ÜRDÜN ÜLKE RAPORU Adana Ticaret Odası

(1)

ÜRDÜN

ÜLKE RAPORU

30-12-2021

Adana Ticaret Odası

(2)

İçindekiler Sayfa No

1. Ürdün Hakkında Genel Bilgiler 4

Coğrafi Konum 4

Siyasi ve İdari Yapı 4

Nüfus ve İstihdam 5

Doğal Kaynaklar ve Çevre 5

2. Genel Ekonomik Durum 5

3. Ürdün Dış Ticareti 7

Genel Durum 7

Ürdün’ün İhracatında Başlıca Ürünler 8

Ürdün’ün İhracatında Öne Çıkan Ülkeler 9

Ürdün’ün İthalatında Başlıca Ürünler 10

Ürdün’ün İthalatında Öne Çıkan Ülkeler 10

4. Doğrudan Yabancı Yatırımlar 11

Doğrudan Yabancı Yatırımların Görünümü 11

Serbest Bölgeler 12

5. Türkiye-Ürdün Dış Ticareti 12

Genel Durum 12

Türkiye’nin Ürdün’e İhracatında Başlıca Ürünler 12

Türkiye’nin Ürdün’den İthalatında Başlıca Ürünler 13

6. Dış Ticaret Politikası ve Uygulamaları 14

Dış Ticaret Mevzuatı 14

Gümrük Vergileri 14

7. Pazarın Özellikleri 15

Fikri, Sınai Mülkiyet Hakları 15

Dağıtım Kanalları 15

Tüketici Tercihleri 15

Satış Teknikleri ve Satışı Etkileyen Faktörler 15

Kamu İhaleleri 16

8. Önemli Sektörler 16

9. Adana-Ürdün Dış Ticareti 18

Adana-Ürdün İhracat Verileri 18

Adana-Ürdün İthalat Verileri 19

Sonuç ve Değerlendirmeler 20

10. Kaynaklar 21

(3)

Tablolar İndeksi Sayfa No

Tablo 1-Başlıca Sosyal Göstergeler 4

Tablo 2-Temel Ekonomik Göstergeler 6

Tablo 3-Ürdün Dış Ticareti 8

Tablo 4-Ürdün’ün İhracatında Başlıca Ürünler 8

Tablo 5-Ürdün’ün İhracatında Öne Çıkan Ülkeler 9

Tablo 6-Ürdün’ün İthalatında Başlıca Ürünler 10

Tablo 7-Ürdün’ün İthalatında Öne Çıkan Ülkeler 11

Tablo 8-Doğrudan Yabancı Yatırım İstatistikleri 11

Tablo 9-Türkiye-Ürdün Dış Ticareti 12

Tablo 10-Türkiye'nin Ürdün’e İhracatında Başlıca Ürünler 12 Tablo 11-Türkiye'nin Ürdün’den İthalatında Başlıca Ürünler 13

Tablo 12-Adana-Ürdün Dış Ticareti 18

Tablo 13-Adana-Ürdün İhracat Verileri 18

Tablo 14-Adana-Ürdün İthalat Verileri 19

(4)

Yönetici Özeti

Ortadoğu’daki Arap ülkelerinden biri olan Ürdün, kuzeyde Suriye, kuzeydoğuda Irak, güneyde ve doğuda Suudi Arabistan, batıda İsrail ve Batı Şeria ile çevrilidir. İsrail ile en uzun sınırı paylaşan ülke konumundadır.

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra 1946 yılında İngiltere’den bağımsızlığını kazanan Ürdün, anayasal kurallara bağlı olarak bir Krallık ile yönetilmektedir. Resmi adı Ürdün Haşimi Krallığı olan ülkede, Kral yürütme görevini atadığı Başbakan ve Bakanlar Kurulu aracılığıyla yerine getirmektedir. Parlamento, Temsilciler Meclisi ve Senato olmak üzere iki kanatlı bir yapıdadır. Temsilciler Meclisi üyeleri halk tarafından seçilirken, Senato üyelerini Kral tayin etmektedir. Kral istediği zaman Başbakan’ın ve Bakanlar Kurulu’nun istifasını isteyebilmekte, Parlamentoyu feshedebilmektedir. Kral yargıçların atanmasını ya da azledilmesini onaylasa da, uygulamada yargıçlar Yüksek Yargı Konseyi tarafından denetlenmektedir.

2020 yılı verilerine göre 10,2 milyon olan ülke nüfusunda 15-64 yaş arası nüfusun oranı %63, kentleşme oranı %91 olup, önemli yerleşim bölgeleri ülkenin kuzey ve orta kesimlerinde bulunmaktadır.

Ormanlık alanların tahribi, hayvanların aşırı otlatılması, erozyon ve çölleşme ülkenin başlıca çevre sorunları olup, son yıllarda yaşanan kuraklık, sanayi ve turizm yatırımlarının artması, tarımda suyun verimsiz kullanılması ve hızlı nüfus artışı nedeniyle su ihtiyacının ilerleyen yıllarda daha da artması beklenmektedir.

Buna ek olarak, çevre uzmanları Ölü Deniz’in kuruyabileceğine dair uyarılarda bulunmaktadır.

Gelişmekte olan Ürdün ekonomisinde, özel sektöre dayalı büyüme hedefine rağmen, kamu sektörü GSYİH’ye en çok katkı sağlayan sektördür. Yetersiz su/petrol/doğal gaz gibi doğal kaynaklar, yüksek nüfus artışına bağlı işsizlik ve gelir dağılımı bozuklukları, yüksek enflasyon ve yoksulluk, dış yardımlara bağımlılık ve yüksek iç ve dış mali açıklar gibi yapısal sorunları yanında, bölgesel siyasi istikrarsızlıkların hemen yanında konumlanmış olması ve özellikle komşu Suriye’de yaşanan iç karışıklıklar nedeniyle geçekleşen mülteci akını, Ürdün ekonomisini olumsuz etkileyen faktörlerdir.

Ürdün, iş yapma kolaylığı açısından dünyada 75. sırada, ekonomik serbestlik endeksine göre 69. sırada, insani gelişmişlik endeksine göre 102. sırada yer almaktadır.

Kısıtlı sanayi altyapısı ve ham madde kıtlığı nedeniyle Ürdün, dış ticaretinde geçmişten bugüne kronik açıklar vermiş bir ülkedir. Hızlı nüfus artışı ile beraber, petrolde ve gıda maddelerinde dışa bağımlılık durumu daha da artmıştır. 2020 yılı dünya ihracatında 92. sırada, dünya ithalatında 78. sıradadır.

Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ)’ne üyesi olan Ürdün, Mısır, Fas ve Tunus ile birlikte Aghadir Anlaşması’nı imzalamış olup, Arap Ligi ve Arap Serbest Ticaret Alanı’nın da (GAFTA) üyesidir. Öte yandan Ürdün’ün, AB ile Ortaklık Anlaşması, ABD, EFTA ülkeleri, Singapur ve Kanada ile Serbest Ticaret Anlaşmaları (STA) vardır.

Ürdün, Kanada, Meksika ve İsrail’den sonra ABD ile STA yapan 4. ülke olmuştur.

2020 yılında Ürdün’e giren doğrudan yabancı yatırımların tutarı 726 milyon dolar, ülkedeki doğrudan yabancı yatırım stoku 36,5 milyar dolardır. Aynı yıl Ürdün’den yurt dışına giden doğrudan yatırımların tutarı 26 milyon dolar olurken, yurt dışındaki doğrudan yatırım stoku 681 milyon dolardır.

Türkiye ile Ürdün arasında 2009 yılında imzalanmış olan Serbest Ticaret Anlaşması 2018 yılında feshedilmiştir. Daha sonra 1 Ekim 2019 tarihinde, iki ülke arasında Ticari ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması imzalanmıştır.



