İZLANDA ÜLKE RAPORU Adana Ticaret Odası

(1)

İZLANDA ÜLKE RAPORU

3-2-2022

Adana Ticaret Odası

(2)

İçindekiler Sayfa No

1. İzlanda Hakkında Genel Bilgiler 4

Coğrafi Konum 4

Siyasi ve İdari Yapı 4

Nüfus ve İstihdam 4

Doğal Kaynaklar 5

Dahil Olduğu Uluslararası Anlaşmalar 5

2. Genel Ekonomik Durum 5

Ekonomik Yapı 6

3. İzlanda Dış Ticareti 7

Genel Durum 7

İzlanda’nın İhracatında Başlıca Ürünler 7

İzlanda’nın İhracatında Öne Çıkan Ülkeler 8

İzlanda’nın İthalatında Başlıca Ürünler 9

İzlanda’nın İthalatında Öne Çıkan Ülkeler 10

4. Doğrudan Yabancı Yatırımlar 10

Doğrudan Yabancı Yatırımların Görünümü 10

5. Türkiye-İzlanda Dış Ticareti 11

Genel Durum 11

Türkiye’nin İzlanda’ya İhracatında Başlıca Ürünler 12

Türkiye’nin İzlanda’dan İthalatında Başlıca Ürünler 13

6. Dış Ticaret Politikası ve Uygulamaları 14

Dış Ticaret Politikası 14

Gümrük Uygulamaları 14

İthalat 14

İhracat 15

Tarifeler ve Vergiler 15

7. Pazarın Özellikleri 15

Ulaştırma ve Taşımacılık Maliyetleri 15

Kamu İhaleleri 15

8. Önemli Sektörler 16

9. Adana-İzlanda Dış Ticareti 17

Adana-İzlanda İhracat Verileri 18

Adana-İzlanda İthalat Verileri 18

Sonuç ve Değerlendirmeler 19

10. Kaynaklar 20

(3)

Tablolar İndeksi Sayfa No

Tablo 1-Başlıca Sosyal Göstergeler 4

Tablo 2-Temel Ekonomik Göstergeler 5

Tablo 3-İzlanda Dış Ticareti 7

Tablo 4-İzlanda’nın İhracatında Başlıca Ürünler 7

Tablo 5-İzlanda’nın İhracatında Öne Çıkan Ülkeler 8

Tablo 6-İzlanda’nın İthalatında Başlıca Ürünler 9

Tablo 7-İzlanda’nın İthalatında Öne Çıkan Ülkeler 10

Tablo 8-Doğrudan Yabancı Yatırım İstatistikleri 10

Tablo 9-Türkiye-İzlanda Dış Ticareti 12

Tablo 10-Türkiye'nin İzlanda’ya İhracatında Başlıca Ürünler 12 Tablo 11-Türkiye'nin İzlanda’dan İthalatında Başlıca Ürünler 13

Tablo 12-Adana-İzlanda Dış Ticareti 17

Tablo 13-Adana-İzlanda İhracat Verileri 18

Tablo 14-Adana-İzlanda İthalat Verileri 18

(4)

Yönetici Özeti

Atlas Okyanusu'nun kuzeyinde volkanik bir ada üzerinde kurulmuş ve çevresindeki birçok küçük adadan meydana gelmiş olan İzlanda, Grönland'ın güneydoğusu ile Norveç ve Britanya Adaları'nın arasında yer alır.

İzlanda 1970 yılında EFTA’ya (Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi), 1994 yılında da EEA’ya (Avrupa Ekonomik Alanı) girmiş, bu düzenlemeyle de 27 AB ülkesi ve diğer EFTA (Liechtenstein, Norveç) ülkelerinin yer aldığı tek bir iç pazarın parçası haline gelmiştir. Öte yandan İzlanda, Türkiye gibi AB aday ülkeleri arasında yer almaktadır.

1944 yılında Danimarka’dan ayrılarak bağımsızlığını kazanan İzlanda, idari olarak 23 bölge ve 14 şehirden oluşmaktadır. Cumhurbaşkanı 4 yılda bir seçilirken, hükümeti kuran Başbakan, Cumhurbaşkanı tarafından yetkilendirilmektedir.

2021 yılı itibarıyla yaklaşık 370 bin olan ülke nüfusunun %93’ü şehirleşmiş olup; toplam nüfusun %50,3’ü erkekler, %49,7’si kadınlardan oluşmaktadır.

Bitki örtüsü yönünden oldukça fakir olan İzlanda, hidroelektrik ve jeotermal rezervler açısından oldukça zengindir. Kullanılan enerjinin %85’ini kendi kaynaklarından sağlayan ülkede, jeotermal enerji büyük ölçüde ısınma amaçlı kullanılmakta olup, maliyeti fosil yakıtlara oranla yarıdan azdır. İzlanda, Batı Avrupa’da büyük oranda uygun fiyatlı enerji kullanan tek ülkedir.

Hareketli tüketicilere sahip istikrarlı İzlanda ekonomisi büyük oranda balıkçılık endüstrisine dayanmakta olup; anılan sektör ihracatın ağırlıklı bölümünü karşılamakta, ekonomiye önemli oranda istihdam sağlamaktadır. Alüminyum ve ferro-silikon üretimi ekonominin diğer önde gelen sektörleridir. Ayrıca büyük ölçüde bilgisayar yazılım ve biyoteknoloji firmalarının faaliyet gösterdiği hizmet sektörü de ülke ekonomisinde önemli bir yere sahiptir.

2021 yılı itibarıyla, cari fiyatlara göre GSYİH’si 25,5 milyar dolar olan İzlanda, 196 ülke arasında dünyanın 109. büyük ekonomisidir. 2021 yılında sabit fiyatlara göre GSYİH’sindeki büyüme %3,7 olup; 68.844 dolarlık kişi başına düşen milli gelir ile dünyada 6. sırada yer almaktadır. İşsiz sayısının toplam işgücüne oranı 2021 yılında %7 olup, işsizliğin yüksek olduğu ülkeler arasında 48. sırada bulunmaktadır.

İzlanda, iş yapma kolaylığı açısından dünyada 26. sırada, ekonomik serbestlik endeksine göre 11. sırada, insani gelişmişlik endeksine göre 4. sırada yer almaktadır. Diğer yandan İzlanda, 2020 yılında dünya toplam ihracatında 111. dünya ithalatında 119. sırada yer almıştır.

İzlanda, 2020 yılında -811 milyon dolar ile doğrudan yabancı yatırım çeken ülkeler arasında 187. sırada, 2020 yılında 7,5 milyar dolarlık toplam yabancı sermaye stoku ile dünyada 132. sıradadır. Belçika, Lüksemburg ve Hollanda İzlanda’ya en fazla yatırım yapan ülkeler olup, ülkenin ihracatında ilk sırada yer alan alüminyumu üreten üç büyük döküm fabrikasından ikisi ABD sermayelidir.

İzlanda, gümrük uygulamaları AB ile uyumlu, Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması’na taraf bir ülke olup, birçok ülke ile ikili ticaret anlaşmasına da sahiptir. Ayrıca ihracatının ve ithalatının %60’ından fazlasını Avrupa Ekonomik Alanı ülkeleri ile yapmaktadır.

İzlanda et, süt ve süt ürünleri, yumurta ve çoğu sebzelerde kendi kendine yeter bir ülke olup, tarımda en son teknoloji kullanılmaktadır. Başlıca sanayi faaliyeti balıkçılıkta kullanılan malzemelerin ve balıktan elde edilen ürünlerin üretimi olup, alüminyum üretimi de önemli bir yer tutmaktadır. Ayrıca işgücünün %75,7’si hizmet sektöründe istihdam edilmektedir.



