ARKİTEKT
M İ M A R L I K , Ş E H İ R C İ L İ K T U R İ Z M D E R G İ S İ4 — 1 9 6 7
XXXVII. Y I L İ S T A N B U L Fİ ATI : 1 5 , 0 0 T.L
ARKİTEKT
M I M A R L K , Kevae trimestrieİle D'architecture- D" ıırbatı isme et »les arts (L6e ora cifs
H I R C I L I K V E Qııarterly pu blioation. on Arclıitee- ture city plannitıg a n ı l deco. a lion
T U R İ Z M
•
D E R G İ S İ D r e i tu o n :t l s z e i t s c lı r i ı t Tür
baukıınst. stae'llebuu ııııc! dekoration
İ M T İ Y A Z S A H İ B İ V E B A Ş Y A Z A R I : Z E K İ S A Y A R . U. N E Ş R İ Y A T M Ü D Ü R Ü M İLHAN < ; Ö N En
A D R E S : A R K İ T E K T A N A D O L U H A N N o . 33 E M İ N Ö N Ü . İ S T A N B U L T E L E F O N : 2 2 1 3 0 7
K U R U L U Ş U : 1931
Cilt: 36 No. : 328
A b o n e ş a r t l a r ı :
Resinî ve özel bürolar için yıllığı 50.— T.L.
Özel kişiler için yıllığı 40.— T.L.
» Altı aylığı ... 22.50 T.L.
Bu sayı 15.— T.L.
Yabancı memleketler için 60.— T.L.
ARKlTEKT'iıı KOLLEKSİYONLAR1 : 1931 — 1935 beher cildi 45.— T.L.
1936 — 1940 » » 45.— T.L.
1941 — 1950 » » 40.— T.L.
1951 — 1966 » » 50.— T.L.
İlân tarifemiz talep üzerine gönderilir.
Yazı; foto; r e s i m ve a b o n e b e d e l l e r i ARKİTEKT'in adresine posta ile gönderil- melidir. Basılmıyan yazılar iade edilir.
Adreslerini değiştiren abonelerin en geç bir ay içinde idarehanemizi haberdar etme-
leri lâzımdır. Aksi takdirde kaybolan der- g i l e r d e n M ü d ü r l ü ğ ü m ü z m e s ' u l i y e t k a -
b u l e t m e z . S e k r e t e r : Keti ÇAPANOĞLU.
Muhabirlerimiz :
B. Almanya: Y. Müh. Mimar Arslan TER- ZİOĞLU — Fransa: Y. Mimar Halûk T O G A Y — İsviçre; Y. Mimar Seyfi SONAD — B. Amerika: Y. Mimar Nezahat A R I K O Ğ L U — İzmir: Y. Mimar Harbi H O T A N . — İtalya : Dr. Mimar Baran Ç A Ğ A .
Pour tout payement et demandc des ren- seigneınents; ainsi que pour tout envoi des docııments, tels qııe photos, articlcs, annon- ces bibliographie h inserer, s'adresser â la Direction.
Abonnsments pour I'etrangeı 1 an 5 Dollars Prix de ce numero 1.25 » Ali subscriptions, letters. photos, articles, advertisements ete. Slıould be addressed T o : A R K İ T E K T
No. 33, Anadolu han Eminönü, İSTANBUL Subscription rates : T U R K E Y Annual subscription Dollars 5.00 Single copy » 1.25
B A Ş Y A Z I
Ç İ M E N T O
Zeki SAYAR
Çimento, imar ve bayındırlık faaliyet- lerinin bir numaralı maddesidir. Endüstri için çelik ve petrol ne ise, yapı için çi- mento aynı mana ve ehemmiyeti taşır. Bu sebeple, çimento fiyatlarında, meydana ge- len artışlar, yapı fiyatlarının artmasına yol açar. Bunun biraz da psikolojik elmasına rağmen, daima çimento buhranı ve kara- borsasından sonra inşaat sektörünün hemen her dalında artışlar görülür ve neticede ma- liyetlere tesir eder. Hükümet, tıpkı buğday veya demir fiyatları gibi, çimento fiyatlarını da sabit tutmağa gayret serfeder. Üretim yetmediği zamanlar dışarıdan çimento ithal edilir ki, nitekim geçen yaz çimento ithal edilmiştir.
Son aylarda, basına intikal eden ve uzun polemiklere yol açan bu maddenin ye- tersizliği memleketimiz için el'an önemini muhafaza etmektedir.
2. Dünya Harbinin miras bıraktığı ka- raborsacılık, inşaat mevsimlerinde, el'an çimentoda görülüyor. Birçok malzeme fiyat- ları istikrar kazandığı halde, çimento, mev- sime göre, hâsıl olan darlıktan resmî satış fiyatlarından yüzde 30 hatta 50, daha pahalı satılıyor. Ve halk. zarar ediyor. Daha mü- himi, yetersizlikten dolayı inşaat program- ları aksıyor.
Konuyu biraz incelersek, bu darlığın ve dolayısıyle karaborsanın nedenleri kolaylık- la açığa çıkmaktadır.
Özel ve resmî sektör inşaat yatırımla- rının birinci 5 yıllık planda öngörülen pla-
fonu geçtiği, buna mukabil çimento üretimi- nin, aynı nisbette olmadığını ortaya ko- yuyor.
Yine, O C D E memleketleri içinde, çi- mento tüketimi bakımından Türkiye fert ba- şına 122 kg. ile en geride olanıdır. (1)
Bu sebeple her yıl artmakta olan millî gelirle orantılı olarak fert başına tüketimin gelecek yıllarda artacağına muhakkak naza- riyle bakmak, şayet üretim bu nisbette art- mazsa, başka memleketlerden çimento it- hal etmek zorunlusu devam edecektir. 1967 yılında çimento üretimimiz 4,3 milyon ton olacaktır. 1968 de yeni fabrikaların çalış- mağa başlaması bu yekûn 5,1 milyon ton olacaktır. (2)
Çim:nto fiyatları her memleketin kal- kınmasında diğer ana maddeler gibi rol oy- nadığından, sabit kalmasına dikkat edilmek- tedir. Bizde ise 1958'e nazaran resmî fiyatlar
% 29 artarken, birçok memleketlerde sabit kalmış, pek azında ancak % 2 - 3,5 nisbe- tinde artmış, İtalya, Yunanistan'da ise,
% 1 7 - 1 9 , 8 nisbetinde düşmüştür. (3) Bizdeki fiyat artışlarının sebebini son on yılda, yakıt ve işçiliklerde meydana gelen artışlarda aramak lâzımdır.
Ayrıca, memleketin çimento politikasını yürüten T. Ç. Sanayii Kurumunun, takip et- tiği yolun da etkisi büyüktür.
Bu kurumun inşa ettirdiği çimento fabri- kaları kapasitelerinin yüz bin tondan daha
M O Z A İ K L E ! )
D E K O R A S Y O N D a
İ İ İ : 2 2 2 1 1 1
ARK. — 844
r ARKİTEKT
Okuyucularının yeni yılını ve bayramını kutlar.
v. ;
küçük olması, süratle artan tüketimi karşı- lamak için devamlı genişletmelere gidilmesi, maliyetin daima artmasına yol açmıştır.
O.C.D.E. nin 1967 de yayınladığı ista- tistik broşüründe izah edildiğine göre, Tür- kiye çimento istihsalinde kullanılan el emeği yüksek seviyededir ki, bu da maliyetin art- masının sebeplerinden birini teşkil ediyor.
Memnuniyetle belirtmeliyizki ,son bir iki yıldan beri, gerek özel, gerek resmî sektörün kurmakta oldukları yeni fabrikaların kapasi- teleri üç yüz bin tonun üzerindedir. 1968 çimento üretiminin büyütülen ve yeni ku-
rulan fabrikalar ile 5 milyon tonu geçeceği, 1969 üretiminin 6.5 milyon tonun üzerinde olacağı tahmin edilmektedir.
İspanya 11.81 Yunanistan 3.59 İtalya 22.37
+ % 20.0 + % 11.8 + % 7.9
(1) Kaynak O.C.D.E. nin çimento sana- yii, adlı (1967) broşüründen:
Türkiye 122 kg.
İspanya 405 kg.
Yunanistan 393 kg.
İtalya 326 kg.
(2) 1 No. lu tabloya göre istihsal ka- pasitesi (1966) ve bir vıl öncesine göre artış:
Türkiye 3.86 milyon ton + % 19.1
(3) Aynı broşürün 10 numaralı tablosu- na nazaran 1958 = 100 olduğuna göre fiyat temevyüçleri:
Türkiye 129.
İspanya 145.
Yunanistan 80.2 Avusturya 100.
Portekiz 104.4
İtalya 87.
Türk General Elektrik endüstrisi motor ve kompresör Fab. tesisleri
Proje: Site Mimarlık bürosu - M. Hepgüler - S. Sisa - D. Tekeli.
Tatbikat - Kontrol Y. Müh. - Mimar M E T İ N H E P G Ü L E R
Tesis Topkapı'da eski Londra asfaltı üzerinde mevcut General Elektrik ampul fab- rikası arkasındaki arazide elektrik motor ve
•kompresör imalâtı için kurulmuştur. Fabri- ka binası projelerini Site Mimarlık bürosu hazırlamış, inşaatın organizasyonu, yürütül- mesi ve kontrolünü Y. Müh - Mimar Metin Hepgüler ve bürosu adına şantiye kontrol- lüğünü Y. Mimar Alparslan Figen yapmış- lardır.
S f i n M 1 M %
•kompresör imalâtı için kurulmuştur. Fabri- ka binası projelerini Site Mimarlık bürosu hazırlamış, inşaatın organizasyonu, yürütül- mesi ve kontrolünü Y. Müh - Mimar Metin Hepgüler ve bürosu adına şantiye kontrol- lüğünü Y. Mimar Alparslan Figen yapmış- lardır.
| £ B H H | Fabrika 60 X 90 m. ebadında ve 8 m.
yüksekliğinde olup yükleme rampası, geçit- ler ve ara katlarla beraber 6500 m2 dir.
Taşıyıcı sistem betonarme ve çıplak beton- dur. Kolonlarda Kreyn çalışabilmesi için be- tonarme puseler mevcuttur. 5 tonluk bir Kreyn 45 m. lik kısımda çalışmaktadır.