Dış pazarlara açılmak isteyen üyelerimiz, hedef pazar tespiti ve hedef ülkelerde ürünlerini satmak istedikleri toptancı, perakendeci, imalatçı vb. potansiyel müşteri bilgilerini Odamız Ticari Bilgi ve İstihbarat Merkezi’nden temin edebilmektedir.

Detaylı bilgi için:

Esra ANTEPÜZÜMÜ

esra.antepuzumu@adanato.org.tr

(5)

1. Ürdün Hakkında Genel Bilgiler¹

Tablo 1-Başlıca Sosyal Göstergeler

Devletin Adı Ürdün Haşimi Krallığı

Yönetim Biçimi Anayasal Monarşi (Krallık)

Başkenti Amman

Devlet Başkanı (Kral) Kral II. Abdullah (1999’dan beri)

Başbakan Dr. Bisher Al Khasawneh (2020 Ekim’den itibaren)

Resmi Dili Arapça

Bağımsızlık Günü 25 Mayıs 1946 (İngiltere’den)

Yüzölçümü 89.320 km²

Nüfus (2020) 10.203.140 (Dünya Bankası)

Para Birimi (döviz kuru) Ürdün Dinarı (1 Dolar: 0,71 ÜD -sabit-) Başlıca şehirleri Amman, İrbid, Zarka, Karak, Mafrak, Akabe Başlıca Ekonomik Ürünler Fosfat, turunçgiller, zeytin

Üyesi Olduğu Başlıca Uluslararası Kuruluşlar IMF, GAFTA, WHO, WIPO, WMO, WTO Kaynak: T.C. Ticaret Bakanlığı

Coğrafi Konum

Akabe Limanı ile Akabe Körfezi’ne açılan ve İsrail ile en uzun sınırı (238 km) paylaşan ülke konumundaki Ürdün, Irak, Suudi Arabistan, Suriye ve Batı Şeria ile sınıra sahiptir. Ürdün topraklarının doğusu daha çok çöllerle kaplı düzlüklerden, batı bölgeleri dağlık arazilerden oluşmaktadır. Ürdün topraklarının %3,32’si ekilebilir arazilerden, %1,18’i düzenli hasat elde edilen alanlardan oluşmaktadır.

Siyasi ve İdari Yapı

İnsanoğlunun ilk yerleşim yerlerinden biri olan Ürdün, eski çağlardan beri pek çok uygarlığa ev sahipliği yapmıştır. İngiltere’den 25 Mayıs 1946 tarihinde bağımsızlığına kavuşmuştur.

Ürdün, anayasal kurallara bağlı olarak bir Krallık tarafından yönetilmektedir. Ürdün’de esas yürütme ve yasama gücü olan Kral, dış politikaya ve ülkenin stratejik vizyonuna ilişkin önemli kararları almakta, Başbakan’ı ve Bakanlar Kurulu’nu atamakta, yürütme görevini atadığı Başbakan ve Bakanlar Kurulu aracılığıyla yerine getirmektedir. Kabine üyeleri ise, Başbakan tarafından ve Kral’ın onayı ile atanmaktadır.

Kral, Başbakanı parlamentodan ve çoğunluğu oluşturan siyasi grubun içinden atamak zorunda olmayıp, genel uygulama, parlamento dışından atama şeklindedir.

Kral istediği zaman Başbakan’ın ve Bakanlar Kurulu’nun istifasını isteyebilmekte, Parlamentoyu feshedebilmektedir. Kral aynı zamanda silahlı kuvvetlerin de başkomutanıdır.

(https://portal.jordan.gov.jo/wps/portal#/)

Ülkede çok sayıda siyasi parti bulunmakta olup, aşiret ve aile bağları da oldukça önemlidir. Parlamento’nun Temsilciler Meclisi ve Senato olmak üzere iki kanadı vardır. Temsilciler Meclisi, 110 milletvekilinden oluşmakta olup, üyeleri 4 yılda bir yapılan seçimler yoluyla halk tarafından belirlenmektedir. 55 senatörden oluşan Senato üyelerini ise Kral atamaktadır. Senatörler 40 yaşını dolduran, önemli kamu görevlerinde bulunmuş olan ve rejime bağlı kişiler arasından seçilmektedir. Senatörlerin görev süresi de 4 yıl olup, bu süre Kral’ın takdirine bağlı olarak uzatılabilmektedir.

Yargının bağımsızlığı, 1952 Anayasası ile güvence altına almıştır. Kral yargıçların atanmasını ya da azledilmesini onaylasa da, uygulamada yargıçlar Yüksek Yargı Konseyi tarafından denetlenmektedir. Hukuk kuralları İslam Hukuku’na ve Fransız Hukuk Sistemi’ne dayanmaktadır.

1 T.C. Ticaret Bakanlığı, https://ticaret.gov.tr/data/5ef5f1d013b8762b38e2fd9f/%C3%9CRD%C3%9CN%20%C3%BClke%20profili.pdf

(6)

İdari yapı, 12 vilayetten oluşmaktadır. Ülkenin başlıca ticaret şehirlerinden olan Amman, turizm açısından önemli bölgelerdendir. Irbid’de ve Zarka’da sanayi üretimi gelişmiş düzeydedir. Karak’ta ise madencilik, potas ve fosfat işlenmektedir. Suriye sınırı yakınındaki Mafraq kenti ise imalat ve tarım merkezi olma yönünde gelişimini sürdürmektedir.

Akabe şehri, sanayi ve turizm faaliyetleri nedeniyle her zaman yoğun bir liman olmakla birlikte; Akabe Sanayi Bölgesi’nin 1 Ocak 2001’de faaliyete geçişi Liman’ın yoğunluğunu ve bölgedeki emlak yatırımlarını daha da artırmıştır.

Nüfus ve İstihdam

Ülke genç bir nüfusa sahiptir. Yüksek işsizlik, ekonomideki başlıca sorunlardan biridir.

Dünya Bankası 2020 yılı verilerine göre, Ürdün nüfusu 10.203.140’tır. 15-64 yaş arası nüfusun toplam nüfusa oranı %63, kentleşme oranı %91’dir.

Önemli yerleşim bölgeleri daha çok ülkenin kuzeyinde ve orta kesimlerinde yoğunlaşmıştır. UNCHR’in 2020 yılı Haziran ayı verilerine göre, Ürdün’de kayıtlı Suriyeli göçmen sayısı 657.287’dir.

(https://www.unhcr.org/syria-emergency.html) Doğal Kaynaklar ve Çevre

Ürdün’ün başlıca maden kaynakları fosfat, potas ve şist yağıdır.

Ormanlık alanların tahribi, hayvanların aşırı otlatılması, erozyon ve çölleşme ülkenin başlıca çevre sorunlarıdır. Son yıllarda yaşanan kuraklık, sanayi ve turizm yatırımlarının artması, tarımda suyun verimsiz kullanılması ve hızlı nüfus artışı nedeniyle su ihtiyacının ilerleyen yıllarda daha da artması beklenmektedir.

Öte yandan, çevre uzmanları Ölü Deniz’in kuruyabileceğine dair uyarılarda bulunmaktadır.

