar kalın haricî ve dahili duvarlar, bilhas- sa yangına karşı döşemenin altına bir kat harç döşen- miş ahşap döşemeleri ile gürültüleri iyi bel ederlermiş.
Bugünkü inşaat daha sert ve mukavim ve mukavemet kaidelerinin müsaade ettiği nisbette d a h a da incedir. Alt sathı sıva ile örtülerek tavan vazifesini gören yekpare ve ince bir beton tabakası bir maden levha kadar gürül- tüyü intişar ettirir.
Bugün kesretle yapılmakta olan hafif taşlardan ve alçıdan dondurulmuş tavanlar da vaziyeti çok ıslah etmiş değildir.
Bidayetlerde bütün inşaat aksamının ses geçirmez bir tarzda yapılması düşünülmüş ise de bu tarzda masrafın çok fazla olacağı anlaşılmıştır. Bilâhare buna imkân gö- rülmeyince bir odada hâsıl olan gürültünün diğerlerine sirayet etmemesini temin maksadile tavanların, döşeme- lerin, duvar, bölme ve kapıların tecrid edilmesi düşü- nülmüştür. Bu usul gürültünün tahfif veya irhhasıdır.
İlk önce döşemeler mesamî malzeme ile doldurulu- yor, bölmeler aralarında boşluklar bırakılarak bu boşluk- lar fötr ve lâstik ile kaplanıyordu. Fakat bütün bun- lar pahalıya mal olmakta idi. Son on beş yıl zarfında gü- rültünün hâsıl olmasına mani tedabir almaktansa hâsıl olan gürültüyü imha edecek malzeme kullanmanın daha cezrî ve iktisadî bir usul olacağı anlaşılmıştır. O zaman- danberi bu maksadı temin ettiğini söyliyen o kadar çok malzeme meydana çıkmıştır ki bugün sessiz bir şekilde inşaat yapmak imkânı hâsıl olmuştur.
Bu hususta nebatî maddeler, amyant ve saire kulla- nılmaktadır.
Meselâ motörler, asansör ve diğer müteharrik mad- deler elâstikî kaideler üzerine yerleştirilmekte, kanalizas- yon borularının kabili inhina manşonlarla takviye edil- mesi gibi bir çok tertibat yapılmaktadır.
Hastanenin her tarafında ses geçirmiyen kapılar, çift pencereler, havanın girmesine müsait olmakla bera- ber gürültüyü geçirmiyen tertibat yapılmaktadır. Kapı- ların çarparak ses çıkarmaması için hususi tertibat ile kapılara fötr kaplanmaktadır. Tabiî bunlar normal in- şaat fiatından pahalı, fakat lüzumludur.
Dünya piyasalarında ses çıkarmıyan kapı topları bu- lunduğu gibi ses çıkarmıyan çilingirlik işleri sanayii de çok ilerlemiştir.
Beher yatağın maliyet fiatı hastanede kullanılacak tecrid maddeleri için yapılacak masraf ile alâkadar bu- lunduğundan imkân nisbetinde bunların nazarı dikkate alınması zaruridir.
1 — Koridorların tavanlarında yalnız ses tahfif eden malzeme kullanılmalıdır.
2 — Koridorların etraf duvarlarının yukarı kısımları keza tecrid edilmelidir.
•'i — Koridorlar muhtelif mahallerde demir çerçeve kasa dahilinde çift fötr kaplama camekânlı kapılarla ayrılmalıdır.
Bilhassa ses menbaını teşkil eden bu koridorlara bü- yük bir ehemmiyet verilmelidir.
4 — Doğum, çocuk, sütnine odaları diğer aksamdan ayrılmış olmalıdır.
5 — Ruhî hastalıkların buhranlı kısmına ait odaları keza tecrid edilmelidir.
6 — Hasta odaları, atölyelerden, yemek tevzi, tabak yıkama mahallerinden uzak bulunmalıdır.
7 — Hasta odaları tecrid maddeleri ile teçhiz edil- melidir.
8 — Koridorlar ile yemek tevzi mahalleri arasında birer boşluk kalmalıdır. Yemek tevzi mahalleri kapıları döner kapılı olmalıdır.
Beton kalıpları alınmıyarak bunların üstüne stuc ya- pılmak suretile gürültülere mani olunduğu tecrübe ile anlaşılmıştır.
Bir diğer şekilde kalıp tahtalar üzerine delikleri hâ- vi hakiki bir madeni levha geçirilerek bunun üzerine de stuc yapılmasıdır.
Çok yeni bir ilim olan gürültüden vikaye usulünde vahid kuvvet olarak phone vahidi kullanılmaktadır.
Hissedilebilecek sada derecesi 0,25 phone'dan başlar.
