D ı ş İ l i ş k i l e r v e Y u r t d ı ş ı İ ş ç i H i z m e t l e r i G e n e l M ü d ü r l ü ğ ü. ANKARA 2007 Yayın No: 147

(1)

Ç A L I Ş M A V E S O S Y A L G Ü V E N L İ K B A K A N L I Ğ I T Ü R K İ Y E C U M H U R İ Y E T İ

D ı ş İ l i ş k i l e r v e Y u r t d ı ş ı İ ş ç i H i z m e t l e r i G e n e l M ü d ü r l ü ğ ü

TCA

LI MA^V

S OS Y A L G V E N LK

IBALIKAN E

S U

I

GC

2 0 0 5 - 2 0 0 6

Y U T R D I Ş I N D A K İ V A T A N D A Ş L A R I M I Z A İ L İ Ş K İ N G E L İ Ş M E L E R V E S A Y I S A L B İ L G İ L E R

TC

ALIMAVS OS Y A L G V E N L KB AKANLII E

C

S U

I

G

D YH

G E NE L M D RL

GU U U U II

ANKARA 2007 Yayın No: 147

(2)

©

Bu kitabın yayın hakkı

T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı

Dış İlişkiler ve Yurtdışı İşçi Hizmetleri Genel Müdürlüğü’ne aittir.

Kitaptan yapılacak alıntılar kaynak göstermek suretiyle yapılabilir.

ISBN : 978-975-455-130-3 ISSN : 1301-1367

Tasarım & Baskı ŞEN MATBAA (0.312) 229 64 54 www.senmatbaa.com

(3)

TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI

“Devlet, yabancı ülkelerde çalışan Türk vatandaşlarının aile birliğinin, çocuklarının eğitiminin, kültürel ihtiyaçlarının ve sosyal güvenliklerinin sağlanması, anavatanla bağlarının korunması ve yurda dönüşlerinde yardımcı olunması için gereken tedbirleri alır.”

(Madde 62)

(4)

(5)

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ...13

GENEL MÜDÜRLÜĞÜMÜZ VE YURTDIŞI TEŞKİLATIMIZIN TARİHÇESİ...15

YURTDIŞINDAKİ TÜRK İŞGÜCÜ...17

YURTDIŞINDAKİ VATANDAŞLARIMIZLA İLGİLİ SAYISAL BİLGİLER ...18

1. BÖLÜM ÜLKELERE GÖRE YURTDIŞINDAKİ VATANDAŞLARIMIZLA İLGİLİ SAYISAL BİLGİLER VE GELİŞMELER 1.1. FEDERAL ALMANYA...23

1.1.1.

DEMOGRAFİK BİLGİLER...23

1.1.2. İSTİHDAMLA İLGİLİ SAYISAL BİLGİLER...27

1.1.3. SOSYAL GÜVENLİK BİLGİLERİ...32

1.1.4. EĞİTİM BİLGİLERİ...35

1.1.5. VATANDAŞLARIMIZ ARASINDA ÖRGÜTLENME...37

... 1.1.6. VATANDAŞLARIMIZLA İLGİLİ MEVZUAT VE UYGULAMA DEĞİŞİKLİKLERİ İLE ÖNEMLİ YARGI KARARLARI...38

1.1.7. EKONOMİK VE SOSYAL GELİŞMELER İLE İSTİHDAM PİYASASINA İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELER...60

1.1.8. İKİLİ VE ÇOK TARAFLI SÖZLEŞMELERİN UYGULANMASINA İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELER ...63

1.2. HOLLANDA...64

1.2.1. DEMOGRAFİK BİLGİLER...64

(6)

1.2.6. VATANDAŞLARIMIZLA İLGİLİ MEVZUAT VE UYGULAMA DEĞİŞİKLİKLERİ İLE ÖNEMLİ MAHKEME KARARLARI...83

1.2.7.

EKONOMİK VE SOSYAL GELİŞMELER İLE İSTİHDAM PİYASASINA İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELER...93

1.2.8. İKİLİ VE ÇOK TARAFLI SÖZLEŞMELERİN UYGULANMASINA İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELER ...95

1.2.9. ÖNEMLİ GÖRÜLEN DİĞER HUSUSLAR VE DEĞERLENDİRMELER...95

1.3. BELÇİKA...97

1.4. FRANSA...120

1.4.2. İSTİHDAMLA İLGİLİ BİLGİLER...122

1.4.3. SOSYAL GÜVENLİKLE İLGİLİ BİLGİLERİ...125

1.4.6. VATANDAŞLARIMIZLA İLGİLİ MEVZUAT DEĞİŞİKLİKLERİ ...129

1.5. DANİMARKA...140

1.5.3. SOSYAL GÜVENLİK BİLGİLERİ ...147

(7)

1.6. AVUSTURYA...149

1.6.6. VATANDAŞLARIMIZLA İLGİLİ MEVZUAT VE UYGULAMA DEGİŞİKLİKLERİ İLE ÖNEMLİ MAHKEME KARARLARI...160

1.7. İSVİÇRE...177

1.7.6. VATANDAŞLARIMIZLA İLGİLİ MEVZUAT VE UYGULAMA DEĞİŞİKLİKLERİ İLE ÖNEMLİ MAHKEME KARARLARI . .189 1.7.7. EKONOMİK VE SOSYAL GELİŞMELER İLE İSTİHDAM PİYASASINA İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELER...194

1.7.8. İKİLİ VE ÇOK TARAFLI SÖZLEŞMELERİN UYGULANMASINA İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELER...195

1.7.9. LİECHTENSTEİN PRENSLİĞİ...196

1.8. İSVEÇ...198

1.8.6. VATANDAŞLARIMIZI İLGİLENDİREN MEVZUAT VE UYGULAMA DEĞİŞİKLİKLERİ İLE ÖNEMLİ MAHKEME KARARLARI...215

1.8.7. EKONOMİK VE SOSYAL GELİŞMELER ...221

1.8.8. İKİLİ VE ÇOK TARAFLI SÖZLEŞMELERİN UYGULANMASINA İLİŞKİN GELİŞMELER ...223

(8)

1.9. İNGİLTERE ...224

1.9.8. ÖNEMLİ GÖRÜLEN DİĞER HUSUSLAR VE DEĞERLENDİRMELER...242

1.10. AVUSTRALYA...246

1.10.2. İSTİHDAMLA İLGİLİ SAYISAL VERİLER...250

1.10.5. VATANDAŞLARIMIZ ARASINDA ÖRGÜTLENME VE YÖNETİME KATILMA...254

1.10.6. VATANDAŞLARIMIZI İLGİLENDİREN MEVZUAT VE UYGULAMA DEĞİŞİKLİKLERİ ...255

1.11. SUUDİ ARABİSTAN...264

1.11.5. TÜRK MÜTEAHHİTLİK ŞİRKETLERİYLE İLGİLİ SAYISAL BİLGİLER...271

1.11.6.

EKONOMİK VE SOSYAL GELİŞMELER İLE İSTİHDAM PİYASASINA İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELER...272

1.12. KUVEYT...275

(9)

1.12.5. TÜRK MÜTEAHHİTLİK ŞİRKETLERİYLE İLGİLİ SAYISAL BİLGİLER...280

1.12.8.

ÖNEMLİ GÖRÜLEN DİĞER HUSUSLAR VE DEĞERLENDİRMELER...286

1.13. LİBYA...287

1.13.5. TÜRK MÜTEAHHİTLİK FİRMALARIYLA İLGİLİ SAYISAL BİLGİLER...290

1.13.8.

İKİLİ VE ÇOK TARAFLI SÖZLEŞMELERİN UYGULANMASINA İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELER ...297

1.14. KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ...299

1.14.2.