2. Genel Ekonomik Durum²

Tablo 2-Temel Ekonomik Göstergeler³

2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026

GSYİH (Cari Fiyatlar - milyar $) 44,57 43,76 45,36 47,50 50,20 53,15 56,28 59,59 GSYİH Büyüme (Sabit Fiyatlarla - %) 2 -1,6 2 2,7 3,1 3,3 3,3 3,3 Kişi Başına Düşen Milli Gelir (Cari

Fiyatlarla - $) 4.426 4.286 4.394 4.565 4.793 5.043 5.307 5.584 Tüketici Fiyat Enflasyonu (ort, %) 0,7 0,4 1,6 2 2,5 2,5 2,5 2,5 Cari İşlemler Dengesinin GSYİH'ye

Oranı (%) -2,1 -8 -8,9 -4,4 -3,2 -2,8 -2,6 -2

Genel Kamu Borcu / GSYİH (%) 78 88 90,9 90,6 88,4 84,3 79,9 75,9

İşsizliğin Toplam İşgücüne Oranı (%) 19,1 22,7 - - - - - -

Kaynak: IMF

Ürdün gelişmekte olan bir ekonomidir. Yetersiz su/petrol/doğal gaz gibi doğal kaynaklar, yüksek nüfus artışına bağlı işsizlik ve gelir dağılımı bozuklukları, yüksek enflasyon ve yoksulluk, dış yardımlara bağımlılık ve yüksek iç ve dış mali açıklar Ürdün ekonomisinin başlıca yapısal sorunlarıdır.

Bölgesel siyasi istikrarsızlıkların hemen yanında konumlanmış olması ve özellikle komşu Suriye’de yaşanan iç karışıklıklar nedeniyle geçekleşen mülteci akını, Ürdün ekonomisini olumsuz etkileyen başlıca faktörlerdir. Nitekim ülkenin süregelen bütçe açığının azaltılması amacıyla uygulanan IMF destekli programlar, politik kaygılar nedeniyle tam olarak hayata geçirilememektedir.

3 IMF, https://www.imf.org/en/Countries/JOR

(7)

Devletin ekonomideki ağırlığının azaltılarak kamu-özel sektör işbirliğinin güçlendirilmesi amacı ile yürütülen özel sektöre dayalı büyüme hedefine rağmen, kamu sektörü hala GSYİH’ye en fazla katkı sağlayan sektördür.

Ürdün’ün mali ve dış ticaret dengesi dış yardımlarla doğrudan ilişkilidir. Dış destek aldığı ülkelerin başında gelen Körfez ülkelerinin petrol piyasasında yaşanan dalgalanmalara duyarlılığı ve son dönemde petrol fiyatlarının düşük seyretmesi, hem dış yardımları sınırlamakta, hem de bu ülkelerde yaşayan Ürdün vatandaşlarının sağladığı döviz gelirlerinin azalmasına neden olmaktadır. Bununla birlikte, Kral Abdullah’ın tahta geçmesi ve IMF destekli uygulanan liberalleşme politikaları sayesinde Ürdün ekonomisi, 2000’li yıllarda toparlanma sürecine girerek rekabet gücü kazanmıştır. Ayrıca, 2000 yılında DTÖ’ye üyelik, özelleştirme politikaları, AB ve ABD ile imzalanan Ticaret Anlaşmaları, Ürdün’ün Ortadoğu’nun istikrarlı bir ekonomisi haline gelmesini sağlamıştır. Özellikle bilgi teknolojileri sektöründe ve Nitelikli Sanayi Bölgelerinde büyüme daha fazla hissedilmiş; geleneksel ihraç pazarları olan Irak’a ve Körfez ülkelerine yapılan ihracatta da ivme kaydedilmiştir. 2000 yılında ekonomik büyüme %4,2 olarak gerçekleşirken, küresel ekonomideki durgunluk ve 11 Eylül 2001 sonrası Körfez ülkelerine karşı oluşan olumsuz bakış açısı, turizm gelirlerini ve yabancı yatırımları olumsuz etkilemiştir.

Dünya Bankasının yaptığı ülke değerlendirmesine göre ise; 2003 yılının başında Irak’ın işgal edilmesi ile bir kez daha darbe alan Ürdün ekonomisi, ABD’nin Ürdün’den tekstil ithalatını artırması ve Irak bağlantılı ticaret yollarının yıl ortasında yeniden açılması sayesinde %4,2’lik bir reel büyüme göstermiştir. Bu tarihten sonra 2004-2007 döneminde Ürdün Irak’a komşu olma durumunu avantaja dönüştürebilmiş, ülkede güvenlik kaygısının yaşanmaması ve yabancılar için Irak’a geçiş kapısı olması sayesinde yabancı yatırımların da etkisiyle %8’ler düzeyinde ve birçok sektörde (otelcilik, emlak, ulaşım vb.) büyüme kaydedilmiştir. Global finansal krizin de etkisiyle 2008-2010 döneminde büyüme hızı %7,2’den %2,3’e gerilemiştir. 2011 yılında yine bölgede yaşanan Arap Baharı’nın komşu Suriye’de yol açtığı iç savaş ve Suriyeli mülteciler ekonomik ve siyasal sorunlara neden olmuştur. 2011-2018 döneminde Ürdün ekonomisi %2’ler seviyesinde büyüme gerçekleştirmiştir. Ancak, milli gelirin 2000 yılındaki 8,5 milyar dolar seviyesinden 2018 yılında 42 milyar dolara kadar yükselmesiyle gerçekleşen ekonomik büyüme, yüksek nüfus artışı nedeniyle kişi başına milli gelirin artması için yeterli olmamıştır. Nitekim kişi başı milli gelirin artış hızı 2004 yılından itibaren düşme eğilimine girmiş, 2010-2018 döneminde ise sıfırın altına düşerek %2 küçülmüştür.

Ürdün’de mevcut ekonomik kırılganlıklar göz önüne alındığında, ülke firmalarının komşu Irak ve Suriye pazarlarına erişiminde iyileşme olması, ekonomide iyileşmeye (yeni iş sahalarının açılmasına) yardımcı olması beklenmektedir. Durgunluk içindeki Ürdün ekonomisi 2019 yılında yavaş büyümüştür. Zayıf iç talebin de etkisiyle düşük büyüme yaşayan ekonomi, artan net ihracattan ve olumlu ticaret koşullarından yararlanmıştır. Ancak, sınırlı ekonomik büyüme, iş gücü piyasası üzerindeki baskıları hafifletmek için yetersiz kalmış, işsizlik artmaya devam etmiştir. Nitekim işsizlik oranı, 2018'de %16 iken, 2019'da %17 seviyesine yükselmiştir. 2020 yılı öngörüsü yaklaşık %19’dur.

Ürdün ekonomisine gelecek dönem açısından bakıldığında ise, COVID-19 salgınının küresel ekonomi üzerindeki (olumsuz) etkisi Ürdün'ün kısa vadeli büyüme beklentilerini önemli ölçüde daha da azaltacağı;

bununla birlikte, orta vadede kademeli olarak toparlanmanın daha düşük petrol fiyatları ve istikrarlı bir reform ivmesinden yararlanabileceği değerlendirilmektedir. Zayıf ekonomik büyüme ile birlikte zayıf mali performans (düşük kamu geliri), merkezi yönetim (kamu) borcunun 2019 yılında GSYİH'nin %99'a ulaşmasına yol açmıştır. 2020 yılında beklenenden daha yüksek sağlık ve sosyal güvenlik harcamaları, ekonomiyi güçlendirme çabaları karşısında risk oluşturmaktadır. Olumlu taraf ise, 2019 yılında büyük ölçüde ithalat maliyetini azaltmaya yardımcı olan uluslararası petrol fiyatlarındaki düşüş ve uygun ticaret

(8)

koşulları ülkenin dış ticaretindeki dengesizlikleri önemli ölçüde azaltmıştır. Bu çerçevede, cari işlemler açığı 2018'e kıyasla yaklaşık %60 düşüşle 1,23 milyar ABD Doları'na (GSYİH'nin %2,8’ine) gerilemiştir.

COVID-19 salgını ve uluslararası petrol fiyatlarındaki artışın, Ürdün'ün orta vadede ılımlı seyretmesi öngörülen cari işlemler açığı üzerinde olumsuz etkileri olması beklenmektedir. Bununla birlikte, dış talep ve dolayısıyla ihracat, döviz, seyahat ve yabancı yatırımlardaki azalmanın, düşük uluslararası petrol fiyatlarının

ekonomi üzerindeki olumlu etkisini zayıflatması beklenmektedir.

