Apartman İnşaatı
S E N E : 1 S A Y I : 7 T E M M U Z 1 9 3 1
A N A D O L U H A N N o . 2 0 İ S T A N B U L T e l e f o n : 2 1 3 0 7
, MI | IP"
L i
" H | J P "
k J
l l l l l l | I l ı
. . l l l I İ H I I
nll.lL
m l l l k ı l l İ L lAYLIK MECMUA
N Ü S H A S I 1 LİRA A L T ! A Y L I Ğ I . . . 6 LİRA S E N E L İ Ğ İ 12 LİRA
A b o n e o l a n l a r ı n a d r e s l e r i n e g ö n d e r i l i r
M e c m u a d a çıkan yazıların h e r türlü mesuliyeti imza sahiplerine aittir. T a h r i r heyeti m a k a l e l e r d e ileri sürülen ilmî, meslek içtihatlara hiç bir s u r e t l e karışmaz ve mes'uliyet kabul e t m e z .
Son z a m a n l a r d a çok fazla bir faaliyetle y a p ı l m a k t a olan a p a r t ı m a n i n ş a a t ı h a k k ı n d a gazete s ü t u n l a r ı n d a m ü n a k a ş a ve m ü t a l â a l a r a tesadüf ediyoruz. Bu i n ş a a t ı tetkik için meseleyi dört cihetten e t ü t etmelidir;
1 — İ s t a n b u l ş e h r i n i n vaziyeti h a z ı r a s ı n a n a z a r a n t a b i a t e n a p a r t ı m a n inşasına mecburi- yet varmıdır. Bu i n ş a a t n o r m a l i n ş a a t m ı d ı r ?
2 — Ş e h r i n ü m r a n ı n o k t a i n a z a r ı n d a n faideli midir?
MİMAR S E R V E T Belediye F. H .
M i m a r î ş u b e s i m ü d ü r ü
3 — Bu i n ş a a t ı n saik ve amili n e d i r ? 4 — İktisadî c i h e t t e n bu i n ş a a t şehir h a l - kına ve a p a r t ı m a n s a h i p l e r i n e faideli m i d i r ?
1 — M a l û m d u r ki beşeriyet h e r h u s u s t a bir yokluk bir ihtiyaç hissederek iztirap çektikçe bu ihtiyaçları t e m i n ve t a t m i n için uğraşmış, çalışmış.... İçtimaî, siyasî, f e n n î , t a r a k k i ve t e - k â m ü l bu suretle hasıl o l m u ş t u r . Y a n i aksi k a - ziye m e d e n î h e r h a n g i bir icat, ve t a r a k k i be-
218 MİMAR şeriyetin bir ihtiyacını t a t m i n e i m k â n b u l m u ş -
t u r . İ n s a n l a r k u r u n u u l â d a m a ğ a z a l a r d a , k u l ü - belerde, pek iptidaî şekilde y a p ı l a n b i n a l a r d a y a ş a m ı ş l a r k u r u n u v u s t a d a ve d a h a s o n r a bu m e s k e n l e r ıslah ve t a r a k k i ederek 'kulübeler, b i n a l a r a s a r a y l a r a i n k i l â p etmiştir. .'Büyük şe- h i r l e r d e ise evvelâ b a h ç e içinde m ü n f e r i t ev- lerde y a ş a n ı r k e n şehir n u f u s u n u n a r t m a s ı ve a r s a l a r ı n p a h a l ı l a ş m a s ı hasebile gittikçe b a h - çeler b e r t a r a f edilmiş d a h a s o n r a bu da k â f i gel- m e m i ş m ü ş t e r e k ev sistemi çıkmış. Bir t a r a f t a n f e n de t e r a k k i ederek n i h a y e t g ö r d ü ğ ü m ü z yüksek m u a z z a m a p a r t ı m a n tipleri m e y d a n a çıkmıştır.
Görülüyor ki bir şehirde a p a r t ı m a n ihtiyacı iki s e b e p t e n m ü n b a i s t i r . Birincisi n u f u s u n a r t - m a s ı ve b u s u r e t l e m e s k e n b u h r a n ı n ı n hasıl ol- ması, ikincisi de o şehirde boş veya ucuz a r s a b u l u n m a m a s ı d ı r . Halbuki İ s t a n b u l için iki se- bep te m e v c u t olmadığı gibi vaziyet b e r a k i s t i r ; ç ü n k ü İ s t a n b u l u n s a h a s ı n u f u s u n a n a z a r a n çok vasi o l m a k l a b e r a b e r i m a r a m u h t a ç ve h a r a b e h a l i n d e d u r a n ve şehir merkezine k a r i p b u l u n a n geniş y a n g ı n yerleri vardır. Aynı z a m a n d a ş e h - rin yerli n u f u s u on sene evvelki n u f u s u n a n a - z a r a n asgarî iki yüz bin kişi a z a l m ı ş y a n i t a k - riben n u f u s u u m u m i s i n i n r u b ' u n u kaybetmiş- tir. B i n a e n a l e y h anlaşılıyor ki hali t a b i i n i n f e v - kinde bir a p a r t ı m a n silsilesinin i n ş a s ı n a bir sebebi m ü c b i r y o k t u r .
2 — T a r i h î ve m u a z z a m ş e h i r l e r i n ; seyyah ve ecnebilerin m e r a k ve n a z a r l a r ı n ı celbeden hususiyetleri meziyetleri v a r d ı r ; R o m a n ı n m a - betleri, V a t i k a n ı A t i n a n ı n Akropol, P a r t e n o n u - Mısırn E h r a m ı , S f e n k s i - P a r i s i n Eyfeli ve eğlenceleri - Venediğin k a n a l ve gondolları....
İ s t a n b u l a gelen s e y y a h a r ise S a r a y b u r n u n u n , Boğaziçinin tabii m a n z r a l a r ı n a ; İ s t a n b u l a h â - kim tepeleri üzerinde h a ş m e t l e k u r u l a n l â y e m u t dini abidelerimize nasıl h a y r a n b a k ı y o r l a r s a si- ğer t a r a f t a n d a y a b a n c ı l a r ı n u f a k h a y a l l e r i n d e bimbir ş a r k e f s a n e s i y a r a t a n Boğaziçi s a h i l l e - rini s i y a h ellerile k a r a r t a n k ö m ü r d e p o l a r ı n a ve meselâ C i h a n g i r t a r a f l a r ı n d a evvelâ boş bir y a n g ı n s a h a s ı köşesinde k a p k a r a siyah a h ş a p evler g r u p u ve b u n l a r ı n ü s t ü n d e Amerikayı h a - t ı r l a t a n s e m a p a y e a p a r t ı m a n silsilei cibalini görüp m e v c u t bir şehri a n c a k bu k a d a r t a h r i p edebileceğine k a n a a t getirerek bu h u s u s t a k i r e - koru h e r h a l d e t e r e d d ü t e t m e d e n İ s t a n b u l a v e r - m e k t e d i r l e r . İ s t a n b u l u n m a d e m k i arazisi vâsi ve d a i m a yokuşlu, tepelidir, yekdiğerinin m a n - z a r a s ı n ı k a p a m a m a k , güneş ve h a v a y ı m ü t e s a - viyen a l m a k , d a r olan sokakları b ü s b ü t ü n havasızlığa ve k a r a n l ı ğ a m a h k û m e t m e m e k için bu ş e h i r d e d ö r t k a t l ı d a n yüksek bina y a p - m a m l ı d ı r . Bir c a d d e üzerinde y a n y a n a olan bi- n a l a r ı n y e k d i ğ e r i n d e n i r t i f a a n f a r k l ı olması k a d a r göze f e n a g ö r ü n e n m a n z a r a t a s a v v u r edilemez. Meselâ iki katlı bir b i n a n ı n y a n ı n d a
yedi katlı bir a p a r t ı m a n o n u n ittisalinde üç katlı bir ev velhasıl irili u f a k l ı uzun, cüce b i n a - lar... Böyle bir cadde istediği k a d a r m u n t a z a m ve d ü z g ü n olsun. T a r a f e y n i n d e b u çirkin m a n - z a r a l a r oldukça h i ç bediî bir kıymeti y o k t u r . Hem İ s t a n b u l t a r a f ı n d a böyle yüksek b i n a sis- t e m i t a a m m ü m ederse cami k u b b e l e r i n i n ve ince m i n a r e l e r i n a k ş a m l a r ı u f k u n kırmızı p e r - desine a k s e d e n h a y a l l e r i ebediyen kaybolacak ve İ s t a n b u l o z a m a n en k ı y m e t t a r h u s u s î güzel- liklerinin b i r i n d e n m a h r u m k a l a c a k t ı r . Ş e h r i - mizde a r s a mebzuliyeti ve l â y u a t i m a r a m u h t a ç y a n g ı n yerleri v a r k e n ve n u f u s u da bir t a r a f t a n a z a l m a k t a d e v a m e d e r k e n Maçka, Cihangir, T a k s i m gibi pek m a h d u t s a h a l a r d a bir çok n u f u s b a r ı n d ı r a c a k yüksek a p a r t ı m a n y a p m a k ş e h r i n diğer a k s a m ı n ı u z u n bir z a m a n için i m a r d a n sureti k a f i y e d e m e n e t m e k t i r . Zira ş e h r i n h e r t a r a f ı n ı t e d r i c e n ve m ü t e s a v i y e n i m a r e t m e k için n u f u s u s a h a y a göre m ü t e s a - viyen i s k â n e t t i r m e k kabildir.
