SLOVAKYA ÜLKE RAPORU
29-7-2021
Adana Ticaret Odası
İçindekiler Sayfa No
1. Slovakya Hakkında Genel Bilgiler 4
Coğrafi Konum 4
Siyasi ve İdari Yapı 4
Nüfus ve İstihdam 6
2. Genel Ekonomik Durum 6
3. Slovakya Dış Ticareti 6
Genel Durum 6
Slovakya’nın İhracatında Başlıca Ürünler 7
Slovakya’nın İhracatında Öne Çıkan Ülkeler 8
Slovakya’nın İthalatında Başlıca Ürünler 8
Slovakya’nın İthalatında Öne Çıkan Ülkeler 9
4. Doğrudan Yabancı Yatırımlar 10
Doğrudan Yabancı Yatırımların Görünümü 10
5. Türkiye-Slovakya Dış Ticareti 11
Genel Durum 11
Türkiye’nin Slovakya’ya İhracatında Başlıca Ürünler 11
Türkiye’nin Slovakya’dan İthalatında Başlıca Ürünler 12
6. Dış Ticaret Politikası ve Uygulamaları 13
Dış Ticaret Mevzuatı 13
7. Pazarın Özellikleri 15
Fikri, Sınai Mülkiyet Hakları 15
Dağıtım Kanalları 15
Tüketici Tercihleri 16
Satış Teknikleri ve Satışı Etkileyen Faktörler 16
Kamu İhaleleri 16
8. Önemli Sektörler 17
9. Adana-Slovakya Dış Ticareti 20
Adana-Slovakya İhracat Verileri 20
Adana-Slovakya İthalat Verileri 20
Sonuç ve Değerlendirmeler 22
10. Kaynaklar 23
Tablolar İndeksi Sayfa No
Tablo 1-Başlıca Sosyal Göstergeler 4
Tablo 2-Temel Ekonomik Göstergeler 6
Tablo 3-Slovakya Dış Ticareti 7
Tablo 4-Slovakya’nın İhracatında Başlıca Ürünler 7
Tablo 5-Slovakya’nın İhracatında Öne Çıkan Ülkeler 8
Tablo 6-Slovakya’nın İthalatında Başlıca Ürünler 9
Tablo 7-Slovakya’nın İthalatında Öne Çıkan Ülkeler 10
Tablo 8-Doğrudan Yabancı Yatırım İstatistikleri 10
Tablo 9-Türkiye-Slovakya’nın Dış Ticareti 11
Tablo 10-Türkiye'nin Slovakya’ya İhracatında Başlıca Ürünler 11 Tablo 11-Türkiye'nin Slovakya’dan İthalatında Başlıca Ürünler 12
Tablo 12-Adana-Slovakya Dış Ticareti 20
Tablo 13-Adana-Slovakya İhracat Verileri 20
Tablo 14-Adana-Slovakya İthalat Verileri 20
Yönetici Özeti
Orta Avrupa’da yer alan Slovakya, Macaristan, Ukrayna, Avusturya, Çekya ve Polonya ile sınır komşusudur.
1993 yılında Çekoslovakya’nın bölünmesiyle bugünkü Slovakya ortaya çıkmış olup; ülke 2004 yılından beri NATO ve AB üyesidir.
Slovakya’nın toplam 5,4 milyonluk nüfusunun %53,8’i şehirlerde yaşamaktadır. Ülke nüfusunun etnik dağılımı %80,7’si Slovak, %8,5’i Macar, %2’si Romen, %1,8’i diğer milletler şeklinde; dini dağılımı %62 oranında Katolik, %8,2 oranında Protestan, %3,8 oranında Ortodoks ve %12,5 oranında diğer dinlere mensup insanlar şeklindedir. Slovakya nüfusu giderek yaşlanmakta ve doğum oranları düşüş göstermektedir. 2021 yılında nüfus artış oranı %0,08 olarak öngörülmektedir.
Slovakya GSYİH’si 2020 yılında sabit fiyatlara göre %5,2 küçülmüştür. Ülkenin 2020 yılı cari GSYİH’si cari fiyatlara göre 104 milyar dolardır. 2020 yılında kişi başına düşen milli gelir 19 bin dolar seviyesindeyken, işsizlik oranı bir önceki yıla göre artarak %6,7 olmuştur. Slovakya, iş yapma kolaylığı açısından dünyada 45.
sırada, ekonomik serbestlik endeksine göre 61. sırada, insani gelişmişlik endeksine göre 39. sırada yer almıştır.
Slovakya, bir AB üyesi olarak dış ticarette de AB mevzuatını uygulamaktadır. 2020 yılında dünya ihracatında
%0,5 payla 36. sırada yer alan Slovakya, aynı yıl dünya ithalatında %0,5 payla 38. sırada yer almıştır.
Otomotiv ve elektronik endüstrileri başta olmak üzere, makine, kimya sanayi ve bilgi teknolojileri sektörleri, Slovakya’daki yabancı yatırımların yoğunlaştığı sektörlerdir. Slovakya, dünya otomotiv sektöründe önemli bir konuma sahip olup, AB ülkeleri arasında da önemli bir üreticidir. 2019 yılında ülkeye giren doğrudan yabancı yatırımların miktarı 2,5 milyar dolar seviyesinde olup, ülkedeki doğrudan yabancı yatırım stoku 59,75 milyar dolar değerindedir. 2020 yılında Slovakya’nın yurt dışında gerçekleştirdiği doğrudan yatırımların değeri ise 153 milyon dolardır.
Perakende sektörü Slovakya’nın en çok istihdam yaratan sektörü olup, toplam perakende satışların
%50’sini gıda sektörü oluşturmaktadır. Tarım sektörü, ülke milli gelirinin %2,18’lik bir bölümünü oluştururken, ülkenin ekonomik büyümesinde önemli itici güç otomotiv sanayidir. Slovakya, dünya otomotiv üretiminde 20. sırada, Avrupa ülkeleri arasında 7. sırada olup, dünyada kişi başına en fazla otomobil üretimi gerçekleştiren ülkedir. 2020 yılında üretilen araç sayısının bir milyonu geçmesi beklenirken, koronavirüs salgınından dolayı bu sayı bir milyona ulaşamamıştır.
Dış pazarlara açılmak isteyen üyelerimiz, hedef pazar tespiti ve hedef ülkelerde ürünlerini satmak istedikleri toptancı, perakendeci, imalatçı vb. potansiyel müşteri bilgilerini Odamız Ticari Bilgi ve İstihbarat Merkezi’nden temin edebilmektedir.Detaylı bilgi için:
Esra ANTEPÜZÜMÜ
esra.antepuzumu@adanato.org.tr
1. Slovakya Hakkında Genel Bilgiler1
Tablo 1-Başlıca Sosyal Göstergeler
Resmi Adı Slovakya Cumhuriyeti Yönetim Biçimi Parlamenter Cumhuriyet
Resmi Dili Resmi dil: Slovakça Diğer diller: Macarca, Romence Başkent Bratislava (435.000)
Yüzölçümü 49.037 km²
Nüfus 5,4 Milyon
Büyük Kentler Kosice, Presov, Zilina, Nitra, Banksa Bystrica, Trnava Dini Yapı Roman Katolik %62, Protestan %8,2, Yunan Katolik %3,8,
diğer dinler %12,5, hiçbir dine mensup olmayanlar %13,4 Uluslararası Telefon Kodu 421
Kaynak: T.C. Ticaret Bakanlığı
Üyesi Olduğu Başlıca Kuruluşlar
ACCT (gözlemci), Australia Group, Avrupa Birliği (2004 yılında üye oldu), BIS, BSEC (gözlemci), CE, CEI, CERN, EAPC, EBRD, EIB, EU FAO, IAEA, IBRD, ICAO, ICC, ICCt, ICFTU, ICRM, IDA, IEA, IFC, IFRCS, ILO, IMF, IMO, Interpol, IOC, IOM, IPU, ISO, ITU, MIGA, NAM (misafir üye), NATO, NEA, NSG, OAS (gözlemci), OECD, OIF (gözlemci), OPCW, OSCE, PCA, UN, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (geçici üye), UNCTAD, UNDOF, UNESCO, UNFICYP, UNIDO, UNTSO, UPU, WCL, WCO, WEU (ortaklık ilişkisi), WFTU, WHO, WIPO, WMO, WToO, WTO, ZC.