İSTİHDAMLA İLGİLİ SAYISAL BİLGİLER...299

1.14.4. EKONOMİK DURUM...303

1.15. AZERBAYCAN...305

1.15.5. TÜRK ŞİRKETLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER...314

(10)

1.15.6. VATANDAŞLARIMIZLA İLGİLİ MEVZUAT VE UYGULAMA

DEĞİŞİKLİKLERİ İLE ÖNEMLİ MAHKEME KARARLARI...315

1.15.7. EKONOMİK VE SOSYAL GELİŞMELER VE İSTİHDAM PİYASASINA İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELER...317

1.15.8. İKİLİ VE ÇOK TARAFLI SÖZLEŞMELERİN UYGULANMASIYLA İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER VE VARSA ÖNERİLER...320

1.17. KAZAKİSTAN...322

1.17.4. TÜRK MÜTEAHHİTLİK ŞİRKETLERİYLE İLGİLİ BİLGİLER ...324

1.17.5. VATANDAŞLARIMIZ İLE İLGİLİ MEVZUAT VE UYGULAMA DEĞİŞİKLİKLERİ İLE MAHKEME KARARLARI...324

2. BÖLÜM ULUSLARARASI KURULUŞLAR VE YABANCI ÜLKELERLE YAPILAN SÖZLEŞME VE ANLAŞMALAR İLE BUNLARIN UYGULANMASINA İLİŞKİN YARGI KARARLARI 2.1. ULUSLARARASI İLİŞKİLER...331

2.1.1. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER...331

2.1.2. ULUSLAR ARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ...331

2.1.3. AVRUPA KONSEYİ...346

2.1.4. İKTİSADİ İŞBİRLİĞİ VE GELİŞME TEŞKİLATI (OECD)...350

2.2. AVRUPA BİRLİĞİ İLE İLGİLİ GELİŞMELER...350

2.3. AVRUPA BİRLİĞİ ADALET DİVANI KARARLARI...353

2.4. YABANCI ÜLKELERLE YAPILAN SÖZLEŞME VE ANLAŞMALAR...372

3. BÖLÜM

YURTDIŞINDAKİ VATANDAŞLARIMIZI İLGİLENDİREN BAZI ÖNEMLİ TÜRK MEVZUATI DEĞİŞİKLİKLERİ

(11)

3.1. 2006 YILINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER...377 3.2. 2005 YILINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER...377 3.2.1. Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında

Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından

Değerlendirilecek Her Bir Gün İçin Tahakkuk Ettirilecek Prim , Kesenek ve Karşılık Borcu Tutarının 5 Dolara Yükseltilmesi Hakkında Karar...377 3.2.2. Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında

Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından

Değerlendirilmesi Hakkında Karar (3.5 ABD Doları)...378 3.2.3. Bağ-Kur İsteğe Bağlı Sigortalılık Yönetmeliği...378 3.2.4. Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal

Sigortalar Kurumu Kanunu ile Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun...384 3.2.5. Bağ-Kur Sigortalılarının Yurtdışında Tedavilerine İlişkin

Yönetmelik...385 3.2.6. Askerlik Kanunu...389

4. BÖLÜM

YURTDIŞI TEŞKİLATIMIZIN HİZMETLERİ VE EKLER

4.1. Yurtdışı Teşkilatımıza Telefonla ve Şifahi Olarak Yapılan Vatandaş Müracaatları ile Gelen ve Giden Evrak Sayıları...395

4.2.

Yurtdışı Teşkilatımızca Yapılan Büro Dışı Görevler...396 4.3. Genel Müdürlüğümüzün ve Yurtdışı Teşkilatımızın Bütçesi ve

Ekler...397 EK-1: MERKEZ VE YURTDIŞI BİRİMLERİ ADRES REHBERİ...398

1. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI (GENEL) ...398 2. DIŞ İLİŞKİLER VE YURTDIŞI İŞÇİ HİZMETLERİ GENEL

MÜDÜRLÜĞÜ...399 3. YURTDIŞI BİRİMLERİ...400

(12)

(13)

Faruk ÇELİK

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı

ÖNSÖZ

Büyük çoğunluğu Batı Avrupa ülkelerinde olmak üzere yurtdışında yaklaşık dört milyon vatandaşımız yaşamaktadır. Bu rakam diğer ülke vatandaşlığına geçmiş olanlarla birlikte beş milyonu aşmaktadır. Yurtdışında bir süre çalıştıktan sonra Türkiye’ye kesin dönüş yapmış, ancak geçmiş çalışmalarından dolayı bu ülkeler ile hem hukuki hem ailevi bağlantıları süren iki milyondan fazla vatandaşımız da halen Türkiye’de yaşamaktadır.

Göç ve göçmenler konusu tarih boyunca var olmuştur. Ancak, günümüzde ülkeler arasındaki gelişmişlik düzeyi yanında, teknoloji, ulaşım ve haberleşmede ulaşılan üst seviye ile üretimin küreselleşmesi ülkeler arasında gelir dağılımında ciddi farklılıklara neden olmuş ve işgücü göçü dahil göç olgusu yeni boyutlar kazanmıştır. Yalnız ülkeler arasındaki ikili ilişkilerde değil, uluslararası platformlarda da konunun önemi her geçen gün artmaktadır.

(14)

Özellikle Batı Avrupa ülkelerinde göçmenlere yönelik olumsuz politikaların ve uygulamaların giderek katılaşması, bu ülkelerde ikamet eden vatandaşlarımızın karşılaştıkları sorunları ağırlaştırmakta, sözkonusu yaklaşım, anılan ülkelerde görev yapan personelimizin sorumluluklarını daha da artırmaktadır.

Bakanlığımız, yurtdışında çalışan vatandaşlarımızın ve aile fertlerinin, yaşadıkları ülkedeki iş hukuku, sosyal güvenlik, vatandaşlık ve yabancılar mevzuatı dahil olmak üzere, o ülkelerle yapılan işgücü ve sosyal güvenlik anlaşmaları, diğer ikili ve uluslararası sözleşmeler ve Avrupa Birliği hukukundan doğan hak ve menfaatlerinin korunması konusunda azami gayret göstermekte, sözkonusu haklar konusunda vatandaşlarımızı bilgilendirmekte, gerektiğinde idari ve yargı yolu dahil onların haklarının takibi konusunda meşru ve hukuki her imkanı seferber etmektedir.

Ayrıca Bakanlığımız, vatandaşlarımızın içinde yaşadıkları toplumların sosyal, ekonomik, kültürel ve siyasi ortamlarına uyum sağlamalarına yardımcı olmakta, aynı zamanda onların ülkemizle olan bağlarını canlı tutmaları ve kendi milli ve manevi değerlerini korumaları konusunda her türlü çabayı da sarf etmektedir.

Dış İlişkiler ve Yurtdışı İşçi Hizmetleri Genel Müdürlüğümüzün koordinasyonunda, 17’si Müşavirlik ve 23’ü Ataşelik olmak üzere 40 birimde görevli personel aracılığıyla, büyük çoğunluğu Avrupa Birliğine üye ülkelerde olmak üzere toplam 17 ülkede yaşayan insanımıza hizmet sunulmaktadır.

Yayımlanmasına başlandığı ilk yıllardan bu yana alanında tek kaynak olma özelliğini sürdüren bu geleneksel Raporun, yurtdışında yaşayan vatandaşlarımız, üniversiteler, araştırmacılar, kamu kurum ve kuruluşları, basın-yayın organları ile diğer tüm kullanıcılara faydalı olmasını diler, hazırlanmasında emeği geçen yurtdışı teşkilatımız ile Dış İlişkiler ve Yurtdışı İşçi Hizmetleri Genel Müdürlüğü personeline teşekkür ederim.

(15)

GENEL MÜDÜRLÜĞÜMÜZ VE YURTDIŞI TEŞKİLATIMIZIN TARİHÇESİ Bakanlığımız yurtdışı teşkilatı ilk defa, 4841 sayılı Çalışma Bakanlığı Kuruluş Kanununun 6’ncı maddesine, 08.05.1967 tarih ve 864 sayılı kanunla eklenen bir maddeyle kurulmuştur. Daha sonra yine aynı Kanuna, 06.04.1972 tarih ve 1579 sayılı kanunla eklenen maddelerle, “Yurtdışı İşçi Sorunları Genel Müdürlüğü” Bakanlık Merkez birimleri içinde yer almıştır. Bu kanunlara dayanılarak hazırlanan yurtdışı yönetmeliği, 11.06.1973 tarih ve 14561 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe konmuştur. Bu yönetmelik, 06.05.1988 tarihine kadar muhtelif değişiklikler yapılarak uygulanmıştır.

Çalışma Bakanlığı ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının birleştirilmesiyle 13.12.1983 tarih ve 184 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameyle Kurulan

“Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı”nın ana hizmet birimleri içinde Genel Müdürlüğümüz, “Yurtdışı İşçi Hizmetleri Genel Müdürlüğü” adı altında yer almıştır. Daha sonra 09.01.1985 tarih ve 3146 sayılı Bakanlığımız Teşkilat Kanununda, Genel Müdürlüğümüzün görev, yetki ve sorumlulukları yeniden belirlenmiştir. Sözkonusu Kanun 18 Ocak 1985 tarih ve 18639 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Yurtdışı Teşkilatı Hakkında 189 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile düzenlenen yurtdışında görevlendirilecek memurların seçimi, atanmaları ve yurtdışı kadro sayıları, Başbakanlık ve Bakanlığımızca çıkarılan çeşitli yönetmeliklerle yeniden belirlenmiştir.

Son olarak 16.07.2003 tarihinde TBMM’de kabul edilen ve 24.7.2003 tarih ve 25178 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 4947 sayılı Kanunla 3146 sayılı Bakanlığımız Teşkilat Kanununda yapılan değişiklik sonucunda Genel Müdürlüğümüzün adı “Dış İlişkiler ve Yurtdışı İşçi Hizmetleri Genel Müdürlüğü” olarak belirlenmiş ve görevleri yeniden tanımlanmıştır. “Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Yurtdışı İşçi Hizmetleri Uzman Yardımcılığı ve Uzmanlığı, Atama, Görev ve Çalışma Yönetmeliği” 8 Şubat 2004 tarih ve 25367 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

Bakanlığımızın yurtdışında 17 ülkede 40 birimi mevcut olup, bulundukları ülkeler itibarıyla birimlerimizin dökümü ile Genel Müdürlüğümüzün birimleri aşağıdaki şemada gösterilmiştir.