Dış pazarlara açılmak isteyen üyelerimiz, hedef pazar tespiti ve hedef ülkelerde ürünlerini satmak istedikleri toptancı, perakendeci, imalatçı vb. potansiyel müşteri bilgilerini Odamız Ticari Bilgi ve İstihbarat Merkezi’nden temin edebilmektedir.

Detaylı bilgi için:

Esra ANTEPÜZÜMÜ

esra.antepuzumu@adanato.org.tr

(5)

1. İzlanda Hakkında Genel Bilgiler¹

Tablo 1-Başlıca Sosyal Göstergeler Resmi Adı İzlanda Cumhuriyeti Yönetim Biçimi Anayasal Cumhuriyet Resmi Dili İzlandaca

Din Hristiyan (%95,6), Protestan (%3,7), Katolik (%0,7) Başkenti Reykjavik

Yüzölçümü 103.000 km²

Nüfusu 361.313

Başlıca Şehirleri Kopavogur, Hafnarfjordur, Akureyri, Reykjanesbaer Para Birimi İzlanda Kronu

Başbakan Katrin Jakobsdottir Kaynak: T.C. Ticaret Bakanlığı

Üyesi Olduğu Uluslararası Kuruluşlar

İzlanda küçük bir Avrupa ülkesi olmasına rağmen birçok uluslararası kuruluşa taraftır. Bunlardan bazıları;

CBSS (Baltık Ülkeleri Konseyi), CCC (Gümrük İşbirliği Konseyi), CE (Avrupa Konseyi), UN (Birleşmiş Milletler), UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı), EFTA (Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi), EEA (Avrupa Ekonomik Alanı), IMF (Uluslararası Para Fonu), NATO (Kuzey Atlantik Asamblesi), OECD (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü), OSCE (Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Örgütü), WEU (Batı Avrupa Konseyi), WTO(Dünya Ticaret Örgütü)’dür.

Coğrafi Konum

İzlanda Atlas Okyanusu'nun kuzeyinde volkanik bir ada üzerinde kurulmuş ve çevresindeki birçok küçük adadan meydana gelmiş bir Avrupa ülkesidir.

Adanın yanardağlarından sonra en önemli özelliği, ısınma ve elektrik enerjisi elde etmede kullanılan sıcak su kaynakları gayzerlere sahip olmasıdır.

Ülke, Grönland'ın güneydoğusu ile Norveç ve Britanya Adaları'nın arasında yer alır. En yakın komşusu Grönland olup, 350 km uzaktadır. Diğer komşuları Norveç 1.050 km ve İskoçya 800 km uzaklıktadır.

Siyasi ve İdari Yapı

İzlanda Cumhuriyeti 17 Haziran 1944’te Danimarka'dan koparak bağımsızlığını ilan etmiştir. Cumhurbaşkanı dört yılda bir seçilmektedir. Parlamentonun 63 üyesi olup, seçimler dört yılda bir yapılmaktadır. Başbakan, Cumhurbaşkanı tarafından yetkilendirilir ve hükümeti kurar.

Ülke 23 bölge ve 14 şehir ile yönetilmektedir. Şehirlerin çoğu kıyı kesimlerde ve güneydeki ovalarda kurulmuştur. Ülke çoğunlukla istatistiki amaçla kullanılan sekiz bölgeden oluşmaktadır: Austurland, Hofudhborgarsvaedhi, Nordhurland Eystra, Nordhurland Vestra, Sudhurland, Sudhurnes, Vestfirdhir, Vesturland. Bölgeler yasayla tanımlanmamıştır ve herhangi bir idari işleve sahip değildir.

Nüfus ve İstihdam

%93’ü şehirleşmiş olan nüfusun, %50,3’ünü erkek nüfus, %49,7’sini kadın nüfus oluşturmaktadır. Nüfusun

%98,6’sını İzlandalılar, %1,4’ünü yabancı kökenliler oluşturmaktadır.

1 T.C. Ticaret Bakanlığı, https://ticaret.gov.tr/data/619ca58513b8768f14ee1fea/%C4%B0zlanda%20%C3%BClke%20profili_Kas%C4%B1m%202021.pdf

(6)

Doğal Kaynaklar ve Çevre

İzlanda’da orman, kömür, metal ya da ekonomik değeri olan ekili ürün (örn. mısır, buğday) bulunmamaktadır.

Bitki örtüsü yönünden ada oldukça fakirdir. Bitki örtüsü genelde çalılar ve dikenlerden meydana gelmiştir.

Buzulların bulunmadığı kesimlerde otlaklar vardır.

Ülke hidroelektrik ve jeotermal rezervler açısından oldukça zengindir. Kullanılan enerjinin %85’i kendi kaynaklarından sağlanmaktadır. Enerjinin geri kalanı için petrol ithal edilmekte olup, balıkçılık endüstrisinde ve ulaşımda kullanılmaktadır. Jeotermal enerji büyük ölçüde evleri ısıtmada kullanılmakta olup, maliyeti fosil yakıtlara oranla yarıdan azdır. İzlanda hala büyük oranda uygun fiyatlı enerji kullanan batı Avrupa’daki tek ülkedir.

Yoğun endüstriyi beslemek için birkaç santral ve iletim hattı yapım aşamasındadır. Üç tane elektrik üreticisi bulunmaktadır: Landsvirkjun (devlete ait), Reykjavík Energy (üç belediyeye ait) ve HS Energy (yerel belediyeler ve bir kısmı yabancı olmak üzere özel sektör yatırımcılarına ait).

Dahil Olduğu Uluslararası Anlaşmalar

İzlanda 1970 yılında EFTA’ya, 1994 yılında da EEA’ya girmiş, bu düzenlemeyle de 27 AB ülkesi ve diğer EFTA (Liechtenstein, Norveç) ülkelerinin yer aldığı tek bir iç pazarın parçası haline gelmiştir. Temmuz 2009’da Avrupa Birliği üyeliğine başvuran ülke, 27 Temmuz 2010 tarihinden bu yana AB ile üyelik müzakerelerini yürütmektedir.

Ayrıca İzlanda’nın, Avrupa Serbest Ticaret Birliği-EFTA çerçevesinde, Kanada, Şili, Hırvatistan, Mısır, İsrail, Ürdün, Güney Kore, Lübnan, Makedonya, Meksika, Fas, Filistin Yönetimi, Güney Afrika Gümrük Birliği, Singapur, Tunus ve Türkiye ile Serbest Ticaret Anlaşmaları bulunmaktadır.

2. Genel Ekonomik Durum²

Tablo 2-Temel Ekonomik Göstergeler³

2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026

GSYİH (Cari Fiyatlar - milyar $) 21,72 25,48 27,17 28,17 29,53 31,05 32,6

GSYİH Büyüme (Sabit Fiyatlar - %) -6,5 3,7 4,1 3,7 2,6 2,4 2,3

Kişi Başına Düşen Milli Gelir (Cari Fiyatlar - $) 59.643 68.844 72.318 73.882 76.323 80.325 84.467

Tüketici Fiyat Enflasyonu (ort, %) 2,9 4,3 3,1 2,5 2,5 2,5 2,5

Cari Ödemeler Dengesinin GSYİH'ya Oranı (%) 0,9 1 1,2 1,6 1,8 1,9 2 Devletin Genel Net Borçlanmasının GSYİH'ya Oranı

(%) 77,1 75,8 75,4 73,9 70,3 65,6 59

İşsizliğin Toplam İşgücüne Oranı (%) 6,4 7 5 4 4 4 4

Nüfus (milyon) 0,36 0,37 0,38 0,38 0,39 0,39 0,39

Kaynak: IMF

İzlanda hareketli tüketicilere sahip istikrarlı bir ekonomidir. İzlanda ekonomisinin hayati sektörleri alüminyum işleme, balıkçılık ve turizmdir. En önemli ihraç ürünleri ise, alüminyum ve ferro-silikon, balık ve balık ürünleri ile ilaçlardır.