Kulağımızı rahatsız edici sada derecesi de 130 phone'dur.
40 santim arzında bir tuğla duvar tahminen 6'1 phone sadamn geçmesine mani olur. Gürültüyü imha etmek ne kadar mühim ise gürültüyü tevlit etmemeğe çalışmak ta o derece ehemmiyetlidir.
Doktor Alter'in «Hastane kauçuk tabanlar üzerinde işlemelidir» sözü çok mühimdir.
.Muhtelif inşaat aksamımn sureti tecridini gözden geçirmek faideden hali değildir.
1 — Temellerin ve yük taşıyan direklerin tecridi.
Çok ehemmiyetli bir bina bile santimetre murabbaı- na 15 kilogram siklete maruz ise 10 ilâ 12 milimetre as- faltlanmış Korsil levhaları ile ve eğer siklet santimetre murabbaına 45 kilogram kadar çıkarsa 5 ilâ 10 mili- metre kalınlığında Contis levhaları ile tecrid edilebilir.
Bu levhalar bitum ile birlikte tılâ edilmiş olarak kulla- nıldıklarında rütubete karşı da iyi bir muhafaza teşkil
ederler. -{
Bir demir direğin tecridi için yalnız bu ayağın altına bir. levha koymak kâfi gelemiyeceğinden bu ayak zemin se-
• viyesine kadar çıkmak üzere-bir mücerrid mahfaza içine alımr. Arada kalan boşluğu da beton ile doldurulur.
JZHİl- 2 2 — Duvarların ve bölmelerin tecridi.
İktisadî sebeblerden dolayı hafif ve ince duvar ve böl- meler kullanılmakta olduğundan bunlar ekseriya delikli tuğla, heraklit gibi maddelerden yapümaktadır. Ortasın- da boşluk bırakılmış bölmeler ses intişar ettirirler.
O halde boşluk yerine ihtizazatı massetmek için elâs- tikî ve ayni zamanda da bölmenin mesamatından sadanın geçmesine mani olacak derecede kesif olan bir mücerrid madde kullanmak lâzımdır.
Şekil 4 bir çift bölme arasında 20 ilâ 25 milimet- re kalınlığında Absorbit tâbir olunan levha ile teşkil edil-
. - AJf/JL Ti / KOHJ/L
1EK>L «
miş bir bölme duvarını gösterir. Yalnız tefrik mahiyetin- de olan bölmeleri ahşap dikmeler arasına katelit taba- kaları koyarak her iki tarafını fötr plâk ile kaplamak- la yapılabilir. Şekil: 5
JCKIL 5
Bu levhalar tuğla duvara bitum vasıtasile yapıştırı- lıp her hangi bir tel üzerine yapılan sıva ile kapatıla- bilir.
Çok ses veren makine ve sairenin seslerini masset- mek diğer taraftan da bu sesin civarına sirayetine mani olmak için dahilî duvar sathına katelit veya o ayarda levha konur. Şekil: 6
jejiEft?
&EL BOE/V /fornir
Jf/CE jejLEpi Eoert /(/treür t-flVH/IL/lfli
JEKIL 6
Bu levhalar duvara geniş başlı çivilerle tesbit edilir.
Dahili sıva ile çivinin rabıtasını katetmek için çivilerin başları mücerrid madde ile kaplanmıştır. Mücerrid mad- denin oda tarafına gelen yüzü sadayı massedici madde ile kaplı olup duvara tesadüf eden iç yüzü de elâstiki bir madde ile kaplıdır.
Bu levhaların icadını icap ettiren sebeb fennî tec- rübeler neticesinde gayet iyi mücerrid olsa bile bir cins olan maddenin iyi bir tecrid yapamadığnı göstermiş Ol- masıdır. Tam bir tecrid elde edebilmek için sadanın, ter- kip ve hikemi evsafı itibarı ile başka başka olan, bazısı massedici, bazısı da sadayı inikâs ettirici kesif levhalara çarpması lâzımdır.
3 — Döşemelerin tecridi.
Şimdiki döşemelerin yapılış tarzları ve bunlarda kul- lanılan malzeme pek lüzumlu olarak bu döşemelerin tec- rid edilmesine lüzum gösterir.
Beton arme döşeme ile arası doldurulmuş demir döşemelerin iktisadî ve inşaat kolaylıklarının çok oldu- ğu malûmdur. Yalnız bu döşemelerin ses intişar ettir- mez oldukları doğru değildir.
Demirde sadanın intişar sür'ati 5.100 metre, beton- da ise 2.100 metredir.