(16)

DİYİH GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TEŞKİLAT ŞEMASI

GENEL MÜDÜR

GENEL MÜDÜR YARDIMCISI

Personel ve İdari İşler

Dairesi Yurtdışı

Vatandaşlık Hizmetleri

Dairesi

Uluslararası Kuruluşlar

Dairesi Protokol ve

Dış İlişkiler Dairesi Eğitim ve

Enformasyon Dairesi

ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI YURTDIŞI TEŞKİLAT ŞEMASI

Berlin Müş.

Berlin Ataş.

Frankfurt Ataş.

Mainz Ataş.

Hannover Ataş.

Hamburg Ataş.

Düsseldorf Ataş.

Karlsruhe Ataş.

Essen Ataş.

Nürnberg Ataş.

Münster Ataş.

Stuttgart Ataş.

Münih Ataş.

Köln Ataş.

Lahey Müş.

Deventer Ataş.

Rotterdam Ataş.

Paris Müş.

Strazburg Ataş.

Lyon Ataş.

Bern Müş.

BM Cenevre Ofisi Nez.Türkiye Dai.

Tem. Çal. ve Sos.

Güv.Müş.

Zürih Ataş.

Viyana Müş.

Salzburg Ataş.

Bregenz Ataş.

Riyad Müş.

Cidde Ataş.

Trablus Müş.

Brüksel Müş.

AB Nez. Türkiye Daimi Tem.Çal. ve Sos. Güv.Müş.

Stokholm Müş.

Bakü Müş.

Londra Ataş.

Kuveyt Müş.

Kopenhag Müş.

Lefkoşe Müş.

Almati Müş.

Aşkabat Müş.

Melburn Ataş.

ALMANYA FRANSA

HOLLANDA

BELÇİKA

İNGİLTERE DANİMARKA

AVUSTRALYA

S.ARABİSTAN İSVİÇRE İSVEÇ

KUVEYT

TÜRKMENİSTAN

AZERBAYCAN

KAZAKİATAN LİBYA

K.K.T.C.

AVUSTURYA

KAZAKİSTAN

(17)

YURTDIŞINDAKİ TÜRK İŞGÜCÜ

Ülke dışındaki vatandaşlarımızın sayısı temin edilebilen son verilere göre 3.693.121’dir. Sözkonusu vatandaşlarımızın 3.024.987’si Batı Avrupa ülkelerinde, 67.950’si Türk Cumhuriyetleri ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde, 175.692’si Ortadoğu ve Afrika Ülkelerinde, 64.500’ü Avustralya’da, 291.000’i ABD ve Kanada’da, 68.992’si Rusya Federasyonu, Japonya, Afganistan ve diğer ülkelerde bulunmaktadır.

Ülke dışında çalışan vatandaşlarımızın sayısı temin edilebilen son verilere göre 1.205.506 olup, bunların 826.934’ü Batı Avrupa ülkelerinde, 23.609’u Türk Cumhuriyetleri'nde, 132.794’ü Ortadoğu ve Afrika ülkelerinde, 30.250’si Avustralya’da, 143.000’i ABD ve Kanada’da, 48.919’u Rusya Federasyonu, Japonya, Afganistan ve diğer ülkelerde çalışmaktadır.

Yabancı ülke vatandaşlığına geçmiş bulunan vatandaşlarımızın toplam sayısı 2006 yılı sonu itibarıyla 1.480.256’dır. Bu sayıya doğumla yabancı ülke vatandaşlığını alanlar dahil değildir.

(18)

YURTDIŞINDAKİ VATANDAŞLARIMIZLA İLGİLİ SAYISAL BİLGİLER (31.12.2006 tarihi itibarıyla)

ÜLKE ADI Vatandaş sayısı Çalışan vatandaş sayısı

İşsiz vatandaş sayısı

F. Almanya 1.738.831 461.753 176.192

Fransa* 423.471 92.992 21.275

Hollanda* 364.333 104.000 13.000

A.B.D.* 250.000 114.000 --

İngiltere 52.893 22.458 4.279

K.K.T.C. -- -- --

Avusturya 113.635 52.839 9.381

S.Arabistan 120.000 115.000 --

İsviçre 73.861 34.200 3.678

Avustralya 64.500 30.250 5.000

Danimarka* 54.859 23.774 4.406

Yunanistan* 48.880 3.563 --

Kanada 41.000 29.000 --

Belçika 39.664 15.155 6.067

İsveç 63.580 5.000 1.500

İsrail 30.000 6.000 --

Rusya Fed. 22.808 22.808 --

Norveç 15.356 -- 473

Azerbaycan 16.000 11.000 --

İtalya 14.124 6.414 --

Romanya 12.000 3.200 --

Kazakistan 9.593 4.472 --

Lübnan 7.748 188 --

Finlandiya 7.000 -- --

Türkmenistan 7.000 6.170 --

Japonya 6.309 1.300 --

Bir.Arap Emirlikleri 5.484 2.650 --

Afganistan 4.500 4.500 --

Kırgızistan 3.380 1.967 --

Kuveyt 3.260 2.730 --

Dubai 3.000 2.650 --

Polonya 2.500 1.586 --

Ürdün 2.500 1.400 --

Suriye 2.350 946 --

Libya 1.350 1.230 --

Diğer 35.375 20.311 --

TOPLAM 3.693.121 1.205.506 245.251

Kaynak : Yurtdışı Teşkilatımız ve Dışişleri Bakanlığı Açıklamalar:

(*) : Çifte uyruklu vatandaş sayısı dahildir.

(--) : Veri mevcut değildir.

(19)

Türk Vatandaşlığından İzinle Yabancı Ülke Uyruğuna Geçen Türklerin Bazı Ülkelere Göre Yıllar İtibarıyla Sayıları

Ülkeler Tarih Sayı

F. Almanya 1972 – 2006 732.524

Hollanda 1946 – 2005 258.272

Belçika 1985 - 2006 129.501

Avusturya 1983 – 2005 111.300

Fransa 1991 – 2002 66.575

İsveç 1990 – 2006 30.942

Danimarka 1980 – 2003 21.544

İngiltere 1989 – 2005 53.335

İsviçre 1990 – 2006 36.817

Avustralya 1996 – 2006 39.446

Toplam 1.480.256

2005-2006 Yıllarında Yurtdışına Gönderilen İşçilerin Ülkeler İtibarıyla Dağılımı

2005 Yılı 2006 Yılı Ülkeler

A.B.Devletleri 90 57

Afganistan 6.048 2.228

Almanya 1.074 708

Arnavutluk 11 27

Avustralya 2 0

Avusturya 23 2

Azerbaycan 629 632

B.Arap Emirlikleri 1.843 1.176

Belçika 0 6

Bulgaristan 44 58

Cezayir 724 1.478

Danimarka 1 0

Fas 330 368

Finlandiya 7 0

Fransa 593 377

Gana 0 39

Gürcistan 104 9

İngiltere 2 1

Irak 8.237 7.525

İran 23 1

İsrail 417 602

İsveç 10 9

K.K.Türk Cumhuriyeti 49 111

Kanada 2 2

Katar 1.604 4.597

(20)

Kazakistan 5.775 8.627

Kırgızistan 129 0

Kuveyt 151 596

Libya 986 770

Makedonya 104 4

Maldivler 49 0

Mali 0 73

Meksika 0 8

Mısır 118 694

Moğolistan 9 25

Moldova 0 85

Monako 0 1

Nepal 85 152

Norveç 1 0

Oman 37 0

Özbekistan 349 147

Pakistan 10 23

Polonya 7 0

Romanya 113 169

Rusya 19.540 24.142

S.Arabistan 6.452 19.841

Sudan 107 469

Tacikistan 78 219

Tataristan 156 0

Türkmenistan 964 1.086

Ukrayna 1.017 1.926

Umman 0 58

Ürdün 2.241 2.239

Y.Zelanda 1 0

Yemen 9 12

Toplam 60.355 81.379

Kaynak : Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü

(21)

1. BÖLÜM ÜLKELERE GÖRE YURTDIŞINDAKİ VATANDAŞLARIMIZLA

İLGİLİ SAYISAL BİLGİLER VE GELİŞMELER

(22)

(23)

1.1. FEDERAL ALMANYA 1.2.1. DEMOGRAFİK BİLGİLER 1.1.1.1. Genel, Yabancı ve Türk Nüfus

(31.12.2006 tarihi itibarıyla)