B i n a e n a l e y h bu m ü l â h a z a t t a n anlaşılıyor ki İ s t a n b u l d a bir çok a p a r t ı m a n i n ş a s ı n a m ü c - bir bir sebep olmadığı gibi bu sistem i n ş a a t ş e h - rin i m a r ı n ı geciktiren ve m ü h i m bir d a r b a vu- r a n bir k e y f i y e t t i r .
3 — Öyle ise bu i n ş a a t a saik nedir. Bu se- bebi b a ş k a c i h e t l e r d e a r a m a k lâzım geliyor:
Evvelâ c ü m l e n i n m a l û m u d u r ki m ü t a r e k e dev- r i n d e R u s l a r ı n m u h a c e r e t z a m a n ı n d a İ s t a n b u - l u n n u f u s u arizi o l a r a k çoğalmış ve ecnebilerin yüksek ücretlerle a p a r t ı m a n ve evleri isticar eylemesi, a p a r t ı m a n f i a t l a r m ı m ü t h i ş a r t t ı r m ı ş ve böyle yedi sekiz sene gibi az bir z a m a n d a re'siilmalini ç ı k a r a c a k i r a d a m a l i k olmak hırs ve hevesi i r a t s a h i p l e r i n i t a h r i k etmiştir. S a n i - yen yeni a p a r t ı m a n l a r d a bazı asrî t e s i s a t n o k - s a n olmakla beraber eski evlerimize n a z a r a n pek f a z l a k o n f o r u h a i z olması m u t a v a s s ı t ve yüksek t a b a k a y a m e n s u p h ü l k t a a p a r t ı m a n d a o t u r m a k a r z u s u n u u y a n d ı r m ı ş bihassa h i z m e t - çiler pek nazlı ve p a h a l ı b u l u n d u ğ u bir z a m a n d a a p a r t ı m a n i d a r e s i n i n s ü h u l e t i h a n ı m l a r ı m ı z ı d a i m a bu yerlerde o t u r m a ğ a sevketmiştir.
4 — İktisadî b u h r a n dolayısile h e r nevi t i c a r e t az çok tehlikeli o l d u ğ u n d a n s e r m a y e sahipleri servetlerini bu suretle e m i n ve kârlı olarak işleteceklerini z a n n e d e r e k a p a r t ı m a n inşa e t t i r m e k t e d i r l e r . Bu gibi i n ş a a t ı n m a h d u t s a h a l a r a s ı ğ ı n m a s ı n ı n esbabı ise bu m a h a l l e r d e y a p ı l a n e m l â k i n diğer yerdekine n a z a r a n fazla i r a t getirmesidir.
İşte b u esbap dolayısile Maçka, T a k s i m , Cihangir, Ş i ş h a n e ve Şişlide bir kaç sene zar- f ı n d a m a h a l l e l e r teşkil edecek a p a r t ı m a n l a r yapıldığı gibi yalnız bu sene m a r t a y ı n d a n t e m - m u z u n on beşine k a d a r i n ş a a t ı n a m ü b a ş e r e t edilen a p a r t ı m a n m i k t a r ı yüzü mütecavizdir.
F a k a t d ü ş ü n ü l m e l i d i r ki h e r h a n g i bir i h t i - yaç b u h r a n tevlit ettiği gibi i h t i y a ç t a n fazla
MİMAR 210
vücude getirilen her bir şeyin de yine b u h r a n ı vardır.
Sermaye sahipleri sırf m e n f a a t i şahsiyelerine mağlûp olarak şehrin u m r a n i l e a l â k a d a r olmak istemiyorlarsa bari gene m e n f a a t l e r i iktizası bu vaziyetin sonunu düşünsünler, neticede çı- kacak b u h r a n d a n evvelâ kendileri z a r a r göre- ceklerdir. Çünkü a p a r t m a n l a r ı n bolluğu ve m ü ş - terilerin azlığı hasebile a p a r t m a n sahipleri mülklerinin boş k a l m a m a s ı için bedeli icarı haddinden çok fazla indirmek mecburiyetinde kalacaktır. Netekim bir senedenberi bu tenezzül başlamış ve h e r gün bir k a t d a h a ziyadeleşmiş- tir. Böyle devam ederse iki seneye k a l m a d a n yeni a p a r t m a n sahipleri a k a r l a r ı n d a n yüzde d ö r t nisbetinde bile istifade- edemiyeceklerdir ve bu varidatın azlığı i r a d ı n kıymetine de tesir ede- cek ve yüz bin liraya mal olan bir bina satılığa çıktığı t a k d i r d e altmış bin liraya talip bulama-
yacaktır. s
Yeni a p a r t m a n sahipleri bu m ü ş k ü l mevkie düştükleri z a m a n meselenin asıl f e c a a t i diğer t a r a f t a başlıyacaktır; zira kirada o t u r a n h e r k e s bittabi bu ucuzluk karşısında yeni ve güzel a - p a r t m a n l a r a koşacaklar ve şehrin diğer s e m t - lerindeki kira ev ve a p a r t m a n l a r ı b ü s b ü t ü n bo- şalacaktır. Medarı taayyüşleri yalnız bir eve ve hisseli bir a p a r t m a n a m ü n h a s i r binlerce aile i r a t l a r ı n d a n istifade değil bu i r a t l a r ı n vergile-
rini, sigortalarını veremiyecek hale düşecek- lerdir ki vaziyetin n e k a d a r vahim olduğu m ü s t a ğ n i i izahtır. Ve bu maalesef acı bir h a k i - kattir.
İşte size u f a k bir misal: İzmirin i s t i r d a d ı n - d a n sonra bina, d ü k k â n ve h a n kiraları h a d d i n - den pek fazla p a h a l ı o l d u ğ u n d a n büyük ü m i t - lere k a p ı l a r a k y a p t ı r ı l a n yüzlerce d ü k k â n ve h a n bu gün kapalı olarak d u r m a k t a d ı r . B u n d a iktisadî krizin tesiri varsa da d ü k k â n ihtiyacı düsünülmıyerek h a d d i n d e n fazla yapıldığı da dergârdır.
B i n a e n a l e y h artık bu çığrm önüne geçmek ve tehlikeyi görmiyen ve bilmiyenlere göstermek zamanı gelmiştir. Bu h u s u s t a da yapılacak t e d a - bir müşkü değildir. Sermaye sahipleri bu n e t i - ceyi d ü ş ü n e r e k ve göz ö n ü n e getirerek m a l l a - rını tehlikeye k o y m a m a k için servetinden başka türlü istifade etmek çareerini aramalı. Belediye veya teşekkül edecek i m a r komisyonu, diğer bi- l û m u m Avrupa ve h a t t a B a l k a n devletleri be- lediyelerindeki m e v c u t nizam ve k a n u n gibi h e r semte m ü t e h a s s ı s l a r c a yapılacak t e t k i k a t n e t i - cesi tespit edilen m u a y y e n i r t i f a l a r d a yapılmak şartile i n ş a a t a r u h s a t verimesidir. Elyevm y a - pılmış ve yapılan a p a r t m a n l a r i h t i y a ç t a n çok fazla olduğu için tehlike çoktan başlamıştır. Biz şimdi hiç olmazsa vaziyetin d a h a f e n a ve feci olmasına m a n i olmağa çalışalım.
220 M İ M A R
1930 senesi mayısında başlanıp teşrinisanide hitam bulan park apartmanı gerek tertibatı da- hiliyesi ve tesisat) ve gerekse tszinatı itibarile lstanbuldî ötedenbsri yapılagelmekta olan apart- manlar arasında ballİ başlı hususiyetler arzetmek- mekted'r, Mezkûr bina b'r bodrum katı ile bir zemin katı ve dört kattan ibaret oiup beş daireyi ihtiva etmektedir.
Bodrum katı: 243 metre murabbaı olup kat irtifaı 2,50 metrcd r. Bu kat; iki oda, bir halâ ve bir mutbtihtan ibaret kapıcı dairesi ile çamaşırlık, kalorifer dairesi ve kömürlüğü ihtiva eder.
Zemin kat:. Binaya geniş üç mermer basa-
makla, basit ve zarif bir demir kapıdan girilir.
Antrenin duvarları 2,10 metre irt'.faında renkli fayans çinilerle ve zemini kübik resimler teşkil eden ufak seramik murabbaı çinilerle kap'ıdır, bu- radan korkuluğu ayni fayans çln lerle teşkil edil- miş beş mermer basamakla hemen girilir.. Holün duvarları alelade sıva ve badanadır. Zemini ayni veçhile seramik murabbaı çinilerle kaplıd-r. Ge- rek melhal'n ve gerekse holüft tavanları bas i a'- çı karton piyerle tezyin edlmişt'.r. Holün niha- yetinde esas merdi/en ve ortasında asansör ka- pısı vardır. Buradan ufak bir merdivenle bod- rum katına d ı inilir. Bu kattaki dairede; cephe
Park Apartmanı - Nişantaşı
Park Apartımanı - N i ş a n t a ş ı Mühendis: A H M E T İ H S A N
. aparfrtncırj.
tnkar ^
... .
