KONGRELER VE SEMPOZYUMLAR DİZİSİ: 25
Sempozyumu
Teknolojileri
ve
New Communication
Technologies
Sempozyumu
Teknolojileri
New Communication
Technologies
and Social Transformation КОНГРЕСТЕР ЖАНА СИМПОЗИУМДАРУДК 659 ББК 76 Ж 32 Ж32 Жаңы коммуникация технологиялары жана коомдук трансформация: II-эл аралык коммуникация симпозиуму.-Б.: КТМУ, 2012; текст. кыргызча, түркчө, орусча, англисче. ISBN 978-9967-26-685-8 Ж 4501000000-12 УДК 659 ББК 76 ISBN 978-9967-26-685-8 © КТМУ, 2012
Bu kitap 2-4 Mayıs 2012 tarihleri arasında düzenlenen, “Yeni İletişim Teknolojileri ve Toplumsal Dönüşüm” II. Ulus-lararası İletişim Sempozyumu bildirilerinden oluşmaktadır. Sempozyum kitabında yer alan her bildiri yazar/yazarları tarafından sözlü olarak da sunulmuştur. Çalışmalar, sempozyum bildiri kitabı yazım kurallarına göre tek bir format al-tında toplanmıştır. Makalelerin içerikleri ve kaynak kullanımları, bilimsel etik değerler açısından gösterilmesi gereken
dikkat, yazarların sorumluluğu altındadır. Çalışmalar tamamen ya da kısmen kopyalanamaz, ancak kaynak belirtmek suretiyle çalışmalardan alıntı yapılabilir. Sempozyum kitabının tüm hakları saklıdır.
Baskı: Bu kitap Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Matbaasında basılmıştır. Kapak Tasarımı: Uzman Turan Berker AKDEVELİOĞLU
This book consists of the panel presentations of the II. International Symposium of Communication on “New Com-munication Technologies and Social Transformation” organized on May 2-4, 2012. Each paper in the book was also presented orally by its author(s). Works have been organized in a single format according to the publication rules of the symposium presentation book. The essential care for scientific ethic rules, references and the content of papers
are solely under the responsibility of the author. All rights of the symposium book are reserved. Publication: This book is the publication of the Printing Press of Kyrgyzstan-Turkey Manas University
Cover Design: Turan Berker AKDEVELİOĞLU
Бул китеп 2012 – жылдын 2-4- майында уюуштурулган “Жаңы коммуникация технологиялары жана коомдук трансформациялар” аттуу экинчи эларалык коммуникация симпозиуму үчүн даярдалган макалалардан түзүлгөн. Симпозиум китебинде жарыяланган ар бир макала авторлору тарабынан доклад түрүндө да сунулган. Докладдар симпозиумдун билдирүү китебиндеги жазуу куралдарына ылайык бир форматта даярдалган. Илимий этикага куралдарына жараша макалалардын мазмуну жана булактардын колдонулушу авторлордун жоопкерчилигине калат. Макалалар же болбосо макалалардан бөлүктөр автору жана аты көрсөтүү шарты менен гана колдонула алат. Симпозиум китебинин баардык укутары корголгон. Басма: Бул китеп Кыргыз – Түрк “Манас” Университетинин басмаканасында басылган. Дизайнер: Aдис Туран Беркер Акдевелиоглу Это книга включает в себя статьи докладов второго международного симпозиума в области коммуникации “Новые коммуникативные технологии и общественные трансформации”, который был проведен 2-4- мая 2012 – года. Каждая статья была представлена авторами в виде докладов во время симпозиума. Все статьи были отформатированы под один стандарт, указанный в правилах написания научных статей. Содержание статей, использование литературы и соблюдение научных этических норм и правил находится под ответственностью автора. Статьи могут быть использованы при условии указания автора и названия в использованной литературе. Все права книги защищены. Печать: Книга напечатна в типографии Кыргызско-Турецкого Университета “Манас”. Дизайн: Специалсит Туран Беркер Акдевилиоглу.