Coğrafi Konum
Slovakya, Orta Avrupa’da yer alan, 1 Ocak 1993’e kadar Çek Cumhuriyeti ile birlikte Çekoslavakya’yı oluşturan ve 2004 yılında AB’ye üye olan bir ülkedir. Soğuk savaşın sona ermesi ve Batı ve Doğu Bloklarının birleşmesiyle Avrupa’nın merkezinde bir konum kazanmıştır. Slovakya’nın batıda Avusturya ve Çek Cumhuriyeti, kuzeyde Çek Cumhuriyeti ve Polonya, doğuda Ukrayna ve güneyde Macaristan ile sınırı bulunmaktadır. En uzun sınırı Macaristan (515 km) ile, en kısa sınırı Ukrayna (90 km) iledir.
Başkent Bratislava ülkenin batısında, Tuna Nehri kıyısında yerleşik olup, Viyana’ya yaklaşık 60 km, Budapeşte’ye 200 km ve Prag’a 330 km uzaklıktadır.
Dağlık bir yapıya sahip olan Slovakya’da Karpat Dağları ülkenin hemen tamamının kuzey kesimini kaplamaktadır. Bunların arasında yüksek zirveleriyle ülkenin önemli kayak merkezlerine ev sahipliği yapan Tatra Dağları önemli yer tutmaktadır.
Slovakya’da Tuna Nehri’nin haricinde önemli sayılabilecek akarsular Vah ve Hron nehirleridir. Tisa Nehri ise belli yerlerde Macaristan ile aradaki sınırı oluşturur.
Orta Avrupa iklim kuşağında bulunan Slovakya, yazları sıcak ve nemli, kışları ise soğuk ve bol yağışlıdır.
Slovakya’da ortalama sıcaklık yaz aylarında 20, kış aylarında ise 0 derece civarındadır.
Sıcaklık yaz aylarında 35 dereceye kadar yükselebilmekte, en soğuk aylar olan Ocak ve Şubat’ta ise -5 ila -10 dereceye kadar düşebilmektedir.
Siyasi ve İdari Yapı
Uzun bir tarihi geçmişe sahip olan Slovaklar Slav kökenli olup, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve Macar Krallığı’nın içinde yaşamışlardır.
M.Ö. 450 yılından itibaren bugünkü Slovakya’nın yer aldığı bölgede Keltler yerleşmişlerdir. Slavların bölgeye gelişleri ise M.S. 5. yüzyılda başlamıştır. 10. yüzyılın başlarında Macarlar günümüz Slovakya’sının bulunduğu
1 T.C. Ticaret Bakanlığı, https://ticaret.gov.tr/data/5f4f8a6213b87676080c0d5f/Slovakya%20%C3%9Clke%20Profili.pdf
bölgeyi kendilerine bağlamışlardır. Bölgenin güneyine bu tarihten itibaren etnik Macarlar yerleşmekle birlikte, 13. yüzyıldan itibaren Germenlerin ve daha sonra ise Yahudilerin de gelmesi etnik yapıyı önemli ölçüde değiştirmiştir.
1241 yılındaki Moğol istilası ve sonrasında yaşanan açlık nedeniyle bölge nüfusu önemli ölçüde kıyıma uğramıştır.
Osmanlı İmparatorluğu’nun Macaristan içinde yayılması ve 16. yüzyılda Buda kentini fethetmesi sonrasında, Macaristan Krallığı’nın başkenti 1536 yılında o dönemki adıyla Pressburg olan Bratislava’ya taşınmıştır. Türklerin 18. yüzyılda Macaristan’dan çekilmesi ile Slovakya’nın anılan krallık içindeki önemi azalmakla birlikte, Bratislava 1848 yılına kadar Macaristan’ın başkenti olarak kalmıştır.
1848-1849 ihtilali sırasında Slovaklar, Avusturya Krallığı’nın Macaristan kısmından ayrılmak ümidiyle dönemin Avusturya İmparatoru’nu desteklemişler, ancak bu amaçlarında başarıya ulaşamamışlardır. 1867- 1918 yılları arasında Avusturya-Macaristan İmparatorluğu döneminde, “Macarlaştırma” kampanyası sırasında baskılara maruz kalmışlardır.
Slovaklar, Çeklerle birlikte, I. Dünya Savaşı’ndan sonra, 28 Ekim 1918’de ilk Çekoslovakya devletini kurmuşlardır. (Bu şekilde tarihi Bohemya, Moravya ve Slovakya bölgeleri bir araya gelmiştir). Bununla birlikte, Çek ve Slovak ekonomilerinin tam anlamıyla bütünleşmeleri sağlanamamış, Slovakya’nın ekonomik sıkıntıları sosyal rahatsızlıklara yol açmıştır.
1938’de Almanya’nın Avusturya’yı ilhak etmesi, Çekoslovakya’yı zor duruma sokmuş, Almanya sınırları Bratislava yakınlarına dayanmıştır. Slovakya, Alman baskıları sonucunda 6 Ekim 1938’de Çekoslovakya’dan ayrılarak, “otonomi” ilan etmiş, Çek tarafı gibi o da Almanya’nın güdümüne girmiştir. Bununla birlikte ülkedeki Nazi karşıtları örgütlenerek, 1944’deki Slovak Ulusal Direnişi’ni oluşturmuşlar ve silahlı bir ayaklanma hareketi başlatmışlardır.
II. Dünya Savaşı’ndan sonra, 1945’ten 1968’e kadar ülkede eski Sovyetler Birliği’nin etkisi altındaki komünist rejim hüküm sürmüştür. 1968’de Slovak asıllı Aleksander Dubcek, Çekoslovakya Komünist Partisi’nin liderliğine getirilmiş, ancak Dubcek’in “sosyalizme insani bir yüz vermek” çabaları Varşova Paktı orduları tarafından bastırılmıştır.
1988’de, 1968’i anmak için gösteriler düzenlenmiş, Komünist Partili Gustav Husak Cumhurbaşkanlığı’ndan istifa etmiş, Dubcek Federal Meclis Başkanlığı’na seçilmiştir.
1990’da ülke, Çek ve Slovak federatif devletleri olarak ayrılmış, 1946’dan bu yana ilk serbest seçimler yapılmıştır. 1991’de Sovyet orduları Çekoslovakya’dan tamamen çıkmıştır. 1992’de yapılan genel seçimlerden sonra her iki tarafta iktidara gelen liderler, ayrılma kararı almışlar, böylece “kadife devrim”
olarak adlandırılan bir süreç sonrasında Slovakya 1 Ocak 1993’de bağımsız bir devlet olmuştur.
Özellikle 1998’den sonra iktidara gelen Mikulas Dzurinda başbakanlığındaki Koalisyon Hükümetleri, Avrupa kurum ve kuruluşları ile bütünleşme yönünde politikalar izlemişlerdir. Bu politikalar sonucu Slovakya 29 Mart 2004’te NATO’ya, 1 Mayıs 2004’te de AB’ye tam üye olmuştur.
AB üyeliği ertesinde Nisan 2004’te başkan seçilen Ivan Gasparovic, Nisan 2009’da da %55’in üzerinde oy alarak Slovakya’nın üst üste seçim kazanan ilk devlet başkanı olmuştur. Ülkede parlamento seçimleri ise Mart 2012’de yapılmış ve bağımsızlık kazanıldığından beri ilk kez bir parti mutlak çoğunluk kazanarak hükümet kurmuştur. Ülkenin Başbakanı 15 Haziran 2019’dan bu yana Zuzana CAPUTOVA’dır. Seçimlerde
%58,4 oy almıştır.