Cinsiyet Genel Yabancı Türk

Erkek 40.353.600 3.493.799 920.861

Kadın 42.147.200 3.262.012 817.970

Toplam 82.500.800 6.755.811 1.738.831

Cinsiyet Genel Yabancı Türk

Erkek 40.225.200 3.508.258 937.581

Kadın 42.212.800 3.442.012 826.460

Toplam 82.438.000 6.950.270 1.764.041

Kaynak: Federal İstatistik Dairesi

1.1.1.2. Vatandaşlarımızın Cinsiyetlerine ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı

(31.12.2005 tarihi itibarıyla) Yaş grupları

0-14 15-29 30-45 45-65 65 ve yukarı

Erkek 178.880 245.116 282.412 148.775 53.990

Kadın 149.541 234.239 224.192 185.207 61.689

Toplam 328.421 479.355 506.604 333.982 115.679

(31.12.2004 tarihi itibarıyla) Yaş grupları

Cinsiyet 0-14 15-29 30-45 45-65 65 ve yukarı

Erkek 205.174 265.444 276.875 148.278 53.677

Kadın 154.726 221.236 210.100 183.284 45.890

Toplam 359.900 486.680 486.975 331.562 99.567

(24)

1.1.1.3. Vatandaşlarımızın Eyaletlere Göre Dağılımı

Eyalet Sayı Erkek Kadın

Kuzey Ren Vestfalya 590.399 313.160 277.239

Baden Württemberg 300.409 162.423 137.986

Bavyera 232.332 111.617 120.715

Berlin 122.019 65.056 56.963

Hessen 189.328 99.942 89.386

Aşağı Saksonya 111.598 58.767 52.831

Brandenburg 2.330 1.850 480

Hamburg 55.192 30.801 24.391

Bremen 29.389 15.652 13.737

Schleswig-Holstein 35.760 19.458 16.302

Mecklemburg Vorpommer 1.595 1.117 478

Saarland 13.701 7.378 6.308

Saksonya 4.181 3.201 980

Saksonya-Anhalt 2.449 1.786 663

Thüringen 2.042 1.489 553

Rheinland Pfalz 71.332 38.922 32.410

Toplam 1.764.041 932.619 831.422

Kaynak: Eyalet İstatistik Daireleri

1.1.1.4. Vatandaşlarımızın Diğer Yabancılarla Sayısal Mukayesesi (31.12.2005 tarihi itibarıyla)

Uyruğu Erkek Kadın Toplam

Türk 932.619 831.422 1.764.041

İtalyan Karadağ 319.136 221.674 540.810

Yugoslav (Sırbistan/Karadağ) 157.266 139.738 297.004

Yunan 168.705 141.089 309.794

Polonyalı 152.653 173.943 326.596

Hırvat 112.616 116.310 228.926

Avusturyalı 92.877 81.935 174.812

Bosna-Hersekli 81.098 75.774 156.872

Portekizli 62.955 52.651 115.606

İspanyol 54.116 53.662 107.778

Hollandalı 64.691 53.865 118.556

İngiliz ve Kuzey İrlandalı 63.434 42.851 106.285

Fransız 47.016 55.228 102.244

Makedonyalı 33.509 28.584 62.093

Sloven 10.588 10.607 21.195

Diğerleri 1.135.558 1.187.641 2.323.199

Toplam 3.488.837 3.266.974 6.755.811

(25)

1.1.1.5. Doğan, Ölen, Evlenen Vatandaşlarımızın Sayısı

(31.12.2006 itibarıyla) Başkonsolosluk

görev bölgesi Doğan Ölen Evlenen

Türk-Türk Türk-Yabancı

Berlin 1.261 300 183 750

Düsseldorf 2.153 441 187 566

Essen 3.241 357 176 274

Frankfurt 2.517 439 276 336

Hamburg 1.042 249 47 255

Hannover 2.396 377 110 638

Karlsruhe 1.902 276 229 403

Köln 2.405 382 197 1052

Mainz 1.338 101 100 305

Münih 2.307 307 139 495

Münster 2.237 309 137 480

Nürnberg 1.116 210 95 448

Stuttgart 2.901 384 292 984

Toplam 26.816 4.132 2.168 6.712

(31.12.2005 itibarıyla) Başkonsolosluk

görev bölgesi

Doğan Ölen Evlenen

Türk-Türk Türk-Yabancı

Berlin 1.201 308 171 708

Düsseldorf 2.403 410 196 410

Essen 3.241 357 176 274

Frankfurt 2.917 418 209 374

Hamburg 1.136 248 176 263

Hannover 2.348 364 133 638

Karlsruhe 2.289 256 203 549

Köln 2.418 370 376 365

Mainz 1.250 380 100 305

Münih 2.348 297 139 539

Münster 2.534 293 146 505

Nürnberg 1.242 210 330 440

Stuttgart 3.540 409 287 625

Toplam 28.867 4.132 2.642 5.995

(26)

1.1.1.6. Alman Uyruğuna Geçen Türk Vatandaşlarının Sayısı Yıllar İtibarıyla Toplam

1972-1979 2.219 1998 59.664

1980-1989 10.361 1999 103.900

1990 2.034 2000 82.861

1991 3.529 2001 76.573

1992 7.377 2002 64.631

1993 12.915 2003 56.244

1994 19.590 2004 44.465

1995 31.578 2005 32.661

1996 46.294 2006 33.388

1997 42.240 Toplam 732.524

Doğumla Alman Vatandaşlığını Elde Eden Türk Çocuklarının Sayıları

2000 23.563

2001 20.931

2002 19.531

2003 18.244

2004 17.448

1.1.1.7. Almanya’ya Gelen ve Almanya’dan Ayrılan Vatandaşlarımızın Sayısı

Yıl Gelen Ayrılan Fark

1994 63.900 46.400 +17.500

1995 73.592 43.221 +30.371

1996 73.224 43.534 +29.690

1997 55.981 45.978 +10.003

1998 47.858 45.142 +2.716

1999 48.129 42.823 +5.306

2001 40.858 26.656 +14.202

2002 58.128 36.750 +21.378

2003 49.699 35.612 +14.087

2004 42.644 38.005 + 4.639

Toplam: 554.013 404.121 149.892

1.1.1.8. Diğer Önemli İstatistiki Veriler

(27)

1. İkamet İzni Statülerine Göre Vatandaşlarımızın Sayısı

Ay/Yıl Süreli ikamet

izni sahibi

Süresiz ikamet izni sahibi

ikamet hakkı sahibi

Aralık/97 646.735 577.735 512.215

Aralık/98 764.708 610.417 500.391

Aralık/99 690.275 590.270 482.027

Hazir./00 760.998 624.731 469.795

Aralık/02 634.920 652.176 450.830

Aralık/03 606.336 663.993 442.894

Aralık/05 426.983 1.337.058

(yerleşme hakkı)

2. Vatandaşlarımızın Almanya’da Kalış Sürelerine Göre Sayıları

Kalış süresi Sayı

0-1 yıl 26.115

1-6 yıl 210.754

6-10 yıl 249.661

10-15 yıl 320.964

15-20 yıl 202.690

20-30 yıl 470.199

30 yıl ve daha fazla 283.658

Toplam : 1.764.041

1.1.2. İSTİHDAMLA İLGİLİ SAYISAL BİLGİLER 1.1.2.1. Çalışan Vatandaşlarımızın Sayısı

(30.06. 2006 tarihi itibarıyla)

Erkek 326.309

Kadın 135.444

Toplam 461.753

(30.06. 2005 tarihi itibarıyla)

Erkek 321.897

Kadın 136.346

Toplam 458.243

1.1.2.2. Çalışan Vatandaşlarımızın Yaş Gruplarına Göre Dağılımı

(28)

Yaş Grubu İşçi sayısı

Erkek Kadın Toplam

20 yaşın altında 9.431 7.162 16.593

20-25 yaş arası 30.566 18.980 49.546

25-30 yaş arası 53.640 20.669 74.309

30-35 yaş arası 63.656 21.329 84.985

35-40 yaş arası 55.826 19.527 75.353

40-45 yaş arası 55.631 18.506 74.137

45-50 yaş arası 23.311 10.448 33.759

50-55 yaş arası 14.099 9.043 23.142

55-60 yaş arası 12.509 7.371 19.880

60-65 yaş arası 7.105 2.180 9.285

65 ve daha üstü 535 229 764

Toplam 326.309 135.444 461.753

Yaş Grubu İşçi sayısı

Erkek Kadın Toplam

20 yaş altı 8.473 6.737 15.210

20-25 yaş arası 32.010 19.965 51.975

25-30 yaş arası 53.701 21.410 75.111

30-35 yaş arası 63.668 21.952 85.620

35-40 yaş arası 57.010 19.527 76.537

40-45 yaş arası 48.716 16.874 65.590

45-50 yaş arası 24.560 10.679 35.239

50-55 yaş arası 10.909 9.398 20.307

55-60 yaş arası 14.701 7.409 22.110

60-65 yaş arası 7.598 2.138 9.736

65 ve daha üstü 551 257 808

Toplam 321.897 136.346 458.243

(Kaynak: Federal Çalışma Ajansı)