SSİSsM
- -1 fik?'"'! szJ&İML mmbitâ Çatı açıklığı 20 metre olup ç:lik kons-
trüksiyon makaslarla geçilmiştir. S m K B ^ i S M
Çatı örtüsü iki kat eternit vs arası ısı
İçten görünüş
izolasyonunu temin için 3 cm. cam yünüdür.
Fabrikada pencere olmayıp gün ışığı eternit örtüsü arasındaki şeffaf pilon levhalarla te- min edilmektedir. Yükleme rampası kısmın- da 3 adet motorlu büyük kapı mevcuttur.
Duvarlar içeriden sıva üzeri plastik badana
dıştan prese tuğladır. Döşeme granit mozaik- tir. Elektrik tesisatında fabrika tavanında giden barlar sayesinde makinelere istenilen yerden cereyan temin edilmektedir. Isıtma büyük cihazlarla olun motor montaj kıs- mında klima vardır. Sosyal tesisler idare
binası zemin katında tertiplenmiştir. S:ı ihti- yacını karşılamak bakımından 1200 nr1 lük gömme bir su deposu yapılmıştır. İnşaatı müteahhit Enka Koli. Şti. 10 ayda bitirmiş olup tesis idare binası yollar ve tesisatlarla beraber 6 500 000 TL. sına mal olmuştur.
Cepheler ve kesit bir detay
Fabrika planı
B grubu evleri ve yelken kulübünün görünüşü
Foça tatil köyü
Bahis konusu Tatil Köyü T. C. Emekli Sandığı tarafından İzmir Foça'da gruplar halinde seyahat eden turistlerin dinlenmele- rini sağlamak ve memlekete döviz temin et- mek üzere inşa edilmiş bulunmaktadır.
Köyün işletmesi Fransa'da kâin «CLUB M E D İ T E R R A N E E » firması tarafından ya- pılmaktadır.
İnşaata başlamadan firma ile yapılan anlaşma gereğince, avan projeler işletme mi- marı ile birlikte hazırlanmış ve avan proje- nin nihaî bir şekil almasını müteakip Türk mühendis ve mimarları tarafından hazırla- nan tatbikat projelerine göre inşaat ikmaî edilmiş bulunmaktadır.
Köy, iskân üniteleri (Bungalow, kulübe) ve genel tesisler olmak üzere iki kısımda mü- talâa edilebilir.
A — İskân üniteleri:
A ve B gruplarından müteşekkil iskân üniteleri; A grubu 208 ünite, B grubu ise 124 üniteyi ihtiva etmektedir.
Toplam olarak 332 ünite ve 664 kişi- liktir. «A» grubu zeytin ağaçları arasında açık avlulu sistemde; «B» grubu ise bir tepe üzerinde ve kapalı avlulu sistemde inşa edil- miştir.
Bir ünite şu mefruşatı ihtiva eder.
2 adet birleşen tipte yatak 1 » gardrop
1 » tuvalet masası 1 » valiz masası 2 » tabure
Foça
A grubunu teşkil eden binaların görünüşü
Ayrıca her ünitede: elektrik rezistansla sıcak su temin edilen
1 adet lavabo 1 » W.C.
1 » (sıcak - soğuk) duş mevcuttur.
B — Gen:l servisler:
B. 2 — Muifak ve nıihlemilâtı:
Bütan gazla 700 kişiye hizmet edebile- cek kapasitede sojfuk ve sıcak mutfaklarla, bunlara ait yan tesisleri ihtiva etmektedir.
(Scğuk edalar, tartı yeri, kiler, muhasebe v.s. gibi)
B. 1 — Lokanta: Avnı anda 400 kişi- nin rahatça yiyebileceği tarzda tertiplenmiş bulunmakta ve 70 - 80 çeşit ordövrü ihtiva eden yiyecekler, s:rvis arabası ile 8 kişilik kısmen sabit masalara getirilerek tevzi edil- mektedir.
Lokanta etrafı açık, alaturka kiremitle örtülü ahşap kırma bir çatıdan müteşekkil olup çatı konstrüksiyonu görülmektedir.
Misafirlere (Gentil Organisateur) kısaca G. O. hanımlar yer göstermekte ve 8 kişilik masalarda 2 - 3 kişi tarafından servis yapıla- rak kargaşalığa meydan verilmemektedir.
B. 3 — Çamaşırhane :
Bu kısım çamaşır yıkama ve ütü ma- hallerini ihtiva etmekte; personel çamaşır- ları, çarşaf ve yatak kılıfları ile istek üze- rine müşterilerin çamaşırları yıkanabilmek- tedir. Tesis, köyün tüm ihtiyacını karşılaya- bilmektedir.
B. 4 •— Sıcak su tesisleri:
Mutfak, çamaşırhane ve Türk hamamı- nın sıcak su ihtiyacı bir buhaT kazanı iîe karşılanmaktadır.
iün vaziyet planı
B. 5 — Bar, anfiteatr ve müştemilâtı : Açık ve kapalı oturma kısımlarını havi olan barın kapalı kısmında 40 kişi açık kı- sımlarında ise 8 0 - 120 kişi rahatça istirahat ederek içkilerini alabilmektedir.
Günlük eğlence programı burada ilân edilir. Bir kürsüde oturan danışma G. O.
o gün yapılacak eğlence ve yemekler hak- kında açıklamalar yapmaktadır.
Kır kahvesi üslûbunda tertiplenmiş olan barda ise nara yerine muhtelif renkte bon- cuklar kullanılmaktadır.
B. 6 Amfiteatr:
Sahne ve yönü taştan yapılmış kade- meli oturma yerlerinden müteşekkil anfi- teatrıda hafif müzik neşriyatı yapılmakta, dans edilmekte ve muhtelif temsiller ve ma- hallî oyunlar tertip edilmektedir.
Sahne tam fonksiyonlu seslendirme, ay- dınlatma teçhizatını haizdir. Ayrıca orkes- tra yeri mevcuttur.
B. 7 — İdare binası:
Müdür, müdür yardımcısı, muhasebe, evrak, arşiv, mütercim odaları ve posta ser- visinden ibaret olan idare binasında her tür- lü dış ve iç münasebetler tanzim edilmek- tedir. Avlulu sistemde ve tabiî taş olarak inşa edilmiştir. Çatı teras şeklindedir.
B. 8 — Müdür lojmanı:
2 yatak odası, bir salon ve servis kısım- larını ihtiva eden bu bina da tabiî tas ola- rak inşa edilmiştir. Teras şeklinde çatı ile örtülmüştür.
B. 9 Revir binası:
4 hasta odası, hemşire ve doktor odası ile eczane, ayakta tedavi mahallerini ihtiva etmektedir. Açık teras kısımları mevcuttur.
Çatı teras şeklindedir.
B. 10 Dalma binası:
Balık adamların ihtiyaçlarını karşıla- mak üzere kompresör depo ve tamir odala- rını ihtiva eden bu bina kayaların üzerinde, denize yakın olarak ve avlulu sistemde inşa edilmiştir.
B. 11 — Spor tesisleri:
Bu kısımda voleybol ve tenis sahaları mevcut olup ayrıca yeni sahalar tanzimi dü- şünülmektedir.
B. 12 — Gece klübü :
İskân bölgesi dışında, deniz kenarında inşa edilen gece klübü binası, önünde açık hava oturma yerlerini ve küçük bir barla muhtelif dans pistlerini havidir.
Bar Bar avlusu Gece kulübü
Bir barmen vasıtası ile idare edilen gece klübü sabaha kadar açıktır. Servisi ve müziği aynı zamanda idare eder. Bina duvarları kes- me taş olup çatı alaturka kiremitle örtü- lüdür.
B. 13 — Yelken Klübü:
Her türlü deniz üstü sporlarının orga- nize edildiği ve eğitiminin yapıldığı bir ma- haldir. 8 - 1 2 adet yelkenli tekne ile halat bağlama, yelken açma, rüzgâr durumuna göre sevk ve idare tarzları bir öğretmen va- sıtasıyle öğretilmektedir.
B. 14 — Atlı spor tesisleri:
Bir ahır binası, misafirler için bekleme mahalleri, duş ve W.C. tesisleri ile bir ma- nej sahasından müteşekkil tesis, klüp üye- lerinin atlı spor ihtiyacını karşılamaktadır.
Seyis ve öğretmen için ayrıca odalar mev- cuttur.
B. 15 — Türk hamamı:
Merkezî teshin esasına göre ısıtılan bu te- sis Şark üslûbunda inşa ve dekore edilmiş- tir. 5 kurnalıdır.
B. 16 — Plaj tesisleri:
50 cm. irtifaında bir muhafaza duva- rının meydana getirildiği bir kademe ile ay- rılan ve kumsalda tamamen tabiî olarak te- şekkül eden bu kısımda sadece küçük bir spor malzeme odası bulunmaktadır.
B. 17 — Ambar, garaj ve atelyeler : Köyün küçük tamir işlerini görmek ve araçların bakımını temin etmek üzere inşa edilen ve takriben 500 m. lik bir binadan ibarettir.
B. 18 — Müteferrik:
Sadece iskân üniteleri kaba serpme ola- rak sıvanmış olup diğer binalar sıvasızdır.
Bundan başka köyde bir su deposu, ser bi- nası. bir dekantör (pis su tasfiye cihazı), 3 adet transformatör merkezi, 3 km. köy yolu, 1 ahşap iskele, 1 betonarme rıhtımı, personel yemekhane ve yatakhane binası mevcut olup muhtelif mahallerde istinat du- varları ile gezinti terasları yapılmış, 200 dö- nüm arazide bahçe tanzimi yapılmış bulun- maktadır.
Anfi ve İdare binası ve lokantanın görünüşü
Lokanta
Ayrıca 8 dönüm bataklık arazi ıslah edilmiş, sahilde kumsal muhafaza duvarı yapılmış, plaj tesviye edilmiş ve temizlen- miştir.
Köy arazi çevresi çitle çevrilmiş olup muhtelif yerlerde feyezan kanalları inşa edilmiştir. Aydınlatma cihazları endirekt olup elektrik cereyanı yeraltı kabloları ile tevzi edilmektedir.
Tctil Köyüne geliş:
Akdeniz Klübü üyeleri, Fransa'nın muhtelif şehirlerinden aynı anda gece uçak- ları ile 150 kişilik kafileler halinde İzmir Çiğli hava alanına gelmekte ve buradan 70 km. mesafedeki köye otobüslerle ulaş- maktadır. Ulaşım yolu asfalttır.