Ülkenin yenilenebilir doğal kaynakları kafi olup, zengin balıkçılık alanlarını ve temiz enerji kaynaklarını kapsamaktadır. Servis sektörü büyük ölçüde bilgisayar yazılım ve biyoteknoloji firmalarını içermektedir.

3 IMF, https://www.imf.org/en/Countries/ISL

(7)

İzlanda’da perakende fiyatları oldukça yüksek olabilmektedir. Bunun başlıca sebepleri, ülkenin izole konumundan kaynaklanan yüksek nakliye bedelleri, çoğu sanayi girdilerini ithal etmek ihtiyacı, tarifeler ve belirli öğeler için düzenleyici maliyetler ile genelde %24 düzeyinde olan KDV oranıdır (gıda ürünleri, kitap, dergi ve bazı ürünlerin KDV’si %11’dir).

Ekonomik Yapı

2021 yılında cari fiyatlara göre, 25,48 milyar dolar olan GSYİH’nin 2022 yılında 27,17 milyar dolar olması beklenmektedir.

İzlanda, cari fiyatlara göre, 2021 yılı itibarıyla 196 ülke arasında dünyanın 109. büyük ekonomisidir. 2021 yılında sabit fiyatlara göre %3,7 oranında artan GSYİH’nin, 2022 yılında %4,1 oranında artacağı tahmin edilmektedir.

Cari fiyatlara göre İzlanda, 2021 yılında 68.844 dolarlık kişi başına düşen milli gelir ile dünyada 6. sırada yer almaktadır. 2021 yılında %4,3 olan tüketici fiyatlarına göre yıllık ortalama enflasyon oranının 2022 yılında

%3,1 olacağı tahmin edilmektedir.

Ülkedeki işsiz sayısının toplam işgücüne oranı 2021 yılında %7 olup, işsizliğin yüksek olduğu ülkeler arasında 48. sırada bulunmaktadır. 2021 yılında %1 oranında fazla veren cari ödemeler dengesinin GSYİH'ye oranının, 2022 yılında %1,2 oranında fazla vermesi beklenmektedir.

2021 yılında %75,8 olan devletin genel net borcunun GSYİH'ye oranının, 2022 yılında %75,4 olması beklenmektedir.

İzlanda ekonomisi büyük oranda balıkçılık endüstrisine dayanmakta, anılan sektör ihracatın ağırlıklı bölümünü karşılamakta, ekonomiye önemli oranda istihdam sağlamaktadır. Alüminyum ve ferro-silikon üretimi ekonominin diğer önde gelen sektörleridir.

İzlanda’nın jeolojik-coğrafi özelliklerinin sağladığı avantaj sayesinde ülkede yaygın bulunan jeotermal ve hidro-enerjiden istifadeyle, son yıllarda enerji-yoğun endüstriye ağırlık verilmektedir. İzlanda ekonomisi, imalat ve hizmet sektöründe yapılan açılımlar, bilgisayar donanım teknolojisi ve biyoteknolojide sağladığı ilerlemelerle çeşitlenmektedir.

İzlanda, iş yapma kolaylığı açısından, dünyada 190 ülke arasında 26. sırada yer almaktadır. (Dünya Bankası 2019)

Ekonomik serbestlik endeksine göre İzlanda, dünyada 178 ülke arasında 11. sıradadır. (Heritage Foundation 2021)

İnsani gelişmişlik endeksine göre İzlanda, dünyada 189 ülke arasında 4. sıradadır. (UNDP 2020)

(8)

3. İzlanda Dış Ticareti⁴ Genel Durum

İzlanda, 2020 yılında dünya ihracatında 111. dünya ithalatında 119. sıradadır. İzlanda’nın 2020 yılında ihracatı 4,6 milyar dolar, ithalatı ise 5,7 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir.

Tablo 3-İzlanda Dış Ticareti (Bin Dolar)

YILLAR İHRACAT İTHALAT HACİM DENGE

2016 4.458.954 5.707.482 10.166.436 -1.248.528 2017 4.853.473 6.949.223 11.802.696 -2.095.750 2018 5.591.188 7.690.725 13.281.913 -2.099.537 2019 5.231.459 6.560.654 11.792.113 -1.329.195 2020 4.595.669 5.710.976 10.306.645 -1.115.307 Kaynak: ITC Trade Map

İzlanda’nın İhracatında Başlıca Ürünler

2020 yılında İzlanda’nın ihracatında başlıca ürünler; işlenmemiş alüminyum, balık filetoları, taze, kurutulmuş, salamura edilmiş, dondurulmuş balıklar, alüminyum teller, ferro alyajlar, et, sakatat, deniz hayvanı vb. unu, balıkların veya deniz memelilerinin katı ve sıvı yağları ile alüminyumdan yaprak ve şeritler olmuştur.

Tablo 4-İzlanda’nın İhracatında Başlıca Ürünler (Bin Dolar)

GTİP ÜRÜNLER 2018 2019 2020

İhracattaki Payı (%)

(2020)

Değişim (%) (2019-2020)

7601 İşlenmemiş alüminyum 1.764.520 1.429.290 1.351.412 29,41 -5

0304 Balık filetoları ve diğer balık etleri (taze,

soğutulmuş veya dondurulmuş) 956.974 1.033.289 984.742 21,43 -5

0302 Balıklar (taze veya soğutulmuş) 205.658 273.497 331.716 7,22 21 0305 Balıklar (kurutulmuş, tuzlanmış, salamura

edilmiş veya tütsülenmiş) 320578 305.075 313.400 6,82 3

0303 Balıklar (dondurulmuş) 383.108 367.286 268.042 5,83 -27

7605 Alüminyum teller 182.042 154.462 129.530 2,82 -16

7202 Ferro alyajlar 172.874 132.206 122.762 2,67 -7

2301

Et, sakatat, deniz hayvanı vs. (yemeye uygun olmayan) unu, pelleti, kıkırdakları (donyağı tortusu)

210.926 127.327 112.611 2,45 -12

1504 Balıkların veya deniz memelilerinin katı ve sıvı

yağları 104.418 84.251 96.807 2,11 15

7607 Alüminyumdan yaprak ve şeritler (kalınlık <= 0,

2mm) 103.104 67.466 71.093 1,55 5

9021

Ortopedik cihazlar; cebireler, kırıklar için cihazlar vb; protez organlar; işitme cihazları, vücut içi ve dışı cihazları

70.075 75.250 67.763 1,47 -10

1605

Hazırlanmış/konserve edilmiş kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar ve diğer su omurgasızları

85.929 71.175 65.124 1,42 -9

7604 Alüminyumdan çubuklar ve profiller 190.074 144.921 55.832 1,21 -61

1604

Hazırlanmış/konserve edilmiş balıklar, yumuşakçalar veya diğer su omurgasızların hülasa ve suları

47.801 47.072 43.753 0,95 -7

(9)

Tablo 4-devamı

GTİP ÜRÜNLER 2018 2019 2020

(2020)

Değişim (%) (2019-2020) 8438

Yiyecek ve içeceklerin sınai amaçlarla hazırlanması veya imaline mahsus makine ve cihazlar

39.106 52.635 40.685 0,89 -23

9999 Tarifenin başka yerinde belirtilmeyen mallar 57.847 47.201 36.718 0,8 -22 2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde

edilen yağlar 112.479 83.241 32.390 0,7 -61

2804 Hidrojen, asal gazlar ve diğer ametaller 6.368 31.362 23.206 0,5 -26

8545

Elektrik işlerinde kullanılan kömür elektrotlar, kömür fırçalar, lamba kömürleri, pil kömürleri ve grafit veya diğer kömürden diğer eşya (metalli veya metalsiz)

38.263 27.778 21.365 0,46 -23

2201

Sular (tabii ve suni mineral sular ve gazlı sular dahil) (ilave şeker veya diğer tatlandırıcı maddeler katılmamış veya lezzetlendirilmemiş);

buz ve kar

15.451 19.951 20.560 0,45 3

TOPLAM İHRACAT 5.591.188 5.231.459 4.595.669 100 -12

Kaynak: ITC Trade Map

İzlanda’nın İhracatında Öne Çıkan Ülkeler

İzlanda’nın 2020 yılında gerçekleştirdiği ihracatta en büyük pay Hollanda, İspanya, Birleşik Krallık, Fransa ve ABD’ye aittir. Türkiye, İzlanda’nın 2020 yılı ihracatında %0,3 payla 28. sırada yer almıştır.