1.1.2.3. Çalışan Vatandaşlarımızın Eyalet Çalışma Daireleri

(29)

Bölgelerine Göre Dağılımı

Eyaletler 30.06.2005 30.06.2006

Schleswig-Holstein/Hamburg/Mecklenburg-

Vorpommern 22.660 22.842

Aşağı Saksonya Bremen 30.880 31.225

Kuzey Ren Vestfalya 143.251 143.231

Hessen 51.104 51.860

Rheinland-Pfalz Saarland 20.261 20.362

Baden-Württemberg 94.555 95.110

Bavyera 73.354 74.686

Berlin Brandenburg 20.287 20.466

Saksonya-Anhalt/Thüringen 1.043 1.112

Saksonya 848 859

Toplam 458.243 461.753

Kaynak: Federal Çalışma Ajansı

1.1.2.4. Çalışan Vatandaşlarımızın İşkollarına Göre Dağılımı

İşkolları İşçi sayısı

Tarım ,Orman, Balıkçılık 4.098

Maden 4.219

İmalat Sanayi 185.479

Enerji-Su İşleri 824

Ticaret, Otomobil ve Motorlu Araçlar Tamirciliği 59.404

Otelcilik, Lokantacılık 23.156

Ulaştırma ve İletişim 33.415

Kredi ve Sigortacılık 3.316

Emlak, Arsa İşleri, Büro, Kiralama 73.865

Kamu İdaresi, Sosyal Sigortalar 7.202

Eğitim ve Öğretim 6.170

Sağlık, Veteriner ve Sosyal Hizmetler 21.216

Diğer Kamu ve Kişisel Hizmetler 14.782

Evlerde Görülen İşler 236

Ülke Dışı Organizasyonlar 279

Başka İşkoluna Girmeyen Hizmetler 94

Diğer 23.998

Toplam 461.753

(30)

İşkolları İşçi sayısı

Tarım, Orman, Balıkçılık 3.970

Maden 4.423

İmalat Sanayi 192.433

Enerji - Su İşleri 828

İnşaat 23.291

Ticaret 58.002

Otelcilik, Lokantacılık 22.580

Ulaştırma ve İletişim 31.942

Banka ve Sigortacılık 3.387

Emlak, Arsa İşleri, Büro 66.719

Kamu İdaresi, Sosyal Sigortalar 7.502

Eğitim ve Öğretim 6.911

Sağlık, Veteriner ve Sosyal Hizmetler 21.486

Diğer Kamu Görevleri 14.220

Evlerde Görülen İşler 171

Özel Bölgesel Organizasyonlar 303

Başka İşkoluna Girmeyen Hizmetler 75

Toplam 458.243

1.1.2.5. Çalışan Vatandaşlarımızın Diğer Yabancı Uyruklu Çalışanlarla Sayısal Mukayesesi

30.06.2005 30.06.2006

Yabancı uyruklu çalışan sayısı 1.749.425 1.782.130

Türk çalışan sayısı 458.243 461.753

1.1.2.6. İşsiz Vatandaşlarımızın Eyalet Çalışma Ajansları Bölgelerine Göre Dağılımı

(31.12.2006 tarihi itibarıyla)

Eyalet Çalışma Ajansları Türk

Kuzey (Schleswig Holstein, Hamburg,Mecklenburg-Vorpommern) 11.153

Aşağı Saksonya/Bremen 15.384

Kuzey Ren Vestfalya 67.731

Hessen 11.372

Rheinland-Pfalz/Saarland 8.893

Baden-Württemberg 21.273

Bavyera 17.479

Berlin/Brandenburg 21.636

Saksonya-Anhalt,Thüringen 620

Saksonya 651

Toplam 176.192

Kaynak: Federal Çalışma Kurumu

1.1.2.7. İşsiz Vatandaşlarımızın Yaş Gruplarına Göre Dağılımı

(31)

Yaş grupları Toplam Erkek Kadın

15-19 yaş arası 4.269 2.393 1.876

20-24 yaş arası 13.045 7.632 5.413

25-29 yaş arası 27.669 17.822 9.847

30-34 yaş arası 34.063 20.805 13.430

35-39 yaş arası 29.083 16.886 12.297

40-44 yaş arası 25.866 15.538 10.428

45-49 yaş arası 14.260 7.931 6.329

50-54 yaş arası 13.402 6.080 7.322

55-59 yaş arası 12.161 4.839 7.322

60-64 yaş arası 1.952 761 1.191

Toplam 176.192 100.687 75.505

1.1.2.8. Bağımsız Çalışan Vatandaşlarımızla İlgili Bilgiler

2005 yılı itibarıyla, Almanya’da, vatandaşlarımızca işletilen 64.600 işletme bulunmaktadır.

Türk işletmelerinin;

1.590’ı (% 2,6) imalat sanayiinde, 1.040’ı (% 1,7) inşaat işkolunda, 6.220’si (% 10,2) el sanatları dalında, 3.100’ü (% 4,9) toptan ticaret alanında, 21.500’ü (% 35,5) perakende ticaret alanında, 12.407’si (% 20,5) gastronomi dalında,

14.700’ü (% 24,3) hizmet sektöründe (serbest meslekler) ve 4.043’ü (% 6,2) diğer alanlarda

faaliyet göstermektedir.

Türk işletmelerinde, 2005 yılı itibarıyla yaklaşık 300.000 kişi çalışmaktadır.

Türk işletmelerinde, 2005 yılında işletme başına ortalama yatırım 120.000 Avro’dur. Türk işletmelerinin toplam yatırım miktarı ise 7,3 milyar Avro tutmakta ve toplam yıllık ciro 28,2 milyar Avro’dur. Türk işletmelerinde ortalama 4,8 kişi çalışmaktadır.

Kaynak: Türkiye Araştırmalar Merkezi

1.1.2.9. İşçilerin Ortalama Saat Ücretleri (Avro)

(2006 yılı itibarıyla) Ekonomik Faaliyet

Alanı Ortalama Haftalık

Çalışma Saati Ortalama Brüt Saat Ücreti (Avro)

Erkek Kadın

Maden,Taş, Toprak 39,7 18,32 16,26

İmalat 38,2 12,88 10,12

Enerji ve su 38,8 20,14 16,56

İnşaat 39,6 16,71 14,80

Tüm faaliyet alanları

ortalaması 38,0 16,86 14,43

(2005 yılı itibarıyla)

(32)

Ekonomik faaliyet

alanı Ortalama haftalık

çalışma saati Ortalama brüt saat ücreti

Erkek Kadın

Maden, Taş, Toprak 39,7 18,20 16,15

İmalat 38,2 12,80 10,05

Enerji ve Su 38,8 20,00 16,45

İnşaat 39,6 16,60 14,70

Tüm faaliyet alanları

ortalaması 38,0 16,75 14,33

Kaynak : Federal Çalışma ve Sosyal İşler Bakanlığı

1.1.3. SOSYAL GÜVENLİK BİLGİLERİ

1.1.3.1. Sosyal Güvenlik Sistemlerinin Finansmanı

İşçilerin ve sözleşmelilerin malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortası, işçi ve işverenlerin ödediği sigorta primleri ve devlet desteğiyle finanse edilmektedir.

Malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortası kurumları, yıllık bütçelerini, o yıl içindeki gelirlerini, aynı yıl içindeki giderlerini ve bir aylık giderler karşılığı rezervi karşılayacak şekilde düzenlemektedirler.

Devletin, işçi ve sözleşmelilerin malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortası giderlerinin karşılanması için yapmakta olduğu desteğin miktarı, gelecek her yıl için, bir önceki yılın ortalama brüt ücretinin daha önceki yılın ortalama brüt ücretine kıyaslanması suretiyle bulunmaktadır. Bu şekilde düzenlenmiş olan bütçenin açık vermesi halinde, devlet, bu açığı kapatmak üzere faizsiz kredi vermektedir (Liquiditätshilfe).

Madencilerin malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortasında devlet, her yılın gelir ve giderleri arasındaki açığı karşılamaktadır.

1.1.3.2. Malullük, Yaşlılık, Dul ve Yetim Aylığı Alan Vatandaşlarımızın Sayısı

Aylık türü Aylık alanların sayısı

31.12.2004 31.12.2005

Malûliyet 57.160 56.288

Yaşlılık 121.207 135.416

Dul/Yetim 63.039 65.720

Toplam 241.406 257.424

Kaynak: Alman Malûllük,Yaşlılık ve Ölüm Sigortası Kurumları Birliği

1.1.3.3. Türkiye’de İkamet Eden Vatandaşlarımıza Yapılan Sosyal Sigorta Ödemeleri

31.12.2005 tarihi itibarıyla Alman sosyal güvenlik kuruluşlarından malullük, yaşlılık, dul ve yetim aylığı almakta olan toplam 257.424 vatandaşımızdan 37.786’sı Türkiye’de ikamet etmekte ve her hak sahibine ayda ortalama 535,69 Avro ödeme yapılmaktadır.