Mevsimlik olarak kiralanmış 200 kişi- lik deniz motorları ile denizden; büyük oto- büslerle karadan muhtelif geziler tertip olunmakta ve bu suretle gruplar halinde ve tercüman rehberler refakatinde tarihî ve dinî eserler ziyaret edilebilmektedir.
Lokantanın içinden görünüşler
Tlirk hamamı
Foça tatil köyü hakkında dergimize ya- yınlanmak üzere mektup yazan, şikâyet ve endişelerini belirten meslektaşımızın imzası
ckunamadığından mektubu, maalesef ya- ymlanamamıştır.
Düşüncelerini mimarlara ve kamu oyu- na duyurmayı arzu ettiğine emin olduğumuz
meslektaşımızın hüviyetini en kısa zamanda lütfen bize bildirmesini rica ederiz. Ancak bunu öğrendikten sonra mektubunu yayın- layabileceğimizi bildiririz.
(
SELÇUK D İ R İ M
Dergimizde Foça Tatil Köyünü ya- yınlarken, birkaç ay önce hayata veda eden Foça'nın genç ve çalışkan Belediye Başkanı Avukat Selçuk Dirim'i, hatırla- mamak mümkün mü?
Başkan seçildikten sonra, Foça'nın kalkınması, turistik tesislerinin meydana gelmesi için didinen, uğraşan ve başa- rıya ulaşan Selçuk, ne yazık ki, kasa- basının tam gelişmekte olduğu bir sıra- da aramızdan ayrıldı.
Foça'nın, suyu, yolu, elektriği ve nihayet Tatil köyünün yapılmasında Selçuk Dirim'in büyük gayret ve emeği vardır. Foça'yı Dünyaya tanıtmak için, yerli, yabancı bilim adamları ve kurul- larıyle temaslar kuran Foça tarihi hak- kında yazılar yazdıran Dirim, hayatında bütün Belediyecilere örnek olacak yo- ğun bir çalışma yapmıştır.
Aziz ruhu şad olsun.
^
B grubu evleri
Varna
Uluslararası şehircilik yarışması
Yarışmaya katılamayan bir proje Müellifler : Iginio CAPPAI, Graziano C H I O D I N I , Antonio FOSCARI, Giuseppe GAMBIRASIO, Pietro M A I N A R D I S , Mau- rizio MEO, Sergio P R A D O , Franz PRATI, Luciano ROSSI, Gianni VALENTINIS.
Jüri raporundan derleyen : Mimar Dr. Baran Ç A Ğ A Varna Belediyesi tarafından şehrin mer- kezinin yenilenmesi için yapılmış olan ulus- lararası yarışmaya katılan Venedikli mimar- ların projesi maket geç gönderildiği için U I A kararı ile yarışma dışı bırakılmıştır. Fakat proje, gerek jüri gerekse derece alan müel- lifler tarafından çok ilgi çekici bulunduğun- dan Varna Belediyesi tarafından satın alın- mıştır. Genel olarak şehir problemini çok ce-
sur bir revizyona tabi tutarak hazırlanmış olan bu çalışmayı yarışma raporunun özeti ile okuyucularımıza sunuyoruz.
«Bütün Avrupa şehirleri gibi Varna da, sebepleri objektif olduğundan kaçınılmaz bir hadise olan metropoliten gelişme ile karşı karşıyadır. Varna'ya bağlı bölgedeki gelişme- leri görmemezlikten gelerek Varna'nın prob- lemlerini dış tesirlerden sıyırmak imkânsız olacağından teklifimiz yarışmanın belirttiği sınırları aşmıştır. Fakat böylece yarışmanın esas gayesine daha çok yaklaşmış olduğu- muza eminiz.
Kuzeyde Köstence ve güneyde Burgaz yönünde 100 km. sahil boyunca gelişen tu- rizm; batıda, göl boyunca 25 km. derinlikte yerleşmiş olan endüstri Varna'yı sıkıştırmak- tadır. Bu iki yöndeki gelişme Varna'nın merkezinde kesişmektedir. Tarih boyunca, iki veya daha çok hattın kesişmesinden do- ğan şehir merkezleri zamanla halkın ilgisini kaybederek belirli bir işe yaramayan tüken- miş tarihî merkezler halini almış, çevrelerin- deki büyük nüfuslaşmanm sıkıştırması ile gitgide büsbütün önemlerini kaybetmişler ve
şehirlerin yağ lekesi şeklinde büyümesini hız- landırmışlardır.
Şehir çapı, bugün artık millî değil, ulus- lararası ve hatta kıt'alar arasıdır. Bunun için, müdahale kıstaslarının problemlerin çapına uygun olması şarttır.
İstatistiklere göre; dünya nüfusu 1960 da 3 milyar iken 2000 yılında 6 - 7 milyar, 2100 yılında ise 31 milyar olacaktır. 1950 yılında şehirde yaşayanlar % 20 iken 2000 de
% 45, 2050 de % 90 olacaktır. Şehirsel yo- ğunlaşma kaçınılmaz bir toplum olayı ol- duğuna göre, mevcut arazinin en iyi şekilde kullanılması ve büyük sayıda insanın en az yer ve güç kaybı ile yaşayabilmesini sağlaya- cak yeni bir düzen bulmak gerekiyor. Bu çe- şit fikirler çoğu zaman fantezi olarak kabul edilmektedir. Fakat, ziraat için gerekli arazi dışında kalan mahdut bir alanda 30 - 40 yıl içinde 3 - 4 milyar insanı barındırmak zo- runda olduğumuzu düşünürsek eleştirmelerin yersiz olduğu besbellidir. Kaldı ki, mevcut problemlerin halli için insanın en basit ihti- yaçlarının bugünkü durumunun analizinden hareket etmek yerine gerçekleri görmemez-
likten gelip bazı rahat alışkanlıklarla düşün- meye devam ederek her şeyin halledileceğini sanmak boş bir hayaldir. Şehirsel yoğunlaş- ma, sadece fizik bir mecburiyet olmayıp, çe- şitli fonksiyon, faaliyet ve ilişkilerin, şehir yapısının manasız yere parçalanmasını önle- mek üzere toplanmasını sağlamak için lü- zumludur.
Diğer birçok şehir gibi Varna'nın da problemlerinin halli için merkezinin kökün- den değiştirilmesi gerekiyorsa; müdahale şehir sınırını aşıyor ve olağanüstü bir yo- ğunlaşma doğuyorsa; şehrin yeni boyutları üretici strüktürlerinin yayılması ile beliri- yorsa: Bütün bu sebeplerden, muhafazakâr bir düşünce ile doğmuş olan, modası geçmiş komşuluk nisbetlerini altüst ederek eski şe- hir görünüşünü kökünden değiştirecek yeni bir şehir yapısı doğacaktır. Bu da, şehre ni- hayet canlı bir fonksiyon sağlamak ve yeni çapına uygun münasebetler tesisi için şarttır.
Şehrin yaşamaya başlaması, büyümesi, kontrol ve bakımını sağlayacak olan bu özel tesise «şehir endüstrisi» diyoruz. Şehir, yep- yeni bir manada, tüketim yeri olmaktan çı-
kıp üretim yeri olacaktır. Dağılma ve parça- lanma tehlikesine karşı yaşamayı seçecek şe- hirlerin kaderi bulunması gereken bu yeni strüktüre bağlıdır ve bu strüktür modern şehrin ta kendisidir.
Varna şehrinin bugünkü durumunun analizi, iyi bir teşkilâtlanmanın ancak şeh- rin tümünün yenilenmesi ile mümkün olabi- leceğini ve bir şehrin varlığını itham eden ağır tezadları ortaya çıkardı. Meselâ, 200.000 kişilik bir konut dağılarak yayılmış ve bütün şehir tesisleri de bu 200.000 kişiye uymak için parçalanmış ve dağıtılmış. Çalışma, eği- tim, turizm ve dinlenme alanlarında bu şehir- den muhtelif şekillerde yararlanan milyonlar- ca insan düşünülmemiştir.
Şehir, sunî bir arzu değil, fakat kültürel bir davranış neticesidir. İşte bu kültürel dav- ranışı yeniden en kısa zamanda icad etme- miz, bu davranışa sahip olmaız gerekiyor.
Aksi halde, yakın gelecek bizi «canlı şehir»
den vazgeçerek bayat önyargı ve şekil kısıt- lamaları içinde kalmış olmakla itham ede- cektir.
Bir deniz şehri olan Varna zamanla an- lamını kaybetmiştir. Çünkü, deniz, bir boş- luk, bir negatif değil, özel bir şehir parçası ve planlamanın en önemli elemanlarından biri olarak ele alınmak gerekir. Teklifimizde, Karadeniz ile Varna gölünü en kısa ve do- ğal şekilde bağlayan bir kanal ile denizi şehre sokmak istedik. Karadeniz ve özellikle Varna koyunun iskandil haritalarının ince- lenmesinde aynı yerde çok eskiden doğal bir birleşmenin mevcut olduğu anlaşıldı. Kanal, şehrin en dağınık yerinde canlı bir unsur, kıyılarında birçok faaliyetin yoğunlaştığı basit bir geçit değil, bir organizmadır. Eni 80 m.
derinliği 11 m., üzerindeki en alçak inşaat 30 m. dir. Bu ölçüler her çeşit açık deniz vasıtası için yeterlidir.