(https://www.worldbank.org/en/country/jordan/overview)

Ülkenin batısında yer alan Ürdün Vadisi, en verimli alanlar olarak kabul edilmekte, meyve ve sebze üretiminin çoğu bu bölgede yapılmaktadır. 2019 yılı GSYİH’sinin %5’i tarım, %24’ü sanayi sektöründen oluşmaktadır. (Dünya Bankası)

Ürdün, iş yapma kolaylığı açısından, dünyada 190 ülke arasında 75. sırada yer almaktadır. (Dünya Bankası 2019)

Ekonomik serbestlik endeksine göre Ürdün, dünyada 178 ülke arasında 69. sıradadır. (Heritage Foundation 2021)

İnsani gelişmişlik endeksine göre Ürdün, dünyada 189 ülke arasında 102. sıradadır. (UNDP 2020)

3. Ürdün Dış Ticareti⁴ Genel Durum

Kısıtlı sanayi altyapısı ve ham madde kıtlığı nedeniyle Ürdün, dış ticaretinde geçmişten bugüne kronik açıklar vermiş bir ülkedir. Hızlı nüfus artışı ile beraber, petrolde ve gıda maddelerinde dışa bağımlılık durumu daha da artmıştır. 1980 yılından itibaren ithalatın ihracatla dengelenmesine çalışılmış; özellikle tıbbi malzeme ve ilaç, tekstil, gübre, çimento gibi sanayi sektörlerinde gelişim desteklenmiştir.

Ürdün’ün AB ile Ortaklık Anlaşması 1 Ocak 1999’da imzalanarak 26 Mart 2002’de yürürlüğe girmiş, 12 yıl içinde de bir Serbest Ticaret Anlaşması hedefi konmuştur. Söz konusu Anlaşma gereğince, Ürdün’ün sanayi malları kademeli indirimler sonrasında gümrüksüz AB pazarlarına girebilecek, tarım ürünleri ise belirli tarife ve kotalara tabi tutulacaktır.

Ürdün-ABD Serbest Ticaret Anlaşması (STA) ise 24 Ekim 2000 tarihinde imzalanarak, Ocak 2001’de yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Anlaşma ile Ürdün; Kanada, Meksika ve İsrail’den sonra ABD ile STA yapan 4. ülke olmuştur. Anlaşma uyarınca, başta tekstil ve gıda maddeleri olmak üzere birçok ürünün gümrük vergilerinde kademeli olarak indirimler gerçekleştirilmiş olup; anlaşmanın on yıllık bir dönemi kapsaması hedeflenmiştir. Ürdün ABD ile ayrıca, 1997 yılında “Nitelikli Sanayi Bölgeleri Anlaşması” imzalamıştır.

(https://ustr.gov/trade-agreements/free-trade- agreements/jordan-fta)

11 Nisan 2000 tarihinde DTÖ’ye üye olan Ürdün, EFTA ülkeleri, Singapur ve Kanada ile de STA imzalamıştır.

Ürdün, Mısır, Fas ve Tunus arasında 2004 yılında Aghadir Anlaşması imzalanmıştır. Arap Ligi üyesi olan Ürdün, Arap Serbest Ticaret Alanı’nın da (GAFTA) üyesidir. (http://amcham.jo/wp- content/uploads/2018/12/IB-Jordans-Trade-Agreements.pdf)

Ürdün, 2020 yılında dünya ihracatında 92. dünya ithalatında 78. sıradadır. Ürdün’ün 2020 yılında ihracatı 8 milyar dolar, ithalatı ise 17 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir.

(9)

Tablo 3-Ürdün Dış Ticareti (Bin Dolar)

YILLAR İHRACAT İTHALAT HACİM DENGE

2016 7.509.083 19.207.038 26.716.121 -11.697.955 2017 7.469.238 20.407.329 27.876.567 -12.938.091 2018 7.750.263 20.309.901 28.060.164 -12.559.638 2019 8.312.917 19.336.709 27.649.626 -11.023.792 2020 7.954.403 17.034.953 24.989.356 -9.080.550 Kaynak: ITC Trade Map

Ürdün’ün İhracatında Başlıca Ürünler

2020 yılında Ürdün’ün ihracatında başlıca ürünler; diğer örme giyim eşyası, potaslı mineral veya kimyasal gübreler, altın, tedavi veya korunma için ilaçlar, tabii kalsiyum fosfatlar, alüminyum kalsiyum fosfat, inorganik kimyasallar, azotlu mineral veya kimyasal gübreler, yıkama, temizleme müstahzarları olmuştur.

Tablo 4-Ürdün’ün İhracatında Başlıca Ürünler (Bin Dolar)

GTİP ÜRÜNLER 2018 2019 2020

İhracattaki Payı (%)

(2020)

Değişim (%) (2019-2020) 6114 Diğer giyim eşyası (örme) 1.500.091 1.688.788 1.497.989 18,83 -11

3104 Potaslı mineral veya kimyasal gübreler 542.578 600.980 537.199 6,75 -11 7108 Altın (platin kaplamalı altın dahil) (işlenmemiş

veya yarı işlenmiş ya da pudra halinde) 18.205 206.980 438.433 5,51 112 3004 Tedavide veya korunmada kullanılmak üzere

hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış) 436.334 437.644 432.528 5,44 -1 2510 Tabii kalsiyum fosfatlar, tabii alüminyum

kalsiyum fosfat ve fosfatlı tebeşir 368.694 373.261 342.815 4,31 -8 2809 Difosfor pentaoksit, fosforik asit ve polifosforik

asitler 140.460 191.423 339.346 4,27 77

2827

Klorürler, oksiklorürler, hidroksiklorür, bromürler, oksibromürler, iyodürler ve osiiyiyodürler

145.541 198.728 237.847 2,99 20

3102 Azotlu mineral veya kimyasal gübreler 239.643 193.363 230.156 2,89 19 3402 Yıkama, temizleme müstahzarları (sabunlar

hariç) 108.382 142.917 175.844 2,21 23

3003 Tedavide veya korunmada kullanılmak üzere

karıştırılmış ilaçlar (dozsuz) 210.049 183.858 168.414 2,12 -8

0104 Canlı koyun ve keçiler 96.423 157.014 150.729 1,89 -4

3105 Azot, fosfor ve potasyumun ikisini veya üçünü

içeren mineral veya 26.419 38.156 103.761 1,3 172

0702 Domates (taze/soğutulmuş) 168.037 120.289 101.539 1,28 -16

8544

İzole edilmiş teller, kablolar ve diğer elektrik iletkenler; tek tek kaplanmış liflerden oluşan fiber optik kablolar

130.931 78.542 80.033 1,01 2

2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde

edilen yağlar 109.294 165.136 78.539 0,99 -52

(10)

Tablo 4-devamı

GTİP ÜRÜNLER 2018 2019 2020

(2020)

Değişim (%) (2019-2020)

7612

Her tür madde için (sıkıştırılmış veya sıvılaştırılmış gaz hariç) hacmi 300 litreyi geçmeyen ve mekanik veya termik tertibatı bulunmayan alüminyum depolar, fıçılar, variller, bidonlar ve benzeri kaplar

74.342 52.519 70.286 0,88 34

8803 88.01 ve 88.02 pozisyonlarındaki hava

taşıtlarının aksam ve parçaları 179.060 245.898 69.837 0,88 -72

8415

Klima cihazları (motorlu bir vantilatör ile nem ve ısıyı değiştirmeye, mahsus tertibatı olanlar) (nemin ayrı olarak ayarlanamadığı cihazlar, dahil)

86.295 87.504 66.448 0,84 -24

0809 Kayısı, kiraz, şeftali (nektarin dahil), erik ve

çakal eriği (taze) 64.167 72.898 62.990 0,79 -14

2106 Tarifenin başka yerinde belirtilmeyen veya yer

almayan gıda müstahzarları 62.357 69.385 60.614 0,76 -13

TOPLAM İHRACAT 7.750.263 8.312.917 7.954.403 100 -4

Kaynak: ITC Trade Map

Ürdün’ün İhracatında Öne Çıkan Ülkeler

Ürdün’ün 2020 yılında gerçekleştirdiği ihracatta en büyük pay ABD, Hindistan, S. Arabistan, Irak ve BAE’ye aittir. Türkiye, Ürdün’ün 2020 yılı ihracatında %1,2 payla 14. sırada yer almıştır.