Prof. Dr. Sebahattin BALCI Prof. Dr. Asılbek KULMIRZAYEV Prof. Dr. Mahmut İZCİLER Assoc. Prof. Dr. Bünyamin AYHAN
Assist. Prof. Dr. Ali CAN Assist. Prof. Dr. Hasret AKTAŞ Dr. Elira TURDUBAEVA Dr. Gökçe YOĞURTÇU
Assist. Prof. Dr. Hasret AKTAŞ Dr. Elira TURDUBAEVA
Erdoğan AKMAN Uğur ÜNAL Venera NARINOVA Meerim ARTIŞEVA Turan Berker AKDEVELİOĞLU
Kyrgyzstan-Türkiye Manas University, Kyrgyzstan Kyrgyzstan-Türkiye Manas University, Kyrgyzstan Kyrgyzstan-Türkiye Manas University, Kyrgyzstan Kyrgyzstan-Türkiye Manas University, Kyrgyzstan
Kyrgyzstan-Türkiye Manas University, Kyrgyzstan Kyrgyzstan-Türkiye Manas University, Kyrgyzstan Kyrgyzstan-Türkiye Manas University, Kyrgyzstan Kyrgyzstan-Türkiye Manas University, Kyrgyzstan
Kyrgyzstan-Türkiye Manas University, Kyrgyzstan Kyrgyzstan-Türkiye Manas University, Kyrgyzstan
Kyrgyzstan-Türkiye Manas University, Kyrgyzstan Kyrgyzstan-Türkiye Manas University, Kyrgyzstan Kyrgyzstan-Türkiye Manas University, Kyrgyzstan Kyrgyzstan-Türkiye Manas University, Kyrgyzstan Kyrgyzstan-Türkiye Manas University, Kyrgyzstan SYMPOSIUM EDITORIAL BOARD
SYMPOSIUM ADVISORY BOARD
ASSOCIATE EDITORS
SECRETARIAT
Prof. Dr. Irina ROZINA Prof. Dr. Sezer AKARCALI Prof. Dr. Kubanıçbek IDINOV Prof. Dr. Parida BOSTONOVA Prof. Dr. Cusup PIRIMBAEV Prof. Dr. Charles F. CARLSON Prof. Dr. Nurettin GÜZ Prof. Dr. Hamza ÇAKIR Prof. Dr. Ahmet KALENDER Prof. Dr. Aytekin CAN Prof. Dr. Suat GEZGİN Prof. Dr. Aydemir OKAY Prof. Dr. Dilruba ÇATALBAŞ
Prof. Dr. Yusuf DEVRAN Prof. Dr. Eser KÖKER Prof. Dr. Bilal ARIK Prof. Dr. Suat ANAR Prof. Dr. Halil İbrahim GÜRCAN Prof. Svetlana Aleksandravna ELEBESOVA Prof. Gulnara Asankulovna KUTTUBAEVA Prof. Ugulkan Dzholdushbekovna KAMBARALIEVA Assoc. Prof. Dr. Svetlana KULIKOVA Assoc. Prof. Dr. Gülnara IBRAYEVA Assoc. Prof. Dr. Altın ASANOVA Assoc. Prof. Dr. Aleksandr KATSEV
Head of Russian Communication Association, Rusia Kyrgyzstan-Türkiye Manas University, Kyrgyzstan Kyrgyzstan-Türkiye Manas University, Kyrgyzstan National Kyrgyz Technical University, Kyrgyzstan Kyrgyzstan-Türkiye Manas University, Kyrgyzstan Kyrgyzstan-Türkiye Manas University, Kyrgyzstan Gazi University, Türkiye
Erciyes University, Türkiye Selçuk University, Türkiye Selçuk University, Türkiye İstanbul University, Türkiye İstanbul University, Türkiye Galatasaray University, Türkiye Marmara University, Türkiye Ankara University, Türkiye Akdeniz University, Türkiye Yeditepe University, Türkiye Anadolu University, Türkiye
Bishkek Humanities University, Kyrgyzstan Bishkek Humanities University, Kyrgyzstan Central Asia American University, Kyrgyzstan Georgia State University, Atlanta-USA Central Asia American University, Kyrgyzstan Bishkek Social Sciences University, Kyrgyzstan Kyrgyzstan-Rusia Slovian University, Kyrgyzstan REVIEW BOARD MEMBER