Tablo 5-İzlanda’nın İhracatında Öne Çıkan Ülkeler (Bin Dolar)

Sıra Ülke 2018 2019 2020

(2020)

Değişim (%) (2019-2020)

1. Hollanda 1.689.785 1.373.906 932.909 20,3 -32

2. İspanya 461.164 495.467 793.019 17,3 60

3. Birleşik Krallık 552.523 541.229 508.935 11,1 -6

4. Fransa 359.578 370.140 370.133 8,1 0

5. ABD 385.887 382.777 348.928 7,6 -9

6. Almanya 335.898 309.374 252.229 5,5 -18

7. Norveç 302.603 202.018 192.732 4,2 -5

8. Danimarka 126.903 121.824 127.072 2,8 4

9. Polonya 66.260 110.460 116.853 2,5 6

10. Portekiz 89.856 96.578 102.328 2,2 6

11. Çin 145.245 129.845 90.921 2 -30

12. Belçika 86.462 77.459 76.745 1,7 -1

13. Kanada 115.669 225.356 66.256 1,4 -71

14. Nijerya 63.944 71.146 65.856 1,4 -7

15. Faroe Adaları 59.996 36.471 56.065 1,2 54

... ... ... ... ... ... ...

28. Türkiye 21.465 20.101 14.274 0,3 -29

TOPLAM İHRACAT 5.591.188 5.231.459 4.595.669 100 -12 Kaynak: ITC Trade Map

(10)

İzlanda’nın İthalatında Başlıca Ürünler

İzlanda’nın 2020 yılı ithalatında başlıca ürünler; suni korundum, alüminyum oksit ve alüminyum hidroksit, otomobiller, petrol yağları, elektrik işlerinde kullanılan kömür elektrotlar-fırçalar, lamba-pil kömürleri, tedavi veya korunma için ilaçlar, otomatik bilgi işlem makineleri, manyetik veya optik okuyucular, hayvan gıdası olarak kullanılan müstahzarlar olmuştur.

Tablo 6-İzlanda’nın İthalatında Başlıca Ürünler (Bin Dolar)

GTİP ÜRÜNLER 2018 2019 2020

İthalattaki Payı (%)

(2020)

Değişim (%) (2019-2020) 2818 Suni korundum, alüminyum oksit ve

alüminyum hidroksit 849.880 609.756 459.627 8,05 -25

8703 Otomobiller 519.292 321.550 340.130 5,96 6

2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde

edilen yağlar 1.069.458 752.093 339.079 5,94 -55

8545

Elektrik işlerinde kullanılan kömür elektrotlar- fırçalar, lamba-pil kömürleri ve grafit veya diğer kömürden diğer eşya

360.697 341.986 290.106 5,08 -15

3004 Tedavide veya korunmada kullanılmak üzere

hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış) 151.492 143.452 170.825 2,99 19

8471

Otomatik bilgi işlem mak. bunlara ait birimler;

manyetik veya optik okuyucular, verileri koda dönüştüren ve işleyen mak.

190.750 182.152 165.245 2,89 -9

2309 Hayvan gıdası olarak kullanılan müstahzarlar 65.754 83.148 109.259 1,91 31

8517

Telefon cihazları, ses, görüntü veya diğer bilgileri almaya veya vermeye mahsus diğer cihazlar

119.152 102.380 85.386 1,5 -17

3822 Laboratuvarlarda, teşhiste kullanılan reaktifler 40.072 51.066 79.257 1,39 55 9403 Diğer mobilyalar ve bunların aksam ve parçaları 76.007 71.850 74.268 1,3 3 8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar 102.817 69.658 59.433 1,04 -15 8708 Karayolu taşıtları için aksam ve parçalar 51.254 48.652 47.123 0,83 -3

306

Kabuklu hayvanlar (canlı, taze, soğutulmuş, dondurulmuş, kurutulmuş, tuzlanmış veya benzer işlem görmüş)

65.338 60.811 41.445 0,73 -32

7308

Demir veya çelikten inşaat ve inşaat aksamı, inşaatta kullanılmak üzere hazırlanmış demir veya çelikten sac, çubuk vb.

47.752 50.081 40.775 0,71 -19

7607 Alüminyumdan yaprak ve şeritler (kalınlık <= 0,

2mm) 47.753 35.530 39.480 0,69 11

3923

Plastiklerden eşya taşınmasına veya ambalajlanmasına mahsus, malzemeler;

plastikten tıpalar, kapaklar, kapsüller ve diğer kapama malzemeleri

41.380 42.262 39.169 0,69 -7

9401

Oturmaya mahsus mobilyalar (94.02

pozisyonundakiler hariç) ve bunların aksam ve parçaları

45.671 39.323 38.020 0,67 -3

4418 Ahşaptan bina ve inşaat için marangozluk

mamulleri ve doğrama parçaları 39.328 41.750 37.491 0,66 -10

1905

Ekmek, pasta, kek, bisküvi ve diğer ekmekçi mamulleri (kakao içersin içermesin); hosti, eczacılıkta kullanılan boş ilaç kapsülleri, mühür güllacı, pirinç kağıdı ve benzeri ürünler

38.114 38.049 37.333 0,65 -2

9405

Tarifenin başka yerinde belirtilmeyen veya yer almayan aydınlatma cihazları (projektörler ve sahne projektörleri dahil) ve bunların aksam ve parçaları

37.539 35.153 36.340 0,64 3

TOPLAM İTHALAT 7.690.725 6.560.654 5.710.976 100 -13

(11)

İzlanda’nın İthalatında Öne Çıkan Ülkeler

2020 yılında İzlanda’nın en fazla ithalat gerçekleştirdiği ülkeler Almanya, Norveç, Çin, Hollanda ve Danimarka olmuştur. Türkiye, İzlanda’nın 2020 yılı ithalatında %0,8 payla 23. sırada yer almıştır.

Tablo 7-İzlanda’nın İthalatında Öne Çıkan Ülkeler (Bin Dolar)

Sıra Ülke 2018 2019 2020

İthalattaki Payı (%)

(2020)

Değişim (%) (2019-2020)

1. Almanya 671.806 542.787 512.867 9 -6

2. Norveç 883.011 745.390 502.155 8,8 -33

3. Çin 680.593 483.334 481.910 8,4 0

4. Hollanda 486.894 455.275 442.101 7,7 -3

5. Danimarka 484.169 430.217 409.134 7,2 -5

6. ABD 648.806 558.030 383.936 6,7 -31

7. Birleşik Krallık 410.041 410.869 368.431 6,5 -10

8. İsveç 332.430 280.805 271.767 4,8 -3

9. Brezilya 221.441 137.111 261.194 4,6 90

10. İtalya 226.990 185.697 183.051 3,2 -1

11. Fransa 204.131 157.564 156.521 2,7 -1

12. Polonya 177.952 195.791 154.946 2,7 -21

13. İspanya 123.314 128.464 102.855 1,8 -20

14. Japonya 149.261 107.478 102.300 1,8 -5

15. Jamaika 99.837 130.292 96.621 1,7 -26

... ... ... ... ... ... ...