Bütün hava, kara ve deniz ulaştırma ve muhabere tesisleri Varna'nın merkezinde top- lanmıştır. Bütün bu teknikler zamanında re- vizyona tabi tutulmazsa tabiî bazı mahzur- lar doğabilir. Hava alanı, demiryolu ve ka- nal belli jeografik sebeplerden aynı yönde (Doğu-batı) bulunuyorlar. Esas yol sistemi kanala diagonaldir. Bu da liman ile bütün
m e m l e k e t a r a s ı n d a k i e k o n o m i k f a k t ö r l e r d e n d o ğ m u ş t u r . K a r a u b ı l ı r m a s ı d a i m a S o f y a y ö n ü n d e g e l i ş m i ş t i r . A y n ı z a m a n d a sahil bo- y u n c a g e l h e n ve di^er (tırizm b ö l g e l e r i n i Vlir- im" b a Ş h y n n bir s i s t i m t e k l i f e d i l m i ş t i r . V a r ı m , n î h a y e l bir s ı n ı r n o k t a s ı o l m a k t a n kurtularak, t u r i / m s a y e s i n d e e k o n o m i k b;ı- ğırnsızHJia e r i ş e c e k t i r ,
Ş-'hir p l a n l a m a s ı n ı n , sekilet v e daireyle i s p a t l a n m a m ı ş g e n e l bir f i k r i n d o n d u r u l m a s ı d e ğ i l , hir « o l u c u m " o l d u ğ u n ı i n a n d ı ğ ı m ı z d a n t e k s i f l e r i m i z d e şehir d o k u s u a y r ı n t ı l a r ı n a gi- r i l m e m i ş t i r Z a m a n l a k u v v e t l i bir karakter k a z a n m ı ş o l a n D i m i t r o v e;ı;fdesi d e n i z ü / : - rinde i l e r l e y e r e k şehrin b e y n i ol i n y ü z e n bir s î r ü k i ı i r e kadar u z a t ı l m ı ş t ı r ki bu biltün K ı l g ı n ı n idare, k o n t r o l v e t e ş k i l a t l a n d ı r ı l - m isi, e l e k t r o n i k b ; y i n , m e k a n o g r a f i , ü k - k o - m i i m k a s y e n , v s . m e r k e z î d i r . Y e n i l e n m e n i n d ü z e n v e karakteri, kanal, h a v a a l a n ı , d e m i n y c ' u ve k a r a y r l l a r ı n d a n m e y d a n a g e l e n is- ke! hl ü z e r i n d e b.-iireesk vc b u t î n ı e l s i s t e m İğinde ve e t r a f ı n d a * ş e h i r e n d ü s t r i s i » d e d i ğ i - m i z o r g a n i z m a g e l i ş e c e k t i r .
A R K lî'dıj c J i l e n ı ı c ı i c : , kun.d i t j di^^r a l a j -
tırma tesislerinin y a l n ı z s e r v i s d e Ş î l , aynı / a m a n d a konut, ticaret, idare, kültür v j din- l e n m e scrüfcüirleri o l d u ğ u n u g ö s t e r m i ş t i r . H e r ş e y i p l a n l a m a k bizi iki d e f a y a n ı l t a - c a k t ı : Hir o r g a n i z m a o l a n y;hrin g j l i . ı i m i n i d e n e y l e i s p a t l a n m a m ı ş ş e m a l a r d a do-n.lıımn.ık ve v a s ı t a 1 l ü z u m l u Süha) ile g a y e y i (ihtiyar-
ları e s f a s i a yerleştirme,! birbirine karıştı;
ııı,»k. G a y ; h e r h a n g i bir a l a n ı bazı çirgiletl d . M t u m a k d i j i l , p r o b l e m l e r i b o y u t I a n d ı m ı , ş e k i l l e n d i r m e ve y e r l e ş t i r m e d i r . Ayrıe.ı, tel lif e d i l e n y e n i striiktür ite m e v c u t şehir a h s m d a k İ b a ğ l a n t ı n ı n b a j k a bir y a r ı ş m a kı m IMI o l a c a ğ ı n a i n a n ı y o r u z . *
Firmamız Üstün evsaf, bol ışık ve en son mo- dern tipferl ile aydınlat- ma mevzuunda daima emrin izdedir.
N U R İ A K D E M İ R
N d f i t ı l ı e y C ı d . Ç a t ı l * n u r g « > > ı u ı ı • u « * •
FıbrUu: Enktjfcfly HııeeJır Tel: 71M&T T t i f n f j N lumhKm U - 1>U*M
/
«elDB-SO.Ur
Vaziyet planı
SINIRLI EĞRİDİR KEMİK HASTALIKLARI HASTANESİ PROJE YARIŞMASI
1. ö d ü !
Mimarları:
Yılmaz S A N L I İ.T.Ü.
Yılmaz T U N C E R . » Güner A C A R
Konya Eğridir yolu üzerinde bulunan, Eğridir Kemik Hastalıkları Hastanesinin bü- yültülmesi için mevcut bloklardan Felç Pav- yonu ve Kemik Hastalıkları Pavyonu muha- hafaza, iç planları yeniden düzenlenerek 280 yatak yerleştirilmiştir. Yeniden yapılan binaya 720 yatak sığdırılarak hastane 1000 yatağa çıkarılmıştır.
Tadilâtla istifade edilebilecek hasta pavyonları ile yıkılması istenmeyen lojman- lar arasından güney doğudan esas giriş dü- zenlenmiş ve ana hastane bloku arsanın ku- zey yönüne yerleştirilmiştir. Fonksiyon do- layısıyle hastaların diğerlerine nazaran uzun bir süre tedavi görmesi, hasta yatak odalarını .büyük ölçüde manzara ve yönden faydalan-
dırma çabası yapının formunu etkilemiştir.
Tek merkez etrafında gelişme servis katları- nın hem kendi düzleminde hem düşey yönde çalışmasını kolaylaştırmıştır.
Arazideki meyle uyarak alt katları te- raslar halinde kademelendirilmiş, diğer hasta pavyonları ile direkt irtibatlar sağlanmıştır.
Kuzey yönünden alman servis girişi etrafın- da tecrübe hayvanları bloku, Morg ve mut- fak bölümleri tertiplenmiş, mevcut cami muhafaza edilmiştir.
Yakın ilişkisi olan ameliyathane, kan merkezi ve merkezî sterilizasyon bir bölüm içinde ve hasta yatak bloğu çekirdeğine çok yakın olarak düzenlenmiştir.
Kademeli çatı çözümü polikliniğe tabiî
ışık sağlamış, tedavi ünitelerine düz ayak ayrı bir giriş temin edilmiştir.
İSPARTA E Ğ R İ D İ R KEMİK HASTALIK- L A R I H A S T A N E S İ N İ N 1000 Y A T A Ğ A İ B L A Ğ I N A A İ T M A H D U T PROJE MÜ-
SABAKASI J Ü R İ R A P O R U Jüri ekli listede yazılı kriterleri önem derecelerine göre göz önüne almış her proje için yapılan eleştirmeler sonucunda 3 ve 4 sıra numaralı projeler kabili tatbik görüle- rek oy birliği ile birinciliğe namzet göste- rilmiştir. Yapılan oylama sonucunda 3 sıra numaralı proje jüri tavsiyelerine uymak şartı ile 4 / 1 oy çokluğu ile birinci seçil- miştir.
2. ödül
M i m a r l a r ı :
A f f a n K I R I M L I D.G.S.A.
Süha T O N E R D.G.S.A.
İsparta Eğridir Kemik Hastalıkları Has- tanesinin 1000 yatağa çıkarılması için Bayın- dırlık Bakanlığınca açılmış olan sınırlı proje yarışması sonuçlanmıştır. Yarışmaya, Muh- lis Türkmen, Ali Muslubaş, Metin Hepgüler, Yılmaz Sanlı, Yılmaz Tuncer, Güner Acar, A f f a n Kırımlı, Suha Toner, Turgut Övünç, Arman Güran katılmışlardır.
Yılmaz Sanlı, Yılmaz Tuncer, Güner Acar ekibinin hazırladığı proje birincilik, Affan Kırımlı, Süha Toner'in projeleri ikin- cilik kazanmışlardır.
•Mİ* "UJ' CİP ' t * TBI
opr.tnl/ deposu ı a s c p ı i k o.
C3. f.'«™. ı
ı . o p c r a s y o r . ( alcı o
S T E R I L B Ö L G F
nyrko?. ocert irtibat operasyon ndı rnıa narkoz |hazır|ama
nazırlanJ narkoz
O doktor istir.
dire k t opcıfh.ş^n İr t
uyandı çuyandır \*cp t i > opr.
hemy s.operasyon'
t \ • • • c a kadın dr 5İÎ' î? ^ÜIÎÜ! İÜÜL 0'r 1' 11 steril
X hemşire çalış.ıu bölgesi
I N T E N S ı F B A K ı M Ü N I T E S I
• O P E R A S Y O N
vfj „ ü Hr-- rr 7 1 -
II— OPCRASVON
T-lJJ Cl
j-İTEBll Jj A OPCfMÜVOM AOPCBAS'ON 1
5=2
> . . j-1 J-A HASIRI—
İl
H — T Î A OPCRASVON df ARA i l 1 - r f — r 9-AOPCRAiOM 1 " T Î -Ma—w—malc oenosu 1
T
OP Kİmf ALIT DEPOSU—
O P E R A S Y O N K E S İ T İ
TESİSLERİNDE YAPILAN MAMULLER
PİRİNÇ
ÖRGÜLÜ TELLER 10 m m1 K e s i t t e n i t i b a r e n SOM TELLER 0 . 2 0 m m . k a l ı n l ı k t a n i t i b a r e n LAMÂ VE ÇUBUKLAR M u h t e l i f e b a t t a
BORULAR 6 m m . - 65 m m .
GÖZ TAŞI - BAKIR SÜLFAT
ÇUBUKLAR Y u v a r l a k - A l t ı köşe BORULAR 6 m m . - 65 m m . TELLER M u h t e l i f ç a p l a r d a
ALÜMİNYUM LEVHA VE DİSK
( H e r kalınlık ve çapta)
RABAK MEMLEKET İ H T İ Y A C I ARTTIKÇA TESİSLERİNİ GENİŞLETMEK SURETİLE Y U R T H İ Z M E T İ N D E GÖREVİNİ Y A P M A K T A D I R .
ARK. — 846
I
Zonguldak Teknik Okulu mimarî proje yarışması
Mehmet Ç U B U K (D.G.S.A. I.U.U.P.) Zonguldak Teknik Okulu Jürisi, yarış- maya katılan 22 projeyi, incelerken, aşağı- da belirtilen kriterleri göz önünde bulun- durmuştur.
1) Tesisin yapılacağı arazinin ve mikro- klimanın özellikleri.
2) Zonguldak İli ve ilişkisi.
3) İhtiyaç programında belirtilen eği- tim, yönetim, sosyal tesisler, yurt ve lojman- lar bölgelerinin düzenlenişi ve bağıntıları.
4) Program elemanlarının iç kuruluşla- rının fonksiyon özellikleri.
5) Ekonomik ve kademeli inşaata im- kân sağlanması.
6) Gelişme alanlarının göz önünde tu- tulmuş olması.
7) Faydalı alanların, genel yapı alanına oranı.
8) Yaya ve oto trafiğinin halli.
9) Proje konusu ile ilgili temel düşünce.
Konunun ve arazinin taşıdığı özellikler yönünden genellikle bütün çalışmalarda yer yer tam geliştirilmemiş fonksiyonların bu- lunduğu görülmekle beraber, müelliflerin uygun sureti haller bulmak için gösterdik- leri çaba göz önünde tutularak, hiç bir proje birinci elemede müsabaka dışı bırakılma- mıştır.