Assoc. Prof. Dr. Ümüt ASANOVA Assoc. Prof. Dr. Aleksandr SOTNICENKO Assoc. Prof. Dr. Hüseyin ALTUNBAŞ Assoc. Prof. Dr. M. Sezai TÜRK Assoc. Prof. Dr. Zülfikar DAMLAPINAR Assoc. Prof. Dr. Mustafa AKDAĞ Assoc. Prof. Dr. Şükrü BALCI Dr. Altınbek COLDOŞEV Dr. Anastasia Mikhailovna SALNIKOVA
Kyrgyzstan-Türkiye Manas University, Kyrgyzstan Sankt Petersburg State University, Rusia
Selçuk University, Türkiye Gazi University, Türkiye Gazi University, Türkiye Erciyes University, Türkiye Selçuk University, Türkiye
Kyrgyzstan-Türkiye Manas University, Kyrgyzstan Bishkek Humanities University, Kyrgyzstan
ÖNSÖZ ... •11
Başlarken... ... •15
TEKNOLOJİK GELİŞMELER ve HABERDE ETİK SORUNLAR / Nurettin GÜZ ... •16
1-New Media and Social Transformation ... •24
TOWARD A TECHNOLOGY-MEDIATED PARADIGM OF WORLD DISORDER: POLITICAL OPPOSITION, SOCIAL MEDIA, AND ECONOMIC INVASION / Ali SIMSEK ... •25
THE REFLECTION OF VIOLENCE TO TURKISH AND AMERICAN PRESS: KADDAFI EXAMPLE / Tülay ŞEKER, Mustafa ŞEKER, Fatma NİSAN ... •37
THE CHANGING ROLE OF WESTERN BROADCASTING / Charles F. CARLSON .... •50
2-Political Communication ... •54
POLITICAL ADVERTISING IN 2011 TURKISH PARLIAMENTARY ELECTIONS / Seyit Ali AVCU ... •55
TURKISH PARTY POSITIONS ON THE EYE OF BEHOLDERS: THE PERCEPTION OF POLITICAL PARTIES BY YOUNG VOTERS / Cihat POLAT ... •66
MASS MEDIA AND POLITICAL REGIME / Yaşar SARI ... •98
3-Social Media ... •103
SOCIAL MEDIA USAGE FOR KAZAKHSTANI UNIVERSITIES: PURPOSES, METHODS
İÇİNDEKİLER
AND OUTCOMES / Dinara TUSSUPOVA ... •104
THE USING OF SOCIAL MEDIA ON POLITICAL CAMPAIGNS : “TWITTER” IN 2011 GENERAL ELECTIONS / Enderhan KARAKOÇ, Ramazan ÇELIKEL ... •109
4-Linguistic and Intercultural Communication ... •123
EPISTEMIC MODAL FRAME IN ANALYTICAL ARTICLES / Sofiya BEKETOVA ... •124
LANGUAGE in SOCIAL SETTING / Valentina LAVRINENKO ... •128
5-Yeni Medya ve Toplumsal Dönüşüm ... •131
YENİ MEDYA VE TOPLUMSAL DÖNÜŞÜM BAĞLAMINDA İLETİŞİM PRATİKLERİ / Seda İÇİN AKÇALI ... •132
TÜRKİYE’DE EN ÇOK İZLENEN TV KANALLARININ PROGRAM YAPISI: TOPLUMA NELER SUNUYORLAR? / Dursun GÖKDAĞ ... •139
KÜRESEL KAMUOYUNUN YÜKSELİŞİNDE İNTERNET KULLANIM PRATİKLERİ: ”Üniversite Gençliğinin Farkındalığı” Üzerine Yapılan Bir Araştırma / Ahsen ARMAĞAN, Nimet ÖNÜR ... •153
GAZETECİLİĞİN GELECEĞİ YURTTAŞ GAZETECİLİĞİ Mİ? : ARAP BAHARI ÖRNEĞİ / Funda ERZURUM ... •167
YENİ MEDYA VE SPOR / Murat ATAİZİ ... •173
YENİ İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİNİN SOSYAL HAREKETLERİN GELİŞMESİNDE YERİ VE ÖNEMİ / Dilek ÇİFTÇİ YEŞİLTUNA, Elife KART ... •178
DİJİTAL BÖLÜNME: YENİ İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ VE YENİ EŞİTSİZLİKLER / Eda ÇETİNKAYA ... •194
23 EKİM 2011 VAN DEPREMİ SONRASINDA YAŞANAN TOPLUMSAL DEĞİŞİMDE YENİ MEDYANIN ROLÜ / Zeynep ÖZARSLAN ... •205
6-Media Analysis ... •220