23. Türkiye 57.307 45.730 48.429 0,8 6

TOPLAM İTHALAT 7.690.725 6.560.654 5.710.976 100 -13 Kaynak: ITC Trade Map

4. Doğrudan Yabancı Yatırımlar (DYY)⁵ Doğrudan Yabancı Yatırımların Görünümü

Doğrudan yabancı yatırımlar, İzlanda hükümetinin son yıllarda çok önem verdiği politikalardan biridir. 2008 yılında yaşanan derin finansal krizle beraber yabancı sermaye yatırımlarında da büyük gerilemeler görülmüş, tekrar yabancı yatırımcıların güvenini kazanabilmek için radikal finansal düzenlemeler yapılmıştır.

Tablo 8-Doğrudan Yabancı Yatırım İstatistikleri⁶

2018 2019 2020

Ülkeye Giren DYY (Milyon Dolar) -381 -302 -811 Ülkeye Giren DYY (% GSYİH) -1.48 -1.25 -3.83 Ülkeden Çıkan DYY (Milyon Dolar) 76 465 -276

DYY Stoku (Milyon Dolar) 8.751 8.350 7.501

DYY Stoku (% GSYİH) 34 34,52 35,45

Yurt Dışı DYY Stoku (Milyon Dolar) 5.229 5.420 5.489 Kaynak: UNCTADSTAT

İzlanda, 2020 yılında -811 milyon dolar ile doğrudan yabancı yatırım çeken ülkeler arasında 187. sıradadır.

[ABD 156 milyar dolar ile 1. Türkiye 8 milyar dolar ile 30. (UNCTAD)+

5T.C. Ticaret Bakanlığı, https://ticaret.gov.tr/data/619ca58513b8768f14ee1fea/%C4%B0zlanda%20%C3%BClke%20profili_Kas%C4%B1m%202021.pdf

6UNCTADSTAT, https://unctadstat.unctad.org/wds/TableViewer/tableView.aspx

(12)

2018-2020 döneminde toplam doğrudan yabancı yatırım miktarı -2419 milyon dolar olan İzlanda, 2020 yılında 7,5 milyar dolarlık toplam yabancı sermaye stoku ile dünyada 132. sıradadır. *ABD 11 trilyon dolar ile 1. Türkiye 212 milyar dolar ile 33. (UNCTAD)+

İzlanda, 10’u ikili olmak üzere (Şili, Mısır, Hindistan, Çin, Letonya, Litvanya, Lübnan, Meksika, Vietnam ve Uganda) toplam 12 yatırım anlaşması imzalamıştır. Diğer iki ülke de EFTA çerçevesinde Güney Kore ve serbest ticaret anlaşması kapsamındaki Singapur’dur. Yatırım fırsatlarının artması ile İzlanda, Avrupa Ekonomik Alanı’na yakın ülkelerle yatırım anlaşmaları için görüşmelere hız vermiştir. Bu ülkeler arasında Türkiye ve Ukrayna yer almaktadır.

İzlanda hükümeti hemen her sektörde yabancı yatırımlara sıcak bakmakla birlikte, bu yatırımların çevreye saygılı projeler olmasına özellikle önem vermektedir. İzlanda’daki yabancı yatırımlar, uygun fiyatlı ve emniyetli yeşil enerji kaynakları nedeniyle daha çok metal, biyoteknoloji, jeotermal enerji, bilişim ve iletişim gibi enerji yoğun sanayide ve toptan satış ile sağlık teknolojilerinde ağırlık kazanmıştır. Franchising bayilik sistemi ülkede, özellikle perakende sektöründe artış göstermektedir. Ülkenin gıda ve içecek ihracatının büyük kısmını oluşturan paketlenmiş ve işlenmiş gıdalar, alkollü içecekler ve organik gıdalar da cazip yatırım alanlarıdır.

Belçika, Lüksemburg ve Hollanda İzlanda’ya en fazla yatırım yapan ülkeler olup, ülkenin ihracatında ilk sırada yer alan alüminyumu üreten üç büyük döküm fabrikasından ikisi ABD sermayelidir. (Daha fazla bilgi için: İzlanda Yatırım Ajansı, Invest in Iceland Agency: https://www.invest.is)

İzlanda’yı yabancı yatırımcılara cazip kılan unsurları şöyle sıralanabilir:

Bürokratik işlemlerin azlığı ve bu konudaki çalışmaların devam etmesi,

Yeni yatırımların teşviki için yeni yasal düzenlemelerin yapılması,

Devlet kurumları ile kolaylıkla ve direkt olarak temasa geçilebilmesi,

Daha esnek kalkınma stratejileri ve teşvik programları olan yerel otoritelerle işbirliği olanakları sağlanması,

%20 gibi Avrupa’nın en düşük kurum vergisinin alınması,

Düşük elektrik ücreti ve doğal endüstriyel enerji olanağının bulunması,

Hidro-elektrik ve jeotermal güçle elde edilen yenilenebilir enerji kaynaklarının mevcudiyeti,

Ülkenin birçok yerinde bulunan doğal limanlar,

Yüksek kalitede işgücü ve işlevsel işçi sendikalarının mevcudiyeti.

Avrupa Ekonomik Alanı Anlaşması uyarınca, İzlanda’da serbest liman ya da serbest bölge bulunmamaktadır.

5. Türkiye-İzlanda Dış Ticareti⁷ Genel Durum

Hem Türkiye hem de İzlanda AB aday ülkeleri arasında yer almaktadırlar. Türkiye’ye uzak ve çok küçük bir pazar olmasına karşın, İzlanda pazarında birçok Türk sanayi ve tarım ürünü yer almaktadır.

Türkiye’nin 2020 yılında İzlanda’ya 18,8 milyon dolar değerinde ihracat, İzlanda’dan 26 milyon dolar seviyesinde ithalat gerçekleşmiştir.

(13)

Tablo 9-Türkiye-İzlanda Dış Ticareti (Bin Dolar)

2016 26.706 27.991 54.697 -1.285

2017 199.722 32.230 231.952 167.492

2018 23.862 27.221 51.083 -3.359

2019 23.441 26.537 49.978 -3.096

2020 18.828 25.964 44.792 -7.136

Türkiye’nin İzlanda’ya İhracatında Başlıca Ürünler

Tablo 10-Türkiye’nin İzlanda’ya İhracatında Başlıca Ürünler (Bin Dolar)

GTİP ÜRÜNLER 2018 2019 2020

8703 Otomobiller 10.324 4.026 4.416

7308

Demir veya çelikten inşaat ve inşaat aksamı, inşaatta

kullanılmak üzere hazırlanmış demir veya çelikten sac, çubuk, vb.