Bu esaslara bağlı olarak yapılan çalış- ma sonunda, yukarıda işaret edilen kriter- lere uymaması dolayısıyle 1, 2, 5, 6, 11, 16, 19, 20 ve 22 sıra No.lu projeler ikinci ele- mede çıkarılmıştır.
Geri kalan 13 proje, yeniden incelen- miş olup, bu 13 proje hakkında sıra No.
suna göre jüri görüşü aşağıda belirtilmiştir.
3 sıra No.lu proje:
U m u m î zoning (kampüs, lojmanlar, ikametgâh blokları olumlu yerleştirilmiş).
Sirkülâsyon olumlu ancak, kampüs- lojmanlar arasında trafik yolu ile kesilmiş olması sakıncalı.
Kampüsün, cihetlendirilmemiş ve istika- metsiz içine kapanık tertibi olumsuz, idarî merkezin manzaraya açılan boyunda kam- püs açılımını tıkaması, fakat trafik yolu ile manzaraya bakması olumsuz.
Sosyal merkez lojmanların çok yakının- da ve kampüsten uzakta.
Spor salonunun yeri isabetli değil. Sa- tıh kullanılması oranı (faydalı - boşluk)
% 3 0 - 35 nisbetli. Ancak planların boyutları zorlanmış, atölyeler sıkışık, laboratuvarların yer yer iki katlı olması uygun görülmemiş.
Bölüm girişleri dar, idare ile münase- betlerinde, idareye açılan koridor kifayetsiz, merdiven holleri - kodestler çok küçük. Ha- cimlerin ışıklandırılması bazı dershanelerde ters. Büyük mahallere giriş için seçilen uç noktalar kifayetsiz ve olumsuz seçilmiş.
Genel bilimler anfilerine giriş çözüm- leri uygun görülmemiş, anfilerin iç mimarisi olumsuz ve aile sirkülasyonu aksak.
1. Ö D Ü L Vaziyet planı
Kütüphane ve oditoryumun fuaye, giriş - çıkış problemleri halledilmemiş.
Kafeteryada mutfağın bodruma alın- mış olması fonksiyon bakımından uygun görülmemiş. Salonlar ile lokalin münasebeti ve iç bahçenin mimarisi olumsuz.
Yurtların girişleri sıkışık, kat planla- rında holler çok dar, kat W.C. - duşlarının tertibi olumsuz.
Lojmanların planları diğerlerine naza- ran daha olumlu. Spor salonu maktaı görüş bakımından olumsuz. Sporcu girişi dar ve yetersiz.
Görülen bu proje 1 0 / 1 oy çokluğu ile 4.cü Mansiyona lâyık görülmüştür.
4 sıra N c . !u proje :
Vaziyet planı genel olarak olumludur.
Yerleşme düzeni uygun olmakla beraber, sosyal merkezin, akademik merkezin içerisin- deki yeri uygun bulunmamıştır.
Trafik ve yaya yollarının halli olum- ludur.
Yurt binalarının planlanması, nisbet- siz derecede uzun koridor, iki taraflı odala- rın kullanılışı merdiven ilişkileri olumlu bu- lunmamıştır. Ayrıca yurt ve lojmanların birbirine çok yakm tertibi ve cihetlendiril- melerinde prensip gözetilmemiş olması, aka- demik ünitelerin iç geliştirilmelerinde ölçü- süz mekânların bulunması olumsuz bulun-
muş olduğundan bu nitelikleriyle bu proje oylama sonunda derece ve mansiyona gire- memiştir.
7 sıra N o . lu proje :
Genel yerleşmede girişin yeri doğru se- çilmiş, trafik sirkülasyonu m u v a f f a k ancak, girişin kampüse bağlanışı iyi değil, bölgele- rin ayrımında kampus ve yurtların sahanın güneyinde lineer toplanması, istikbaldeki genişleme imkânlarını tahdit edici mahiyette görülmüştür.
Kafeteryanın, kampüsün manzaraya ye- gâne açılım noktasını tıkamakta olması olumsuzdur.
Spor salonu ve açık spor sahaları için
2. ÖDÜL Vaziyet planı
M i m a r l a r ı : Oral V U R A L Cengiz BEKTAŞ
ayrılmış özel bir sahanın olmaması, salonun meyle gömülmesi olumsuzdur.
Kampüsün idarî merkezi ve bölümlerin arazinin verilerine tam cevap vermeksizin içerlerine kapanmış olması doğru bulunma- mıştır. Kütüphane, Oditoryum ve idare de alanların oranı başarılı olduğu halde bölüm- lerde bu oran faydalı alanlar aleyhinedir.
Yurtların, kapalı spor salonunun plan tertip ve mimarileri sahaların yer yer zor- lanmış olmalarına rağmen muvaffaktır.
Planlarda yer yer mahallerin boyutlan- maları mikyas dışında bulunmuştur. Büyük mahallere girişler sıkışıktır.
Laboratuvarların gruplanmaları olum- suzdur.
Bazı dershanelerin ışıklandırılmaları ters istikametten alınmıştır.
Genel bilimler anfilerinin konumu ve strüktürü olumsuz bulunmuştur.
Kafeteryada mutfağın, yemek salonları ile aynı katta olmaması mahzurludur.
Lojmanlarda yer yer hacimlerin ölçek değişimlerine uğramış olmaları olumsuzdur.
Bu sebeplerle bu proje yapılan oylama- nın sonunda mansiyon ve mükâfatlar arası- na alınamamıştır.
8 sıra N o . lu proje :
U m u m î konum, kampüs - lojmanlar - yurtlar arsaya iyi yerleştirilmiştir. Ancak, lojmanların yer yer birbirine bakması hatalı bulunmuştur. Şehir - kampüs irtibatı yolun
meyli pek dik alınmakla beraber olumludur.
İç sirkülâsyonda kampüsün beslenmesi doğ- ru olmakla beraber lojmanlara giden trafik yolunun arsayı ikiye bölmesi olumsuz bulun- muştur.
Spor salonunun yeri olumsuzdur. Açık spor alanları tertip edilmemiştir. Oditor- yum kafeteryanın yeri iyi seçilmiş olmakla beraber oturdukları alanın tertip ve nisbeti başarılı bulunmamıştır.
Kampüs ve idare platosunun arazi üze- rinde yaptığı etki olumsuz bulunmuştur.
Bölümlerin yerleri iyi seçilmiş olmakla beraber iç düzenlemelerinde elemanların bir- birleriyle ilişkileri bakımından olumsuzdur.
Lojman projelerinin tertibi umumiyetle
i . ÖDÜL
Yılmaz SANLI İ. T. Ü.
Yılmaz T U N C E R Güner A C A R
Yıldırım SAĞLIKOVA »
muvaffak olmakla beraber bazı bölümlerde faydalı alan kullanma oranı düşüktür.
Bu nitelikleriyle bu proje oy çokluğu ile 3. cü Mansiyona seçilmiştir.
9 sıra N o . lu proje :
Genel olarak bölgelemesi doğru bulun- muştur. Öğretim merkezinde bölümlerin birbirlerine çok yakın ve yoğun tertibi, ge- lişme imkânlarının tahdit edilmiş olması, blokların birbirlerinin açınımlarını örtmesi sakıncalı bulunmuştur.
Vasıta ve yaya trafiğinin, bölgelerle bağ- lantısı yeteri kadar geliştirilmemiştir.
Sosyal merkezin yeri uygun olmakla beraber, araziye gömülü oluşu, kapalı spor salonunun uygun bir yerde bulunmayışı, olumsuzdur.
Vaziyet planı
Bölüm planlarının ölçeğine uygun bir şekilde geliştirilmemiş olması nedenleri ile, bu proje yapılan oylama neticesinde mükâ- fat ve mansiyonlar arasına alınamamıştır.
10 sıra N o . Iu proje:
Bu proje arazinin topografyasında bazı değişiklikler yaparak geliştirilmek istenmiştir.
Bölgelerin seçim ve düzeni uygun bulun- makla beraber kampüs ve yurtların arazi- nin güney kısmında tertip edilmiş olması, inkişaf imkânlarını zorlaştırıcı bulunmuş- tur. Ayrıca akademik merkezin, bütün bö- lümleri ihtiva eden bir bünyede toplanışı ve bünyenin bir ana girişle beslenişi, fonksiyon- ların iç içe kaynaşması sakıncalıdır. Fonksi- yonlar, örneğin Genel Bilimler bölümünde;
anfi ve laboratuvarlannın birbirlerinden
uzak ve bağlantısız oluşu, idarenin, girişe nazaran sapa kalışı olumsuzdur.
Bölümler kompleksi, kademeli inşaata cevap verememektedir.
İç organizasyonda, bağıntı noktaları ve koridorlar olumsuz bulunmuştur.
Yurt ve lojmanların planlanmasında bir- birlerini örten katlı blok tertiplerine gidişi, lojman merdivenlerinin çekirdekte sıkışık olması sakıncalıdır.
Oditoryumun sirkülasyon bakımından yeri ve halli olumsuzdur.
Bu nedenleriyle bu proje oylama neti- cesinde oy çokluğu ile 2. ci Mansiyona se- çilmiştir.
2. Ö D Ü L
12 sıra N o . Iu proje:
Genel yerleştirmesi uygundur.
Z O N G U L D A K T E K N İ K OKU
r-- ÎT,".•
^ • S S S - p S
^ m m ş
m s e s
OCNTL Dl'JMLC» BDL^MO rt-CKTRİ*
KOrÜPHANC
TİP LOİMAN KESİTİ
J Ş r S n r i t
«TEKERRÜR EDEN TİP «Ji ÜNL i
DEKAR LOİ KESİT (orkoklcr)
aııpUoımn,"
BEKAR CûfiETİM ÜYESİ LOJMANLARI
lojman aoruplan 3 bloktu umtolorln muhtalll kem piiıayonlanla ıJlMaamoslndo it mayOana 6 • 1 m T 5 ı.
u(KI v* aakoll mcom 0 CO m oluöuounOan har iki latlkamollo a.ranalbn imkan- tarOı.
3 blokond» » , ı e i u „ , . k o « a l 0 » w a » l . r t v a s blok,arınla D tipi I i yatak M.lıl Inlm.n la.
yardir »lluot bak.mmttan 2 blok* t kat Blfluaoıvla 1 m 3 bloklar, mak 3 kal olabltoc.Lllr
1. ÖDÜL
İdare - Kütüphane - Oditoryum, plato- suyla kefeterya - sosyal tesisler platosu ba- ğıntı bakımından muvaffak, fakat kampüse nazaran konumlan kampüsün açılımını ke- secek mahiyettedir.