RHETORICAL AND IDEOLOGICAL ANALYSIS OF THE PRIME MINISTER’S SPEECHES REGARDING 12TH OF SEPTEMBER 2010 REFERENDUM ON THE REFORM OF THE CONSTITUTION IN TURKEY / Banu TERKAN ... •221
THE ROLE OF TURKISH PRESS FOR CREATING MORAL-PANICS ABOUT SWINE FLUE NEWS IN 2009 / Mustafa ŞEKER, Abdulkadir GÖLCÜ ... •237
ALTERNATIVE MEDIA AND HUMOR: THE “DEMOCRATIC OPENING” OF HUMOR MAGAZINES / Nurullah TERKAN ... •249
THE PRESENTATION OF POLITICAL WILDERNESS IN KYRGYZSTAN BY TURKISH PRESS / N. Tülay ŞEKER ... •261
LOCAL ADVERTISING PRACTICES OF GLOBAL BRANDS: COCA-COLA ADVERTISEMENTS IN KYRGYZSTAN / Ömer ÇAKIN, Güldane ZENGIN ... •275
7-Этническая журналистика ... •284
ЭТНИЧЕСКАЯ ТЕМАТИКА В ПРЕССЕ КР: СОСТОЯНИЕ И ПЕРСПЕКТИВЫ / Асанова А.А. ... •289 ЭТНИЧЕСКАЯ ЖУРНАЛИСТИКА В ПОЛИЭТНИЧНОМ / Рафаил ОВСЕПЯН ... •292 ЭТНИЧЕСКИЕ СТЕРЕОТИПЫ В ЯЗЫКЕ КЫРГЫЗСКОЙ ПРЕССЫ / Сагынбүбү АЛАЕВА ... •301
8-İletişim Psikolojisi ve Etik ... •310
KİŞİLERARASI İLETİŞİMDE ETKİLEŞİM / Rüçhan GÖKDAĞ ... •311 KAMU VE ÖZEL HASTANE ÇALIŞANLARININ KURUM İÇİ PSİKOLOJİK ŞİDDETE (MOBBING) YÖNELİK DÜŞÜNCELERİ VE MARUZ KALDIKLARI DURUMLAR ÜZERİNE KARŞILAŞTIRMALI BİR ÇALIŞMA: KAYSERİ İLİNDE BİR UYGULAMA / Özlem GÜLLÜOĞLU ... •317 HERKESİN KENDİ SİNEMASI/FİLMİ OLARAK RÜYALAR, GÖRSEL DİL VE İLETİŞİM (ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN RÜYA ANLATILARININ ANALİZİ) / Sıdıka YILMAZ .. •330 İLETİŞİMDEKİ PSİKOLOJİ / Rüçhan GÖKDAĞ, Özgül DAĞLI ... •346 MAGAZİN PROGRAMLARI VE ETİK / Yaprak İŞÇİBAŞI ... •358
9-Реклама ... •365
ТОЛЕРАНТНОСТЬ КАК БАЗОВАЯ СОСТАВЛЯЮЩАЯ МЕЖКУЛЬТУРНОЙ КОММУНИКАЦИИ / Бухарбаева К.Н. ... •366 РЕКЛАМА КАК ЧАСТЬ КОНТЕНТА ПЕЧАТНЫХ СМИ / Галина ЩЕПИЛОВА ... •370 ПРОТОРЕКЛАМА: ТҮШҮНҮКТӨР, АНЫКТАМАЛАР, ИЛИМИЙ КӨЗ КАРАШТАР / Айшат БОТОБЕКОВА ... •375 КООМЧУЛУК МЕНЕН БАЙЛАНЫШ ЖАНА ЖАРНАМАНЫН КЫРГЫЗ КӨРКӨМ СӨЗ ӨНӨРҮНДӨ ЧАГЫЛДЫРЫЛЫШЫ / Гүлзада СТАНАЛИЕВА ... •38010-Medya Çözümlemeleri... •389
İLETİŞİM SÜRECİNDE GÖRSELLİĞİN ETKİSİ / Kerim KARAGÖZ ... •390 GAZETELERDE KÖŞE YAZARLIĞI VE CİNSİYETE BAĞLI KONU SEÇİMİ / Filiz TİRYAKİOĞLU, Gözde ERDEN ... •405 KULLANIM VE DOYUMLAR KURAMI: ANADOLU ÜNİVERSİTESİ FEN FAKÜLTESİ’NDE, TELEVİZYONUN, YARIŞMALAR AÇISINDAN YARAR VE DOYUM AMAÇLI KULLANILIP KULLANILMADIĞINA İLİŞKİN ARAŞTIRMA / Ömer ÖZER ... •415 DEĞİŞEN İKTİDAR İLİŞKİLERİNİN DEĞİŞMEYEN ALANI BEDEN: TÜRK FİLMLERİNDE İDEALLEŞTİRİLMİŞ BEDEN TEMSİLLERİ / Nimet ÖNÜR ... •427 YENİ İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİNDEKİ YENİLİKLERİN GÜNDELİK HAYATTAKİ TAHAKKÜMÜ: IPHONE VE IPAD ÖRNEĞİ / Vahit İLHAN ... •443 MEDYA OKURYAZARLIĞI HAREKETİNİN TÜRKİYE’DEKİ EVRİMİ / Hamza ÇAKIR, Esma ŞİMŞEK ... •462 ULUSAL KİMLİK VE DİL SORUNSALI ÇERÇEVESİNDE KIRGIZİSTAN MEDYASI / Gökçe