(33)

Aylık Türü Aylık Alanların Sayısı

Malûliyet 1.396

Yaşlılık 14.879

Dul 19.889

Yetim 1.622

Toplam 37.786

Kaynak: Alman Malûllük, Yaşlılık ve Ölüm Sigortası Kurumları Birliği

1.1.3.4. Aile Yardımları (Çocuk Paraları) ile İlgili Sayısal Bilgiler ve Aile Yardımlarının Miktarları

1. Ödenen Çocuk Parası Miktarları (2006 yılı/Avro)

Çocuk sayısı Almanya’daki

çocuklar için

Türkiye’deki çocuklar İçin

1.çocuk için 154 5,11

5.ve sonraki her çocuk için 179 35,79

2. 2006 Yılında Çocuk Parası Alan Türk Vatandaşı Sayısı ve Ödenen Çocuk Parası Miktarları (Avro)

Türk çocukları için ödenen toplam çocuk parası miktarı 1.506.324.251,34

Çocuk ek yardımı 19.538.363,00

Türkiye’deki çocuklara ödenen çocuk parası 116.932,18 3. 2006 Yılında Almanya’da Çocuk Parası Alan Türk Vatandaşları

Başına Düşen Çocuk Sayıları

1 çocuk 362.402 8 çocuk 411

2 çocuk 247.026 9 çocuk 138

3 çocuk 107.494 10 çocuk 51

4 çocuk 32.322 11 çocuk 15

5 çocuk 9.398 12 çocuk 8

Toplam 763.729

(34)

4. 2006 Yılında Almanya’da Çocuk Parası Alan Türk Vatandaşlarının Çocuklarının Yaşları

1 yaşın altında 26.004

1 yaşından 2 yaşına kadar 29.602

27 yaşından büyük 3.346

Toplam 763.729

(Kaynak: Federal Çalışma Kurumu)

1.1.3.5. Vatandaşlarımızın ve Yabancıların Maruz Kaldıkları İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarının Dağılımı ve Ödenen Aylıklar

2005 yılında vuku bulan iş kazaları ve meslek hastalıkları

Uyruğu İş kazası Yol kazası Meslek hastalığı

Alman 744.428 144.291 22.315

Yabancı 57.406 7.350 1.367

Türk* 21.751 2.793 488

Toplam 823.585 154.434 24.170

(*) Vatandaşlarımıza ilişkin sayılar “Yabancılar” grubuna dahildir.

2004 yılında vuku bulan iş kazaları ve meslek hastalıkları

Uyruğu İş kazası Yol kazası Meslek hastalığı

Alman 772.358 142.995 14.600

Yabancı 59.369 6.862 1.161

Türk* 25.209 2.970 449

Toplam 831.727 149.857 15.761

(*) Vatandaşlarımıza ilişkin sayılar “Yabancılar” grubuna dahildir.

Kaynak : Sanayi Kesimi Kaza Sigortaları Birliği

(35)

1.1.4. EĞİTİM BİLGİLERİ

1.1.4.1. Okula Devam Eden Türk Çocuklarının Sayısı ve Devam Ettikleri Okullara Göre Dağılımı ile Türk Dili ve Kültürü Sınıflarına Devam Eden Çocukların Sayısı

1. Okula Devam Eden Türk Çocuklarının Sayısı ve Devam Ettikleri Okullara Göre Dağılımı

(2003/2004 öğretim yılı itibarıyla) Çocuk sayıları

Bir önceki öğretim yılı

Okul Tipi Yabancı Türk Türk

Ön sınıflar 4.631 1.804 1.999

Okul Kreşleri 8.196 4.171 4.267

İlkokullar 369.417 165.562 170.236

Temel Eğitim (5-9. sınıflar) 235.531 111.583 111.237

10 Sınıflı Ortaokullar 91.107 41.168 38.787

Liseler 92.752 23.574 22.792

Genel Eğitim Veren Okullar 82.905 38.702 37.457

Akşam Okulları ve Kolejler 9.633 3.203 3.132

Öğrenme Engelliler Okulu 68.663 28.298 28.211

Meslek Okulları 192.808 77.145 78.051

Toplam 1.155.643 495.210 496.169

2. Son 10 Yıl İçerisinde Örgün Eğitimdeki Türk Çocuklarının Sayısı

Öğretim yılı Sayı Öğretim yılı Sayı

1994/1995 -- 1999/2000 503.043

1995/1996 479.996 2000/2001 501.166

1996/1997 491.484 2001/2002 501.948

1997/1998 500.764 2002/2003 496.169

1998/1999 502.750 2003/2004 495.210

Kaynak: Federal Eğitim ve Bilim Bakanlığı “Grund- und Strukturdaten 2005”

• 2003/2004 öğretim yılı sayıları dikkate alındığında Türk öğrenciler Almanya’daki toplam yabancı uyruklu öğrencilerin % 42,8’ini teşkil etmektedirler.

• Türk öğrencilerin;

- % 33,4’ü, temel eğitimin I. kısmını teşkil eden ilkokullara, - % 22,5’i, temel eğitimin II.kısmına,

- % 8,3’ü ortaokullara, - % 4,7’si liselere,

-

% 5,7’si öğrenim engellileri okullarına,

(36)

- % 15,5’i dual sistemde meslek eğitimi yapılan meslek okullarına devam etmektedir.

•

Yukarıda verilen oranların da açıkça gösterdiği gibi üst eğitim veren okullara (ortaokullar ve liseler) devam eden çocuklarımızın oranı diğerleriyle karşılaştırıldığında maalesef çok düşüktür.

• Diploma almadan öğrenimini yarıda bırakan yabancı uyruklu öğrencilerin ve bunların arasında yer alan Türk öğrencilerin sayı ve oranları Alman öğrencilere kıyasla çok yüksektir. Örneğin 2002/2003 öğretim yılında yabancı uyruklu öğrencilerin % 20’si diploma almadan öğrenimden ayrılmıştır. Alman öğrencileri arasında bu oran % 8’dir.

•

Alman öğrencilerin % 26’sı lise diploması (Abitur) alırken, bu oran yabancı uyruklu öğrencilerde % 11’dir.

3.Türk Dili ve Kültürü Sınıflarına Devam Eden Çocukların Sayısı 2003/2004 öğretim yılı

itibarıyla Bir önceki öğretim yılı itibarıyla

Çocuk sayısı 187.403 182.146

Kaynak: Almanya’daki Eğitim Ataşelikleri

4. Son 10 Yıl İçersinde Türk Dili ve Kültürü Sınıflarına Devam Eden Çocukların Sayısı

Öğretim yılı Sayı Öğretim yılı Sayı

1994/1995 -- 1999/2000 186.256

1995/1996 177.637 2000/2001 172.017

1996/1997 189.883 2001/2002 174.102

1997/1998 186.291 2002/2003 182.146

1998/1999 -- 2003/2004 187.403

Kaynak : Almanya’daki Eğitim Ataşelikleri

1.1.4.2. Son 10 Yıl İçerisinde Okul ve İşletmelerde Dual Sistemde Meslek Eğitimi Gören Türk ve Yabancı Uyruklu Öğrenci Sayısı

Mesleki eğitim yılı Yab.uyruklu öğrenci Türk öğrenci

1994/95 125.887 54.828

1995/96 121.312 51.385

1996/97 116.246 47.568

1997/98 110.165 44.662

1998/99 104.250 42.764

1999/00 100.899 42.013

2000/01 96.928 39.866

2001/02 92.300 37.165

2002/03 85.218 33.171

(37)

2003/04 79.205 30.333

Kaynak : Federal Eğitim ve Bilim Bakanlığı “Grund und Strukturdaten 2005”

Yabancı gençlerin ve bunların arasında yer alan Türk gençlerinin temel eğitimdeki başarı oranlarının Alman gençlerine kıyasla düşük olması; genel eğitimden meslek eğitimine geçiş sürecinde danışmanlık hizmetlerinden gerektiği gibi yararlanamama, eğitimi yapılan meslekler hakkında ve ikili sistemde meslek eğitimi konusunda bilgi eksikliği, meslek seçiminde belirli mesleklerde yoğunlaşma ile mesleki eğitim yeri bulma sorunları; talebi karşılayacak yeterli sayıda mesleki eğitim yeri bulunmaması, işyerlerinin/işletmelerin mesleki eğitim için öğrenci alırken ilke olarak genel eğitimde başarı oranları yüksek olan gençlere (büyük ölçüde Alman gençlerine) öncelik vermeleri ve yabancı gençlere karşı ayrımcı davranmaları; meslek eğitimi sözleşmelerinin zamanından önce feshedilmesi gibi faktörler belirleyici rol oynamaktadır. Ancak, annne-babaları ile birlikte Alman vatandaşlığına geçen ve bu nedenle artık istatistiklerde Türk vatandaşı olarak görünmeyen çok ciddi sayıda gencimizin bulunduğu gözden kaçırılmamalıdır.