Tablo 5-Ürdün’ün İhracatında Öne Çıkan Ülkeler (Bin Dolar)

Sıra Ülke 2018 2019 2020

(2020)

Değişim (%) (2019-2020)

1. ABD 1.768.378 1.967.154 1.756.509 22,1 -11

2. Hindistan 686.684 701.672 867.669 10,9 24

3. S. Arabistan 764.670 843.374 835.962 10,5 -1

4. Irak 707.475 634.694 664.443 8,4 5

5. Bir. Arap Emir. 313.589 358.705 353.237 4,4 -2

6. İsviçre 2.572 29.600 245.875 3,1 731

7. Kuveyt 245.160 307.378 231.401 2,9 -25

8. Çin 111.667 206.890 168.312 2,1 -19

9. Filistin 194.290 178.172 166.027 2,1 -7

10. Mısır 143.729 167.336 141.918 1,8 -15

11. Endonezya 133.009 135.260 126.514 1,6 -6

12. Katar 145804 122897 114.511 1,4 -7

13. Cezayir 93.390 81.835 94.026 1,2 15

14. Türkiye 90.950 54.057 93.034 1,2 72

15. Lübnan 118.099 198.294 91.117 1,1 -54

TOPLAM İHRACAT 7.750.263 8.312.917 7.954.403 100 -4 Kaynak: ITC Trade Map

(11)

Ürdün’ün İthalatında Başlıca Ürünler

Ürdün’ün 2020 yılı ithalatında başlıca ürünler; petrol gazları, otomobiller, petrol yağları, ham petrol, tedavi veya korunma için ilaçlar, telefon cihazları, ses, görüntü cihazları, diğer örme mensucat, eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar, diğer örme giyim eşyası, buğday ve mahlut olmuştur.

Tablo 6-Ürdün’ün İthalatında Başlıca Ürünler (Bin Dolar)

GTİP ÜRÜNLER 2018 2019 2020

İthalattaki Payı (%)

(2020)

Değişim (%) (2019-2020) 2711 Petrol gazları ve diğer gazlı hidrokarbonlar 1.437.771 1.085.325 866.730 5,09 -20

8703 Otomobiller 1.089.347 840.407 784.821 4,61 -7

2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde

edilen yağlar 1.481.693 1.214.116 747.160 4,39 -38

2709 Ham petrol (petrol yağları ve bitümenli

minerallerden elde edilen yağlar) 1.233.548 1.101.500 557.662 3,27 -49 3004 Tedavide veya korunmada kullanılmak üzere

hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış) 448.137 425.733 478.802 2,81 12

8517

Telefon cihazları, ses, görüntü veya diğer bilgileri almaya veya vermeye mahsus diğer cihazlar

483.543 492.404 464.635 2,73 -6

9999 Tarifenin başka yerinde belirtilmeyen mallar 356.283 819.635 437.297 2,57 -47

6006 Diğer örme mensucat 391.935 508.899 426.741 2,51 -16

8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar 264.832 232.750 229.086 1,34 -2

6114 Diğer giyim eşyası (örme) 231.265 202.899 216.397 1,27 7

1001 Buğday ve mahlut 262.535 203.027 215.423 1,26 6

1006 Pirinç 173.871 198.645 194.783 1,14 -2

0104 Canlı koyun ve keçiler 78.704 81.976 184.644 1,08 125

1005 Mısır 184.742 161.614 163.128 0,96 1

1701 Kamış/pancar şekeri ve kimyaca saf sakkaroz

(katı halde) 146.194 117.993 163.041 0,96 38

2106 Tarifenin başka yerinde yer almayan gıda

müstahzarları 168.791 170.339 159.598 0,94 -6

8471

Otomatik bilgi işlem mak. bunlara ait birimler;

manyetik veya optik okuyucular, verileri koda dönüştüren ve işleyen mak.

127.782 113.593 145.118 0,85 28

2304

Soya fasulyesi yağı ekstraksiyonundan (özütleme) arta kalan küspe ve diğer katı artıklar (öğütülmüş veya pellet halinde olsun olmasın)

154.970 139.882 144.939 0,85 4

3901 Etilen polimerleri (ilk şekillerde) 210.040 166.316 132.938 0,78 -20 7108 Altın (platin kaplamalı altın dahil) (işlenmemiş

veya yarı işlenmiş ya da pudra halinde) 238.828 86.258 132.838 0,78 54 TOPLAM İTHALAT 20.309.901 19.336.709 17.034.953 100 -12 Kaynak: ITC Trade Map

Ürdün’ün İthalatında Öne Çıkan Ülkeler

2020 yılında Ürdün’ün en fazla ithalat gerçekleştirdiği ülkeler Çin, S. Arabistan, ABD, Almanya ve BAE olmuştur. Türkiye, Ürdün’ün 2020 yılı ithalatında %3,3 payla 7. sırada yer almıştır.

(12)

Tablo 7-Ürdün’ün İthalatında Öne Çıkan Ülkeler (Bin Dolar)

Sıra Ülke 2018 2019 2020

İthalattaki Payı (%)

(2020)

Değişim (%) (2019-2020)

1. Çin 2.767.120 3.086.738 2.712.039 15,9 -12

2. S. Arabistan 3.369.692 3.106.916 2.102.220 12,3 -32

3. ABD 1.764.189 1.599.850 1.415.153 8,3 -12

4. Almanya 929.236 822.374 737.379 4,3 -10

5. Bir. Arap Emir. 823.477 517.756 633.125 3,7 22

6. Mısır 558.344 792.179 596.346 3,5 -25

7. Türkiye 771.187 880.934 559.817 3,3 -36

8. İtalya 627.538 608.781 512.922 3 -16

9. Hindistan 566.913 861.742 489.616 2,9 -43

10. Güney Kore 454.096 381.321 431.314 2,5 13

11. İsrail 14.174 11.928 382.651 2,2 3,108

12. İspanya 350980 333194 372.536 2,2 12

13. Romanya 358.040 311.276 354.585 2,1 14

14. Japonya 408.885 404.263 330.618 1,9 -18

15. Brezilya 352.298 366.751 282.281 1,7 -23

TOPLAM İTHALAT 20.309.901 19.336.709 17.034.953 100 -12 Kaynak: ITC Trade Map

4. Doğrudan Yabancı Yatırımlar (DYY)⁵ Doğrudan Yabancı Yatırımların Görünümü

Gümrükler, vergilendirme, şirketler kanunu ve finansal piyasalar gibi alanlarda son yıllarda özel sektörün lehine yapılan değişiklikler ve fikri mülkiyet haklarının korunmasına ilişkin çıkarılan yasalar, özellikle bilgi teknolojileri, sağlık, medikal, inşaat, turizm ve madencilik sektörlerinde yabancı yatırımcıların güveninin kazanılmasında etkili olmuş, yabancı yatırımların payı artmıştır.

Ürdün’ün yatırımları teşvik ve özendirme sistemi; vergi, finansal destekler ve gümrük vergisi muafiyetlerinden oluşmaktadır.