YOĞURTÇU, Topçugül NARMAMATOVA, Uğur ÜNAL ... •475 MEDYA SÖYLEMİ VE OLAYLARIN İDEOLOJİK TEMSİLİ: “ONE MINUTE” ÖRNEĞİ / Zeki UYANIK ... •490 ÜÇÜNCÜ SAYFADAN BİRİNCİ SAYFAYA: GAZETELERDE KADINA YÖNELİK AİLE İÇİ ŞİDDETİN GÖRÜNÜMÜ / Fatma FİDAN, Neşide YILDIRIM ... •498 KIRGIZİSTAN TELEVİZYON HABERLERİNDE İDEOLOJİK PRATİKLER VE POLİTİK HABERLERİN METAFORİK ANALİZİ / Gökçe YOĞURTÇU, Venera NARINOVA .... •518 ÇOKKÜLTÜRLÜ TOPLUMLARDA “PARALEL YAŞAM” MEŞRULUĞUNUN MEDYADAKİ YANSIMALARI (ALMANYA ÖZELİNDE BİR ARAŞTIRMA) / Mustafa YAĞBASAN . •531 KIRGIZİSTAN’DA TOPLUMUN YENİDEN İNŞA SÜRECİNDE AÇIKHAVA REKLAMCILIĞI / Ali CAN ... •551 ORTA DOĞU OLAYLARININ (ARAP BAHARI) TÜRK ULUSAL BASININDA TEMSİLİ / Selahattin ÇAVUŞ, İhsan KURTBAŞ ... •571 TÜRKİYE’NİN TOPLUMSAL DEĞİŞİM SÜRECİNE TANIKLIKTA TELEVİZYON VE SİNEMA: DEĞİŞEN HAYATLAR VE YAPRAK DÖKÜMÜ ÖRNEĞİ / Mehmet ARSLANTEPE... •590 DİJİTAL İMGELERİN GİRMESİYLE ANİMASYON SİNEMASINDA ANLATI BİÇİMİNLERİNİN DÖNÜŞMESİ / Mustafa SÖZEN ... •599 GÖRSEL İLETİŞİM AÇISINDAN FİLM AFİŞLERİNİN GRAFİK ÇÖZÜMLEMELERİ (2000-2010 YILLARI ARASINDA ANTALYA ALTIN PORTAKAL FİLM FESTİVALİNDE ÖDÜL ALAN SİNEMA FİLM AFİŞLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ) / Tamer KAVURAN, Ali ÇETİNKAYA ... •610
11-Sosyal Medya ... •640
GAZETE KÖŞE YAZARLARI VE SOSYAL MEDYA: TWITTER ÖRNEĞİNDE BİR İÇERİK ÇÖZÜMLEMESİ / Halil İbrahim GÜRCAN ... •641 GÜNLÜKTEN E-GÜNLÜĞE İLETİŞİMSEL DÖNÜŞÜM: KİŞİSEL BLOGLAR ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA / Ümit ARKLAN, Mahmut AKGÜL ... •649 ÜÇÜNCÜ KİŞİ ETKİSİ TEORİSİ BAĞLAMINDA SOSYAL PAYLAŞIM SİTELERİNİN KULLANIMI / Vedat ÇAKIR, Vesile ÇAKIR ... •667 İNTERNET VE SOSYAL MEDYANIN ÇOCUKLARIN OYUN ALIŞKANLIKLARINA ETKİSİ / Mustafa AKDAĞ, Mustafa CINGI ... •681 DİJİTAL YAŞAMDA AĞ KUŞAĞININ BİR SOSYALLEŞME ARACI OLARAK SOSYAL MEDYA / Ümit ARKLAN, Mustafa AKDAĞ ... •701
12-Yeni Medya ve Etik ... •724
BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ ve KİŞİLİK HAKLARININ KORUNMASI / Şaban KAYIHAN . •725 RADYO VE TELEVİZYONLARIN KURULUŞ VE YAYINLARINI DÜZENLEYEN 6112 SAYILI KANUN ÜZERİNE BİR İNCELEME / Yaşar ZORLU ... •740 KAMUOYU ARAŞTIRMALARI, İZLEME/RATING ÖLÇÜMLERİ VE ETİK İLKELER / Nurettin GÜZ ... •759
13-Язык и социальные взаимодействия ... •766
МЕДИА – ОНТОЛОГИЯ ЖАНА ЧЫНДЫКТЫН СЫН – СЫПАТЫ / Жамгырбек БӨКӨШОВ ... •767 ДРАМА МАРА БАЙДЖИЕВА «ДУЭЛЬ» В ЛИТЕРАТУРНЫХ ИНТЕРПРЕТАЦИЯХ АВТОРА / Нарозя А.Г. ... •771 КЫРГЫЗ КӨРКӨМ АДАБИЯТЫНДА КОММУНИКАЦИЯНЫН ЭЛЕМЕНТТЕРИ – КАБАР ЖАНА КАБАРЧЫНЫН ЧАГЫЛДЫРЫЛЫШЫ / Жанара АКМАТБЕКОВА •781 О НЕКОТОРЫХ ПРОБЛЕМАХ ДВУЯЗЫЧИЯ В КЫРГЫЗСТАНЕ (НА ПРИМЕРЕ НЕОЛОГИЗМОВ, ФУНКЦИОНИРУЮЩИХ В СМИ) / Марченко Е.И. ... •789 ПРИЕМЫ ВОЗДЕЙСТВИЯ НА АДРЕСАТА В ОППОЗИЦИОННОЙ РОССИЙСКОЙ ПРЕССЕ (НА МАТЕРИАЛЕ «НОВОЙ ГАЗЕТЫ») / С.В. Ляпун ... •79514-İletişim Tarihi ... •805