409 1.916 3.380

2506 Kuvars (tabii kumlar hariç), kuvarsit 3.817 3.520 2.686

8544 İzole edilmiş teller, kablolar ve diğer elektrik iletkenler; tek

tek kaplanmış liflerden oluşan fiber optik kablolar 65 948 1.340 9404 Şilte mesnetleri, yatak takımı eşyası vb eşya (şilteler,

yorganlar, diz ve ayak örtüleri, yastıklar, puflar vb) 600 517 1.030 9403 Diğer mobilyalar ve bunların aksam ve parçaları 348 220 505

6305 Eşya ambalajında kullanılan torba ve çuval 716 602 466

6302 Yatak çarşafı, masa örtüleri, tuvalet ve mutfak bezleri 137 207 285 8702 10 veya daha fazla kişi taşımaya mahsus motorlu taşıtlar 843 692 266 8419 Isı değişikliği yöntemi ile maddeleri işlemek için cihazlar,

elektrikli olmayan şofbenler veya depolu su ısıtıcıları 11 32 260 8409 Sadece veya esas itibarıyla 84.07 veya 84.08

pozisyonlarındaki motorların aksam ve parçaları 0 0 238

8716 Römorklar ve yarı römorklar; hareket ettirici tertibatı

bulunmayan diğer taşıtlar; bunların aksam ve parçaları 209 430 235 9506 Kültür fizik, jimnastik, atletizm vb. mahsus eşya ve malzeme;

yüzme havuzları ve küçük oyun havuzları 213 0 197

3923

Plastiklerden eşya taşınmasına veya ambalajlanmasına mahsus malzeme, tıpa, kapak, kapsül ve diğer kapama malzemeleri

34 22 197

7616 Alüminyumdan diğer eşya 0 0 184

8701 Traktörler (87.09 pozisyonuna giren traktörler hariç) 99 0 182

7610

Alüminyum inşaat ve inşaat aksamı; inşaatta kullanılmak üzere hazırlanmış alüminyum, saclar, çubuklar, profiller, borular ve benzerleri

5 97 131

8438

Bu fasılın diğer pozisyonlarında yer almayan veya belirtilmeyen yiyecek ve içeceklerin sınai amaçlarla hazırlanması veya imaline mahsus makine ve cihazlar

10 9 125

8426

Gemi vinçleri (derricks); vinçler (cranes) (taşıyıcı halatlı vinçler dahil); hareketli kaldırma çerçeveleri, şasisi straddle tipi olan, ayak mesafeleri ayarlanabilen Iastik tekerlekli taşıyıcılar ve vinçli yük arabaları

0 17 109

4011 Kauçuktan yeni dış lastikler 61 30 89

TOPLAM İHRACAT 23.862 23.441 18.828

Türkiye’nin 2020 yılında İzlanda’ya en fazla ihraç ettiği ürünler; otomobiller, demir veya çelikten inşaat ve inşaat aksamı, kuvars, izole edilmiş teller, kablolar, şilte mesnetleri, yatak takımı eşyası, diğer mobilyalar ve bunların aksam ve parçaları olmuştur.

(14)

Türkiye’nin İzlanda’dan İthalatında Başlıca Ürünler

Tablo 11-Türkiye’nin İzlanda’dan İthalatında Başlıca Ürünler (Bin Dolar)

GTİP ÜRÜNLER 2018 2019 2020

0304 Balık filetoları ve diğer balık etleri (taze, soğutulmuş veya

dondurulmuş) 8.878 12.255 10.826

0303 Balıklar (dondurulmuş) 3.746 6.620 5.913

7605 Alüminyum teller 6.812 3.055 3.687

0406 Peynir ve pıhtılaşmış ürünler 0 874 1.610

4102 Koyun ve kuzuların ham derileri 1.220 1.175 687

1604 Hazırlanmış/konserve edilmiş balıklar, yumuşakçalar veya

diğer su omurgasızlarının hülasa ve suları 227 222 431

1504 Balıkların veya deniz memelilerinin katı ve sıvı yağları 436 353 420 0405 Sütten elde edilen yağlar, sürülerek yenilen süt ürünleri 0 0 413 9021 Ortopedik cihazlar; cebireler, kırıklar için cihazlar vb; protez

organlar; işitme cihazları, vücut içi ve dışı cihazları 466 438 320

0504

Hayvan bağırsak, mesane ve midesi (taze, soğutulmuş, dondurulmuş, tuzlanmış, salamura, kurutulmuş veya tütsülenmiş)

415 316 301

1212 Keçiboynuzu, deniz otları ve diğer algler, şeker pancarı, şeker

kamışı vs. 1 33 210

8411 Turbojetler, turbopropellerler ve diğer gaz türbinleri 0 0 175 2811 Diğer anorganik asitler ve ametallerin diğer anorganik

oksijenli bileşikleri 75 409 171

7219 Paslanmaz çelikten yassı hadde mamulleri (genişliği 600 mm.

veya fazla olanlar) 0 0 166

7607 Alüminyumdan yaprak ve şeritler (kalınlık <= 0, 2mm) 51 33 113

8433

Tarım ürünlerinin hasat ve harman edilmesine mahsus makine ve cihazlar; çim ve çayır biçme makine ve cihazları;

yumurtaları, meyveleri ve diğer tarım ürünlerini ağırlık ve büyüklüklerine göre ayıran ve temizleyen makine ve cihazlar

0 0 82

8544 İzole edilmiş teller, kablolar ve diğer elektrik iletkenler; tek

tek kaplanmış liflerden oluşan fiber optik kablolar 2 3 53

8423

Tartı alet ve cihazları (hassasiyeti 5 santigram veya daha iyi olan teraziler hariç) (tartarak sayan ve kontrol eden baskül ve teraziler dahil) her tür tartı alet ve cihazlarına mahsus ağırlıklar

67 12 53

8536

Gerilimi 1000 voltu geçmeyen elektrik devrelerinin

anahtarlanmasına veya korunmasına veya elektrik devresine veya elektrik devresinden bağlantı yapmaya mahsus elektrik teçhizatı

1 7 52

8517 Telefon cihazları, ses, görüntü veya diğer bilgileri almaya

veya vermeye mahsus diğer cihazlar 4 8 44

TOPLAM İTHALAT 27.221 26.537 25.964

Türkiye’nin 2020 yılında İzlanda’dan ithalatında başlıca ürünler; taze, soğutulmuş ya da dondurulmuş balık filetoları, dondurulmuş balıklar, alüminyum teller, peynir ve pıhtılaşmış ürünler, koyun ve kuzuların ham derileri, hazırlanmış/konserve edilmiş balıklar, yumuşakçalar veya diğer su omurgasızlarının hülasa ve suları, balıkların veya deniz memelilerinin katı ve sıvı yağları olmuştur.

(15)

6. Dış Ticaret Politikası ve Uygulamaları⁸

İzlanda’nın imzalamış olduğu en geniş kapsamlı ticari işbirliği anlaşması, 15 AB üyesi ve bunlara ilave İzlanda dışındaki 2 Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması ülkesinin oluşturduğu (Lihtenştayn, Norveç), mal, hizmet, sermaye ve iş gücünün serbest dolaşımına dayanan Avrupa Ekonomik Alanı’dır. İzlanda ayrıca, WTO, OECD ve benzeri ticaretle ilgili organizasyonlara üyedir.

Dış Ticaret Politikası

İzlanda AB temel hukuku (mal, hizmet, sermaye ve iş gücü serbest dolaşım özgürlüğü ve rekabet hukuku) ile yönetilen Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması’na taraf bir ülkedir. İzlanda ihracatının ve ithalatının %60’ından fazlasını Avrupa Ekonomik Alanı ülkeleri ile yapmaktadır. İzlanda ayrıca, birçok ülke ile ikili ticaret anlaşmasına da sahiptir.

Geleneksel olarak balık ve balık ürünleri İzlanda ihracatının göze çarpan kalemidir. 1970’ler öncesinde ihracattaki payı %90 iken, günümüzde bu oran %42 civarındadır. Alüminyum ve ferro-silikon gibi sanayi mamulleri İzlanda ihracatındaki en büyük orana sahiptir. İzlanda, çiftlik balığı, canlı hayvan, süt ürünleri gibi tarım ürünleri de ihraç etmektedir. Ülke ihracatı belli başlı ürünlerde gerçekleşirken ithalat daha geniş bir yelpazeye sahiptir. İzlanda başta petrol ve petrol ürünleri olmak üzere, buğday, kereste, işlenmiş gıda ve içecekler, sanayi malı girdileri, akaryakıt ve yağlar, sermaye malları, taşıt araçları ve her çeşit tüketim malı ithal etmektedir.