Ülke idari açıdan 8 farklı bölgeye (Bratislava, Trnava, Trencin Nitra Žilina, Banská Bystrica, Prešov, Košice) ayrılmıştır. Bunun dışında Slovakya’da 79 farklı idare, 138 yerleşim yeri ve 2891 belediye bulunmaktadır.
Nüfus ve İstihdam
CIA World Factbook verilerine göre ülkenin toplam nüfusu 5,4 milyondur. Ülke nüfusunun %80,7’si Slovak,
%8,5’i Macar, %2’si Romen, %1,8’i diğer (Çek, Ukraynalı, Rus ve Polonyalı) milletlerdendir. Ülke nüfusu dini açıdan değerlendirildiğinde ise resmi verilere göre %62 oranında Katolik, %8,2 oranında Protestan, %3,8 oranında Ortodoks ve %12,5 oranında diğer dinlere mensup bir yapıda olduğu görülmektedir. 2021 yılı için nüfus artış oranı %0,08 olarak öngörülmektedir.
Ülkenin resmi dili olan Slovakça’nın dışında Macarca, Rutence, Romence ve Ukraynaca da konuşulmaktadır.
Slovakya’da okuryazarlık oranı %99 gibi yüksek bir orana ulaşırken yaşam süresi kadınlar için 81,6 yaş, erkekler için ise 74,3 yaş olarak öngörülmektedir. Nüfusun %53,8’i şehirlerde yaşamaktadır.
Eurostat verilerine göre ülkede kayıtlı işsizlik oranı 2017 yılında %8,1, 2018 yılında %6,5 ve 2019 yılında
%5,8, 2020 yılında %6,7 olarak gerçekleşmiştir.
(https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/tps00203/default/table?lang=en)
Ülkenin demografik yapısıyla ilgili en önemli sorun nüfusun giderek yaşlanmakta olması ve doğum oranlarındaki düşüş olarak gösterilebilir.
2. Genel Ekonomik Durum2
Tablo 2-Temel Ekonomik Göstergeler
2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026
GSYİH (Cari Fiyatlar milyar $) 105,09 104,09 117,66 127,35 135,46 143,04 150,57 157,66
GSYİH Büyüme (Sabit Fiyatlar-%) 2,3 -5,2 4,7 4,5 3,8 3,1 3 2,5
Kişi Başına Düşen Milli Gelir (Cari Fiyatlar-$) 19.281 19.071 21.529 23.269 24.718 26.065 27.399 28.650
Tüketici Fiyat Enflasyonu (ort, %) 2,8 2 1,2 1,9 2 2,1 2 2
Cari Ödemeler Dengesinin GSYİH'ye Oranı
(%) -2,7 -0,4 -1,2 -2 -2,7 -2,4 -2,2 -1,6
Devletin Genel Net Borçlanmasının
GSYİH'ye Oranı (%) - - - - - - - -
Toplam Yatırımların GSYİH'ye Oranı (%) 23,6 16,9 18,8 21,8 23,4 23,6 23,4 23,1
İşsizliğin Toplam İşgücüne Oranı (%) 5,8 6,7 7,3 6,7 6,3 6,1 6 6
Nüfus (milyon) 5,45 5,46 5,47 5,47 5,48 5,49 5,5 5,5
Kaynak: IMF
*: Tahmin
Slovakya iş yapma kolaylığı açısından dünyada 190 ülke arasında 45. sıradadır. (Dünya Bankası 2019) İnsani gelişmişlik endeksine göre Slovakya dünyada 189 ülke arasında 39. sıradadır. (UNDP 2020)
Ekonomik serbestlik endeksine göre Slovakya dünyada 178 ülke arasında 61. sıradadır. (Heritage Foundation 2021)
3. Slovakya Dış Ticareti3 Genel Durum
Slovakya, 2020 yılında dünya ihracatında 36. (%0,5 pay), dünya ithalatında 38. (%0,5 pay) sıradadır.
Slovakya’nın 2020 yılında ihracatı bir önceki yıla göre %4 azalışla 86,3 milyar dolar seviyesinde, ithalatı ise
%6 azalışla 85,4 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir.
2 T.C. Ticaret Bakanlığı, https://ticaret.gov.tr/data/5f4f8a6213b87676080c0d5f/Slovakya%20%C3%9Clke%20Profili.pdf
3 T.C. Ticaret Bakanlığı, https://ticaret.gov.tr/data/5f4f8a6213b87676080c0d5f/Slovakya%20%C3%9Clke%20Profili.pdf
Tablo 3-Slovakya Dış Ticareti (Bin Dolar)
YILLAR İHRACAT İTHALAT HACİM DENGE
2016 76.997.192 74.920.611 151.917.803 2.076.581 2017 83.475.386 81.935.090 165.410.476 1.540.296 2018 93.403.168 92.952.835 186.356.003 450.333 2019 89.909.085 90.908.109 180.817.194 -999.024 2020 86.332.984 85.448.670 171.781.654 884.314 Kaynak: ITC Trade Map
Slovakya’nın İhracatında Başlıca Ürünler
2020 yılında Slovakya’nın ihracatında başlıca ürünler; otomobiller, karayolu taşıtları için aksam ve parçalar, monitörler, projektörler, telefon cihazları, ses ve görüntü cihazları, kauçuktan yeni dış lastikler, izole edilmiş teller, kablolar, petrol yağları, otomatik bilgi işlem makineleri, manyetik veya optik okuyucular ile hava veya vakum pompaları, gaz kompresörleri, fanlar olmuştur.
Tablo 4-Slovakya’nın İhracatında Başlıca Ürünler (Bin Dolar)
GTİP ÜRÜNLER 2018 2019 2020
İhracattaki Payı (%)
(2020)
2019-2020 Yıllarındaki Değişimi (%)
8703 Otomobiller 22.046.347 23.150.394 23.722.649 27,48 2
8708 Karayolu taşıtları için aksam ve parçalar 5.186.234 5.021.130 4.928.461 5,71 -2 8528 Monitörler ve projektörler, televizyon
alıcı cihazları 5.458.578 4.917.508 4.383.706 5,08 -11
8517
Telefon cihazları, ses, görüntü veya diğer bilgileri almaya veya vermeye mahsus diğer cihazlar
5.120.636 4.338.217 4.289.483 4,97 -1 4011 Kauçuktan yeni dış lastikler 1.964.535 1.766.968 1.567.868 1,82 -11 8544
İzole edilmiş teller, kablolar ve diğer elektrik iletkenler; tek tek kaplanmış liflerden oluşan fiber optik kablolar
1.639.329 1.479.352 1.405.623 1,63 -5
2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden
elde edilen yağlar 1.992.564 1.614.815 1.254.359 1,45 -22
8471
Otomatik bilgi işlem mak. bunlara ait birimler; manyetik veya optik okuyucular, verileri koda dönüştüren ve işleyen mak.