Spor salonunun yeri olumlu bulunma- mıştır.
Kampüsün üzerinde bulunduğu ailenin uzun olması ve yurtlara doğru açılımı iyi bulunmamıştır.
Bölüm planlamalarında faydalı satıh oranı düşüktür.
Bölüm hacimlerinde yer yer ışıklandır- m a problemleri vardır.
Sınıf, resimhane gibi hacimlerin nisbet- leri olumlu değildir.
Genel bilimler bölümünde büyük yer kaybı vardır. Konstrüksiyonu çözümlenme- miştir.
Kafeteryada mutfağın ana salonun al- tında tertibi hizmeti bakımından olumlu bulunmamıştır.
Bölümlerin düzenlenmesinde muayyen bir prensibe bağlanmamış olmaları doğru bulunmamıştır.
Kütüphane ve kitap deposu fonksiyonu çözümlenmemiştir.
Ünitelerin kendi aralarındaki münase- betleri olumludur.
Bu proje bölge planlamasmdaki fonksi- yon elemanlarının tertip ve düzeni bakımın- dan seviyeli bulunduğu göz önünde tutula- rak yapılan oylama sonucunda oy çoğun- luğu ile 2. ci m ü k â f a t a lâyık görülmüştür.
1. ÖDÜL
13 sıra N o . Iu proje :
Zonning'in tertibi ve kampüsün arazi topografyasına oturuşu nisbetli ve doğru.
İdare - sosyal tesisler, oditoryum platosunun yeri, nisbeti ve idare kampus münasebeti çok iyi kurulmuş, şehirden geliş, kampüse bağlantı yolu, kampüs içerisinde dağılış şe- ması, laboratuvarların her birinin arkadan
rahat malzeme alabilecek şekilde beslenmesi olumlu çözümlenmiş.
Yeşil s a h a - y a y a sirkülâsyonu olumlu.
Bölümlerde, muayyen bir düşüncenin ve prensibin kabulü ile, ufak varyasyonlar ile tekerrürü mevzua uygun.
Genel Bilimler bölümünün meyle yak- laşması ve diğer bölümlerle ilişkisi iyi ge- liştirilmemiştir.
Kampüsün ana iç hacmine bölümlerin kendi iç bahçeleri ile açılmaları olumlu bulunmuştur.
Projenin kademeli inşaata elverişli, üni- teler arasındaki iç ve dış mekân dengesinin fonksiyona ve m i k r o - klima şartlarına uygun oluşu olumludur.
Bölüm tertibinde, idare - sınıflar - labo- ratuvarlar sirkülâsyonu iyidir.
Spor salonu ve sahalarının yeri olumlu bulunmamıştır.
Genel Bilimler bölümü planlamasında iki anfinin açıldığı alan kâfi büyüklükte ol-
KCtCMU.
tQıÖ Ö Ö
KONFERANS SALONU
nıayıp, iç sirkülasyon bakımından da olum- lu bulunmamıştır.
Spor salonunun tertibi iyi olmakla be- raber, sporcu giriş sirkülasyonunun t a m çö- zümü iyi bulunmamış, araziyle bağlantısı geliştirilmemiştir.
Yurt ve lojmanların arazinin kuzeyinde, belirli bir düzene bağlı olmaksızın dağıtıl- mış olması olumsuz bulunmuştur. Buna mukabil, yurt ve lojmanların plan tertipleri uygundur.
1. Ö D Ü L
Girişe açılan 83,00 kotundaki platonun idarî merkez olarak seçilişi uygun bulun- makla bu plato üzerinde geliştirilen, Odi- toryum ve müştemilâtının daha rasyonel ve tatbiki kolay olabilecek plan çözümü ile tertiplenmemiş oluşu olumsuz bulunmuştur.
Bu projenin genellikle konuya uygun bir fikre bağlı olarak çözülmüş olması ve olumlu bir mimarî seviye göstermiş olması başarılı bulunmuştur.
Bu proje yukarıda belirtilen nitelikle-
riyle yapılan oylama sonucunda oy çoğun- luğu ile 1. ci m ü k â f a t a lâyık görülmüştür.
Bu projede yukarıda olumsuz olarak belirtilen tarafların geliştirilmesi jüri tavsi- yesidir.
Bu şartlar yerine getirilmek kaydiyle bu proje kabili tatbiktir.
14 sıra N o . lu proje :
Kampüs, lojmanlar ve yurtların sahaya yerleştirilmeleri umumiyetle doğru olmakla beraber, iskân bölgesinin ana yoldan girişte
o
E Cî ölbü ÜÖ PILAÎTS fl:3®®
• DÜtttt
0 DfflJB 00®
1. ÖDÜL
<M® :|) UN! (!J!(1H®«ı VHJJS
S t i -
TOD&
•uaa otra BftO OTDOa D'
ooooa • i SOTOO ooreso fOÖOO
MADEN DÖLÜMÜ
Ö'tto a a a GCuEL BİLİMLER BÖLÜMÜ
SLUBK ulUhıfl VB «sim U B B M M M M ) P U Ü U ı ı LıSM
1. ÖDÜL
ön planı alması, kampüsiin bilhassa idarî merkezin Zonguldak'tan girişe kapalı olması, ana trafik yolunu, Kozlu - Zonguldak güzer- gâhında ikinci defa ve kampüs esas girişi olarak bölmesi mahzurlu bulunmuştur.
Trafik yollarının saha içerisindeki düzenin- de kampüs - ikametgâh bölgesini bölenlerinin olması mahzurlu bulunmuştur.
Kampüsün orta avlusunun arazinin or- tasına uzayan yarım tepe ve sosyal tesisler ile kapanarak manzaraya açılamaması ve hava alamaması olumsuz görülmüştür.
Kütüphane ve spor salonunun yeri, mu- vaffak değildir.
Bölüm planlamalarında idare - sınıf - la- boratuvar münasebetlerinin bir prensibe bağ- lanılmamış olması iyi bulunmamıştır.
Bölümlerde, ana hacimlere girişler sıkı- şık, bunlara acılan holler ve koridorlar dar bulunmuştur.
Yurtlarda oda aksı olarak tertiü edil- miş olan 2,40 m. aks olumsuzdur.
Kafeteryada mutfak - ofis irtibatı, çö- zümlenmemiştir.
Spor salonunun fonksiyonunda sporcu girişi - salon duhul gibi çözülmemiş yerler vardır.
Lojman planlamaları ve mimarîleri umumiyetle iyi bulunmuştur.
Bu sebeplerle bu proje yapılan oylama- nın sonunda mansiyon ve mükâfatlar ara- sına alınmamıştır.
15 sıra No. lu proje :
Bu projede kampüs ve yurtlar ve loj- manlar saha üzerinde iyi bir şekilde lekelen- miş olmakla beraber kampüsün teşkil ettiği açık mekânın, denize yönelmesi yerine ka- palı yamaçlara istikametlenmiş olması olum- suz bulunmuştur. Kampüsün güney bahçesi, trafikten çekilmesi ve güneş - ışık problemini halledişi iyidir.
Genel tesislerin giriş arterinde ön planı alması ve aynı yolun lojmanlar, sosyal te- sisler ve idare merkezinde tekrar parçalan- ması olumsuzdur.
Spor salonunun yeri - d e r e yatağı ol- ması sebebiyle - ve araziye saplandığından uygun görülmemiştir. İç mimarîde fonksiyon hatalı bulunmuştur.
Kampüsün manzaraya açılan tek ele- manının sosyal tesisler oluşu da olumsuz bulunmuştur.
Yurtların planlamaları sert ve yer yer olumsuz ve merdiven evleri ve kat servis- lerinde sıkışıklık göstermektedir.
Lojmanların plan tertibi m u v a f f a k ol- makla beraber, kat adetlerinin fazla oluşu ve bir noktada kümelenmeleri uygun görül- memiştir.
Bölüm tertiplerinde yer yer görülen nisbetli çözümler meselâ Genel Bilimler Bölümünün tertiplenmesi (dış mimarîsi kâfi olgunlukta olmamakla beraber), uy- gundur.
Sosyal tesislerde mutfağın yemek salo-
nuna servisinin (kat farkı dolayısıyle) zor- luğu, ofisin küçüklüğü olumsuzdur.
Bu projenin inkişaf imkânı göstermesi takdire şayandır.
Bu nitelikleriyle bu proje yapılan oyla- manın sonunda oy çokluğu ile 5. ci Man- siyona seçilmiştir.
17 sıra N o . Iu proje :
Genel yerleşmesi iyi olmakla beraber, kampüs - idare platoları arasında büyük se- viye farkları bulunması sakıncalı görülmüş- tür.
Akademik merkezin ünitelerinin bir esasa bağlı olmaksızın serpiştirilmiş olması olumsuzdur.
Yol şemasında tatbiki zor meyile dik binaları vardır.
Bölüm, yurt, lojman planlamaları ve mimarîlerinin şematik olması, lojman bina- larının oturdukları meyilde halle imkân bu- lunmayacak şekilde dizilişleri olumsuzdur.
Spor salonunun yeri ve «kokurdan»
içerisine tertip edilmiş anfinin yeri sakın- calıdır. Bu nedenleriyle bu proje yapılan oy- lama sonucunda derece ve mansiyon dışı bırakılmıştır.
3. Ö D Ü L
18 sıra No. Iu proje :
Akademik merkezin, sosyal ve idarî merkezin - yurt ve lojmanların yerlerinin se- çilmesi olumlu bulunmuştur.
Akademik merkezi teşkil eden bölümle- rin planlamaları ve kuruluşları fonksiyon- larına uygundur. Üniteleri teşkil eden ele- manların bir sisteme bağlı çözümleri uygun- dur.
Sosyal merkezin ve genel bilimlerin ye- ri olumludur. Buna mukabil kampüs ailesine dik açılan bir spor ailesi tertip edilmiş ol- ması kampüsün yaya sirkülâsyonu bakımın- dan mübalâğalı çözümü kapalı spor salonu- nun kayalık bir buruna gömülü tertibi, yurt ve lojmanların kesif olarak ve çok katlı ter- tibi, topoğrafik duruma aykırı konumları, birbirlerini örtmeleri uygun bulunmamıştır.