İTTİHAT VE TERAKKİ KULÜPLERİ / Hakan AYDIN ... •806 ÇOK PARTİLİ DÖNEM BAŞLARINDA TÜRK BASININDA (ULUS) DOĞU TÜRKİSTAN (1945–1950) / Ömer AKDAĞ ... •816 NAZİ ALMANYA’SINDA YAYINLANAN BİR TÜRKÇE GAZETE: AZERBAYCAN / Caner ARABACI / Caner ARABACI ... •848 19. YÜZYIL BASKI GRAFİĞİ VE AFİŞİN GELİŞİMİNDE LİTOGRAFİNİN ETKİSİ / İsmail KESKİN ... •857 SOSYAL TEORİDEKİ İKTİDAR DÜŞÜNCESİ TEMELİNDE HALKLA İLİŞKİLER VE TÜRKİYE’DE HALKLA İLİŞKİLERİN GELİŞİMİ / Nesrin CANPOLAT ... •865
15-TV, PR and Marketing ... •883
IMPACTS OF TECHNOLOGY ON TELEVISION PROGRAMS / Halim ESEN, Ruhi GÜL, Kadir YALÇIN, Yaprak İŞÇİBAŞI ... •884 THE AIM OF USING WEBSITES IN LOCAL GOVERNMENTS FOR PUBLIC RELATIONS / M. Nejat ÖZÜPEK, Hüseyin ALTUNBAŞ ... •900 CITIES AS BRANDS AND THEIR ORGANIZATIONS FOR MARKETING COMMUNICATIONS: THE CASE OF BISHKEK / Hüseyin ALTUNBAŞ, Hasret AKTAŞ, Nejat ÖZÜPEK... •908 BRAND COMMUNICATION WITH YOUTH VIA TWITTER / A. Mücahid ZENGIN, Güldane ZENGIN, Hasret AKTAŞ ... •918 THE GIFT OF MASS COMMUNICATION TECHNOLOGIES TO TELEVISION BROADCASTING: IPTV / Kadir YALÇIN, Aytekin CAN, Faruk UĞURLU, Metin KASIM •930
16-Çevrimiçi Halkla İlişkiler ... •938
HALKLA İLİŞKİLERDE SOSYAL MEDYANIN KULLANIMI: TÜRKİYE’DEKİ BELEDİYELERİN FACEBOOK’U KULLANMA BİÇİMLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA / Sema YILDIRIM BECERİKLİ ... •939 HALKLA İLİŞKİLER ÇALIŞMALARININ, YENİ İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ İLE
TOPLUMSAL DÖNÜŞÜME ETKİSİ / Tümay MERCAN CİĞERDELEN ... •951
17-Yeni Gazetecilik ... •962
GAZETE OKURYAZARLIĞINDA DÖNÜŞÜM: İZMİR’DEKİ İNTERNET GAZETECİLİĞİ KÜLTÜRÜNÜN YAYGINLAŞMASI VE TAKİBİNİN ARAŞTIRILMASI / İlknur AYDOĞDU KARAASLAN ... •963
18-Yeni Reklamcılık ve Pazarlama ... •977
ONLINE ALIŞVERİŞ ALIŞKANLIKLARI İLE TÜKETİCİNİN DEĞİŞEN YAŞAMINA BAKIŞ: SANAL MAĞAZA KULLANIM ALIŞKANLIKLARINA YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA / Ayça ÇEKİÇ AKYOL, Mevlüt AKYOL ... •978 DEĞİŞEN REKLAMCILIK ANLAYIŞI VE REKLAM MODELLERİNİN GELİŞİMİ: İNTERAKTİF REKLAM MODELİ (IAM) / Emine ŞAHİN ... •996 YENİ BİR REKLAM MECRASI OLARAK MOBİL TELEFONLAR: SMS REKLAMLARA YÖNELİK TUTUM / Ümit ALNIAÇIK ... •1011 ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN İNTERNET REKLAMLARINA YÖNELİK TUTUMLARI: Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi Örneği / Turan Berker AKDEVELİOĞLU ... •1023 BANNER REKLAMLARIN ETKİLİLİĞİNDE YARATICI METİN ÖZELLİKLERİNİN ROLÜ / Vesile ÇAKIR, Vedat ÇAKIR ... •1043
19-Kültürlerarası İletişim... •1057
KÜLTÜRLERARASI İLETİŞİM SÜRECİNDE EDWARD T. HALL’ÜN “YÜKSEK VE DÜŞÜK BAĞLAMLI KÜLTÜR” AYRIMININ İLETİŞİM ENGELİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ / Funda YALIM ... •1058 KÜRESELLEŞME SÜRECİNDE YENİ İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ VE TOPLUMSAL DÖNÜŞÜM BAĞLAMINDA MERKEZ VE ÇEVRE İLİŞKİLERİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ / Levent YAYLAGÜL, Cengiz ÇİÇEK ... •1066 HOFSTEDE’NİN KÜLTÜREL BOYUTLAR KURAMINA GÖRE KÜLTÜRLERARASI FARKLILIKLARIN YÖNETİMİNDE HALKLA İLİŞKİLER VE İLETİŞİM / Mine