„
Park Apartmanı Nişantaşı: Zemin kat pilânı Mühendis AHJtfÇT İHSAN
( Bu Pilân İnşaat esnasında bir az tadil görmilsjdüv, )
rir.de yükselen beton arme iskeletli olup iskelet- lerin arası delikli ve icap eden yerlerde memlû
tuğla duvarları örülmüştür. Betan armede hu- susiyet olarak, çıkmalar burulma ve inhinaya gö- re hesap ed İmiş münkesir kirişlerle teşkil edi- lerek tavanda ziyayi kesen kirişler hazf edil- miştir. Ayni veçhile nısıf dairevî şekilde olan merdiven mahalli duvarları, burulma ve inhina- ya göre hesap ed İmiş kavis daire kirişlerle
teşk;l olunarak, mutavassıt direkler koymağa lü- zum kalmamıştır. Beton arme aksamın hesaba- tında 1925 eylül tarihli Alman beton arme ni- zamatı esas ittihaz olunmuştur.
Temtl duvar'ar'le beden duvar'arı arasına al- tı ve üstü çimento sıvalı ruberoit levahlar kon- muştur.
A p a r t m a n d a k i muhtelif imalâttan bazıla- rının m i k d a r l a n aşağıya yazılmıştır.
Beton arme : 295 m8, T a ş dıvar : 107,5 m8
T u ğ l a dıvar : 376 m3
İç sıva : 3954 m3
Dış sıva : 1410 m2
Cephe sıvası : 167,5 m3
( mermer tozu beyaz çimento, adi çimento ve kumdan müteşekkil piyer artifisyel sıva).
Ahşap döşeme : 472 ıır P a r g e döşeme : 351 m3
F a y a n s çini : 211 m2
Seramik çini : 300 m3
Çatı ve kiremit : 216 m3
( diğer aksam, üzeri ruberoit ve çini kaplı traşadır \
Antre d u v a r fayansları : 25,4 n v Küçük karoseramik çini: 37,1 m'-'
Fasad; sade olup büyük salona ait şah- niş kâmilen çerçeve ile mesturdur
Pencereler yerli çıralı kerestelerle imal e- d İmiş olup, poyraz tarafındaki pencere ve dara- ça kapıları çift doğramalıdır. Pencere tabanla- rına (14) numara çinko ile birer test yapıl- mıştır. Bu suretle bu aksamın süratle çürümesinin önüne geçilmiştir.
Apartmandaki muhtelif imalâttan bazılarının mik'.arları aşağıya yazılmıştır:
Binanın inşaat masrafı, kalorifer, asansör, sı- cak ve soğuk su ve hava gazi tesisatı ve sıhhi tesisat dahil olduğu halde 68 750 lira o'up beher metre murabbaı 45 liraya mal olmuştur. İnşaat emanet suretlle ve birinci nevi inşaat malzemesile yapılmıştır.
<2 a M
izmir yeni çarşı
o
İzmirin İmarı hakkında
KAMİ R E F E T izmir Belediye Fen H e y e t i n d e n
i z m i r i n h a r b i u m u m i d e n beri g e ç i r m e k t e olduğu ü m r a n ve h a r a b ı devrelerini k a y d e d e r - ken bu z a m a n l a r a n a z a r a n y a r ı n k i a l a c a ğ ı şe.kli d e r i n bir a l â k a ile h a t ı r a g e t i r m e k lâzımdır. İ k - lim,, t a b i a t ve n i h a y e t ticarî e h e m m i y e t l e r ve mevki n o k t a i n a z a r ı n d a n T ü r k i y e n i n e n haizi e h e m m i y e t bir t i c a r î h i n t e r l a n d ı n a m a l i k o l a n bu şirin belde (1920) s e n e s i n d e b u g ü n k ü n u f u - s u n u n d ö r t misli bir k a l a b a l ı ğ ı b a r ı n d ı r a c a k mebzul ebniye ve m e s k e n l e r e m a l i k cesim ş e - h i r l e r d e n birisi idi..
Ş i m d i ise İ z m i r i n e n zengin ve m a m u r s e m t i o l a n ( F r e n k m a h a l l e s i ) n i n y a n m a s ı h a s e b i l e
b u g ü n k ü ş e h r i n e n b ü y ü k p a r ç a s ı bir harabezar h a l i n i i r a e e t m e k t e d i r .
Eski İ z m i r i n e n zengin m u h i t i olan Frenk m a h a l l e s i n i n ve b u g ü n m e s k û n olan d a ğ a k s a - m ı n d a k i p a r ç a n ı n u z a k t a n ve y a k ı n d a n n ü f u z edilerek g ö r ü l e n h a l i eski bir maziye malik e l a n bu m e m l e k e t i n hiç bir esası f e n n i y e istinat e t m i y e n k e n d i k e n d i n e k u r u l m u ş o l d u ğ u n u ve b u g ü n k ü h a l i n i aldığını i r a e e t m e k t e d i r . Eski vaziyetini b u g ü n p l â n ü z e r i n d e tetkik edebil- diğimiz F r e n k m a h a l l e s i ve civarı a z a m î geniş- likteki yollarla k â ğ ı t ü z e r i n d e n k â h yılankavi k â h l â y u a t m ü n k e s i r l e r l e ve b a z a n d a bir çok
çıkmazlarla bir örümcek ağını tasvir etmektedir.
Bu yolların vaktile taşıdığı iki, üç ve d ö r t katlı mebaniyi t a h a y y ü l ederken bugün y a n m ı ş olan bu kısmın, yollarının darlığı y ü z ü n d e n vaktile pek çok r a h a t s ı z olduğunu ve büyük bir sıkıntı çektiğini kabul etmek icap eder. Bu s a h a d a m u n t a z a m ve en zengin yol olarak birinci k o r - don b u g ü n k ü İzmirde bile kıymetini m u h a f a z a etmektedir. O z a m a n d a n beri vaziyetini tağyir etmeyen dağ kısmındaki şehir kısmı u z a k t a n bakılınca el ile bililtizam konulmuş ü s t ü s t e bir sürü yığın h a l i n d e evler m a n z a r a s ı a r z e t m e k - tedir. Yolları; eski y a n m ı ş şehir p a r ç a s ı n a n a - z a r a n d a h a dar ve d a h a karışık tesviye m ü n - hanileri y ü z ü n d e n arazi çok dik ve evler a d e t a biribirinin s ı r t ı n d a imiş gibi bir külçeden i b a r e t zannedilir. Bu m e s k û n kısımdaki vaziyeti şe- hircilik n o k t a i n a z a r ı n d a n tetkik ederken yol- l a r ı n ı n f e n a l ı ğ ı n d a n m a a d a evlerinin g i r i f t oması y ü z ü n d e n h a v a ve güneş c e r e y a n l a r ı n a karşı çok gayri m ü s a i t olduğunu da u n u t m a - m a k icap eder.
Ş e h r i n bu iki p a r ç a s ı n d a n sonra t e t k i k olunacak diğer şehir a k s a m ı K o n a k t a n - R e ş a - diyeye k a d a r u z a n a n sahil kısmı ve D a r a ğ a c m - d a n b a ş l a y a r a k Karşıyakaya k a d a r giden ve şehir banlyösünü teşkil eden Mersinli, B a y - raklı, T u r a n ve Karşıyakadır. Topografî vazi- yetlerine n a z a r a n parça, p a r ç a birer köy h a l i n -
de m ü t a l â a l a r ı icap eden bu semtlerde de isa- betli bir tertip ve t a n z i m eseri a r a m a k beyhude bir z a h m e t olur..
Ezher cihet güzel bir koya ve oldukça kul- lanışlı m a h f u z bir l i m a n a malik olan İzmiri t e m a ş a ederken şehrin ş a r k ı n d a yanmış olan F r e n k mahallesi a k s a m ı şark ve garbı şimali a r a s ı n d a Mersinli, Bayraklı T u r a n ve K a r ş ı y a - kayı g a r p kısmında da K a r a n t i n a - Göztepe ve Reşadiye m a h a l l e l e r i n i havi sahil kısmı görül- mektedir.. Cenube isabet eden dağ m a h a l l â t ı b u g ü n k ü İzmirin m e v c u t n u f u s u n u n d ö r t t e ü ç ü n ü b a r ı n d ı r a c a k en sık ve kalabalık s e m t i - dir.
İzmir i s t i r d a t t a n sonra en güzel kısmının y a n m a s ı hasebile i m a r a ihtiyaç messettirmiş
ve bu ihtiyaç z a m a n ı n d a n a z a r ı e h e m m i y e t e a l ı n a r a k şehrin i m a r planı t a n z i m ettirilmiş- tir. Fransız şehircılerinden müsyü (Raymon D a n j e ) nin t a n z i m ettiği i m a r planı veziyet iti- barile en fazla ehemmiyetle şehrin y a n m ı ş kıs- mını m ü t a l â a e t m e k t e d i r . H a k i k a t h a l d e de h e r türlü h a i l d e n ve fuzulî i s t i m l â k â t m a s r a f ı i h t i y a r ı n d a n salim olan bu s a h a d a d a h a az f e - d a k â r l ı k l a r l a çalışmak ve iş görmek kabildir.