Bu nedenleriyle bu proje yapılan oyla- ma sonucunda oy çokluğu ile 3. cü mükâ- fata lâyık görülmüştür.
2 sıra N o . Iu proje :
Bu proje genel yerleşme düzeni bakı- mından olumlu bulunmakla beraber, vasıta ve yaya trafiği geliştirilmemiştir.
Öğretim ve yönetim bölümündeki üni- teler fonksiyonlarına uygun ve yeterli ola- rak geliştirilmemiştir.
Spor - sosyal tesisler, maden bölümü düzenleri olumlu olmakla beraber, yerleri olumlu bulunmamıştır.
Yurt ve lojmanların çok katlı oluşu, plan tertibi, oturdukları meyilli araziye inti- bakları olumlu bulunmamıştır.
Proje genel olarak ekonomik ve ko- lay gerçekleşecek niteliktedir.
Yapılan oylama sonunda bu proje oy çokluğu ile 1. ci mansiyona lâyık görülmüş- tür.
BİRİNCİ Ö D Ü L Ü N SEÇİMİNE İTİRAZ ŞERHİ
13 N o . l u projenin
a) Bölgelemede Genel Bilimler bölü- münün uzakta kalışı araziyi özellikle sos- yal tesisler bölgesinde zorlamak suretiyle çok pahalı bir düzen getirmesi,
b) Bazı yapılarda özellikle eğitim bö- lümlerinde başarısız ve belirsiz iç dolaşım getirmesi, resim salonları, Iaboratuvarlar gibi elemanların ışık zorunlarını çözümle- memesi,
c) 1/200 ölçekli planların cephelerde ifadesini bulamaması, Oditoryum - Mensa blokunda olduğu gibi kesiti bile bulunmayan fikirlerin belirsizliği, maket, vaziyet planı ve bina projelerinin birbirine uymaması,
d) Özellikle idare bölümünde «örneğin ayniyat memuru gibi» bazı elemanların 2,20 X 3,50 gibi ufak ölçüleri nedeniyle kullanış yetersizlikleri yönünden
İnşasının olanaksız olduğu ve ileri pro- jelendirme aşamalarında bu noktaların dü- zeltilmesinin projenin tümünü değiştirmesi gerekeceği kanısında olduğumuzdan seçi- min sorumluluğuna katılamıyoruz.
Filiz Aktan Affan Kırımlı ZONGULDAK TEKNİK OKULU PROJE
YARIŞMASI Ö D Ü L V E MANSİYON DAĞILIMI
1. ci ödül
Mehmet Çubuk
Mimar - şehirci (DGSA - IUUP) 2. ci ödül
Oral Vural Cengiz Bektaş 3. cü ödül
Yılmaz Sanlı Yük. Müh. Mimar İ T Ü Yılmaz Tuncer » Güner Acar » Yıldırım Sağlıkova » 1.ci mansiyon
Mustafa Polatoğlu Utku Bozoğlu Aydın Nalbantoğlu Zekeriya Ağırgöl 2. ci mansiyon
Bülent Onaran Ruşen Baban M. Arman G ü r a n 3. cü mansiyon
Yalçın Ersoy 4. cü mansiyon
Nurten Müftüler Yalçın Müftüler 5. ci mansiyon
Yüksel Erdemir.
Beyşehir Demirli Mescit ve çinileri
Arkeolog E R D E M Y Ü C E L
Türk sanatı ile ilgili yayınlarda, Konya ve Beyşehir havalisindeki eserler etraflıca ele alınarak incelenmiş ise de bunlar arasın- d a Demirli Mescidden bahseden kaynaklar pek az olup, sadece birkaç satırdan ibaret- tir. Muhakkak ki bunda mescidin, evler ara- sına sıkışmış oluşunun ve oldukça harap bir
durum göstermesinin büyük payı olmuştur.
Demirli Mescid, Beyşehir'in batısındaki İçeri şehir mahallesinde, Eşrefoğlu Camiine oldukça yakm bir yerde inşa edilmiştir. Yapı, kesin bir tarih söylenememekle beraber Ana- dolu beyliklerinden Beyşehir ve havalisinde hüküm süren Eşrefoğulları zamanına aittir.
Diğer taraftan bu beyliğin en güzel mi- marî eserleri, Beyşehir'deki Eşrefoğlu Süley- man Şah Camii (1299) ve medresesi ile oğlu Mubarezuddin Mehmet Bcy'in Akşehir'deki camiidir (1).
Bugün tamamen harap ve yıkıntı ha- lindeki bu yapının çatısı da çökmüş bir du- rumdadır. Batı yönündeki giriş kapısı üze- rinde 0.92 x 0.37 m. ölçüsünde beyaz mer- mer üzerine Selçuklu nesihi ile yazılmış, iki satırlık Arapça kitabesi yer almaktadır.
Kitabe:
Emere biimareti hâzihil medreseti el mübareket el emir-ü el kebir ebul-hayrat Şerefeddin Bey Subaşı Emîr Ahmet ibni Kerp tahabbel Allah-ü Taalâ minhû fi şü- kûri erbaa aşer ve sebamie 714 (2).
Türkçesi:
Bu mübarek medrese hayırsever emir- lerin büyüğü Subaşı Kerp oğlu Emîr Ahmet Şerafeddin Bey tarafından «Allah kabul et- sin» 714 (1314) senesinde yaptırıldı.
Kitabe üzerinde bilhassa dikkat edilmesi icap eden bir husus, mescid yerine «bu mü- barek medrese» ibaresinin yazılı oluşudur.
Şu halde kitabe bu mescide ait değildir ve muhtemelen yıkılarak ortadan kalkmış bir medreseden alınarak buraya yerleştirilmiştir.
Bu bakımdan Demirli Mescid'in inşa tarihi olarak hakkındakesin bir rakkam söy-
lenenıediği gibi banisi ve mimarı da belli değildir. Ayrıca kitabenin -ait olduğu med- reseden de hiç bir iz kalmamıştır. Demirli Mescid ile aralarında bir irtibat var mıydı?
O da bugün için meçhuldür. Zira haliha- zırda bu saha üzerinde de araştırma yap- mağa imkân yoktur.
Demirli Mescid, bazı bakımlardan ya- kınında bulunduğu Eşrefoğlu Camii ile ben- zerlikler gösterir. Buna dayanarak kesin bir tarihlendirme yapılamasa da mescidin cami- den bir müddet önce yapılmış olduğunu dü- şünmek hatalı olmayacaktır. Muhtemeldir ki Demirli Mescid, inşasından bir müddet son- ra cemaate kâfi gelmemiş ve bunun üzerine Eşrefoğlu Camii yapılmıştır.
Beyşehir Eşrefoğlu Camii, kitâbesinden öğrenildiğine göre H. 696 (1297) da inşası- na başlanmış ve H. 699 (1299) yılında da tamamlanmıştır (3). Buna dayanarak Demirli Mescidin XIII yüzyılın son çeyreğinde inşa edildiğini kabul etmek yerinde olacaktır.
Ayrıca Eşrefoğlu Camiinin de olduğu gibi bu mescidin de mimarı henüz meçhuldür.
Zamanımıza çok harap bir durumda ge- len mescidin dış görünüşü hiç bir özelliğe sahip değildir. Ayakta .kalabilen beden du- varlarından, yapının aralarında ahşap hatıl- ların da bulunduğu kesme köfeki taşından inşa edildiği anlaşılmaktadır. Giriş kapısı üzerinde bulunan kitâbenin iki yanındaki ka- bartma kurslar hariç mescidin hiç bir cep- hesinde tezyinî elemanlara rastlamaya im- kân yoktur.
Demirli Mescid, 12.25 X 10.25 m. öl- çüsünde kareye yakın dikdörtgen bir plan şekli göstermektedir. Önünde son cemaat yeri bulunmayan giriş kapısı, alışılmış şema- nın aksine mihrap ekseni üzerinde bulunma- yıp yanda, batı cihetindedir. Giriş kapısı kö- feki taşından dikdörtgen söveler içerisinde, yuvarlak kemerlidir. Bunun üzerine de kita- be yerleştirilmiştir. Yer yer kırılan ve çat- layan sövelerin dışından geçirilen birkaç sıra silme de kompozisyonu tamamlamaktadır.
Bu cephede kapıdan sonra yer alan dik- dörtgen söveli iki pencere ise ibadet mekâ- nını aydınlatan pencerelerden ayakta kala- bilmiş olanlarıdır. Aynı zamanda pencereler
Ahşap mukarnaslı bir sütun başlığı
içerisindeki demir şebekeler de mescidin, De- mirli Mescid ismiyle tanınmasına sebep ol-
(1) Celâl Esat Arseven, Türk Sanatı Tarihi, istanbul 1955, C. ls s. 164.
(2) Yusuf Aykurt, Beyşehir Kitâbeleri ve Eşrefoğlu Camii Türbesi, «Türk Tarih ve Etnografya Dergisi» istanbul 1940, s. 118.
(3) Mehmet Önder, Mevlâna şehri Konya «Tarihi Kılavuz», Konya 1962.
Mehmet Özberk, Beyşehir'de Türk Eserleri «istanbul Üniversitesi Edebiyat Fa- kültesi, basılmamış lisans tezi» 1967.
Özer Tekin, Recep Bilginer, Beyşehir ve Eşrefoğulları, Eskişehir 1945.
Yusuf Aykurt, aynı eser.
«onyo . btff tMr
1
7—1 ! ı
1 *
I 1 1
1 I
S Uf
1
UMescidin planı
Yılmaz Önge'den
Mescidin orijinal olmayan harap mihrabı
muştur. Bundan başka zemini tamamen yı- kıntı, moloz ve yabani bitkilerle kaplı olan mescidin içerisinde, girişin hemen solunda, kuzey duvarında bir niş ile mihrabın iki yanında, birer pencere izi daha dikkati çek- mektedir.
Demirli Mescid'in üzerinde durulması gereken taraflarından birisi hiç şüphesiz iba- det mekânının tam ortasında yer alan mer- mer bir kaide üzerindeki ahşap sütun ve baş- lığıdır. Mukarnaslı olan başlık yekpare bir parçadan oyulmayıp ayrı ayrı küçük parça- lardan meydana gelmiş ve bakır çiviler ile birbirlerine tutturulmuştur. Nisbeten basık ve emsallerine nazaran biraz kaba işçilik gös- teren bu ahşap mukarnaslı başlık, Selçuklu ahşap oymacılık sanatının bir örneğidir. Bu başlığın üzerindeki kenarları hafifçe kavisli ahşap bir yastığın üzerine oturan kirişler mescidin üst örtüsü hakkında fikir vermek- tedir. Mescid ahşap sütundan mihrap du- varına dikey olarak uzatılmış, dörtköşe, ol- dukça kalın kirişlerin taşıdığı düz bir çatı ile örtülmüştür. Ayrıca bu tarzdaki ahşap çatı üzeri de diğer Selçuklu ve Beylikler devri eserlerinde görüldüğü gibi sıkıştırılmış toprak ile doldurulmuş olması icap etmek- tedir.