Gümrük Uygulamaları

İzlanda’da hayvanlar, silahlar, tehlikeli maddeler, ilaçlar vb. malların ithalatı için standart yaptırımlar uygulanmaktadır. Bu malların ihracatında da özel işlemler ve dokümanlar istenmektedir. Gümrük uygulamaları AB ile uyumludur.

İthal edilen mallar ile İzlanda’da imal edilen, işlenen veya paketlenen yeni veya ikinci el mallara İzlanda Dolaylı Vergiler Kanunu çerçevesinde dolaylı vergi uygulanır. Ayni işlem ihraç malları için geçerli değildir (Detaylı bilgi için: İzlanda Gelirler İdaresi https://www.rsk.is). Dolaylı vergiler ya miktar bazında (kilogram, litre vb.) ya da fiyat bazında (ithal edilen mallar için gümrük vergili ithalat fiyatı ya da İzlanda’da üretilen mallar için fabrika fiyatı üzerinden) belirlenmektedir (Detaylı bilgi için: İzlanda Gümrük İdaresi:

http://www.customs.is). Sistem oldukça basitleştirilmiş bir şekilde uygulanmaktadır.

İzlanda’da ve Avrupa Ekonomik Alanı Anlaşması (AEAA) ülkelerinde üretilen ya da bu bölgede bulunan ham madde veya malzemelerle üretilen mallar, ya da en azından yapım ya da üretim aşaması Anlaşma Bölgesinde gerçekleşmiş olan mallar, tercihli orijin malları olarak, azaltılmış veya sıfırlanmış gümrük ile ülkeye ithal edilebilmektedir. (Detaylı bilgi için: AEAA 4. Protokolü http://www.efta.int/legal- texts/EEA/protocols-to-theagreement.aspx, https://www.invest.is).

İthalat

İzlanda Gümrük İdaresi tarafından her yıl belirlenen Gümrük Tarife Cetvelinde, Avrupa Ekonomik Alanı Anlaşması hükümlerine dayanılarak ithal edilen mallara uygulanacak vergi oranları, İzlanda’nın imzalamış olduğu serbest ticaret anlaşmaları hükümlerinde belirtilen mallara uygulanacak özel gümrük ayrıcalıkları ve miktarına/sayısına dayalı olarak alınacak katkı payı vergileri açıkça belirlenmektedir.

(http://www.customs.is)

İthalat için istenen belgeler: Konşimento, kargo tahliye emri, ticari fatura, gümrük ithalat deklarasyonu ve paketleme listesidir.

8T.C. Ticaret Bakanlığı, https://ticaret.gov.tr/data/5eff2c6f13b87612f80cb9a6/%C4%B0zlanda%20%C3%BClke%20bilgileri.pdf

(16)

İhracat

İzlanda’dan İhraç edilen ürünler genelde gümrük ve diğer harçlardan muaftır. İhracat için istenen belgeler:

Konşimento, ticari fatura, gümrük ihracat deklarasyonu, EUR.1 sertifikası ve paketleme listesidir.

Tarifeler ve Vergiler

Dolaylı vergiler, oldukça basit ve etkili olan İzlanda vergi sisteminin en önemli vergi gelirini oluşturmaktadır.

Sistem, vergi oranlarının azaltılması, vergi matrahının genişletilmesi ve İzlandalı firmaların rekabetini artırıp, yabancı yatırımcıları çekecek çifte vergilendirme konvansiyonlarının artırılmasını hedeflemektedir. %20 kurumlar vergisi oranı ile İzlanda OECD ülkeleri içerisinde en düşük orana sahiptir. İzlanda vergi ödemeleri ve yatırımcıların korunması alanlarında sürekli reformlar gerçekleştirmektedir.

Dolaylı vergiler içerisinde en önemlisi katma değer vergisidir (KDV). Aşağıda sıralanan istisnalar dışında mal ve hizmetlerde uygulanan KDV değeri %24’tür:

İhracat,

Kamu sağlığı hizmetleri,

Okullar ve diğer eğitim kuruluşları,

Yurt içi/yurt dışı yolcu taşımacılığı ve İzlanda ile diğer ülkeler arasındaki kargo posta hizmetleri,

Ev kiralama/satışı ve ticari uçak ve gemi kiralama,

Sigorta hizmetleri,

Bankacılık ve diğer finans hizmetleri operasyonu ve hisse senetleri satışı,

Yabancı işletmelere İzlanda dışında verilen hizmetler

Gıda ürünleri, gazeteler, kitaplar vb. ile araba vergileri dahil olmak üzere tüm özel tüketim vergilerinde KDV oranı %11’dir.

7. Pazarın Özellikleri⁹

İzlanda’da perakende fiyatları oldukça yüksek olabilmektedir. Bunun başlıca sebepleri, ülkenin izole konumundan kaynaklanan yüksek nakliye bedelleri, çoğu sanayi girdilerini ithal etmek ihtiyacı, tarifeler ve belirli ögeler için düzenleyici maliyetler ile genelde %24 düzeyinde olan KDV oranıdır.

Ulaştırma ve Taşımacılık Maliyetleri

İki ülke arasındaki coğrafi uzaklık taşıma maliyetlerini oldukça artırmaktadır. Bu nedenle, İzlanda pazarında yer alan çoğu Türk menşeli ürün, doğrudan Türkiye’den ziyade, ülkeye daha yakın olan diğer Avrupa pazarlarındaki (Almanya, İngiltere vb.) dağıtım firmalarından ithal edilmektedir. Bu durum, İzlanda verilerinde Türkiye’den yapılan ithalata konu olan ürünlerin, Türkiye verilerinden farklı olmasına da neden olmaktadır.

Kamu İhaleleri

Landsvirkjun ve Reykjavík Energy gibi kamuya ait kurumların belli fiyat limitini aşan alımlarında ihale zorunludur. Fiyat limiti satın alma niteliğine göre değişmektedir. İhalelere Avrupa TED veri tabanından ulaşılabilir (http://www.ted.europa.eu).

9 T.C. Ticaret Bakanlığı, https://ticaret.gov.tr/data/5eff2c6f13b87612f80cb9a6/%C4%B0zlanda%20%C3%BClke%20bilgileri.pdf

(17)

8. Önemli Sektörler¹⁰

İzlanda ekonomisi büyük oranda balıkçılık endüstrisine dayanmakta, anılan sektör ihracatın ağırlıklı bölümünü karşılamakta, ekonomiye önemli oranda istihdam sağlamaktadır. Alüminyum ve ferro-silikon üretimi ekonominin diğer önde gelen sektörleridir. Ayrıca, hizmet sektörü ülke ekonomisinde önemli bir yere sahiptir. İşgücünün %75,7’si bu sektörde istihdam edilmektedir.

Tarım ve Hayvancılık

İzlanda topraklarının büyük bir kesimi tarıma elverişsizdir. Toplam yüzölçümü 103 bin kilometrekare olup, bu yüzölçümünün %23'ünü (23.805 km²) tarım alanları kaplamaktadır. Nüfusun %5,6’sı tarım sektöründe çalışmaktadır.

Başlıca tarım ürünleri hayvan yemi, patates ve şalgamdır. Adanın buzullarla örtülü olmayan kesimlerindeki otlaklarda hayvancılık yapılır. Küçükbaş ve büyükbaş hayvancılık ülkede yaygındır. İzlanda, tarım ürünlerini yüksek gümrük tarifeleri ile korumaktadır.

İzlanda’nın en önemli gelir kaynağını meydana getiren balıkçılık, 106.487 gross tonluk 866 gemi ile yapılmaktadır. Yıllık tutulan balık yaklaşık olarak 1.500.000 tondur. Başlıca tutulan balık türleri, balina, morina ve ringadır. Tutulan balıkların büyük bir bölümü işlenerek ihraç edilmektedir. Balıkçılık ürünleri ülkenin toplam ihracatının %40’ını oluşturmaktadır.