2014 yılında yürürlüğe giren 30 sayılı Yatırım Kanunu, Ürdün Yatırım İdaresi’ni (Jordan Investment Commission-JIC-) yatırımların teşvik edilmesi, ihracatın desteklenmesi ve yatırımcılara güvenli ve istikrarlı bir ortam sunulması için tek yetkili kuruluş olarak tayin etmiştir. (https://www.jic.gov.jo/en/)

JIC, Akabe Serbest Bölgesi dışındaki tüm alanlardan sorumludur. Kurum bünyesinde oluşturulan “Yatırım Penceresi” çeşitli alanlarla ilgili belge ve lisansları düzenlemekle yetkili idarelerin temsilcilerinde oluşmakta ve belirlenmiş süreler içerisinde bu belgeleri düzenlemekle yükümlüdür.

Tablo 8-Doğrudan Yabancı Yatırım İstatistikleri⁶

2018 2019 2020

Ülkeye Giren DYY (Milyon Dolar) 955 730 726 Ülkeye Giren DYY (% GSYİH) 2,22 1,64 1,67 Ülkeden Çıkan DYY (Milyon Dolar) -8 43 26 DYY Stoku (Milyon Dolar) 35.114 35.760 36.556

DYY Stoku (% GSYİH) 81,79 80,35 83,87

Yurt Dışı DYY Stoku (Milyon Dolar) 611 655 681 Kaynak: UNCTADSTAT

5T.C. Ticaret Bakanlığı, https://ticaret.gov.tr/data/5ef5f1d013b8762b38e2fd9f/%C3%9CRD%C3%9CN%20%C3%BClke%20profili.pdf

6UNCTADSTAT, https://unctadstat.unctad.org/wds/TableViewer/tableView.aspx

(13)

2020 yılında ülkeye giriş yapan doğrudan yabancı sermaye tutarı 726 milyon dolardır. Doğrudan yabancı yatırım tutarı, son yirmi senede en üst seviyesini (3,5 milyar dolar) yakaladığı 2006 yılından itibaren düşüş seyrindedir.

Serbest Bölgeler

Yerli ve yabancı sermayeyi çekmek ve çeşitli yatırım faaliyetlerinde istihdamı artırmak amacıyla yatırımcılar serbest bölgelerde de iş yapmaya teşvik edilmektedir.

(https://portal.jordan.gov.jo/wps/portal/Home/GovernmentEntities/Agencies/Agency/Jordan%20Free%20and%20d evelopment%20Zones%20Group/!ut/p/z0/fcxBCsIwEEDRq-QCMiFqcRuqhhYqgqJ1NhLIWIN1JsTY89sTuPzw-

IDQA7Kf4uBLFPbj3Des7na1O6-

1s01zMZW2W7s51Ee31M7AiRhawP9ovpjc1d0AmHx5LiI_BPpWcvCs9plIeQ4q0ESjpDdxUShMH-WyfBOkl7v- AMlsTLs!/)

5. Türkiye-Ürdün Dış Ticareti⁷ Genel Durum

Türkiye ile Ürdün arasında 1 Aralık 2009 tarihinde Amman’da imzalanmış olan STA, Ürdün’ün tercihli rejim kapsamında ithal edilen ürünlerin yerel endüstrisini olumsuz etkilediğini ve olumsuz ekonomik koşullarını gerekçe göstererek yeniden müzakere edilmesi talebi üzerine yapılan yeni müzakereler sonucunda anlaşma sağlanamadığından, 22 Kasım 2018 tarihinde feshedilmiştir.

Ürdün, Türkiye'den ithal edilen mallar için STA kapsamında belirlenen tavizli gümrük vergileri yerine DTÖ'nün “en çok gözetilen ulus” (MFN) vergilerini tahsil etmeye başlamıştır. Bilahare, iki ülke arasında 1 Ekim 2019 tarihinde Ticari ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması imzalanmıştır.

2020 yılında Türkiye, Ürdün’e 585,5 milyon dolar seviyesinde ihracat, Ürdün’den 94,2 milyon dolar seviyesinde ithalat gerçekleştirmiştir.

Tablo 9-Türkiye-Ürdün Dış Ticareti (Bin Dolar)

YILLAR İHRACAT İTHALAT HACİM DENGE

2016 711.037 102.259 813.296 608.778 2017 682.477 112.644 795.121 569.833 2018 860.870 97.848 958.718 763.022 2019 667.334 48.963 716.297 618.371 2020 585.521 94.201 679.722 491.320

v

Türkiye’nin Ürdün’e İhracatında Başlıca Ürünler

Tablo 10-Türkiye’nin Ürdün’e İhracatında Başlıca Ürünler (Bin Dolar)

GTİP ÜRÜNLER 2018 2019 2020

6006 Diğer örme mensucat 8145 11014 13.983

9403 Diğer mobilyalar ve bunların aksam ve parçaları 17269 14.293 13.812

1905 Tatlı bisküvi ve gofretler 13600 11.256 13.593

7113 Mücevherci eşyası ve aksamı (kıymetli metallerden veya

kıymetli metallerle kaplama metallerden) 126701 52.781 13.409 7305 Demir veya çelikten diğer ince ve kalın borular (dikişli,

perçinli) (kesitleri daire şeklinde, dış çapı > 406,4 mm) 4939 5.070 13.204 5402 Sentetik filament iplikleri (dikiş ipliği hariç) (perakende olarak

satılacak hale getirilmemiş) 4603 9.394 12.074

(14)

Tablo 10-devamı

GTİP ÜRÜNLER 2018 2019 2020

6204 Kadınlar ve kız çocuk için takım elbise, takım, ceket, blazer,

elbise, etek, pantolon etek vb. (yüzme kıyafetleri hariç) 24488 19.010 11.244

8703 Otomobiller 16484 19.100 10.306

9013 Sıvı kristalli tertibat, lazerler, diğer optik cihaz ve aletler 2 2.583 8.707 0802 Diğer kabuklu meyveler (taze/kurutulmuş) (kabuğu

çıkarılmış/soyulmuş) 6462 8.225 8.563

0303 Balıklar (dondurulmuş) 2929 5.232 8.465

7207 Demir veya alaşımsız çelikten yarı mamuller 0 27 8.300

0406 Peynir ve pıhtılaşmış ürünler 8984 7.858 8.037

7216 Demir veya alaşımsız çelikten profiller 13251 13.388 7.833

3923

Plastiklerden eşya taşınmasına veya ambalajlanmasına mahsus malzeme, tıpa, kapak, kapsül ve diğer kapama malzemeleri

8690 7.334 6.637

0713 Kuru baklagiller (kabuksuz) (taneleri ikiye ayrılmış, tane

kabukları, çıkarılmış olsun olmasın) 10010 4.073 6.473

5407

Sentetik filament ipliklerinden dokunmuş mensucat (54. 04 pozisyonundaki maddelerden elde edilen dokunmuş mensucat dahil)

5835 4.103 6.393

8422

Bulaşık yıkama makineleri; şişeleri veya diğer kapları temizlemeye veya kurutmaya mahsus makineler; şişeleri, kutuları, çuvalları veya diğer kapları doldurmaya, kapamaya, mühürlemeye veya etiketlemeye mahsus makineler; şişeleri, kavanozları, tüpleri ve benzeri kapları kapsüllemeye mahsus makineler; diğer paketleme veya ambalajlama makineleri

8920 4.666 6.127

2104 Çorbalar, et suları ve müstahzarları; karışım halindeki

homojenize gıda müstahzarları 968 126 6.089

8418

Buzdolapları, dondurucular ve diğer soğutucu ve dondurucu cihazlar, (elektrikli olsun olmasın); ısı pompaları (84.15 pozisyonundaki klima, cihazları hariç)

12164 5.706 6.018

TOPLAM İHRACAT 860.870 667.334 585.521

Türkiye’nin 2020 yılında Ürdün’e en fazla ihraç ettiği ürünler; diğer örme mensucat, diğer mobilyalar ve bunların aksam ve parçaları, tatlı bisküvi ve gofretler, mücevherci eşyası ve aksamı, demir veya çelikten borular, sentetik filament iplikleri, kadınlar için elbise, ceket, pantolon, etek vb. ile otomobiller olmuştur.