1.090.282 1.109.285 1.181.017 1,37 6
8414
Hava veya vakum pompaları, hava veya diğer gaz kompresörleri, fanlar, aspiratörü olan davlumbazlar
1.132.966 1.257.190 1.109.007 1,28 -12
8512
Motorlu taşıtlar, bisiklet, motosikletlerde için aydınlatma veya işaret cihazları, cam siliciler vb. tertibat
1.261.534 1.240.867 1.028.902 1,19 -17
8403 Merkezi ısıtma kazanları (84.02
pozisyonundakiler hariç) 790.707 797.513 899.017 1,04 13
8504
Elektrik transformatörleri, statik konvertörler (örneğin; redresörler) ve endüktörler
745.075 840.851 854.511 0,99 2
8483
Transmisyon milleri, kranklar; yatak kovanları ve mil yatakları; dişliler ve sistemleri; vidalar; dişli kutuları volan vb
1.108.447 973.138 832.320 0,96 -14
Tablo 4-devamı
GTİP ÜRÜNLER 2018 2019 2020
İhracattaki Payı (%)
(2020)
2019-2020 Yıllarındaki Değişimi (%) 9401 Oturmaya mahsus mobilyalar ve bunların
aksam ve parçaları 1.019.871 875.730 753.012 0,87 -14
7210 Demir veya alaşımsız çelikten yassı hadde
mamulleri, genişlik ≥600 mm (kaplanmış) 838.494 848.502 698.909 0,81 -18 3926
Plastikten diğer eşya ve 39.01 ila 39.14 pozisyonlarında belirtilen diğer maddelerden eşya
696.790 685.891 662.744 0,77 -3
2716 Elektrik enerjisi 463.058 602.572 624.852 0,72 4
7326 Demir veya çelikten diğer eşya 668.523 624.429 610.879 0,71 -2 8482 Bilyalı veya makaralı yataklar (rulmanlar) 811.763 688.106 598.973 0,69 -13 7208
Demir veya alaşımsız çelikten yassı hadde ürünleri (genişlikleri 600 mm veya daha fazla) (sıcak haddelenmiş) (kaplanmamış)
1.128.820 818.920 591.375 0,68 -28 TOPLAM İHRACAT 93.403.168 89.909.085 86.332.984 100 -4 Kaynak: ITC Trade Map
Slovakya’nın İhracatında Öne Çıkan Ülkeler
Slovakya’nın 2020 yılında gerçekleştirdiği ihracatta en büyük pay Almanya, Çekya, Polonya, Fransa ve Macaristan’a aittir. Türkiye, Slovakya’nın 2020 yılı ihracatında %1 payla 18. sıradadır.
Tablo 5-Slovakya’nın İhracatında Öne Çıkan Ülkeler (Bin Dolar)
Sıra Ülke 2018 2019 2020
İhracattaki Payı (%)
(2020)
Değişim (%) (2019-2020)
1. Almanya 20.708.670 19.789.604 19.009.540 22 -4
2. Çekya 10.974.783 9.898.052 9.100.880 10,5 -8
3. Polonya 7.146.486 6.729.661 6.802.675 7,9 1
4. Fransa 5.903.697 6.285.554 6.256.567 7,2 0
5. Macaristan 5.622.948 5.766.079 5.474.330 6,3 -5
6. Avusturya 5.383.803 5.062.766 4.730.240 5,5 -7
7. Birleşik Krallık 4.173.696 4.378.056 3.810.317 4,4 -13
8. İtalya 5.391.157 4.174.990 3.735.989 4,3 -11
9. ABD 3.101.368 2.819.835 3.248.582 3,8 15
10. Çin 1.608.800 1.898.518 2.350.884 2,7 24
11. Romanya 2.359.884 2.322.472 2.213.937 2,6 -5
12. İspanya 2.679.328 2.534.989 2.069.703 2,4 -18
13. Hollanda 2.037.058 1.869.389 1.810.811 2,1 -3
14. Rusya 1.783.712 1.595.549 1.343.511 1,6 -16
15. İsviçre 1.432.831 1.333.252 1.313.296 1,5 -1
... ... ... ... ... ... ...
18. Türkiye 649.353 607.855 834.217 1 37
TOPLAM İHRACAT 93.403.168 89.909.085 86.332.984 100 -4 Kaynak: ITC Trade Map
Slovakya’nın İthalatında Başlıca Ürünler
Slovakya’nın 2020 yılı ithalatında başlıca ürünler; karayolu taşıtları için aksam ve parçalar, telefon cihazları, ses ve görüntü cihazları, otomobiller, tedavi veya korunma için ilaçlar, izole edilmiş teller, kablolar, ham petrol, radyo, monitör, projektör aksam ve parçaları, petrol gazları, otomatik bilgi işlem makineleri, manyetik veya optik okuyucular ile elektrik akümülatörleri olmuştur.
Tablo 6-Slovakya’nın İthalatında Başlıca Ürünler (Bin Dolar)
GTİP ÜRÜNLER 2018 2019 2020
İthalattaki Payı (%)
(2020)
2019-2020 Yıllarındaki Değişimi (%) 8708 Karayolu taşıtları için aksam ve parçalar 10.665.865 11.823.118 11.290.855 13,21 -5
8517
Telefon cihazları, ses, görüntü veya diğer bilgileri almaya veya vermeye mahsus diğer cihazlar
6.118.277 5.460.072 4.868.078 5,7 -11
8703 Otomobiller 2.952.081 2.806.049 2.270.188 2,66 -19
3004 Tedavide veya korunmada kullanılmak
üzere hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış) 1.545.341 1.584.217 1.942.234 2,27 23 8544
İzole edilmiş teller, kablolar ve diğer elektrik iletkenler; tek tek kaplanmış liflerden oluşan fiber optik kablolar
2.207.376 2.193.512 1.856.502 2,17 -15
2709 Ham petrol (petrol yağları ve bitümenli
minerallerden elde edilen yağlar) 2.762.668 2.293.374 1.839.326 2,15 -20 8529
Sadece veya esas itibarıyla 85.25 ila 85.28 pozisyonlarında yer alan cihazlara mahsus aksam ve parçalar
2.229.047 2.028.046 1.820.442 2,13 -10 2711 Petrol gazları ve diğer gazlı hidrokarbonlar 1.840.744 2.011.334 1.617.264 1,89 -20 8471
Otomatik bilgi işlem mak. bunlara ait birimler; manyetik veya optik okuyucular, verileri koda dönüştüren ve işleyen mak.
1.288.698 1.227.406 1.321.097 1,55 8
8507 Elektrik akümülatörleri (bunların
separatörleri dahil) 278.600 508.308 1.302.336 1,52 156
9401 Oturmaya mahsus mobilyalar ve bunların
aksam ve parçaları 1.631.045 1.714.766 1.267.485 1,48 -26
8528 Monitörler ve projektörler, televizyon alıcı
cihazları 810.929 942.122 1.234.110 1,44 31
8407
Kıvılcım ile ateşlemeli içten yanmalı doğrusal veya döner pistonlu motorlar (patlamalı motor)
1.356.341 1.350.760 1.161.121 1,36 -14
9999 Tarifenin başka yerinde belirtilmeyen
mallar 153.583 166.152 944.916 1,11 469
3926 Plastikten diğer eşya 969.723 1.048.670 935.846 1,1 -11
8537
Elektrik kontrol, dağıtım tabloları, panolar, konsollar, kabinler, diğer mesnetler ve sayısal kontrol cihazları
677.851 734.772 902.373 1,06 23
8414
Hava veya vakum pompaları, hava veya diğer gaz kompresörleri, fanlar, aspiratörü olan havalandırmaya mahsus davlumbazlar
751.781 856.528 836.526 0,98 -2
8512
Motorlu taşıtlarda, bisikletlerde veya motosikletlerde kullanılan türden elektrikli aydınlatma veya işaret cihazları (85.39 pozisyonunda yer alan eşya hariç), cam siliciler, buzlanma veya buğulanmayı önleyici tertibat
911.779 944.322 749.371 0,88 -21
2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden
elde edilen yağlar 1.316.072 1.142.955 744.669 0,87 -35
2716 Elektrik enerjisi 664.997 729.651 694.178 0,81 -5
TOPLAM İTHALAT 92.952.835 90.908.109 85.448.670 100 -6 Kaynak: ITC Trade Map
Slovakya’nın İthalatında Öne Çıkan Ülkeler
2020 yılında Slovakya’nın en çok ithalat gerçekleştirdiği ülkeler Almanya, Çekya, Çin, Polonya ve Vietnam olurken; Türkiye, %0,8 payla 18. sırada yer almıştır.