1.1.4.3. Yüksek Öğrenime Devam Eden Türk ve Yabancı Öğrenci Sayısı (Son 10 yıl itibarıyla) Öğretim Yılı Yabancı Uyruklu Öğrenci Türk Öğrenci

1994/1995 -- 19.317

1995/1996 146.471 20.631

1996/1997 151.870 21.856

1997/1998 158.435 23.031

1998/1999 165.994 23.689

1999/2000 175.065 23.762

2000/2001 187.027 23.640

2001/2002 206.241 24.042

2002/2003 224.591 24.114

2003/2004 246.136 24.448

Kaynak: Federal Eğitim ve Bilim Bakanlığı “Grund- und Strukturdaten 2005”

2003/2004 öğretim yılı verilerine göre yüksek öğrenime devam eden Türk öğrencileri, yabancı öğrencilerin % 9,9’unu teşkil etmektedirler.

1.1.5. VATANDAŞLARIMIZ ARASINDA ÖRGÜTLENME 1.1.5.1. Türk Derneklerine İlişkin Sayısal Bilgiler

(2006)

Dernek türü Sayı

Dini hizmet amaçlı dernekler 690

Sosyal ve kültürel amaçlı dernekler 600

Spor dernekleri 470

Diğerleri 550

Toplam 2.310

(38)

1.1.5.2. Türk Kökenlilerin Genel ve Yerel Yönetimlere Katılımıyla İlgili Sayısal Bilgiler

2007

Avrupa Parlamentosu 2

Federal Parlamento 5

Eyalet Parlamentoları 10

Yerel Yönetimler 64

Yabancılar Meclisleri 1.912

Kaynak: Almanya’daki Çalışma ve Sosyal Güvenlik Ataşelikleri

1.1.6. VATANDAŞLARIMIZLA İLGİLİ MEVZUAT VE UYGULAMA DEĞİŞİKLİKLERİ İLE ÖNEMLİ YARGI KARARLARI 1.1.6.1. Mevzuat ve Uygulama Değişiklikleri

1.1.6.1.1. Yabancılar Hukuku Alanındaki Gelişmeler A. 2005 Yılındaki Gelişmeler:

1.Göç Yasası

Federal Hükümet ve muhalefet partilerinin üzerinde anlaştığı Göç Yasa Tasarısı 2 Temmuz 2004 tarihinde Federal Meclis’te, 9 Temmuz 2004 tarihinde de Federal Temsilciler Meclisi’nde yapılan oylamalarda çoğunluk oylarıyla kabul edilmiş ve 5 Ağustos 2004 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmış olup 1 Ocak 2005 tarihinden geçerli olarak yürürlüğe girmiştir.

Yasadaki temel düzenlemeler şunlardır;

1.Yeni hukuksal yapılar,

2. İş gücüne ilişkin düzenlemeler, 3. İnsancıl nedenlere dayanan göç,

4. Aile birleşimi yoluyla çocukların ebeveynlerinin yanlarına gelmeleri, 5. Uyuma ilişkin düzenlemeler,

6. Güvenlik açısından gerekli düzenlemeler, 7. AB ülkeleri vatandaşlarına ilişkin düzenlemeler, 8. AB genelinde yasaların uyumu,

9. İlticacılarla ilgili düzenlemeler, 10.Alman kökenlilerin Almanya’ya göçü.

B. 2006 Yılındaki Gelişmeler:

1. Müsamahalı Oturma İzni Sahibi Yabancılara Kalıcı Oturma İzni Düzenlemesi

Uzun süreden beri Almanya’da müsamahalı oturma izni ile ikamet eden yabancılara kalıcı ikamet izni verilmesi kararlaştırılmıştır. Bu tür ikamet izni sahibi yabancılara bir işte çalışmaları durumuna bağlı olarak ikamet izni verilecektir. Almanya’da hali hazırda aralarında yaklaşık 13 bin Türk vatandaşının da bulunduğu 190 bin yabancı bu statüye sahip ikamet izni ile güvencesiz bir şekilde yaşamaktadır.

Alman Göç Yasasında yapılan değişiklikler, 14 Haziran 2007 tarihinde Federal Meclis’de (Bundestag) 6 Temmuz 2007 tarihinde Federal Temsilciler

(39)

Meclisi’nden (Bundesrat) kabul edilmiş ve 28 Ağustos 2007 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Bu değişiklikler arasında,

• Yabancının Almanca bilmesi,

• Almanya’ya uyum sağlamış olması,

• Ağır suç işlememiş olması,

• Müsamahalı ikamet iznini elde etmek ya da uzatmak için doğru bilgi vermiş olması,

• Terörist yada aşırı uçlara ait gruplarla bağlantısı olmaması,

• Bir işte çalışıyor ve ailesi ile birlikte sosyal yardıma muhtaç olmaması durumunda

müsamahalı oturma izni sahibi yabancılara kalıcı ikamet izni verilecektir.

Burada sayılan şartları yerine getiren yabancılar 6 ay içinde başvurmaları halinde, kendilerine en fazla 2 yıllık süreli oturma izni verilecektir. 2 yıllık süre dolduğunda ve yabancının bir işte çalışarak geçimini temin etmesi durumunda oturma izni uzatılacaktır. İleride çalışmak üzere bir meslek eğitimi yapanlara da hemen kalıcı oturma izni verilecektir. Anılan şartları yerine getirdiği halde bir işi bulunmayan yabancılara bu tarihe kadar iş bulmaları ve aile bireylerine deneme özelliğinde olmak üzere ikamet izni verilecek ve 31.12.2009 tarihine kadar sürekli bir iş bularak yaşamlarını kendi çalışmaları ile temin etmelerini belgelemeleri halinde ikamet izinleri temdit edilecektir.

Bu şartların dışında istisnai olarak aşağıda sayılan kişilere de ikamet izni verilebilecektir:

• Tanınmış bir meslek dalında meslek eğitimi yapanlar,

• Geçici olarak ek sosyal yardım alan çocuklu aileler,

• Tek başına çocuğa bakan ve geçici sosyal yardım alan kişiler,

• Sağlığı nedeniyle çalışamayacak durumda olup, ancak geçimi ve bakımı sosyal yardım almadan güvence altına alınmış kişiler,

• 65 yaşını doldurmuş, memleketinde kimsesi kalmamış, ancak Almanya’da kalıcı oturma izni sahibi veya Alman uyruklu çocuğu veya torunları bulunan kimseler de geçimlerinin temin edilmiş olması durumunda kalıcı ikamet izni alabileceklerdir.

2. Ayrımcılığın Yasaklanması (Genel Eşit Muamele Yasası)

Almanya’da uzun zamandan beri tartışması devam eden ve bir önceki hükümet tarafından parlamentoya getirilmiş olmasına rağmen Federal Temsilciler Meclisi’nde çoğunluğu elinde bulunduran Hristiyan Birlik Partilerinin oylarıyla yasalaşmasına karşı çıkılacağı bilindiği için de kadük kalan “Ayrımcılığa Karşı Yasa”, bu yasama döneminde AB’nin ilgili direktifine uyma zorunluluğu nedeniyle yeniden gündeme getirilmiş ve yasanın adı da

(40)

bu süreçte “Genel Eşit Muamele Yasası” olarak değiştirilmiştir. Federal Meclis’in 29.06.2006 tarihli oturumunda çoğunluğun oylarıyla kabul edilen Yasa Tasarısı, ardından Federal Temsilciler Meclisinde yapılan oylamada da kabul edilerek yasalaşmıştır. Yasa, 01.11.2006 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Genel Eşitlik Yasası ile ırka, etnik kökene, cinsiyete, inanca, fiziksel özüre, yaşa ve cinsel tercihe dayandırılan ayrımcı muameleler yasaklanmakta ve yasal yaptırım altına alınmaktadır.

3. Yeni AB Ülkeleri Vatandaşlarının Serbest Dolaşımları

AB’nin genişlemesine dair Yeni AB Ülkeleri Vatandaşlarının Serbest Dolaşımına İlişkin Nisan 2004 tarihli Sözleşme, Kıbrıs ve Malta vatandaşları hariç, diğer yeni AB ülkeleri vatandaşlarına serbest dolaşıma ilişkin kısıtlamalar getirmişti. Sözleşmeye göre, Almanya ve Avusturya’nın sınırötesi hizmetlerin sunumuna ilişkin düzenlemelerde kısıtlamaya gitme hakkı bulunmaktadır.