İbadet mekânının ortasındaki ahşap sü- tun ve başlığı tamamıyle Selçuklu devri özel- liklerini aksettirir. Diğer taraftan Anadolu- da XIII. yüzyılın sonlarına doğru iyice za- yıflayan Selçuklulardan sonra ortaya çıkan Beylikler devri mimarisi ile Selçuklu mima- risini Karamanoğulları istisna edilirse, bir- birinden ayırmağa imkân yoktur (4).
Üst . örtü sistemi bakımından da De- mirli Mescid ile Beyşehir Eşrefoğlu Camii
,-ok yakın benzerlikler gösterirler. Diğer ta- raftan Anadolu'da bu şekilde üzerleri ahşap sütunlara istinat eden, düz çatı ile örtülü camilere sık sık rastlanmıştır. Beyşehir Eş- refoğlu Camiinin de dahil olduğu bu grupta H. 671 (1272) tarihli Afyon Ulu Camii, H. 673 (1274) tarihli Sivrihisar Ulu Camii görülmektedir. Keza Ayaş Ulu Camii, Seyit- gazi Bardakçı köyü Ulu Camii ile Ankara Ahi Elvan ve Aslanhane Camileri de bu gru- ba giren eserlerdir.
Bütün bu Selçuklu ve Beylikler devri camileri ahşap direklere oturan ahşap ta- vanlı örtü sistemleri ile dikkati çekerler ki, konunun Türk mimarisi içerisinde yeteri ka- dar ele alınarak incelenmediği kanaatin- deyim.
Mescidin güney duvarında yer alan mih- rap orijinal değildir ve bilâhare yenilenmiş olmasına rağmen harap bir vaziyettedir. Dı- şarıya çıkıntı yapmayan mihrap, ibadet me- kânına doğru iki koldan hafifçe taşırılmış- tır. İri tuğla ve moloz taşından yapılan mih- rabın içerisi tuğladan bindirme tekniğiyle mukarnaslı olarak nıhayetlenmiş olduğu mev- cut izlerden anlaşılmaktadır.
Demirli Mescid'in dahilî süslemesi hak- kında gerek ibadet mekânını kaplayan mo- lozların arasındaki, gerekse mihrap içerisin- de tuğlalar arasında örülmüş parçalar bu hu- susta bir fikir vermektedir. Ayrıca Beyşe- hir'e ait bir rehberde «Kapıda, duvarlarda öğülmeye değer sanat izleri yoktur. Mihrabı ise, Türklerin kendilerine has, ince zevk ve yüksek sanat kabiliyetleriyle o vakitler renkli çini işleriyle gözleri boyayacak derecede par- lak ve süslü olarak yapılmış olduğu; şimdi bu nefis eserin geriye kalan izleriyle anla- şılmaktadır. Cumhuriyet hükümetinden ev- vel iyi korunamamış oluşundan şimdi o çini- ler ve süslerden eser kalmamıştır» denilmek- tedir (5).
Diğer taraftan Vakıflar Genel Müdür- lüğü tarafından Saraçhanebaşında, Amca- zade Hüseyin Paşa külliyesinde kurulan, Türk İnşaat ve Sanat Eserleri Müzesi'nin (6) çini kaplamalar seksiyonunda teşhir ettiği bazı örnekler de konumuzla ilgili olarak dik- kati üzerine çekmektedir (7).
XIII. yüzyıl sonları - XIV. yüzyıl baş- larına tarihlendirilen bu çiniler, Anadolu Selçuklularının ilk devirlerinden itibaren tat- bik ettiği mozaik kakma ve firuze sır altına yapılmış örneklerdir. Teknik olarak küçük parçaların alçı veya harç içerisine yerleşti- rilmesiyle meydana getirilmiş, içlerinden Env.
334 numaraya kayıtlı parçanın Konya Bey- şehir Demirli Mescid'e ait olduğu katı su- rette teşhis edilmiştir.
XIII. yüzyıl sonlarına veya XIV. yüzyıl başlarına ait olan bu çini, mozaik kakma tek- niği ile yapılmış ve sonradan alçı içerisine yerleştirilmiştir. Müzedeki bu örnek Demirli Mescid'in mihrabı üzerindeki kitâbelik kıs-
Mescidin batı giriş kapısı kitabesi Foto Y. Ö.
mına aittir. Zira kısmen yarım olmasına rağ- men okunabilen bu parça üzerinde, sülüs hat ile kelime-i şehadet yazılıdır. Bu tarz yazı- ların mihrap üzerinde kullanılmış oluşuna tatbikatta daima rastlanılması elimizdeki par- çanın yerini kendiliğinden tayin etmektedir.
Diğer taraftan bu türlü çini mozaik parça- ları halen eski mihrabın dağılmış kısımları arasında bulunduğu gibi bilâhare yeniden örülmüş mihrap duvarı arasında da yer yer farkedilmektedir.
Bundan başka Konya Alâeddin Camii
(4) Mehmet Özberk, aynı eser.
(5) Memduh Yavuz, Eşrefoğluları Ta- rihi, Beyşehir Kılavuzu, Konya 1934, s.
45 - 46.
(6) Erdem Yücel, Türk İnşaat ve Sa- nat Eserleri Müzesi, «Arkitekt» istanbul 1967, S. 327, s. 1 1 4 - 1 1 7 .
Muzaffer Batur, Vakıflar Türk İnşaat ve Sanat Eserleri Müzesi, «Bilgi» istanbul 1967, S. 241, s. 13 - 14.
(7) Vakıflar Genel Müdürlüğü'nün in- şaat dairesinde muhafaza edilen ve uzun yıl- lar. önce oraya götürülmüş olan bu çiniler, istanbul'daki müzenin kurulması üzerine 4 Kasım 1966 günü Amcazade Hüseyin Pa- şa külliyesine getirilmiştir.
Mescidin ortasında yer alan ahşap sütun kaidesi
Demirli Mescide ait çini parçalan ve desenleri
T.İ.S. Eserleri Müzesi env. 3 6 7 - 68 (1220), Sivas Gökmedrese Mescidi (1271), A f y o n Mısrî Camii (XIII. yüzyıl sonu) ve Çay medresesi mihrabı (1278) bu şekildeki yazılı kitâbeliklerin Selçuklular tarafından sık sık kullanıldığını göstermektedir.
Türk İnşaat ve Sanat Eserleri Müzesin- deki bu çini parçası,, parlak patlıcanî renkte bir bordur içerisine alınmıştır. H â k i m renk- ler, patlıcanîmle mavinin açık ve koyu nüans- larıdır; kelime-i şehadet üzerindeki hareke vs işaretler tamamen patlıcanî, bunun etra- fındaki rûmîler ile dekoratif yay şekilleri açık mavi renktedir. Ayrıca yazı frizi arasın- da görülen açık mavi çift hatlı dairelerde panonun umumî olarak birbirini peşpeşe ta- kip eden spiraller içerisine alındığına işaret etmektedir (8).
Bundan başka yine aynı müzede Env.
371 - 372 numaralara kayıtlı çini parçaları- nın hangi yapıya ait olduğu hususunda ise tam bir malûmatımız bulunmamakla bera- ber, yukarıda bahsettiğimiz Env. 334 numa- ralı örnek ile teknik ve renk bakımından çok yakın benzerlikleri olduğu müşahede edil- mektedir. Bu bakımdan elimizde bulunan ör- neklerin de Beyşehir Demirli Mescid'e ait olduğu sonucuna varılmaktadır. Bunlar da mozaik k a k m a tekniğinde, firûze ve patlı- canî renkteki parçalardan meydana gelmiş- tir. Desen olarak birbirini keskin hatlarla kesen geometrik şekiller görülmektedir. Altı- genler meydana getiren örgülü geçmelerin aralarında meydana gelen satıhlarda da kö- şeli yıldız şekilleri bulunmaktadır.
Sır altına geometrik yıldız ve örgülü geçme dekoru ise Selçuk çini sanatında lev- ha halinde kullanılmıştır (9). Buna dayana- rak elimizdeki çinileri geniş bir sathı kap- layan panoların mütemmim parçaları olarak kabul edebiliriz.
Keza Env. 367 - 368 numaralardaki çini parçaları da teknik, desen ve renk bakımın- dan diğer örnekler ile mukayese edildiğinde bunların da Beyşehir Demirli Mescid duvar kaplamalarından olduğu zannedilmektedir.
Bu örneklerin de bir bordur frizinin parça- ları olduğu aşikârdır. Burada camgöbeği zemin üzerine birbirini kesen iri noktalı rû- mîler, kıvrık dallar gayet muntazam olarak birbirini takip etmektedir.
(8) Erdem Yücel, Türk İnşaat ve Sanat Eserleri Müzesinde bulunan Selçuklu çinileri ve diğer keramik eserler, «Türk Yurdu» is- tanbul 1967, S. 9 (339), s. 1 6 - 2 0 .
Aynı mescide ait diğer çini parçaları env. 3 7 1 - 7 2
(9) Şerare Yetkin, Türk çini sanatın- dan bazı önemli örnekler ve teknikleri, «Sa- nat Tarihi Yıllığı» istanbul 1965, s. 75.
NOT: 327. sayımızda yayılanan Türk İnşaat ve Sanat Eserleri Müzesi yazısına ait 115. sahifanın alt kısmındaki klişenin resim altında XV. yüzyıl yazılması gerekirken XI.
yüzyıl yazılmıştır. Düzeltiriz.
Suya ve rutubete karsı en kuvvetli tccrit maddesidir.
S F A L T İ Ş
F E R H A N AKSÜT
Çeşitli Asfalt Yol ve Tecrit İşlerinde, Mütehassıs Firma F e r m e n e c i l e r , Kardeşim Sokak Griffin Han No. 44
G a l a t a - İ s t a n b u l
T e l e f o n : 44 26 2 1 49 72 27 G c c e : 48 64 40 B U R S A : 1732
ARK. — 847 - J