SARAN, Selin BİTİRİM ... •1084 KÜLTÜRLERARASI İLETİŞİM VE YÖNETİMDE BAŞARININ ANAHTARI: KÜLTÜREL ZEKÂ / Zeynep AKSOY ... •1098 KÜRESELLEŞME SÜRECİNDE YAŞANAN SOSYO KÜLTÜREL DÖNÜŞÜMLERİN KİMLİK ALGISI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: KTMÜ ÖĞRENCİLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA / Mine HALİS ... •1112 ULUSLARARASI YÖNETİCİLERİN UYUM VE BAŞARISINDA ÖNEMLİ BİR ETKEN OLARAK KÜLTÜRLERARASI EĞİTİM / Mine SARAN, Fulden İnal ZOREL ... •1120 SİNEMA SALONLARININ DÖNÜŞÜMÜNDE BELLEK VE MEKÂN İLİŞKİSİ / Nigar PÖSTEKİ ... •1136 BİŞKEK ÖRNEĞİNDE KENT İDEOLOJİSİ / Ali CAN ... •1147
KAMU VE ÖZEL YAYINCILIKTA SAYISAL DÖNEM VE RATING KAVRAMI / Sezer AKARCALI ... •1163 3G/4G EKSENİNDE YENİ NESİL İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİNİN TÜRK TELEVİZYON YAYINCILIĞINDA KULLANIMI / Mustafa DEMİR ... •1173
21-Ekonomi ve Basın İşletmeciliği ... •1185
ÜNİVERSİTE-SANAYİ İŞBİRLİĞİNDE İLETİŞİMİN ROLÜ: ÇORUM ÖLÇEĞİNDE BİR ARAŞTIRMA / Mustafa BİLGİN, Fatih ŞANÖZ ... •1186 AST VE ÜST ARASINDA İLETİŞİM ALGILARINDAKİ FARKLILIĞIN KAYNAKLARI: ÖĞRETMEN VE YÖNETİCİLER ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA / Mine HALİS ... •1199 ÇALIŞAN GAZETECİLERİN MESLEKİ TÜKENMİŞLİK DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ: KAYSERİ İLİ ÖRNEĞİ / Mustafa KOÇER ... •1211 İLETİŞİMİN GELİŞİMİYLE BİRLİKTE HAYATIMIZDA YERİNİ ALAN YENİ OLGULAR: E-FİNANS VE E-TİCARET / Mahmut YARDIMCIOĞLU, Özlem ÖZER ... •1224 BASIN İŞLETMELERİNDE UYGULANAN ÜCRET POLİTİKALARININ BASIN ÇALIŞANLARININ YAŞAM STANDARTLARINA ETKİSİ / Çiğdem DİRİK ... •1250
22-Siyasal İletişim ve Propaganda ... •1264
TANIMA VE TANITMA ARACI OLARAK SİYASAL PARTİ KURUMSAL WEB SAYFALARININ SİYASAL İLETİŞİM TEKNİĞİ AÇISINDAN ANALİZİ: KIRGIZİSTAN, RUSYA, TÜRKİYE, BİRLEŞİK KRALLIK VE AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ ÖRNEĞİ / Hasan GÜLLÜPUNAR ... •1265 SİYASAL LİDERLERİN SEÇMENLERİN GÖRÜŞ ALANINA GİRME KAPASİTESİ ve GENÇLERİN ALGISI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME / Hasan TOPBAŞ ... •1282 SİYASAL PARTİLERİN YURTTAŞLIK KAVRAYIŞI ÜZERİNE BİR ÇÖZÜMLEME: 12 HAZİRAN 2011 GENEL SEÇİMLERİNDE KULLANILAN SİYASAL REKLAM ÖRNEKLERİ” / A. Fulya ŞEN ... •1300
23-Yeni Medya ve İletişim Psikolojisi ... •1311
AİLE İÇİNDE AYKIRI İLETİŞİMLER ve SONUÇLARI / Neşide YILDIRIM, Kazım YILDIRIM ... •1312 ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN CEP TELEFONU KULLANIM ALIŞKANLIKLARI VE MOTİVASYONLARI: KIRGIZİSTAN ÖRNEĞİ / Bünyamin AYHAN, Erdoğan AKMAN •1319 ÜNİVERSİTE GENÇLİĞİ ÜZERİNDE SANAL DÜNYANIN PSİKO-SOSYAL İŞLEVLERİ KIRGIZİSTAN ÜNİVERSİTE GENÇLİĞİ / Kadir YOĞURTÇU ... •1332
“Yeni İletişim Teknolojileri ve Toplumsal Dönüşüm” konulu II. Uluslararası İletişim Sempozyumu; başta iletişim bilimciler olmak üzere tüm sosyal bilimcileri, araştırmacıları ve sektör uzmanlarını kültür, iletişim ve medya alanındaki en son araştırma sonuçlarını, düşüncelerini ve uygulamalarını sunmaları için bir araya getirmeyi amaçla-maktadır.