Azamî (38) ve asgarî (15) metrelik yollaria m ü t e a d d i t müselles, m ü s t a t i l ve m a i n l e r i n tersimile ortaya çıkacak bu yeni şehirde geniş yollar denize n a z a r a n a m u t ve b u n l a r ı a r z a n i
olarak b a ş t a n b a ş a k a t e d e n a n a caddeler y a r ı n k i İzmiri temiz bir çehre ile arzedebilecektir. Bu kısmın g a r p t a r a f ı ticarî tesisat ve m e b a n i y e ve arsa t a k s i m a t ı bir kısım evlerin b a h ç e y a - pabileceklerine n a z a r a n serbest t u t u l m u ş t u r . Şehir d a r ü l f u n u n u i m a r s a h a s ı n ı n o r t a s ı n d a şehir müzesi ve büyük m e k t e p l e r bu s a h a y a m ü c a v i r olarak t a n z i m edilmiş belediye s a r a y ı ve bazı m ü e s s e s a t elyövm hali i n ş a d a olan G a - zi m e y d a n ı n d a tesbit o l u n m u ş t u r . Bu m e y d a n a b a n k a l a r ve s e f a r e t h a n e l e r için de m ü s a i t a r s a - lar t e r k o l u n m u ş t u r . İ m a r s a h a s ı n d a n m a a d a ş e h r i n diğer m e s k û n kısmını da m ü t a l â a eden şehirci b u g ü n ş e h r i n en merkez n o k t a s ı n ı f u - zulen işgal eden askerî kışlasile h a p i s h a n e , h a s t a h a n e ve j a n d a r m a dairelerini en m ü n a s i p bir m a h a l olarak ş e h r i n d a ğ kısmında çok geniş h a l i ve m ü s a i t bir arazi o r t a s ı n d a inşa e t m e k t e - dir .
İzmir belediyesinin t a n z i m ettiği i m a r p l â - n ı n d a n m a a d a bu g ü n elinde ş e h r i n f e n n î k a n a - lizasyon p l â n ı da vardır. (Hâusler) h e y e t i f e n - niyesine t a n z i m e t t i r i l e n bu proje şehircilik n o k t a s ı n d a n i h m a l edilmemek suretile i n f a z edilmiş çok kıymetli bir h i m m e t t i r . K ı s m e n i m a r p l â n ı n a ve kısmen de m e v c u t şehre n a z a r a n t a n z i m edilen bu p r o j e n i n kül h a l i n d e ikmali müyesser olduğu g ü n İzmir h e r h a n g i m u a s ı r bir Avrupa şehri a y a r ı n d a f e n n î bir m e c a r i t e ş - k i l â t ı n a m a l i k olmuş olacaktır.
İzmirin i m a r ı neye vabestedir ve b u n u n n e k a d a r ı şimdiye k a d a r t e m i n edilebilmiştir:
Bu ciheti t e t k i k ederken derin bir h e y e c a n h i s s e t m e m e k imkânsızdır. İzmirin bir h a r a b e şeklindeki y a n m ı ş kısmında on bin a d e d t m u h - telif c e s a m e t t e depo, m e k t e p , d ü k k â n , hussusî m e b a n i m e v c u t o l d u ğ u n a göre beheri v a s a t i olarak (12) bin lira kabul edilirse bu s e m t t e k i zayiat asgarî (150) milyon lira olarak kabul edil- mek icabeder. Bu m u a z z a m y e k û n karşısında
kaybedilen şeyi kısa bir z a m a n çerçevesi d a h i - linde iadeye ç a l ı ş m a n ı n imkânsızlığını idrak e t m e k lâzımgelmektedir.
B u n u n için d ü ş ü n d ü ğ ü m ü z ve t a t l ı bir h a - yal mevzuu yaptığımız İzmiri t e f e r r ü a t i l e bize bahşeyliyebilecek m ü s a i t i m k â n l ı bir a s ı r d a n d u n bir z a m a n ı kabul e t m e k h a t a olur.
(150) milyon liralık mebaniyi i h t i v a eden bu kısma i m a r p l â n ı n ı n b a h ş e t t i ğ i geniş yol ve m ü s a i t arsa t e v z i a t ı n d a n geri k a l a c a k s a h a y a eski y e k û n u n nısfı derecesinde bir m e b a n i i n - şası m i k t a r ı kabul edersek
75 milyon m e b a n i , m a ğ a z a , d ü k k â n ve saire 5 » lira i m a r p l â n ı n a t e v f i k a n açılacak
ve döşenecek yollar
5 » lira ş e h r i n asrî kanalizasyonu ki c e m a n d o k s a n milyon liralık m u a z z a m bir iş karşısında olduğumuzu d ü ş ü n m e k lâzımgelmek- tedir. İ s t i r d a t t a n bu güne k a d a r açılan ve y a - pılan a n a y o l l a r d a n Gazi, Şirket, İ s m e t P a ş a bulvarlarile Gazi m e y d a n ı n ı n ve b u n l a r ı n k a n a -
lizasyonu v a s a t ! olarak (600) bin lira r a d d e s i n - de bir i n ş a a t icap e t t i r m i ş t i r . İzmirin b u g ü n m a m u r bir kısmını ihtiva eden bu s a h a d a y a - pılmış h a n , m a ğ a z a ve m e b a n m ı n kıymeti (20 milyon) lira r a d d e s i n d e d i r .
G ö z ü m ü z ü n ö n ü n d e temiz cepheler ve m u n - t a z a m şekillerle y ü k s e l m e k t e ve a ç ı l m a k t a olan bu yeni şehir p a r ç a s ı m ü s t a k b e l İzmir h a k k ı n d a bize vazıh bir k a n a a t vermeğe kâfidir.
D ü ş ü n d ü ğ ü m ü z ve dilendiğimiz gibi v ü c u t bulacak bu asrî şehirde i h t i y a ç l a r çok evvel k a r - şılanmış, icabı t e e m m ü l edilmiş ve b u g ü n k ü h a l k a m e d e n î v a s ı t a l a r ı n pek çoğu t e m i n olun- m u ş t u r . En son olarak İzmirin bir s t a d y u m a ve a t koşularına m a h s u s bir s a h a y a d a m a l i k o l d u ğ u n u k a y d e t m e k icap eder.
Son günlerde u m u m î b u h r a n d a n t a b i a t i l e müteessir olan İzmir de y a k a s ı n ı bu d e r t t e n sıyırdığı g ü n b u g ü n l e r d e t e v a k k u f a u ğ r a y a n ü m r a n mesaisine t e k r a r a t ı l a c a k t ı r .
i
MİMAR
i
231
Ş e h i r i n ş a a t ı n d a Mimarînin hakimiyeti
/ » .V. ~ ,
Burhan Arif Ürbanist Mimar
K u r u n u vusta şehirleri. — Bir şehrin bedii teşekkülleri e t ü t edildikte mevzuu b a h s o l a n en m ü h i m cihet ( D o m i n a n t e de l ' a r c h i t e t u r e ) denilen bir meseleye t e m a s eder. Şehirlerde mimarî bir h a k i m i y e t a r a m a k a c a b a t a r i h i n h a n g i devrinde b a ş l a m ı ş t ı r ? Ve muhtelif devir- lerde milletlerin görüş, yaşayış ve d ü ş ü n ü ş t a r z - l a r ı n a göre b u n u şehirlerinde nasıl tecelli e t t i r - mişlerdir.
Mimarî h a k i m i y e t bir şehrin çehresinin gü- zelliği demektir. U m u m î h a t l a r ı n heyeti m e c m u - asında olan a h e n k ve güzel bir (Silouette) de- mektir. Bu i t i b a r l a şehirlerin mevkiî variyet- lerinin ve h a r i c î görünüşlerinin tetkikini y a p - m a k lâzımdır.
Garbî a n a d o l u m u z d a b u g ü n h a r a b e l e r i mevcut eski B e r g a m a şehri bu c i h e t t e n b ü t ü n şehircilik için tipik bir misaldir. B u r a d a m u h - telif b i n a u n s u r l a r ı n ı n ş e h r i n o r t a s ı n d a k i (Ago- r a ) t i y a t r o s u n u n e t r a f ı n d a dizildiği g ö r ü l m ü ş - tür. Yine (Akropol) Atina şehrinin çerçevesini i t m a m eden bariz bir n o k t a d ı r . Antik r o m a d a - da böyle.. (Palatino) tepesi ve (Kampidoglio)
eski şehrin bediî h u t u t l a r m ı vücude getirdiğini görüyoruz.
Umumiyetle denilebilir ki b u g ü n k ü m e d e n i - yet eserlerini vücude getiren şehirlerin ç e h r e - lerindeki tipik teşekküller h e p k u r u n u v u s t a d a vücut b u l m u ş t u r . (Bren) (Kolonya) eski ( P a - ris), h e p böyle çehreleri 12-15 inci a s ı r l a r d a vücut b u l m u ş t u r . (Bern) (Kolonya) eski ( P a - d a r t e k e m m ü l etmişlerdir.
Mimarî h a k i m i y e t i k u r u n u vustada m ü t e - m a d i y e n değişen gayet zengin tipler arzetmesi dolayısiledir ki bu devrin tetkiki çok calibi dik- k a t t i r .
Yalnız (Gotik) ü s l u b u n d a değil sırf k u r u n u vüsta şehirlerinden b a h s e t m e k istiyorum. (Cris- t o p h Klaiber) k u r u n u vüsta şehirlerinin (Tipo- logie) sini vücude getirmiştir. (Comillo S t t t e ) için ise o r t a devir s a n ' a t i n başlangıcı ve s o n u - dur. Bu zatın k u r u n u vüstaya pek iptizalle m e r - butiyetini görüyoruz. Camillo Sitte bir derece- ye k a d a r belki haklı olabilir. Çünkü hiç bir şe- h i r d ü n y a d a A v r u p a n m o r t a devir şehirleri k a - d a r şirin değildir ve bir değişiklik m a n z a r a s ı
a r z e t m e z . Hiç bir şehir kıyasî ve gayrı kıyası olarak m e v c u t iki t i p i n bariz t e b a y ü n l e r i n i k u r u n u v ü s t a k a d a r arzetmez. B ü t ü n bu o r t a devir şehirleri b u g ü n h a l e n m e v c u t t u r . Tetkiki kolaydır.