Tablo 7-Slovakya’nın İthalatında Öne Çıkan Ülkeler (Bin Dolar)
Sıra Ülke 2018 2019 2020
İthalattaki Payı (%)
(2020)
Değişim (%) (2019-2020) 1. Almanya 16.801.406 15.124.780 15.760.604 18,4 4
2. Çekya 9.561.127 9.324.511 8.440.477 9,9 -9
3. Çin 5.544.695 5.784.117 5.700.264 6,7 -1
4. Polonya 5.186.519 5.275.603 4.880.476 5,7 -7
5. Vietnam 5.408.207 4.658.632 4.271.587 5 -8
6. Güney Kore 5.505.105 4.951.925 4.212.822 4,9 -15
7. Rusya 5.399.300 4.994.591 3.958.231 4,6 -21
8. Macaristan 4.356.162 4.842.252 3.930.281 4,6 -19
9. Fransa 2.908.799 3.271.570 3.326.781 3,9 2
10. İtalya 3.234.002 3.166.810 2.795.116 3,3 -12
11. Avusturya 2.906.836 2.965.373 2.500.293 2,9 -16 12. Birleşik Krallık 1.104.752 1.492.638 1.374.512 1,6 -8
13. Romanya 1.363.047 1.492.711 1.321.965 1,5 -11
14. İspanya 1.435.475 1.394.980 1.305.569 1,5 -6
15. Hollanda 1.336.114 1.293.812 1.059.739 1,2 -18
... ... ... ... ... ... ...
18. Türkiye 825.255 843.499 691.661 0,8 -18
TOPLAM İTHALAT 92.952.835 90.908.109 85.448.670 100 -6 Kaynak: ITC Trade Map
4. Doğrudan Yabancı Yatırımlar4
Doğrudan Yabancı Yatırımların Görünümü
Slovakya özellikle otomotiv ve elektronik endüstrilerinin yatırımlarının yoğunlukta olduğu bir ülkedir.
Volkswagen, KIA Motors, PSA Peugeot Citroen başlıca otomotiv yatırımcılarıdır. Elektronik sektöründe Sony, Samsung, AU Optronics başlıca yatırımcılar arasında bulunmaktadır. Yabancı yatırımların yoğunlaştığı diğer sektörler ise makine, kimya sanayi ve bilgi teknolojileri sektörleridir.
Slovakya, ülkede yatırım yapmak isteyenler için önemli fırsatlar sunmakta ve özellikle makine sektörü ve diğer teknoloji alanları başta olmak üzere tıbbi malzemeler, endüstriyel laboratuar araç gereçleri ve elektrikli makineler gibi sektörlerde önemli yatırım fırsatlarına sahip konumdadır. Bunun yanında AB ülkeleri arasında önemli bir üretici olan ve dünya otomotiv sektöründe de önemli bir konuma sahip olan Slovakya, otomotiv yedek parçaları ve satış sonrası destek ürünleri sektörleri bakımından da fırsatlar sunabilir. Kimya sektörü ve plastik sektörleri de ülkede gelişme potansiyeli taşıyan ve yatırım imkanı yüksek sektörler arasındadır. Yenilenebilir enerji kaynakları, turizm ve ilgili hizmetler sektörü ile bölgedeki ülkelerle bağları bakımından da franchising için önem taşıyor olmasının ilerleyen dönem için de Slovakya’yı yabancı yatırımlar için ciddi bir cazibe merkezi haline getirmesi öngörülebilir.
Tablo 8-Doğrudan Yabancı Yatırım İstatistikleri (Milyon Dolar)5
2017 2018 2019
Ülkeye Giren DYY 4.017 1.184 2.449
Ülkeye Giren DYY (% GSYİH) 4,21 1,12 2,32
Ülkeden Çıkan DYY 1.325 234 153
DYY Stoku 59.509 57.109 59.750
DYY Stoku (% GSYİH) 62,33 53,9 56,65
Yurt Dışı DYY Stoku 4.590 3.689 4.727 Kaynak: UNCTADSTAT
4 T.C. Ticaret Bakanlığı, https://ticaret.gov.tr/data/5f4f8a6213b87676080c0d5f/Slovakya%20%C3%9Clke%20Profili.pdf
5UNCTADSTAT, https://unctadstat.unctad.org/wds/TableViewer/tableView.aspx
5. Türkiye-Slovakya Dış Ticareti6 Genel Durum
2020 yılında Türkiye Slovakya’ya 550 milyon dolar tutarında ihracat, Slovakya’dan 978,3 milyon dolar tutarında ithalat gerçekleştirmiştir.
Tablo 9-Türkiye-Slovakya Dış Ticareti (Bin Dolar)
YILLAR İHRACAT İTHALAT HACİM DENGE
2016 384.345 951.212 1.335.557 -566.867 2017 387.191 895.136 1.282.327 -507.945 2018 531.635 767.136 1.298.771 -235.501 2019 598.896 771.584 1.370.480 -172.688 2020 549.954 978.370 1.528.324 -428.416 Kaynak: ITC Trade Map
Türkiye’nin Slovakya’ya İhracatında Başlıca Ürünler
Tablo 10-Türkiye’nin Slovakya’ya İhracatında Başlıca Ürünler (Bin Dolar)
GTİP ÜRÜNLER 2018 2019 2020
8703 Otomobiller 36.883 33.310 26.443
6109 Tişörtler, fanilalar, atletler, kaşkorseler ve diğer iç giyim eşyası (örme) 20.567 29.706 24.235
7408 Bakır teller 18.910 20.624 23.189
6115 Külotlu çoraplar, taytlar, kısa ve uzun konçlu çoraplar, soketler (varis
çorapları dahil) ve patik çoraplar (örme) 13.508 15.867 22.550
7606 Alüminyum saclar, levhalar, şeritler (kalınlığı 0,2 mm’yi geçenler) 27.438 24.212 19.458
8708 Karayolu taşıtları için aksam ve parçalar 17.089 16.738 17.702
7413 Bakırdan demetlenmiş teller, kablolar, örme halatlar ve benzerleri
(elektrik için izole edilmiş olanlar hariç) 15.772 14.878 13.622
4011 Kauçuktan yeni dış lastikler 10.379 16.253 13.382
6307 Diğer hazır eşya (elbise patronları dahil) 2.212 2.957 12.774
4016 Sertleştirilmemiş vulkanize kauçuktan diğer eşya 16.432 12.920 12.562
8701 Traktörler 19.464 17.118 12.557
7318 Demir veya çelikten vidalar, cıvatalar, somunlar, tirfonlar, perçin
çivileri, pimler, kamalar, rondelalar vb eşya 11.819 10.932 12.520
6110 Kazak, süveter, hırka, yelek vb. eşya (örme) 11.867 13.399 10.688
6104 Kadın ve kız çocuk için takım elbise, takım, ceket, blazer, etek,
pantolon, tulum ve şort (örme) (yüzme kıyafeti hariç) 9.277 14.103 10.547 6210 Plastik, kauçuk sıvanmış, emdirilmiş elyaftan hazır giyim eşyası 32 97 9.948
6204
Kadınlar ve kız çocuklar için takım elbiseler, takımlar, ceketler, blazerler, elbiseler, etekler, pantolon etekler, pantolonlar, askılı ve üst ön parçalı tulumlar, kısa pantolonlar ve şortlar (yüzme kıyafeti hariç)
4.349 8.999 9.854
8413 Sıvılar için pompalar (ölçü tertibatı olsun olmasın) ; sıvı elevatörleri 12.193 12.251 9.748
8302
Adi metallerden donanım, tertibat ve benzeri eşya (mobilya, kapı, merdiven, pencere, panjur, karoseri, eyer takımları, bavul, sandık, mahfaza ve benzeri eşya için); adi metallerden sabit askılıklar, şapka askıları, dirsekler ve benzeri eşya; adi metallerden donanımları ile birlikte olan küçük tekerlekler; adi metallerden otomatik kapı kapayıcıları
2.575 6.375 9.018
8403 Merkezi ısıtma kazanları (84.02 pozisyonundakiler hariç) 4.154 3.544 7.323 8418
Buzdolapları, dondurucular ve diğer soğutucu ve dondurucu cihazlar (elektrikli olsun olmasın); ısı pompaları (84.15 pozisyonundaki klima cihazları hariç)
6.988 6.718 7.213
TOPLAM İHRACAT 531.635 598.896 549.954
Kaynak: ITC Trade Map
6T.C. Ticaret Bakanlığı, https://ticaret.gov.tr/data/5f4f8a6213b87676080c0d5f/Slovakya%20%C3%9Clke%20Profili.pdf
Türkiye’nin 2020 yılında Slovakya’ya en fazla ihraç ettiği ürünler; otomobiller, tişörtler ve örme iç giyim eşyası, bakır teller, külotlu çoraplar, taytlar, konçlar, patikler, alüminyum saclar, levhalar, karayolu taşıtları için aksam ve parçalar, bakırdan demetlenmiş teller, kablolar ile kauçuktan yeni dış lastikler olmuştur.