İzlanda toprakları, çevre kirliliğinin minimum olması nedeniyle, sağlıklı ve kirlenmemiş tarımsal ürünler yetiştirmek için çok elverişlidir. İzlanda et, süt ve süt ürünleri, yumurta ve çoğu sebzelerde kendi kendine yeter bir ülkedir. İzlandalı çiftçiler, tarımda en son teknolojiyi kullanmakta ve sıkı kontroller altında üretim yapmaktadırlar. Tarımda uzmanlaşma son yıllarda artmıştır. Birçok çiftçi sera üretimine yönelmiştir.

Giderek artan sayıda çiftçi organik tarım teknikleri ile üretim yapmaktadır.

Sanayi

Balıkçılıkta kullanılan malzemelerin ve balıktan elde edilen ürünlerin üretimi başlıca sanayi faaliyetidir. Balık konservesi ve balık unu fabrikaları vardır. Küçük gemilerin yapıldığı, büyük gemilerin tamir edildiği tersaneleri; dokuma ve kumaş, çimento, ayakkabı, et ve süt ürünleri fabrikaları bulunmaktadır. Ayrıca başkent Reykjavik’in doğusunda ve adanın kuzeyinde çıkarılan alüminyum, başkent Reykjavik'te bulunan 3 alüminyum dökümhanesinde işlenerek ihraç edilir. Buna ek olarak başkentte amonyum sülfat fabrikası da bulunmaktadır.

Madencilik

Yeraltı kaynakları bakımından fakir olan İzlanda’da alüminyum üretimi önemli bir yer tutmakta ve ülke ihracatında da ilk sırada yer almaktadır. Diaomite, ferro-silicon, sülfür, tuz, ıslak çimento, kireç, ponza taşı ve benzeri volkanik taşlar üretimi ile jeotermal enerji sektörün diğer önemli ürünleridir.

Enerji

İzlanda iki büyük yerel enerji kaynağına sahiptir; hidroelektrik ve jeotermal enerji. Ülkede kullanılan enerjinin yaklaşık %70’i yerel yenilenebilir kaynaklardan sağlanmakta, balıkçılık ve ulaşım için gerekli olan ihtiyaç ise (özellikle petrol) ithal edilmektedir. Fosil yakıtlardan çok daha ucuza mal edilen jeotermal enerji genellikle konutlarda ısınma amaçlı kullanılmaktadır. İzlanda, ihtiyacı olan enerjiyi doğal kaynaklarından uygun ücretle üreten tek Avrupa ülkesidir.

10T.C. Ticaret Bakanlığı, https://ticaret.gov.tr/data/5eff2c6f13b87612f80cb9a6/%C4%B0zlanda%20%C3%BClke%20bilgileri.pdf

(18)

Çevreci bir yaklaşımla mevcut jeotermal enerji ve hidroelektrik üreten fabrikaların iyileştirilmesi çalışmalarına önem verilmekte, enerji yoğun sanayinin gelişme göstermesiyle yeni hidroelektrik santrallerinin yapılması çalışmaları da devam etmektedir.

Turizm

Ülkede kış turizmi ve termal kaynaklı turizm oldukça gelişmiştir. Ülkenin iç kesimlerinde ve termal kaynakların olduğu yerlerde lüks oteller bulunmaktadır.

Nüfusun %6’sı turizm sektöründe çalışmakta olan İzlanda’yı, en fazla Amerikalı, İngiliz, Alman, Norveçli ve İsveçli turistler ziyaret etmektedir. Ülkedeki ekonomik kriz bu sektörde de olumsuzluklara yol açmışsa da, özellikle çevre turizmine gösterilen ilginin giderek artması ülkedeki turizmi tekrar canlandırmıştır. Bu sektör halen balık üretiminin ardından ülke döviz gelirlerine en büyük katkıyı sağlayan sektördür.

Ulaştırma ve Telekomünikasyon Altyapısı

İzlanda’da demir yolu yoktur. Kara yollarının uzunluğu 13 bin kilometreyi bulmaktadır. Başkent Reykjavik’te uluslararası bir deniz limanı ve havaalanı vardır. Ülkede hava yolu ulaşımı oldukça gelişmiştir. Ülkede irili ufaklı 98 adet havaalanı bulunur.

Telekomünikasyon ve bilişim altyapısının genişletilmesi İzlanda hükümetinin öncelik verdiği konulardandır.

2005 yılında özelleştirilen Iceland Telecom (Siminn) halen ülkedeki sabit hatların %80’ini, mobil hatların ise

%65’ini elinde tutmaktadır.

İzlanda telekomünikasyon altyapısı; yer istasyon uyduları, fiber-optik kablolar ve geniş iletişim ağı ile modern ve tamamen dijital hale getirilmiştir. Hem işgücü hem de teknik donanımın iyi kalitede olması, birçok bilgisayar ve yazılım firmasının İzlanda’yı bir üs olarak seçmesine neden olmuştur. Ayrıca ülkede birçok telefon operatörü firması bulunmaktadır.

Bilgisayar ve internet kullanımı ülkede yaygın olup, konutlarda kullanılan internete bağlı bilgisayar oranı (%84) Avrupa ortalamasının (%48) çok üstündedir.

9. Adana-İzlanda Dış Ticareti¹¹

Adana’nın İzlanda’ya 2020 yılındaki ihracatı 4 bin 700 dolar seviyesinde, 2021’in ilk 9 ayındaki ihracatı 2 bin 500 dolar seviyesinde gerçekleşirken; İzlanda’dan 2020 yılındaki ithalatı 6 milyon dolar olarak, 2021’in ilk 9 ayındaki ithalatı 1,3 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.

Tablo 12-Adana-İzlanda Dış Ticareti (Dolar)

2017 0 8.310.261 8.310.261 -8.310.261 2018 0 3.721.717 3.721.717 -3.721.717 2019 4.805.096 5.532.673 10.337.769 -727.577 2020 4.691 6.029.643 6.034.334 -6.024.952 2021* 2.455 1.350.370 1.352.825 -1.347.915 Kaynak: TÜİK

*: 2021 yılı Ocak-Eylül dönemine ait verilerdir.

11Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)

(19)

Adana-İzlanda İhracat Verileri

Tablo 13-Adana-İzlanda İhracat Verileri (Dolar)

Ürün Grubu 2019 2020 2021*

Araçlar, hava araçları, gemiler ve ilgili taşıma araçları 4.804.871 1.266 2.455

Adi metaller ve adi metallerden eşya 225 0 0

Plastik ve plastik ürünleri; kauçuk ve kauçuk ürünleri 0 1.550 0 Dokumaya elverişli maddeler ve bunlardan mamul

eşya 0 1.875 0

Genel Toplam 4.805.096 4.691 2.455

Kaynak: TÜİK

2021 yılının ilk üç çeyreğinde Adana’dan İzlanda’ya araçlar, hava araçları, gemiler ve ilgili taşıma araçları olmak üzere tek bir ürün grubunun ihracatı gerçekleşmiştir.

Adana-İzlanda İthalat Verileri

Tablo 14-Adana-İzlanda İthalat Verileri (Dolar)

Ürün Grubu 2019 2020 2021*

Canlı hayvanlar ve hayvansal ürünler 5.532.673 6.029.643 1.350.370

Genel Toplam 5.532.673 6.029.643 1.350.370

Kaynak: TÜİK

2019, 2020 yıllarında ve 2021 yılının ilk üç çeyreğinde Adana’ya İzlanda’dan, canlı hayvanlar ve hayvansal ürünler olmak üzere, tek bir ürün grubunun ithalatı gerçekleşmiştir.