( B ı i n c k m a n ) ise k i t a b ı n a b ü t ü n b u n l a r a y a - b a n c ı k a l m ı ş t ı r . (Klaiber) şöyle bir tasnif y a - pıyor:
I — Dört kapılı ve h a ç v a r i şekide caddeli şehirler.
II — R a d i a l şekiller, b u n u en eski bir t i p o l a r a k görüyoruz.
I I I — M e r i d i o n a l sistem. Y a n i iki c a d d e d e n m ü r e k k e p olan sistem.
IV — K a b u r g a l ı caddeler a ç m a k devri, ki b u z a m a n d a n i t i b a r e n d i r . (Şehircilik) f i k r i n i n d ü - ş ü n ü l d ü ğ ü n ü görüyoruz. Asıl mesele o r t a devir şehirlerini vüeude g e t i r i r k e n bediî bir gaye d ü - ş ü n ü l ü y o r m u idi? B u n u kat'iyetle t e s b i t l â - zımdır.
T a b i a t t a b u şehirler gayet güzel ve r e s s a - m a n e h a t l a r v ü c u d e getirmişlerdir. B u n a ( R i p p e n t y p u s ) sistemi d a h i derler.
V — Muvazi c a d d e l e r tipi.
VI — İ n ş a a t blokları sistemi.
A c s b a t a b i a t ı n bilmecburiye ş e h r e verdiği (Silouette) k â f i m idir^ Görülüyor ki düz ovada inşa edilen şehirler k a r a k t e r l e r i n d e n çok k a y - bediyorlar. B u n d a n dolayı h e r h a n g i şehir o l u r - sa olsun m u h a k k a k bir m i m a r î n i n h a k i m i j ' e t i lâzım gelir. M a a m a f i h t a b i a t ı n h a k i m i vaziye- t i n d e n şebir tesisinden i s t i f a d e de n i ç i n kabil olmasın. İ ş t e İ s t a n b u l ş e h r i gözümüzde b a r i z bir misal.
Sahil ş e h i r l e r i n d e m i m a r î n i n h a k i m i y e t i için büyük m u v a f f a k i y e t l e r elde edilmiştir; b u - n a h e r m e m l e k e t t e n güzel misaller g e t i r m e k kabil dir. B a z a n bir t e p e n i n k e n a r ı n ı süsleyen şehirlerde vardır. İsviçrede, İ t a l y a d a b u n u n da güzel misalleri vardır. Böyle şehirlerde m ü h i m mevkii olan c i h e t yalnız m e y d a n l a r ı n m i m a r î
güzelliği değil, a n c a k tepeciklerin h a k i m i y e t i ve o n l a r a verilen e h e m m i y e t t i r .
Yalnız s o k a k l a r d a n m ü t e ş e k k i l k ü ç ü k p a - z a r şehirlerile A v r u p a n ı n h e r t a r a f ı n d a b ü y ü k bir tip vücude getirilir. B u n l a r s o k a k l a r ı n iki t a r a f ı n a ev s ı r a l a r ı n ı n y a n y a n a dizilmesinden i b a r e t t i r .
K u r u n u v u s t a y a m a h s u s olmak üzere, m e r - 1 ezini kilise veya ş a t o l a r teşkil eden diğer bir tip vardır. Kilise veya ş a t o böyle bir ş e h i r d e
m ü h i m mevki alıyor, ve diğer sivil b i n a l a r b u n - l a r ı n e t r a f ı n d a a d e t a birer m ü t e m m i m o l a r a k diziliyorlar. ( A a c h e n ) ş e h r i derler ki bir kilise- den d o ğ m u ş t u r . İ t a l y a d a da sırf güzel bir kili- senin e t r a f ı n a h a t ı r için t o p l a n m ı ş şehircikler vardır.
(Assisi) ş e h r i bu m e y a n d a d ı r . Birde yine İ t a l y a d a (Cita T u ı r i t a ) denilen bir nevi ş e h i r - ler de g ö r d ü m . ( S a n G i m i g n a n o ) , (Örvietto) ( S i e n n a ) gibi ş e h i r l e r i n af a k ı n d a bir çok k u l e - l e r d e n m ü t e ş e k k i l bir (silouette) görülür, b u n - l a r d a n m a k s a t b u r a l a r d a eskiden m u k i m bir çok zengin ailelerin r o m a n t i k bir zihniyetle evle- r i n i n sırf y ü k s e k t e n b a k a n bir vaziyet a l m a s ı n ı istemişlerdir.
Vaktile bu kulelerde o t u r u r l a r m ı ş ve s u r - l a r d a n , h a r i c i seyrederlermiş. G ö r d ü ğ ü m bu şe- h i r l e r ekserisi düz erazide o d l u ğ u n d a n kulelerin m a k s a d ı inşası kolaylıkla anlaşılır, F l o r a n s ve ( S i e n n a ) da olduğu gibi b a z a n kuleler sırf tez- yini m a h i y e t t e kalıyor.
P r a g ş e h r i n i n tipik ve sırf ü s t ü s t e bir çok mazgallı kulelerden m ü t e ş e k k i l m i m a r i s i sırf bu ş e h r e tezyini m a h i y e t t e bir sillouette v e r m e k içindir.
(Camillo S i t t e ) k i t a b ı n d a k u r u n u vüsta ş e h i r l e r i n d e m i m a r i n i n h a k i m i y e t i için bir çok misaller arzediyor. O r t a y a a t t ı ğ ı kapalı m e y - d a n l a r nazariyesi epi şekircilik â l e m i n d e m e v - zuu m ü n a k a ş a o l m u ş t u r . Modern şehircilikte d a h a m ü s b e t , d a h a cezri kayıtlar, yalnız bir devrin tesiri a l t ı n d a k a l m a k s ı z ı n d a h a başka bedi a r a n ı y o r . Yeni t e t k i k l e r e göre (Sitte) n i n nazariyeleri çok kereler a f a k i d i r ; t e t k i k ettği şehirlerde m i s t i k o l a r a k kalıyor.
B u g ü n k ü ş e h i r l e r d e m i m a r i n i n h a k i m i y e t i için d a h a b a ş k a esaslarla h a r e k e t ediyorlar.
F r a n s ı z şehircisi (Henri P r o s t ) bir şehirde m i - m a r i n i n h a k i m i y e t i n i , d a h a ziyade s o k a k l a r ı n güzel m a n z a r a y a a ç ı l m a s ı n d a , bir b i n a y a veya şehir h a r i c i n d e güzel bir yere b a k m a s ı n d a a r a r . (Le Corbusier) n i n ideal ş e h i r l e r i n d e b i n a - l a r ı n silsilei tekriri, p a r k l a r , bahçeler, b u n l a r ı n a r a s ı n d a k i ( g r a t t e ciel) 1er m i m a r i y i i t m a m eder.
Modern A l m a n (Siedlung) l a r m d a n b i n a - l a r ı n d a m a t a ş ı gibi yerlerini o y n a t a r a k ve biri- birine p e r s p e k t i v y a p a r a k m u h t e l i f m ü n h a n î dizileri v ü c u d a getiriyorlar. B u n a m u k a b i l İ n - giliz ( G a r d e n city) lerinde h a k i m olan fikir, m i m a r i n i n tecessüm ve h a k i m i y e t i değil sırf bir lıifzıssıhha ve iyi y a l a y ı ş meselesidir.
ı
Fiimuar -- Mimar Sedat Hakkı
Evlerimizin içi ^
Her milletin â d e t ve yaşayış hususiyetleri ev- lerinin t e r t i p ve t a n z i m i n d e tetkik edilebilir Bizim de h a y a t ve i s t i r a h a t i m i z i n i c a b a t ve k a - rakterleri m i m a r l a r ı m ı z a ehemmiyetli ve geniş Mr etüd mevzuudur.
Mimar Sedat H a k k ı n ı n bu sahifelerde gör-
d ü ğ ü m ü z projeleri b u g ü n ü n medenî k o n f o r l a r i n l t a m a m i l e ihtiva etmekle beraber temiz çehreli sakin ve r a h a t T ü r k köşeleridir.
Yabancı medeniyetler a r a m a k istiyen nes- limize kendi yaşayışına uygun ve s a h t e l i k t e n uzak güzel evler h a z ı r l a m a k T ü r k m i m a r ı n ı n borcudur.
Ofurmı udası vc sofu — Mırnav Sedat Hakkı,
i
2 3 5
sffls H p p ^
Sofa — Mimar Sedat Hakkı
E i û z i ? t/i&îig NCMa .ı
j a c t P H t «-i.
A " v .T m • 1 •
El aziz sinema projesi — ön ve yun cepheler — Mimar Şevki Eşref
Proje müsabakası
Son z a m a n l a r d a memlekette m i m a r i kıy- m e t e bir alâka uyandığını ve p r o j e m ü s a b a k a l a - r ı n a ehemmiyet verildiğini m e m n u n i y e t l e gö- rüyoruz.
Elâziz belediyesinin sinema p r o j e s i n d e n s o n - ra Sanayi ve Maadin bankası da bir proje m ü - sabakası ilân etti. B u n a bir çok meslektaşlar iş- tirak etti. Yalnız biz b u r a d a proje m ü s a b a k a l a - rımızda dikkatimizi celbeden bir iki n o k t a y a temas etmek istiyoruz.
M ü s a b a k a y a m i m a r l a r ı m u h a k k a k iştirak ettirebilmek için. evvela jüri heyetinin kimler- den t e r e k k ü p edefteği her halde ilân edilmelidir. .