Türkiye’nin Slovakya’dan İthalatında Başlıca Ürünler
Tablo 11-Türkiye’nin Slovakya’dan İthalatında Başlıca Ürünler (Bin Dolar)
GTİP ÜRÜNLER 2018 2019 2020
8703 Otomobiller 56.857 103.390 265.644
4011 Kauçuktan yeni dış lastikler 91.632 73.070 75.696
8403 Merkezi ısıtma kazanları (84.02 pozisyonundakiler hariç) 49.928 45.465 72.309
8708 Karayolu taşıtları için aksam ve parçalar 46.791 64.704 65.584
8414 Hava veya vakum pompaları, hava veya diğer gaz kompresörleri,
fanlar, aspiratörü olan havalandırmaya mahsus davlumbazlar 33.707 39.242 43.806 8501 Elektrik motorları ve jeneratörler *elektrik enerjisi üretim (elektrojen)
grupları hariç+ 35.108 43.806 38.547
3306 Ağız veya diş sağlığını korumaya mahsus müstahzarlar (bireysel
kullanıma hazır ambalajlarda) 16.411 14.792 21.077
4016 Sertleştirilmemiş vulkanize kauçuktan diğer eşya 16.824 17.657 15.647 9029 Devir, üretim sayaçları, taksimetreler, milometreler,
pedometreler,vb.; hız göstergeleri ve takometreler; stroboskoplar 8.154 11.911 15.409 8483 Transmisyon milleri, kranklar; yatak kovanları ve mil yatakları; dişliler
ve sistemleri; vidalar; dişli kutuları volan vb 10.792 10.742 15.016 0102 Canlı büyükbaş hayvanlar (at, eşek, katır ve bardolar hariç) 41.475 20.414 14.865 8537 Elektrik kontrol, dağıtım tabloları, panolar, konsollar, kabinler, diğer
mesnetler ve sayısal kontrol cihazları 16.777 14.633 12.852
7217 Demir veya alaşımsız çelikten teller 6.059 9.345 11.394
8421 Santrifüjler; sıvıların veya gazların filtre edilmesine veya arıtılmasına
mahsus makine ve cihazlar 5.748 6.285 11.374
7210 Demir veya alaşımsız çelikten yassı hadde mamulleri, genişlik ≥600
mm (kaplanmış) 15.804 9.202 10.905
8413 Sıvılar için pompalar (ölçü tertibatı olsun olmasın); sıvı elevatörleri 6.508 8.178 10.889 4802 Sıvanmamış kağıt ve karton ve her boyutta perfore edilmemiş delikli
kart ve delikli şerit kağıt 11.296 13.872 10.819
8512
Motorlu taşıtlarda, bisikletlerde veya motosikletlerde kullanılan türden elektrikli aydınlatma veya işaret cihazları (85.39 pozisyonunda yer alan eşya hariç), cam siliciler, buzlanma veya buğulanmayı önleyici tertibat
9.528 9.303 10.533
7304 Demir (dökme demir hariç) ve çelikten ince ve kalın borular ve içi boş
profiller (dikişsiz) 10.193 7.237 10.482
8482 Bilyalı veya makaralı yataklar (rulmanlar) 9.839 10.009 10.003
TOPLAM İTHALAT 767.136 771.584 978.370
Kaynak: ITC Trade Map
Türkiye’nin 2020 yılında Slovakya’dan en çok ithal ettiği ürünler; otomobiller, kauçuktan yeni dış lastikler, merkezi ısıtma kazanları, karayolu taşıtları için aksam ve parçalar, hava veya vakum pompaları, gaz kompresörleri, fanlar, elektrik motorları ve jeneratörler, ağız ve diş sağlığını korumaya yönelik müstahzarlar ile sertleştirilmemiş vulkanize kauçuktan diğer eşya olmuştur.
6. Dış Ticaret Politikası ve Uygulamaları7 Dış Ticaret Mevzuatı
Slovakya 1 Mayıs 2004 tarihinden itibaren AB üyesi olup, AB mevzuatını uygulamaktadır.
Türkiye-Slovakya ticari ilişkileri Türkiye-AB Ortaklık ilişkisi temelinde ve Gümrük Birliği kuralları çerçevesinde yürütülmektedir. Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu kapsamındaki ürünlerde 1996 tarihli Serbest Ticaret Anlaşması kapsamında ticaret yapmakta, tarım ve işlenmiş tarım ürünlerinde ise, 1/98 ve 2007/1 sayılı Ortaklık Konseyi Kararları ile belirlenen tercihli rejimi uygulamaktadır.
Slovakya’nın AB üyesi olması ve mevzuatının uyumlaştırılmış olması nedeniyle, Slovak pazarına girecek yeni yaklaşım kapsamı ürünlerin AB mevzuatına uygun şekilde belgelendirilmiş ve aranan işaretlere (CE İşareti gibi) haiz olması gerekmektedir. İhracatçı ülke tarafından düzenlenen belgeler, AB tarafından yetkilendirilmiş/onaylanmış kuruluşlarca düzenlenmiş olması durumunda kabul edilmektedir.
İç piyasayı korumak amacıyla ithalat ve ihracatta bazı hassas ürünlere yönelik verilen izinler veya lisanslarda Ekonomi Bakanlığı yetkili kuruluştur. Lisans uygulamaları 15/1998 sayılı regülasyon ve onu tadil eden 163/1999 sayılı regülasyon ile düzenlenmektedir. Tehlikeli maddeler, tehlikeli kimyasallar, pestisit ve kimyasal katkı maddelerinin ithalatında ve ihracatında lisans veya izinler için 67/2010 sayılı regülasyona göre ithalatçının ve ihracatçının yazılı olarak başvuru yapması gerekmektedir. Uyuşturucu ve psikotrop maddeler, prokürsörler ve kimyasal katkı maddelerinin ithalat ve ihracatında 331/2005 sayılı regülasyona göre ithalatçının ve ihracatçının yine yazılı olarak başvuru yapması gerekmektedir. Birden fazla amaçlı kullanılan maddeler ve teknolojilerde (askeri amaçlı veya sivil amaçlı vb.) 21/2007 sayılı regülasyona göre yine lisans/izin alınması gerekmektedir. Buna ilave olarak, silah, mühimmat ve patlayıcı maddelerde de uygulama aynıdır.
EUR.1 Dolaşım Sertifikası ve A.TR Dolaşım Belgesi tercihli ülke uygulaması çerçevesinde aranmaktadır.
Veteriner ve bitki sağlığı sertifikaları, farmakolojik ürünlerde GMP sertifikası ürünlerin niteliğine göre ithalatta aranmaktadır.