Alman iş piyasasındaki durumun düzelmemesi nedeniyle Federal Alman Hükümeti, AB’ye yeni üye olan Doğu Avrupa ülkeleri vatandaşlarının serbest dolaşımlarına ilişkin sürenin uzatılmasını istemektedir. Federal Çalışma ve Sosyal İşler Bakanlığı’nın verdiği teklif üzerine, Federal Hükümet, yeni AB ülkelerinin vatandaşlarının AB ülkelerinde serbest çalışmalarına ilişkin geçiş düzenlemelerini Mayıs 2009 ayına kadar ertelemiştir. Düzenleme, aynı zamanda inşaat sektörünü, binaların temizlenmesini ve bina dekorasyon alanını içermektedir

4. Göç Tartışmaları ve Entegrasyon

14.6.2006 tarihinde yayımlanan ve Federal Hükümete sunulan 2005 Yılı Göç Raporu’nda 2004 yılında Almanya’ya toplam 780.105 yeni göçmenin geldiği ve bu sayının üçte ikisinden fazlasının AB üyesi ülkelerden olduğu belirtilmektedir. Bu sayının 178.000’ini başka ülkelerde ikamet ederken Almanya’ya dönen Alman vatandaşları oluşturmakta, 60.000 kişinin Rusya Federasyonu’ndan gelen Alman asıllıların olduğu belirtilmektedir. Toplam sayının % 14’ünü Asya ülkeleri vatandaşları teşkil etmektedir. Almanya’dan göç edenlerin sayısının da yaklaşık olarak Almanya’ya gelenler kadar olduğu bilinmektedir. Bu sayılardan Almanya’nın bir göç alan ülke olduğu kadar göç veren bir ülke de olduğu anlaşılmaktadır. Almanya’ya 2004 yılında gelen vatandaşlarımızın oranı da toplamın % 5’i olarak verilmektedir. Aile birleştirmesi çerçevesinde 2004 yılında 17.543 vatandaşımıza vize verilmiş olup, bunlardan 2.740’ı çocuktur. 1996-2003 yılları arasında bu sayı 21.000 ile 27.000 arasında değişmiş olup, 2004 yılından itibaren aile birleşiminde ciddi bir azalma olduğu görülmektedir. Yine çocuk sayısı da 2002 yılında 5.638 iken 2004 yılında gelen çocukların sayıca yarı yarıya azaldığı görülmektedir.

5. Uyum Zirvesi

14 Temmuz 2006 tarihinde Berlin’de Almanya’nın 40 yıllık göç tarihinde bir ilk olarak Almanya Başbakanı Angela Merkel’in öncülüğünde “Uyum Zirvesi“

düzenlenmiştir.

(41)

Zirveye, Federal Eyalet ve yerel düzeyde yetkililerin yanı sıra, işveren, sendika, okul, eğitim, meslek eğitimi, iş piyasası, Federal Çalışma Ajansı, Alman Futbol Federasyonu, kiliseler, Almanya Yahudiler Merkez Konseyi temsilcileri ile 13 Türk kökenli göçmen katılmışlardır.

Uyum Zirvesi’nin açılışını yapan Almanya Başbakanı Merkel, uyum alanında Hükümetçe tespit edilen eksikliklerin başında, yabancıların Almanca dil sorununun, okul ve meslek eğitimi alanında karşılaşılan sorunların ve iş piyasasında yaşanılan sorunların geldiğini ifade ederek mevcut zirve ile başlatılan uyum sürecinin amacının bu alandaki sorunların açıkça tespit edilerek, çözüm üretilmesi olduğunu belirtmiştir.

Uyum Zirvesi’nde, uyuma ilişkin sorunların ayrıntılı olarak görüşüleceği ve bu çalışmalar doğrultusunda Ulusal Uyum Planı’nın hazırlanması amacıyla

“Uyum Kursları“, “Almanca Dili“, “Eğitim”, “Mesleki Eğitim ve İş Piyasası“,

“Kadınların ve Kızların Toplumdaki Konumları“, “Yerinde Uyum Etkinlikleri“,

“Müşterek Yaşamın Güçlendirilmesine İlişkin Uyum Etkinlikleri“ konulu 6 çalışma grubu oluşturulmuştur.

Uyum Zirvesi’nde, bundan böyle göçmenler hakkında değil, göçmenlerle beraber konuşulacağı vurgulanmıştır.

Mevcut Alman Hükümeti’nin kurulduğundan beri sürekli olarak gündemde tutulan entegrasyon tartışmaları, son Uyum Zirvesi ile yeni bir aşamanın başlangıcı olmuştur.

6. İslam Konferansı

Federal İçişleri Bakanı Wolfgang Schäuble’nin girişimi ile Almanya’da 27 Eylül 2006 tarihinde Berlin’de ilk kez bir “İslam Konferansı” toplanmıştır.

Konferansa Federal İçişleri Bakanı Wolfgang Schäuble, Federal Adalet Bakanı Brigitte Zypries, Federal Aile Bakanı Ursula von der Leyen, Göç ve Uyumdan Sorumlu Federal Devlet Bakanı Maria Böhmer, bazı eyaletlerin İçişleri Bakanları (Bavyera-Beckstein ve Berlin-Körting) yanında çeşitli düzeyde Alman yetkililer ile Almanya’daki Müslümanları temsil ettiği düşünülen çeşitli cemaatlerin temsilcileri ve toplumda öne çıkmış bireyler çağrılmışlardır. Davet edilenler arasında DİTİB, Milli Görüş, İslam Kültür Merkezleri Birliği, Avrupa Alevi Birlikleri Federasyonui İslam Konseyi, Müslümanlar Merkez Konseyi, Avrupa Türk Toplumu (Kenan Kolat), Feridun Zaimoğlu (Yazar), Necla Kelek (Yazar), Seyran Ateş (Avukat), Prof. Havva Yakar bulunmuşlardır.

Berlin’de yapılan İslam Konferansı’nda aşağıda belirtilen dört çalışma grubunun oluşturulmasına karar verilmiştir :

• Alman toplum düzeni ve değerler uzlaşması

• Alman Anayasası ışığında dinsel sorunlara yaklaşım,

• Ekonomi ve medyanın köprü işlemi,

• Güvenlik ve İslam.

(42)

1.1.6.1.2. İş Hukuku ve Sosyal Hukuk Alanındaki Gelişmeler A. 2006 Yılındaki Gelişmeler:

1. Sağlık Reformu

2006 yılı boyunca toplumun hemen hemen tüm kesimlerinde yaşanan, uzun tartışmalardan sonra Hükümet ortakları tarafından üzerinde uzlaşılan ve

“Sağlık Reformu” olarak adlandırılan “Yasal Hastalık Kasasında Rekabetin Güçlendirilmesine İlişkin Yasa Tasarısı” (Gesetz zur Stärkung des Wettbewerbs in der gesetzlichen Krankenversicherung –GTV), her iki Federal Meclis’de de kabul edildikten sonra 01 Nisan 2007 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Yapılan sağlık reformu, başta hastalık kasaları, hekimler, muhalefet ve toplumun bir çok kesiminin gösterdiği büyük tepkiye rağmen kabul edilmiştir.

Reform Kanununun amaçları:

1.

Maliyetlerin düşürülmesi ve finansmanın garanti altına alınması 2. Kamu üzerindeki yükün hafifletilmesi

3. Ücretler üzerindeki ek maliyetlerin azaltılarak rekabet güçlerinin artırılması

1. Sağlık sigortası finansmanını güvence altına almak üzere 2009 yılında uygulamaya girecek “Genel Sağlık Sigortası” fonu oluşturulacaktır. Tüm hastalık kasaları için geçerli olacak hastalık sigortası sabit prim oranları bir tüzük ile hükümet tarafından belirlenecektir. Fona, brimler dışında vergilerden de pay ayrılacaktır. Kasalar, masraflarını karşılamak üzere sözkonusu fondan pay alacaklardır. Vergilerden ayrılacak pay ile belirli kesimlerin, örneğin çocukların, emeklilerin, işsizlerin sigortalanması sağlanacaktır. Ekonomik durumu daha iyi olan hastalık kasalarından ve eyaletlerden diğerlerine kaynak aktarımı yapılacaktır, ancak sözkonusu aktarım hiçbir şekilde yıllık 100 Milyon Avro’yu aşmayacaktır. Fazla meblağ genel bütçeden karşılanacaktır. Ancak, kasalar tasarrufa azami riayet göstereceklerdir.

Devlet destekli sağlık kasalarında (gesetzliche Krankenkassen) sigorta primleri, yeni yasanın yürürlüğe girmesiyle birlikte % 0,5 oranında artacaktır.

Ancak, işverenlerin prim oranı % 6,9 oranında sabitlenecek, artan kısım çalışanın payı olacaktır. Gelecekte yapılacak prim oranı zamlarından işverenler etkilenmeyecektir. Hastalık kasaları açık verdiğinde üyelerinden azami % 1 oranında ek prim talep edebilecektir. Sözkonusu meblağ asgari 8 Avro azami 36 Avro olacaktır. Daha yüksek prim için hastalık kasası talebi genel bütçe kapsamında incelenecektir. % 0,5 lik zam emeklileri de kapsamaktadır. Emeklilik kasası zammın yarısını karşılayacaktır.

Yasa, aşağıdaki yenilikleri getirmektedir:

• Almanya genelinde geçerli olacak bir hekim tarifesi tüm hastalık kasaları hekimleri için geçerli olacaktır.