M i m a r l a r ı n iş mevsiminde bir çok hususî meşguliyetleri a r a s ı n d a iyi etüd edilmiş bir proje
i j i
i
hazıriıyabilmeleri için müddeti biraz fazla bı- rakmalıdır. Meselâ 22 t e m m u z d e ilân edilmiye b a ş l a n a n Sanayi ve Maadin bankası p r o j e m ü - s a b a k a s ı n ı bir çok meslektaşlarımızın a n c a k
ağustosun üçüncü, dördüncü günlerinde h a b e r aldıklarına ş a h i t olduk. Müdetin de 10 ağustosta bittiğine n a z a r a n bir çok m i m a r l a r ı n vakitsiz- likten iştirak edemedikleri anlaşılıyor.
Bir de yapılacak b i n a n ı n yerinde pek ya- bancı ve aykırı k a l m a m a s ı n ı t e m i n için a r s a n ı n vaziyet plânı ve y a n ı n d a k i mevcut b i n a l a r ı n f o t o ğ r a f l a r ı da verilmelidir.
Bu m ü s a b a k a y a iştirak eden projeleri ve neticeyi gelecek sayımızda tafsilâtile okuyucu- larımıza t a k d i m edeceğiz,
238 M İ M A R
Elâziz belediyesi sinema ve klüp binası proje m ü s a b a k a s ı n ı k a z a n a n m i m a r Şevki Eşref eserini komple p r o j e olarak ikmal ve teslim
etmiştir •«•«.
1-50 mikyasındaki plân, m a k t a , cephe r e - simlerini ve b i l â h a r a yapılacak d ü k k â n l a r l a bi- n a n ı n alacağı m ü s t a k b e l şekli gösteren krokileri okuyucularımıza t a k d i m ediyoruz.
Mimar Şevki Eşref Bey eserinin t e r t i p ve tanziminde büyük bir m u v a f f a k i y e t göstermiştir.
Bina; bir m e m u r i n klubü ile icabında küçük
temsiller için s a h n e t e r t i b a t ı olan bir s i n e m a d a n ibarettir.
Arsanın iki cephesinde d ü k k â n l a r yapıla- caktır. Giriş ve çıkış için ayrı t e r t i b a t yapıl- mıştır. B i n a n ı n i n ş a a t ı n a yakında b a ş l a n a c a k - tır. İ n ş a a t bittiği z a m a n fotoğraflarile birlikte bina h a k k ı n d a d a h a fazla i z a h a t vereceğiz.
Kıymetli Elâziz belediye reisinden bu.güzel p r o j e n i n a y n e n tatbiki için i n ş a a t ı n heyeti f e n - niyesi olan ciddî bir şirkete ihalesini ve belediye n a m ı n a bir m i m a r t a r a f ı n d a n iyi kontrol ettiril- mesini ihmal etmiyeceğini kuvvetle umarız.
El'aziz sinema projesi — Zemin ve balkon katları pilâm — Mimar Şevki Eşref
t
M İ M A R 239
Sovyet Rusyada Mesken meselesi
Ll)r. M ar teli,, in bir makalesinden ahnmtşiır.,,
— F i k r e t M u a l l â —
Kommünizm Rusyedı büyük b> inkılâp ya- parken bü.ün şahsî mülkiyeti d ; kaldırdı.
Her şey Soviyet Şu:alarmın eline geçti.
Şehir belediyesine idaresi düşen meskenlerin umumun istifadei ikameti için tahvili ve tamiri pek kolay bir vazife değildir.
Bununla beraber beled ye bir müşkülât kar- şiîir.da daha kald\ O da mesken b-ihranma kar- şı yeni inşaatta.
Bazı Rus şehirlerinde yeni inşaat varsa da Bu çok müşkülâtla meydana g d yordu. Zira mal- zemeleri yoktu, meydandaki yapılar ise Rusyanın mesken buhranına karşı gülünç tarzda azdı.
Rusya için daha mühim olan eski evlerin hayatın pratik tarzına göre tamiri idi. Belediye bur.da da malzeme yoltsuz uğundân müşkülât İçin- de ka dı.
Cenubî Rusyaya n sbetîn Şimalî Rusyanın sert ikliminden müteessir evlerin hali harap o'duğu g.bi kanalizasyon da feci vaziyette idi. Soğukların t e ş r i n d e harap o'an kanal'zasyon borularını ta- mir ed;cek malzeme olmadığından sıhhat da teh- likede kalmıştı.
Mülkiyetin tamamile şahısların e"inden çılup çalışan ve islismar olunmuş halka devri 13.1.
1918 tarihli kanunla tesb t ed İdi, Arazi ve evlerin b ; k d yeye devri ve belediyenin bunlar üzerinde nihayetsiz hakkı tasarrufu vardı, Mesk:n işleri ile meşgul komisyonlara kom'ser olarak büyük bir memnuniyetle eskiden evlerde kapıcılık e- deııler alındı.
Ş ddelle mü'.kiy.t' ka dirmiş i k Rus Kommü- nizm idaresi son zamanlarda bir dereceye ka- dar (Burjuva) n;n hakkım nazarı itibara almağa başlfd1.
Evvelâ şehir hud jtîannm plânlarla tesb t e- d lmesi lâzımd-, bu suretle şehir ve erazinin müs- pet b r tarzda ayrılması elzem olduğu anlaşıldı/
12, 1925 d ; çıkan bir kanun'a biitün şehirlerin
hudjtlarını 1 . l . t 9 2 9 a kadar tesb ti icra edildi.
1926 senesinin sonunda hudutların yüzde kırkı teîblt ed İmlşt. Fakat bir çek müşkülâtla, çünkü mikyas ve ölçü aletleri pek a z d B u plânlar hep yeniden yapılması lâzımd1, çünkü eski plânlardan istifade kabil değildi, zira bazı Rus şehirlerinin en son çizilmiş plânı asgarî yüz senelikti.
13. 4. 1925 Soviyet kanunu ile şehirdeki ar- salar beled yeler vasılasile idaresi ve bu idarelere yapı ve arsalar üzerinde nihayetsiz bir inhisar salâhiyeli verildi.
Demiryolları -ve askerî mıntaka gibi yerler tabii müstesna. Her hangi bir merkez dairesinin arsaya veya bir binaya ihtiyacı oldu mu oranın belediyesi ile uzlaşır. Ve sonra dahilî komiser- liğe havale olunursa da kararı Soviyet Rusya- nın en büyük komiseri verir.
Rus şehirleri bahusus büyük şeh'rlerde bir teşkilâ ne kadar muntazam olursa o'sun mes- ken meselesinin hallolunamıyacağı anlaşı'd. Ev- ler yavaş yavaş yine bir takım mukavelelerlö eşhasa tevdi olundu,.
Bir çok gayrellerle şehirlerin plânları mey- dana çıkarken Rus inkılâbının ilk senelerinde sırf nazariyatta kalan yeni inşaat meselesi de tabia- tile ortaya çıktı.
Köyler'nd; muzayekadan b.nalan köylü er şe- hirlere akın ettikçe mesken buhranı da g'ttlkçe artıyordu.
Modern inşaatın amelî bir tarzda tıtblki bü- yük şehirlerin beled yeleri tarafından anlayışla sa- haya vazolu luyorsa da bazı şeh'rlerds mimariden an1 ayan hemen yok glb'd İr. Soviyet Şuraları her ne kadar b'r çok p'ân müsabakaları açıyorsa da bunlann net'celeri az semeredar oluyordu. Bun- lardan Rusyada muktedir mimar olmadığı kat'- iyyen anlaşılmasın, bilâkis bu müsabaka'arda em- sa'siz güzel ve yep yeni tarzda p'ân'ar vard'. Fa- kat yukarıda d e ğ i m i z gibi inşa malzemesi yok- tu. - .. . •*»
240 MİMAR 21. 11. 1927 de tekâmül etmiş bir hakkı in-
şa kanunu çıktı. Onda deniyor ki: Kârgir yapı yaptıran eşhas yapılarını 65 sene müddetle, ahşap yapılır ise 50 s e n et müddetle kullanır veya kiraya verebilirler. Bu müddet hitamında yapı arsanın ait bu'.unduğu şehrin ma'ı olur. Prensip itibariyle Kommünizm mirası kaldırmışsa da bu (65) veya (50) sene zarfında ev inşâ.ettiren tara- fından bir başkasına veya ailes'ne devredilebilir,
înşa kanununda yapının yüzde(75) i mesknn ola- bilecek tarzda olması şarttır.
Yapı yaptıran da ma kontrol a'tında olduğun- dan ilk Komünizm prensiplerinin tayyett'ği mül- kiyetin tekrar iad? olunduğu veya olunacağı zan- ni hatasa da (65) senenin hitamında yapı şehre dsvrolunduk ta da beled'ye bu yapıyı kullandığı müddetçe b'r kira verir. Burada da kemali hay- retle şahsî mülkiyetin nazarı itibara alındğmı görüyoruz.
Az da o'sa, san'at noktasından yep yeni, çok güzel b'r tarzı inşanın Rusyada tekâmül et :ğini inkâr etmek büyük bir haksızlıktır.