Gıda ve tarımsal ürünlerin ithalatında bitki sağlığı sertifikası aranmakta, silahlar ve mühimmat ithalatı için polis birimlerine ön bildirim yapılması gerekmekte, tıbbi malzeme ve ilaç ithalatında ise ithalatçı firmanın ön kaydının/izninin olması gerekmektedir.
Ürünler, Gümrük İdaresi tarafından ithalat aşamasında kontrol edildiği için sevk öncesi inceleme uygulanmamaktadır.
765/2008 sayılı direktif kapsamında yapılan piyasa gözetimi ve denetimi; Slovakya Ticareti Denetleme Kurumu tarafından yapılan denetimler üçe ayrılmaktadır:
1) Proaktif denetimler (Ürünlerin mevzuat değişikliklerine göre kontrolü),
2) Reaktif denetimler (Şikayete konu olan, riskli ürünlerin veya gümrük idarelerince bildirilen, Rapex sisteminde yer alan ürünlerin kontrolü),
3) Gümrük idarelerince yapılan sınır kontrolleri.
Denetimler uluslararası, ulusal ve bölgesel seviyede yapılmaktadır. Uluslararası seviyede yapılan denetimler uluslararası projelerde veya diğer AB üyesi ülkelerle işbirliği halinde yapılan kontrollerdir. Ulusal seviyede yapılan denetimler, yukarıda ifade edilen proaktif, reaktif ve sınır kontrolleridir. Bölgesel denetimler ise, spesifik bölgesel sorunlar olduğunda yapılmaktadır. Denetim sonuçları ülke içinde yayımlanmaktadır.
7T.C. Ticaret Bakanlığı, https://ticaret.gov.tr/data/5ede4c2b13b876697046a2c8/Slovakya%20Pazar%20Bilgileri2021.pdf
İthalat aşamasında; fiziki denetimler üçüncü ülkelerden ithal edilen her bir ürün için gümrük idaresi tarafından yapılmaktadır. Eğer ürünlerin ithalatı ilk defa gerçekleştiriliyorsa denetimler daha kapsamlı bir şekilde yürütülmektedir. Denetimler, ürünler AB sınırları içine girdikten sonra ve serbest dolaşıma girmeden önce yapılmaktadır. Eğer ürünler diğer bir AB üyesi ülkede gümrük kontrolünden geçmiş ve serbest dolaşıma girmiş ise Slovakya pazarına ek denetime tabi olmaksızın girebilmektedir.
Ürünler iç piyasaya girdikten sonra ikinci aşama olan piyasa gözetimi ve denetimi ise piyasaya sunulmuş olan tüketim mallarına Slovakya Ticareti Denetleme Kurumu tarafından yapılmaktadır. Bu çerçevede, adı geçen kuruluş piyasada rastgele denetimler yapmaktadır. Denetim sonucunda yeni yaklaşım kapsamında CE işareti taşıması gereken ürünlerde (İşaret kontrolü, gerekirse uygunluk değerlendirme prosedürleriyle ilgili ve ilgili direktife uygunlukla ilgili belge kontrolü vb. yaparak) farklılık tespit edilirse ürünün piyasadan çekilmesini istemektedir.
Sağlık alanında piyasa gözetimi ve denetimi, gıda ve bazı oyuncaklar ve bebek bakım ürünlerindeki kontroller ile kontrol sonucunda tespit edilen kimyasalların sağlığa zararlı olup olmadığı yönündeki raporların düzenlenmesi görevi ilgili mevzuat çerçevesinde Kamu Sağlığı İdaresi tarafından yerine getirilmektedir. Bunun dışında, gıda ürünlerinde piyasa gözetimi ve denetimi (Hayvansal ve bitkisel ürünlere ilişkin denetimler) Slovakya Devlet Veterinerlik ve Gıda İdaresi3 tarafından yapılmaktadır.
Slovakya Ticareti Denetleme Kurumu denetim sonuçları hakkında gerek diğer AB üyesi ülkelerin yetkili otoritelerini gerekse diğer ulusal kuruluşları bilgilendirmektedir. Ayrıca, internet sayfasında ürünlere ilişkin kontrol sonuçları, ürünlere ilişkin riskler, alınan tedbirler, diğer ülkelerce tespit edilen riskli ürünler, Rapex’e duyurusu yapılan ürünler ve yeni mevzuat düzenlemeleri vb. duyurulmaktadır.
Avrupa Birliği Ortak Dış Ticaret Politikası
Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkeler arasında tesis edilen Gümrük Birliği çerçevesinde, üye ülkeler üçüncü ülkelerden ithalatta ortak kurallar uygulamaktadır.
Bu çerçevede, ticaret politikası münhasıran Avrupa Birliği’nin yetki alanına girmekte ve “Ortak Ticaret Politikası (OTP)” olarak adlandırılmaktadır. OTP, ortak gümrük tarifeleri; çok taraflı, bölgesel ve ikili ticaret anlaşmaları; üçüncü ülkelere uygulanan tek taraflı tavizler ve ticari savunma araçlarını kapsamaktadır. OTP çerçevesinde, mal ticaretinin yanı sıra hizmetler, ticaretle bağlantılı fikri mülkiyet hakları ve doğrudan yabancı yatırımlar AB’nin münhasır yetki alanında yer almaktadır.
Bu doğrultuda:
AB üyesi ülkelerce ortak gümrük tarifesi ve ticari savunma araçları uygulanmakta olup, ürünlere uygulanan gümrük vergileri ve varsa, ürünler üzerinde bulanan ticari savunma araçlarına aşağıdaki adresten erişim sağlanabilmektedir.
(https://ec.europa.eu/taxation_customs/dds2/taric/taric_consultation.jsp?Lang=en)
Ayrıca, AB tarafından üçüncü ülkelere karşı yürütülen ve tamamlanan damping, sübvansiyon ve korunma önlemleri soruşturmalarına aşağıdaki adresten erişim sağlanabilmektedir.
(https://trade.ec.europa.eu/tdi/index.cfm)
AB, ikili ticaret anlaşmaları bağlamında aktif bir ticaret politikası izlemektedir. AB tarafından yeni nesil Serbest Ticaret Anlaşmaları (STA) ile mal ticaretinin yanı sıra, hizmetler, kamu alımları, fikri mülkiyet hakları, sürdürülebilir kalkınma gibi ticaret ile ilgili alanları da içeren kapsamlı STA’lar müzakere edilmekte ve akdedilmektedir. AB’nin STA’ları hakkında detaylı bilgiye aşağıdaki adresten erişim sağlanabilmektedir:
(https://ec.europa.eu/trade/policy/countries-and-regions/negotiations-and-agreements/)
AB, Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GTS) kapsamında Gelişme Yolundaki Ülke ve En Az Gelişmiş Ülkelere (EAGÜ) belirli dönemler için geçerli olacak şekilde tek taraflı olarak vergi tavizleri sağlamaktadır. Halihazırda uygulanan GTS Rejimi, düşük ve düşük orta gelirli ülkeler için gümrük tariflerini tamamen ya da kısmen kaldıran Standart GTS Rejimi; sürdürebilir kalkınma ve iyi yönetişimin sağlanmasını teşvik etmek üzere GTS Rejimi ekinde sayılan Uluslararası Konvansiyonları onaylamaları ve uygulamaları şartıyla gelişmekte olan ülkeler için tarifeleri sıfırlayan GTS + ve silah ve mühimmat hariç olmak üzere en az gelişmiş ülkelerden gelen diğer malların vergisiz ve kotasız olarak AB pazarına girmesine imkan tanıyan Silahlar Hariç Her Şey (Everything But Arms-EBA) düzenlemelerini içermektedir. Güncel GTS yararlanıcısı ülkelerin listesine aşağıdaki adresten erişim sağlanabilmektedir: (https://ec.europa.eu/trade/policy/countries-and- regions/development/generalised-scheme-of-preferences/)
Gümrük Vergileri
DTÖ üyeliği doğrultusunda Slovakya Brüksel Tarife ve Nomenklatür uygulamalarını kabul etmiştir. Buna göre, AB ülkeleriyle serbest dolaşım hükümlerinin geçerli olmasının yanı sıra bazı tarımsal ürünler özel bir rejime tabidir. İndirilmiş gümrük tarifelerinden yararlanan bazı ürünler için ayrı olarak özel kota rejimleri de uygulanmaktadır.