Türkiye’nin Ürdün’den İthalatında Başlıca Ürünler

Tablo 11-Türkiye’nin Ürdün’den İthalatında Başlıca Ürünler (Bin Dolar)

GTİP ÜRÜNLER 2018 2019 2020

7108 Altın (platin kaplamalı altın dahil) (işlenmemiş veya yarı

işlenmiş ya da pudra halinde) 2.582 0 29.957

3105 Azot, fosfor ve potasyumun ikisini veya üçünü içeren mineral

veya kimyasal gübreler 66.371 10.814 27.473

9013 Sıvı kristalli tertibat, lazerler, diğer optik cihaz ve aletler 0 9.849 9.290

2834 Nitritler; nitratlar 2.343 5.306 7.704

7801 İşlenmemiş kurşun 2.377 2.834 3.234

7606 Alüminyum saclar, levhalar, şeritler (kalınlığı 0,2 mm. yi

geçenler) 5.045 3.705 2.865

0804 Hurma, incir, ananas, avokado ve guava armudu, mango ve

mangost (taze/kurutulmuş) 876 1.348 1.986

7404 Bakır döküntü ve hurdaları 0 324 749

3004 Tedavide veya korunmada kullanılmak üzere hazırlanan

ilaçlar (dozlandırılmış) 0 3.011 735

3808 Haşarat öldürücü, dezenfekte edici, zararlıları yok edici,

sürgünleri önleyici, bitkilerin büyümesini düzenleyici ürünler 47 280 665

(15)

Tablo 11-devamı

GTİP ÜRÜNLER 2018 2019 2020

8209 Aletler için monte edilmemiş levha, çubuk, uç vb

(sermetlerden) 0 126 652

8703 Otomobiller 0 0 634

3921 Plastikten diğer plakalar, levhalar, yapraklar, filmler, folyeler

ve şeritler 47 860 632

7602 Alüminyum döküntü ve hurdaları 0 598 626

2826 Florürler, florslikatlar, floraluminatlar ve diğer kompleks flor

tuzları 0 0 594

4101

Sığırların (bufalo dahil) ve atların ham post ve derileri (yaş veya tuzlanmış, kurutulmuş, kireçlenmiş, pikle edilmiş veya başka şekilde muhafaza edilmiş, fakat dabaklanmamış, parşömine edilmemiş veya daha ileri bir işleme tabi tutulmamış) (kılları alınmış veya parçalara ayrılmış olsun olmasın)

1.382 455 548

8537 Elektrik kontrol, dağıtım tabloları, panolar, konsollar, kabinler,

diğer mesnetler ve sayısal kontrol cihazları 1 381 491

2510 Tabii kalsiyum fosfatlar; tabii alüminyum-kalsiyum fosfatlar ve

fosfatlı tebeşirler 0 2 448

6109 Tişörtler, fanilalar, atletler, kaşkorseler ve diğer iç giyim,

eşyası (örme) 427 198 441

8480

Metal dökümhaneleri için dereceler (döküm kasaları); döküm plakaları; döküm modelleri; metaller (külçe kalıpları hariç), metal karbürler, cam, mineral maddeler, kauçuk veya plastik maddeler için kalıplar

29 1.665 400

TOPLAM İTHALAT 97.848 48.963 94.201

Türkiye’nin 2020 yılında Ürdün’den ithalatında başlıca ürünler; altın, azot, fosfor ve potasyumun ikisini veya üçünü içeren mineral veya kimyasal gübreler, sıvı kristalli tertibat, lazerler, diğer optik cihaz ve aletler, nitritler; nitratlar, işlenmemiş kurşun, alüminyum saclar, levhalar, şeritler olmuştur.

6. Dış Ticaret Politikası ve Uygulamaları⁸ Dış Ticaret Mevzuatı

Ürdün'de dış ticaret işlemleri için özel bir yasa bulunmamaktadır. İthalat ve ihracat işlemleri, genellikle ilgili yasa ve/veya bu işlemleri ve bunların prosedürlerini düzenleyen ilgili makamlar tarafından çıkarılan bir dizi zorunlu genelge ile birlikte gümrük kanunlarına tabidir.

Hükümetin dış ticaret politikaları, Sanayi, Ticaret ve Tedarik Bakanlığına bağlı Dış Ticaret Politikaları Genel Müdürlüğü tarafından belirlenir ve izlenir. Ürdün, Nisan 2000'de DTÖ'ye üye olmuş ve önemli Serbest Ticaret Anlaşmaları imzalamıştır (2005’te GAFTA, 2010’da ABD, 2013'te AB, 2014'te EFTA ve Singapur).

Gümrük Vergileri

Ürdün tarafından imzalanan Serbest Ticaret Anlaşmaları kapsamında, Anlaşma imzalanan ülkeler menşeli ürünlerin tamamına yakını gümrük vergisinden muaf olarak ithal edilebilmektedir. Anlaşma imzalanan ülkeler dışındaki ülkelerden ithal edilen mallar ise yürürlükteki MFN gümrük vergisi oranlarına tabidir.

Ülkemizle Ürdün arasında imzalanan ve 2011 yılında yürürlüğe giren Serbest Ticaret Anlaşması 2018 Kasım ayı itibarıyla iptal edilmiş olup, her iki ülke karşılıklı ticarette üçüncü ülkelere uygulanan gümrük vergilerini uygulamaya başlamıştır.

8T.C. Ticaret Bakanlığı, https://ticaret.gov.tr/data/5ede3d6413b876697046a26c/%C3%9CRD%C3%9CN%20Pazar%20Bilgileri%202021.pdf

(16)

Öte yandan, Ürdün’de yerleşik fabrikalar tarafından üretimde kullanılacak olan ham madde niteliğindeki ürünler ise menşeine bakılmaksızın gümrük vergilerinden muaf olarak ithal edilebilmektedir.

7. Pazarın Özellikleri⁹

Fikri, Sınai Mülkiyet Hakları

Ürdün'de fikri mülkiyet; telif hakkı yasası, ticari marka yasası, patent yasası ve endüstriyel tasarımlar yasası da dahil olmak üzere çeşitli yasalarla korunmaktadır. Ticari markalar, tasarımlar, endüstriyel tasarımlar ve patentler Sanayi, Ticaret ve Tedarik Bakanlığında Sınai Mülkiyet Koruma Müdürlüğü'nce (IPPD) kaydedilir.

Ticari marka ve/veya patent tescili başvurusu, yararlanıcı tarafından şahsen yapılabileceği gibi bir avukat veya danışman aracılığı ile de yapılabilir.

Dağıtım Kanalları

Ürdün'de, ürün son tüketicinin eline geçene kadar toptancılar, perakendeciler ve distribütörleri içeren dolaylı dağıtım kanalları yaygın olarak kullanılmaktadır. Doğrudan dağıtım (üretici-tüketici) yaklaşımı özel ürünler için nadiren kullanılmaktadır.

Ürdün'de perakende tüketim geleneksel mağazalar ve dükkanlardan, alışveriş merkezi ve hipermarket tarzına dönüşmekte ve Amman'da ve büyük şehirlerde büyük alışveriş merkezleri açılmaktadır. Ürdün'de online mağazalar da popüler olmakla beraber, bu tür satın alımlarda uygulanan vergilendirme sistemi bu tür satışları olumsuz etkilemektedir.