Mihveri Meııazır
M i m a r ; vücude getireceği eserin resimleri m e y a n m a bir de m a n a z ı r r e s m i n i ilâve etmesi z a r u r i d i r . P r o j e s i n e k a t ' i y e t v e r m e z d e n evvel m a n a z ı r resmini de yapması, b u n u n ü z e r i n d e de t e t k i k a t t a b u l u n m a s ı icap e t m e k t e ve h a t t a b u - n u n l a da i k t i f a etmiyerek m ü c e s s e m e n k ü ç ü k bir modelini y a p m a ğ a m e c b u r i y e t g ö r ü l m e k t e - dir. M i m a r î r e s i m l e r i n i n « h a t t î m a n a z ı r » k a - idelerine t e v f i k a n y a p ı l m a s ı n d a bir m a h z u r vardır. Bu da r e s i m l e r d e n h a k i k î b u u d l a r ı ölç- m e k için bazı t e r s i m i a m e l i y e n i n icrasıdır.
M a h r u t î m ü r t e s e m d e n i b a r e t olan « h a t t î m a n a z ı r » d a n gaye ise cisimlerin m ü c e s s e m e n g ö r ü n ü ş ü n ü t e m i n d i r .
Cisimlere m a h d u t bir m e s a f e d e n b a k a r a k g ö r ü n d ü k l e r i halile resmini y a p m a k t a n elde edilecek netice uzak bir m e s a f e d e n b a k a r a k gö- r ü n d ü k l e r i halile y a n i ü s t ü v a n e v î m ü r t e s e m ile r e s m i n i y a p m a k l a d a elde edilir.
E s a s a n m i m a r l a r vücuda getirecekleri b i n a - nın, y a k ı n d a n bakıldığı h a l d e k i şeklinden, gö- r ü n ü ş ü n d e n ziyade u z a k t a n bakıldığı z a m a n g ö r ü n d ü ğ ü şfeklile a l â k a d a r olurlar.
M a n a z ı r r e s i m l e r i n i n de binaya u z a k t a n b a k ı l m a s ı n a n a z a r a n y a p ı l m a s ı n ı yani ü s t ü v a - nevî m ü r t e s e m i n d e n i b a r e t «aksonometrik m a - nazırı» n ı t e r c i h ederler.
H a t t î m a n a z ı r d a f i r a r n o k t a l a r ı ekseriya l â v h a h a r i c i n e tesadüf e t t i ğ i n d e n müvazi m ü s - takimler tersimi az, çok fazla emek ve v a k i t s a r f ı n a m e y d a n verdiği h a l d e ü s t ü v a n e v î m ü r - t e s e m d e y a n i «aksonometrik m a n a z ı r » da m ü - vazî m ü s t a k i m l e r i n m ü r t e s i m l e r i n i n de y e k d i - ğ e r i n e m u v a z i olması t e r s i m a t ı kolaylaştırmış olur.
Aksonometrik m a n a z ı r d a b i n a n ı n h a k i k î tullerini de Ölçmek m ü m k ü n olması m ü h i m bir i s t i f a d e t e m i n eyler. Bu faidelere b i n a e n m i - m a r l a r gerek h e y e t i u m u m i y e y i gösterir r e s i m - lerinin, gerek t a f s i l â t resimlerinin m a n a z ı r a n g ö r ü n ü ş l e r i n i «aksonometrik m a n a z ı r » usulile t e r s i m eylemektedirler.
B i n a l a r d a , en, boy ve i r t i f a i s t i k a m e t l e r i , vecihleri k a i m zaviyeli üç vecihli m ü c e s s e m bir zaviyenin m ü c e s s e m dılılarını teşkil ederler.
B i n a l a r ı n m a n a z ı r resimlerinde, m a n a z ı r lâvhası, bu m ü c e s s e m zaviyenin vecihlerine n a - z a r a n mail bir m ü s t e v i olarak alınır, göz n o k - tası da n a m ü t e n a h i d e farzedilirsje b i n a n ı n m a - nazırı l â v h a üzerinde k a i m m ü r t e s e m i n d e n i b a - r e t olur. Bu k a i m m ü r t e s e m e b i n a n ı n [ m i h v e r i m a n a z ı r ı — a k s o n o m e t r i k m a n a z ı r ı ] ismi verilir.
Mihveri m a n a z ı r a d a i r T ü r k ç e bir eser b u - l u n m a d ı ğ ı n d a n b u n a a i t n a z a r i ve amelî m a l û - m a t ı t e f r i k a şeklinde okuyucularımıza t a k d i m etmeği d ü ş ü n d ü k . Bu t e f r i k a m e c m u a m ı z a ilâve suretilç neşredilecek ve bu ilâveler bir a r a y a getirildiği z a m a n k ü ç ü k bir eser elde edilmiş olacaktır.
T e f r i k a m ı z o k u y u c u l a r ı m ı z ı n m e m n u n i y e t i - ni m u c i p olduğu h a l d e z a m a n ı n t a r a k k i y a t ı n e - ticesi olarak s a h a i t a t b i k a m u v a f f a k i y e t l e ko- n u l m a k t a olan yeni i n ş a a t malzemeleri ve sureti istimalleri; i n ş a a t ı n m u h t e l i f kısımları; basit usuller ve cetvel Ve g r a f i k l e r l e m u k a v e m e t ve beton a r m e h e s a p l a n ; t e s h i n usulleri gibi m i - m a r l a r ı e h e m m i y e t l e a l â k a d a r eden m e b a h i s e dair küçük, amelî t e f r i k a l a r t a k d i m i esbabına tevessül edilecektir. -
Mihveri m a n a z ı r ilâvemize bu n ü s h a m ı z - d a n i t i b a r e n b a ş a n ı l m ı ş t ı r .
V t t
MO&IDiûk FABRİKA/1 MENAZIRl ECJÖÜNÛr EDİP HİKMET 1 7 3 4
Güzel san'atlar aka- demisi talebe sergisi
Mimar Faruk Galip
Güzel s a n ' a t l a r a k a d e m i s i bu senelik çalış- m a s ı n ı bir t a l b e sergisile k a p a d ı . Sergi, m i m a r î , resim, heykel, tezyini s a n ' a t l a r , h a n ı m işleri, a f i ş ve s e r a m i k kısımlarını i h t i v a ediyordu.
M u n t a z a m ve devamlı bir ç a l ı ş m a n ı n verdiği bu netice a k a d e m i için yeni bir m u v a f f a k i y e t t i r .
Bizi d a h a ziyade a l â k d a r eden m i m a r î kısmı talebesinin eserleri üzerinde biraz d u r m a k isti- yoruz.
M i m a r p r o f e s ö r Eglinin bu sene talebe ile d a h a fazla meşgul olmak f ı r s a t ı n ı b u l d u ğ u s a - r a h a t l e anlaşılıyor. Y a r ı n a r a m ı z d a m u v a f f a - kiyetlerini göreceğimiz genç a r k a d a ş l a r ı m ı z ı n e s e r l e r i n d e n bir kısmını o k u y u c u l a r ı m ı z a t a k d i m ediyoruz.
Yalnız g ö r d ü ğ ü m ü z yenilikler a r a s ı n d a s e r - gide n a z a r ı d i k k a t i m i z i celbeden bazı n o k t a l a r a
t e m a s e t m e k istiyorum. Geçen sene Peştede t o p - l a n a n 12 inci beynelmilel m i m a r l a r k o n g r e s i n e giderken B ü k r e ş t e m i m a r m e k t e b i alisinin ve Peştede M a c a r f e n m e k t e b i alisi m i m a r î şubesi- n i n senelik sergilerini ziyaret e t m i ş t i m . M e m - n u n i y e t l e kaydedebilirim ki 931 İ s t a n b u l güzel s a n ' a t l a r a k a d e m s i m i m a r i şubesi talebesi d a h a m u v f f a k i y e t l e çalışmıştır. Yalnız gerek Bükreş, gerek P e ş t e d e büyük bir yer t u t a n klâsik t e d - risata hiç olmazsa m i m a r i t a r i h i vazifeleri s ı r a - s ı n d a olsun bizim sergide de tesadüf e t m e k is- t e r d i m . S o n r a kroki h a l i n d e serbest ç a l ı ş m a l a r ı d a h a mebzul görmek t e m e n n i l e r i m i z a r a s ı n - dadır.
A k a d e m i m i z i n bu m u v a f f a k i y e t i n i n amilleri olan m ü d ü r N a m ı k İsmail, p r o f e s ö r Egli ve m u h - t e r e m tedris heyeti ile talebeyi tebrik ederiz.
£KM£K «MİKASI
P S O T K Ö C C G L İ A Î Ö L Y Î S İ
MİKYAS yıoo
Ekmek fabrikası Af fan.
)
t t f t f E K F A B P İ K A / l
Ekmek fabrikası — Alfan.
Ekmek fabrikası., Recai
Renksiz kroki — kütüphane — Fikret Muullâ
e
Duvarların lisanı
?• € • • •>• * ' »
Yeııi yapılmış bir a p a r t ı m a n veya villânın haricî m a n z a r a s ı yeni ve güzel, içerisi de n e k a - dar iyi mobiyalarla tefriş edilmiş olsa yine bir eksiklik hissederim.
Nedir bu?.. Duvarların boşluğu m u ?
Yoksa d u v a r l a r a asılmış menşei olmayan bir sürü alelade tabloların kalabalığından hasıl olan iztirap verici, r u h u ve dimağı yoran k a r ı - şıklık mı?
Gittikçe hassas olan bir nesil böyle yerde artık r a h a t edemiyor.
Bir aile babası a k ş a m işten döndüğü z a m a n kapıdan karşılayan zevce ve ç o c u k l a r ı n d a n n a - sıl neş'eli ve m ü ş f i k n a z a r l a r isterse b u n u o t u r - duğu kalktığı odaların d u v a r l a r ı n d a n istemesi ve ailesini aynı d u v a r l a r a r a s ı n d a m a n e n bes- lemesi z a m a n ı gemiştir.