Beton arme karkas olan binalarda döşemelerin tec- ridine fevkalâde itina etmek lâzımdır. Bunların ses nak- letmelerine mani olmak için kuru kum, kül, mesami taş çakılı, mantar tabaka ve kırıntıları, tahta talaş, şekerka- mışı elyafı veya ağaç elyafı levhaları ile örtmek lâzım- dır.
Muhtelif malzemenin tecrid kabiliyetleri aşağıda sıra ile dercedilmiştir.
1 — Mantar tozu, 12 — Mantar kırıntısı, 3 — İnce kum,
I — Kum ve kömür tozu, 5 — % 50 nisbetinde kumu hâvi çakıl, r> — % 25 nisbetinde kumu hâvi çakıl.
Kömür tozu, çakıl kum, üzerlerine sıklet tahmil edi- lince iyi nakil cisimler halini alırlar. Fabrikaların inşaatı gibi hususî ahvalde üzerlerine şap veya karo. ferşedil- diği takdirde döşeme kalınlığı 35 santime kadar çıktığı vakit bu malzeme iyi neticeler verirse de hastaneler, o- teller hattâ evler için bu döşemeler kâfi derecede tecridi temin edemezler. Bu şerait dahilinde mücerrid madde- ler sanayiinin ortaya çıkması tabiî idi.
Ses verici ihtizazatın intişarı noktai nazarından, dö- şeme binanın en fazla ihtizaza maruz kısmıdır. Çünkü bir döşeme netice itibarile duvara mütedahil bir parçadır.
Döşemenin bu fevkalâde hassasiyetinin önüne geçmek için üç esas şart lâımdır.
1 — Kapalı bir mahalde intişar eden sesler döşeme- den nüfuz edememelidir.
2 — Döşeme üzerinde yürüme, döşemeye vaki olacak sadameler gibi inşaatın kendisinden intikal eden ve dö- şemeye ufkî olarak yapılan sadameler duvarlar vasıta- sile üst katlara gidememelidir.
3 — Menşei ayni olan ve döşeme üzerinde hâsıl olan bu sadalar bu kaplamanın istinat ettiği asıl kat döşeme- sinde ihtizazat husule getirmemelidir. Çünkü bu ihtiza- zat alt katta ses halinde duyulur.
Döşemelerin sadadan tecridi keyfiyeti, döşemelerin üzerinde meydana gelen sadaların alt kattaki odaların tavanını teşkil eden kat döşemesine nüfuzuna mani o- lunduğu zaman hâsıl olmuş sayılır. Buna da muvaffak ol- mak için bu döşemeler arasına çok elâstikî bir madde koy- mak lâzım gelmektedir.
Bu tecrid maddesinin ağır bir möblenin sikleti tahtı tesirinde ezilmemesi için çok yumuşak olması, ne de ko- laylıkla ihtizazatın nüfuz etmemesi için kesafetinin faz- la olmaması lâzımdır. Bunun neticesi olarak parke ve- ya linolyumun altına konacak mücerrid cismin intihabı oldukça mühim bir mesele teşkil eder. Şelyl: 7
r ı
r BCroN j/tp 'iFor/
J£K)L l — Kapı ve pencerelerin tecridi.
Eğer kapı ve pencereler kâfi derecede mütecanis de-
ğiller ise duvarlar, bölmeler ve döşemeleri tecrid etmek kâfi değildir.
Kapı ve pencerelerin aralıklarından geçecek sesler pek nazarı itibare alınmamakta ise de bunların ehemmi- yeti çoktur. .
Yakın vakte kadar kapıların tecridi için kapının bir t a r a f ı fötr tabakası ile setredilirdi. Bu usul, fötrün cismi ve bediî güzelliği olmadığı için şayanı tavsiye de- ğildir.
Ses geçirmiyecek bir kapı ağır olmalı ve imtizaclı ka- panabilmelidir. Kapının a n a h t a r deliği olmamalıdır ve mücerrid maddelerle dahilen ve alt kısmı da iyi tecrid edilmiş olmalıdır.
Pencerelere gelince, çift pencere tecrid için lâzım- dır. Camların kalınlığı asgarî 5 milimetre olmalı ve cam- ların intizamına mani olmak için bunlar ya fötr veya lâstik bir çerçeve içinde macunlanmalıdır. Çerçeveler kuru keresteden imal edilmeli ve kasaların etrafları mücerrid madde ile kaplanmalıdır.
B u sayı ile A r k i t e k t beşinci intişar yılını bitiriyor. A r k i t e k t d ü n y a n ı n her k ö ş e s i n d e m e s l e k d a ş l a r a r a s ı n d a b ü y ü k bir a l â k a g ö r ü y o r . K e n d i varlığını m e m l e k e t e ve d ü n y a y a isbat için A r k i t e k t ' e eser, etüd g ö n d e r m e k her T ü r k m i m a r ı n ı n ödevidir.