Tüketici Tercihleri

Ürdünlü tüccarlar ve tüketiciler, fiyat duyarlı yaklaşımlarıyla piyasada yer almaktadır. Bununla beraber, Ürdünlülerin çoğunun gelirlerinden daha fazlasını harcadığı rapor edilmekte ve resmi tahminlere göre yıllık gelir ve harcama arasında 1.000 JOD (1,400 USD) fark olduğu tahmin edilmektedir. Emtia grupları açısından, Türk ürünleri, piyasadaki diğer seçeneklere kıyasla yüksek kalite ve uygun fiyatları birleştirdiğinden, geniş bir ürün yelpazesi ile aranan ana ürün gruplarındandır.

Ürdünlülerin %70'inden fazlasının aylık geliri 400-500 USD düzeyindedir ve bu kesim öncelikle sadece temel ihtiyaçları için harcama yapmaktadır. Bununla birlikte, tüketim kalıpları aile geçmişi, eğitim ve yaş gibi diğer faktörlerle birlikte değişmektedir.

COVID–19 pandemisi nedeniyle 2020 yılında Ürdün hane halkının alım gücü oldukça düşmüştür. Bu nedenle, Ürdün’ün tüm dünyadan ithalatında yaklaşık %15 civarında bir düşüş gerçekleşirken ülkemizden de ithalat talebinde daralma yaşanmıştır. Buna karşılık, 2021 yılı itibarıyla ekonomik tedbirlerin kaldırılmaya başlaması ile beraber, ithalat talebinde de artış yaşanmakta olup, ihracatımız artış eğilimindedir.

Satış Teknikleri ve Satışı Etkileyen Faktörler

Ürdün bir fuar ülkesi niteliği arz etmemektedir. Ülkede yapılan fuar sayısı oldukça azdır ve bu fuarlara katılım sağlayan firma ve ziyaretçi sayıları düşüktür. Genelde Ürdünlü tüccarların uzun zamana dayalı geçmişten gelen ikili ticari ilişkileri satın alma kararlarında daha öne çıkmaktadır.

İhracatçıların ülkeye satış yapmalarında reklam ve tanıtım faaliyetlerinin yanı sıra hedef müşteri kitlesi ile doğrudan iletişime geçip, firma ve ürün tanıtımı yapmaları satış yapılmasını kolaylaştırmaktadır. Yine, Ürdün’de sosyal medya kullanımının yaygın olması nedeniyle bu mecralarda yapılacak reklam ve tanıtım faaliyetleri ürün talebini arttıran bir etki olacaktır. Ayrıca, ülkemiz menşeli ürünlerde Türk Malı imajının da ön plana çıkarılması ihracatımıza olumlu bir katkı sunacaktır.

9 T.C. Ticaret Bakanlığı, https://ticaret.gov.tr/data/5ede3d6413b876697046a26c/%C3%9CRD%C3%9CN%20Pazar%20Bilgileri%202021.pdf

(17)

Kamu İhaleleri

Ürdün, DTÖ'deki Kamu Alımları Anlaşması’nın bir gözlemcisidir ve Ürdün'de farklı devlet kurumları tarafından uygulanan ve genel durumun karmaşıklaşmasına neden olan bir dizi yasa altında düzenlenen farklı devlet ihale sistemleri vardır.

Ayrıca, inşaat ve müteahhitlik firmalarına uygulanan yabancı sermaye kısıtlamaları, devlet ihale sözleşmelerine erişimini de sınırlamaktadır. Satın alma bir kamu ihalesi yoluyla yapılır, ancak yönetmelikler aciliyet düzeyine bağlı olarak doğrudan ve anında tedarik yapılmasına izin verebilmektedir. Ayrıca, yerel endüstrileri desteklemek amacıyla Hükümet, yerel ürüne öncelik vermekte ve yerel ürün yoksa tedarik yerel tedarikçi aracılığıyla yapılmaktadır.

8. Önemli Sektörler¹⁰ Tarım ve Hayvancılık

İstatistik Dairesi verilerine göre, Ürdün'de tarım sektörü mütevazı bir öneme sahiptir ve son birkaç yıl içinde GSYİH'nin yaklaşık %4-6'sını oluşturmaktadır. Sektör genel olarak küçük arazi işletmeleri, yetersiz üretim politikaları, yetersiz sulama sistemleri ve teknoloji ve pazarlamaya sınırlı yatırım ile tanımlanmaktadır.

Ürdün'deki çiftçilik/tarım tedarik zinciri yüksek oranda parçalanmış olup, Ürdün'deki çiftliklerin %99'u azami 30 dönüm veya daha az bir alanda faaliyet gösteren küçük işletmeler olarak sınıflandırılmıştır. Tatlı su kaynaklarının eksikliği, Ürdün'deki tarım sektörünün büyümesi için sürekli bir engel oluşturmakta olup, yağmurla beslenen tarım faaliyetleri tarım faaliyetlerinin %87'sini oluşturmaktadır.

Meyveler, sebzeler ve hayvancılık üretimi, son yıllarda komşu ülkelerdeki ticaret durumunun kötüleşmesi ve sınır kapılarının kapatılması nedeniyle sekteye uğramıştır. Ürdün’ün meyve ve sebze ihracatı için hedef pazarlar öncelikle Orta Doğu bölgesidir ve geleneksel olarak Irak, Körfez ülkeleri, Lübnan ve Suriye’yi kapsamaktadır. Ayrıca, sınırların kapanması Ürdün ürünlerinin Avrupa'daki pazarlara erişimini de etkiledi.

Bu nedenle, özellikle 2014-2016 yılları arasında Suriye ve Irak'ta devam eden çatışmaların bir sonucu olarak sektör kategorilerinde büyük gerileme yaşandı. Sebze ihracatı yaklaşık %33 oranında azalmıştır ve benzer şekilde, hayvancılık ihracatı 2008-2012 arasında önemli bir büyüme yaşadıktan sonra 2012'den itibaren sert düşüşler izledi.

Hayvancılık alt sektörü, öncelikle kümes hayvanları ve süt sığırcılığı üretiminden oluşmaktadır ve toplam tarımsal üretimin yaklaşık %60'ını oluşturmaktadır. Hükümet verileri, kümes hayvanı eti ve yumurta kategorilerinin iç tüketim ihtiyaçlarını karşılayacak kadar üretken olduğunu gösterirken, kırmızı et üretimi tüketim ihtiyacının yaklaşık %30’unu, süt ve süt ürünleri üretimi ise tüketim ihtiyacının %53'ünü karşılamaktadır. Bu alt sektörde büyümenin önündeki başlıca engeller arasında sınırlı yem ve su kaynakları, aşırı otlatma, meraların bozulması ve gerekli veterinerlik hizmetlerinin kalitesinin düşmesi yer almaktadır.

Sanayi

Ürdün'deki sanayi sektörü GSYİH'nin %20'sini oluşturmakta ve dış yatırımın ise %60'ını çekmektedir. Yine, toplam ulusal ihracatın %90'ı sanayi ürünleri ihracatından oluşmaktadır. En son istatistikler, bu sektörün yıllık toplam 7 milyar USD döviz geliri sağlamanın yanı sıra, ülkedeki toplam işgücünün yaklaşık %20'sini istihdam ettiğini göstermektedir. Ürdün'ün sanayi sektörü esas olarak "madencilik ve taş ocakçılığı" ve

"imalat" alt sektörlerinden oluşmaktadır. Büyük ölçekli endüstriler temel olarak fosfat ve potas madenciliği ile endüstriyel çimento, gübre ve rafine edilmiş petrol üretiminden oluşmaktadır.

10T.C. Ticaret Bakanlığı, https://ticaret.gov.tr/data/5ede3d6413b876697046a26c/%C3%9CRD%C3%9CN%20Pazar%20Bilgileri%202021.pdf