Bir ailenin evinin d u v a r l a r öyle tersim edilmiş olmalı ki içinde o t u r a n l a r a her z a m a n başka bir lisan, başka bir renk, başka bir şiyve ile söylesin dursun.
FİKRET MUALLÂ
Bir k ü t ü p h a n e duvarı ise içindekilerini ç a - lıştırırken yormasın.
Yemek odasında hafif renklerin müzik (ritm) leri gelsin.
Y a t a k odası ise n i n n i söylesin.
Çocuk odası çocuğu kendi safiyeti ile bü- yütsün.
Bunları s a n ' a t l a ifade incelmiş bir kültür demektir. Bu düşüncelerle çalışan bir s a n ' a t k â - rın m e y d a n a getirdiği s a n ' a t ister kübik ister sürrealist olsun doğru, ve doğru olduğu için daima güzeldir.
Asrımızın s a n ' a t ı ister dekorasyon ister resim,ister m i m a r î olsun h e p eski medeniyetlerin amillerinin damla d a m l a biriktirdiği esasların t e k â m ü l ü d ü r Her asır tecrübe zamanıdır. Onun için m o d e r n s a n ' a t bir icat değildir! Yeni bir medeniyettir!
Bu medeniyete hepimizin yeni birer (branş) koymak için b ü t ü n bir taassupla t a b i a t t a n öğrenerek ve yeni problemler hallederek adım adım gitmemiz lâzımdır.
O J f S
Renksiz kroki — Kütüphane — Fikret Mimlin Renksiz kroki — otuma odası — Fikret Mımlliî
MİMAR
Proje tasdiki için
A- .•
T *
Be rayı tasdik Btaııbul B e l e d i y e s i Merkez Fcıı H e y e t i Mimarî Ş u b e s i n e t e v d i olunacak projelerde b e ı v e ç h i :ıti şeraite riayet' e d i l m e s i lâzımdır :
1 ) Kârgİr binalara ait projeler üç nüsha v e b e t o n a n ı ı e binalara ait projeler dürt n ü s h a olarak tanzim ve t e \ d İ olunacaktır.
2 ° ) B i l û m u m projeler [ İH X ] santi- metre e b ' a d m d a ve kenarları kapalı k o y u r e n k t e dosyalar içine k o n m u ş olacaktır.
3 ° ) D o s y a l a r ı n üzerinde şu m a l û m a t ı n okunaklı olarak yazılı bulunması lâzımdır.
A. — i n ş a a t ı n cinsi [ h a n e , apartman, dük- kân, garaj, vfe s a i ı c ... J.
B, — i n ş a a t ı n s e m t i .
(j. — Mal s a h i b i n i n ismi vc adresi. •
T * • C
1). — Projeyi ılızaı* cdeıı imin ar veya mii- henriis. ı
i .
E. — i n ş a a t a nezaret eden m i m a r v e y a m ü h e n d i s .
4 ° ) İhzar edilen mimari projelerin m i k y a s ı - i - olacak ve b i l c ü m l e ınsai vc mimarî tefer-m * ruatı haiz olacaktır.
5 ° ) Projenin üzerinde b i l û m u m ö l ç ü l e r rak k a m l a yazılı bulunacak, e b n i y e kanununa mütaallık hu supa t sara hat la gösterilecektir.
i
(>' ) Hazırlanması lâzım olan projeler şun- lardır :
1 — B o d r u m katı ve temel plâııı
— Çatı plânları
4 — Sokak y ü z l e r i n e ait bir elevasyoıı 5 — Binanın b ü t ü n irtifaını ihtiva eden ve snkağa aıımd heyeti u m u m i y e ıııaktaı
7 ° ) Bu r e s i m d e , inşaatın icra e d i l d i ğ i ar- sanın plânı ve bu arsanın üzerinde binanın işgal ettiği yer ve etrafındaki sokaklar, aızhırile be- raber işaret edilerek ilâve edilecektir.
) Projelerin çizildiği kâğıdın ed'adı yek- d i ğ e r i n e müsavi; b i r ç e ı r i v e ç i z g i s ı l e tahdit edil- m i ş ve [ 2 i X I eb'aduıda olarak m u n t a z a m katlanmış olacaktır.
90) Kopyalar, [ o z a l i t ] , kâğıdı üzerine tab e d i l m i ş o l a c a k t ı r . — Yani açık zemin üzerine koyu ç i z g i , —
i
10° ) Projelerin her nüshasında ('i'»} kuruşluk pul bulunacak-; mimarın imza sile ibtal edilecek- tir. Projelere leb'cdilen hesaba t broşürlerinde ayrıca, m ü h e n d i s inızasile ibtal e d i l m i ş ( l 5 ) kuruşluk pul bulunacaktır.
1 1 ° ) Bu pulun ü z e r i n d e ( ö X 12) s/ııı lik bir-saha, dairece yazılacak mütalâalar için bir çerçive ç i z g i s i l e tahdit edilerek b o ş bırakıla- caktır.
t
2 4 r
Hakikî R U B E R O I D
PİYASADA BU MARKA İLE SATILMAKTADIR:
R U B E R O l D D E N g ü E R B İ R M Ü H E N D İ S , M İ M A R ve
İ N Ş A A T E S H A B I -SON D E [ î E C E M E M N U N K A L M A K T A D I K .
R O B E R O İ D İ B E T O N A Y A P I Ş T I R A N T U T K A L
v .
İslanbul Elektrik Şirketine ait saat ve trrmd'oımatnr tamirat d a i ı e s i
Umumi Acentesi
MÜHENDİS h . z e c k s e r
Islmtbıtl - Galata Voyvoda caddesi, Agopyan ham A 'o. 8
'osta k u t u s u : G a l a t a 70 T e l e f o n : Bevoıjlu 163 v
J
/ —
Z O G R A F O S
K İ T A P H A N E S İ
Her l i s a n d a n F e n n î kitapları b u r a d â n e n m ü s a i t ş e r a i l l e t e d a r i k e de tsilîr s i n i z
Tünel başı — Beyoğlu
V .
J
Muhterem okuyucularımıza:
G a y e m i z m e m l e k e t t e ciddî ve m u a s ı r b i r ilim ve meslek m e c m u a s ı n e ş r e t m e k t i r . M e c m u - amızın h e r a y biraz gecikerek intişarını, m ü n - d e r i c a t ı n ı i m k â n derecesinde temiz ve zengin bir şekilde t a n z i m suretile telâfiye çalışıyoruz.
F a k a t netice itibarile ( M i m a r ) ilk v a a t ve prog- r a m ı n ı t a t b i k ederek senede 12 n ü s h a i n t i ş a r edecektir. M u h t e r e m o k u y u c u l a r ı m ı z d a n ilk kıymetli a l â k a l a r ı n ı n idamesini t e m e n n i ederiz.
İtizar:
Geçen sayımızdaki (Keşif) s c r l â v h a l ı yazıyı m ü t e a h h i t T u n a l ı M u s t a f a Bey yazmıştır. M ü - r e t i p h a t a s ı o l a r a k m i m a r Macit R ü ş t ü Beyin
ismi k o n d u ğ u n d a n o k u y u c u l a r ı m ı z d a n özür di- leriz.
Mimar ve Mühendislerin tenezzühü:
Güzel s a n ' a t l a r birliği m i m a r î ş u b e s i n d e n : 27 ağustos 931 p e r ş e m b e g ü n ü m i m a r ve m ü h e n d i s l e r senelik deniz t e n e z z ü h l e r i n i y a p a - c a k l a r d ı r . Tenezzühe t a h s i s edilen K a l a m ı ş v a - p u r u s a a t 17 de k ö p r ü d e n k a l k a c a k boğazda bir d o l a ş m a d a n sonra s a a t 21 de B ü y ü k a d a y a g i - decektir. Akşam yemeği İ s p l â n d i t p a l a s t a y e n e - cek 22 d e a d a d a n h a r e k e t l e K a d ı k ö y ü n e u ğ r a - y a r a k 12.30 d a köprüye dönülecektir. V a p u r
k ö p r ü d e n s o n r a boğaz iskelelerine d e u ğ r a y a - c a k t ı r .
V a p u r d a c a z b a n t ve b ü f e vardır.
Birlik a z a s ı n ı n biletlerini a l m a k üzere p a - zartesi a k ş a m l a r ı birlikte ve h e r gün s a a t 17 den s o n r a m e c m u a m ı z m e r k e z i n d e kâtibi u m u m î m i m a r F a r u k Galip Beye m ü r a c a a t etmeleri.
Telefon 21307.
Güzel sanatlar birliği sergisi:
Güzel s a n ' a t l a r birliği sergisi h e r sene o l - d u ğ u gibi G a l a t a s a r a y s a l o n l a r ı n d a 1 a ğ u s t o s - t a n 30 a ğ u s t o s a k a d a r devam e t m e k üzere açıl- m ı ş t ı r . M e m l e k e t t e m ü t e v a z ı f a k a t devamlı bir
varlık teşkil eden bu sergiyi s a n ' a t ı seven okuyu- cularımızın h e r h a l d e ziyaret e t m e l e r i n i t e m e n n i ederiz.
Mes'ul Müdür: Mimar Abidin - İmtiyaz sahibi: Mimar A, Ziya Matbaacılık ve Neşriyat Türk anonim şirketi - İstanbul