AB, bazı üçüncü ülkeler veya ülke grupları ile tercihli ticaret anlaşmaları imzalamıştır. AB’nin ticaret anlaşmaları ve üçüncü ülkelere yönelik tercihli rejimleri konusundaki bilgilere http://ec.europa.eu/trade/issues/bilateral/index_en.htm internet sayfasından erişilebilmektedir.
Türkiye ve AB Gümrük Birliği’ni tesis eden 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı ile sanayi ürünlerinde serbest dolaşım ilkesi çerçevesinde birbirlerine ithalatta gümrük vergisi uygulamamaktadır.
İlgili mevzuat (AB mevzuatı dahil) ve ithalat uygulamaları hakkındaki bilgiye aşağıdaki kaynaklardan ulaşılması mümkündür.
Slovakya Maliye Bakanlığı: https://www.financnasprava.sk/en/homepage AB Mevzuatı (GTİP bazında): https://madb.europa.eu/madb/euTariffs.htm 7. Pazarın Özellikleri8
Fikri, Sınai Mülkiyet Hakları
Slovakya’da sınai mülkiyet haklarının (patent, faydalı model, marka vb.) korunmasına ilişkin uygulamalar Slovakya Sınai Mülkiyet Ofisi (www.upv.sk) tarafından Madrid Protokolü uyarınca yürütülmektedir. Tescilli bir marka için koruma süresi kuruma yapılan başvurudan itibaren 10 yıldır. Ticari markaların tesciline ilişkin olarak 506/2009 Coll. numaralı kanun yürürlüktedir. Pazarda bir ürünü diğerlerinden ayıran bir sözcük, sembol, üç boyutlu veya bileşik işaret ticari marka olarak tescil edilebilir. Söz konusu kanun, ayrıntılı olarak kayıt gerektirmeyen istisnai durumları ve ticari marka olmayan işaretleri tanımlamaktadır. Herhangi bir gerçek veya tüzel kişi, bir markanın tescili için başvuruda bulunabilir. Ticari marka sahibinin talebi üzerine, ücret ödenmesi kaydıyla, Slovakya Sınai Mülkiyet Ofisi markanın korunma süresini 10 yıllık bir süre için uzatmaktadır. Ticari marka ve hukuk alanında yeterli düzeyde bilgi sahibi olmayan başvuru sahiplerinin patent ajansları veya lisanslı patent avukatlarından yardım alması tavsiye edilmektedir.
Dağıtım Kanalları
Perakende sektörü Slovakya’nın en çok istihdam yaratan sektörüdür. Slovakya’da toplam perakende satışların %50’sini gıda sektörü oluşturmaktadır. Slovakya'da gıda sektöründe faaliyet gösteren en büyük
8 T.C. Ticaret Bakanlığı, https://ticaret.gov.tr/data/5ede4c2b13b876697046a2c8/Slovakya%20Pazar%20Bilgileri2021.pdf
zincir mağazalar olan Lidl, Tesco, Kaufland ve Billa için satın alma kararları firmaların merkezlerinin bulunduğu Almanya, Avusturya ve İngiltere gibi ülkelerde verilmektedir. Halihazırda Billa ve Kaufland marketlerinde Türkiye'den ihraç edilen yaş ve kuru meyveler bulunmaktadır. Slovakya özelinde zincir mağazalar aracılığıyla pazara giriş yapmak isteyen ihracatçılarımızın Coop Jednota ve Labaš zincir marketlerini değerlendirebileceği düşünülmektedir.
İlk sırada yer alan Tesco marketler zinciri, 1996 yılında Slovakya’ya gelmiş olup, Orta Avrupa’nın en büyük dağıtım merkezi Gan’da (Galanta’ya yakın olup, Trnava Bölgesindedir) bulunmaktadır. Söz konusu merkezden Slovakya’nın yanı sıra Çekya, Polonya ve Macaristan’a dayanıklı gıda, kozmetik, elektronik ürünlerin dağıtımı yapılmaktadır. Konfeksiyon ürünleri ise ABD, Almanya ve S. Arabistan’a gönderilmektedir. Tüketicilerce en çok tercih edilenler; Schwarz Group (%28), Tesco (%17), Coop Jednota (%17)‘dır.
Ürünlerin %20’si özel etiketlidir. Örneğin Billa’nın “clever” ve “BIO” etiketli ürünleri diğer ürünlere göre daha ucuzdur. BIO etiketli ürünler genellikle Avusturya ve Çekya’da üretilmektedir. Perakende satış zincir mağazalar genellikle büyük alışveriş merkezlerindedir. Elektronik ticaretle ilgili mevcut mevzuat gereğince perakendecilerin elektronik ticarette AB kuralları ile uyumlu faaliyet göstermeleri gerekmektedir.
Tüketici Tercihleri
Slovak halkının büyük bölümünün gelir düzeyi Avrupa’nın birçok ülkesinden daha düşüktür. Tüketici kitlesi muhafazakardır ve kaliteden çok ucuz ürünleri tercih etmektedir. Slovaklar az miktarda ve sık alışveriş yapmakta olup, büyük şehirlerde daha çok alışveriş merkezlerini ve market zincirlerini tercih etmektedirler.
Taşra bölgelerinde alışveriş imkanı daha kısıtlı olup, yabancı market zincirlerinin küçük ölçekli mağazaları bazı bölgelerde bulunmaktadır.
20-25 yaş aralığındaki tüketiciler giyim ve diğer tüketim mallarında online alışverişi giderek daha fazla kullanmaktadır. Pazardaki büyüme akıllı telefonların yaygınlaşması ile birlikte daha da artmıştır. İnternet alışverişleri daha çok gıda ve içeceklerde yapılmaktadır. Bu alanda sadece Tesco bu hizmeti vermektedir.
Satış Teknikleri ve Satışı Etkileyen Faktörler
Online perakendecilik alanında Slovak Elektronik Ticaret Derneği (SAEC) bulunmaktadır. Slovakya perakende sektöründeki pazar konsolidasyonu yatırımcıların fabrika satış mağazaları, alışveriş galerileri (pasajlar), mevcut alışveriş merkezlerinin büyütülmesi ve yenilenmesi gibi yeni perakende formatlarına yönelmeleri sonucunda ivme kazanmaktadır. Büyük şehirlerdeki pazarın doygunluğa ulaşması ile birlikte bölgelerdeki perakende pazarına yönelik alışveriş merkezlerinin sayısında artış kaydedilmiştir.
Perakendeciler kendi satın alma departmanlarına sahiptirler ve doğrudan kendileri alım yapmaktadır.
Örneğin; Billa doğrudan veya Slovak ve Çek ithalatçılar aracılığıyla Avusturya’dan alım yapmaktadır. Metro, Slovak ve Çek ithalatçılar aracılığıyla alım yapmaktadır.
Kamu İhaleleri
Kamu İhale Ofisi (Government Public Procurement Office) tarafından Kamu İhale Kanunu çerçevesinde ihale şartları oluşturulmaktadır. Diğer taraftan, AB’nin ihale uygulamalarına ilişkin koşullar (http://europa.eu/youreurope/business/public-tenders/rules-procedures/index_en.htm) uygulanmaktadır.
Slovakya Kamu İhale Ofisi: https://www.uvo.gov.sk/vyhladavanie-zakaziek-4dd.html AB Elektronik İhale Sistemi (TED): https://ted.europa.eu/TED/search/searchResult.do