Kültürel, ekonomik ve siyasal anlamda küreselleşen dünyada yeni medyanın toplumsal dönüşüme etkisi kat-lanarak artarken, farklı disiplinlerin araştırma konusu olmaktadır. Sempozyum; iletişim bilimcilere, sosyal bilim-cilere ve uzmanlara güncel konuları tartışmak ve gelecek çalışmalar için öneriler geliştirmek amacıyla bir buluşma ortamı sağlamıştır. Nitekim 2-4 Mayıs 2012 tarihinde Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Cengiz Aytmatov Kampüsü’nde düzenlenen sempozyuma değişik ülke ve coğrafyalardan gelen bilim insanları katılmıştır. Üç gün sü-ren sempozyum boyunca araştırmalarını sunmuş, öğsü-renciler, ilgililer ve birbirleriyle bulguları paylaşarak tartışmalar gerçekleştirmiştir.
Katılan tüm araştırmacılara, sempozyumun sorunsuz bir şekilde gerçekleştirilmesi için olanaklarını seferber eden Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Rektörlüğüne, emeği geçen, katkısı olan herkese teşekkür ederiz.
Sempozyum Düzenleme Komisyonu Başkanı Prof. Dr. Mahmut İZCİLER
Konu Başlıkları Gazetecilik
Gazetecilik ve internet Gazeteciliği Yeni Medya
Sosyal medya Sosyal ağ
3G ve mobil iletişim
Yeni habercilik anlayışı ve muhabirlik Gazetecilikte dijital teknolojiler İnternet ve Siyasal İletişim Ekonomi Politik
Medya ve Kültür Kültürlerarası İletişim Dil ve Toplumsal Etkileşim Görsel ve İşitsel İletişim Yeni Televizyonculuk IPTV
Televizyonda dijital teknoloji İnternet Televizyonları Yeni Radyo
Radyoda dijital teknoloji Popüler Kültür
Etnisite ve Milliyetçilik Halkla İlişkiler
İnternette halkla ilişkiler Blog ve Haber grupları Film Çalışmaları
Sinemada dijital teknoloji Animasyon Teknolojisi 3D sinema
Reklam ve Görsel Tasarım İnternet reklamcılığı
Ve yeni iletişim teknolojileri ile ilgili bağlantılı araş-tırma alanlarındaki çalışmalar.
II. International Symposium of Communication on “New Communication Technologies and Social Trans-formation” aims to assemble all social scientists, researchers and specialists from the field to share their ideas and practice.
While in the culturally, economically and politically globalizing world the effect of new media on social transformation is gradually increasing, it is developing into a field of research for different disciplines. The sym-posium presented an opportunity for engagement in order to discuss recent issues and develop new proposals for future works. Thus scientists from different countries and territories joined the symposium organized in the Kyrgyz-stan-Turkey Manas University Chyngyz Aytmatov Campus on May 2-4, 2012. During the three days of the sympo-sium they shared their researches through presentations and discussed with students, interested persons and among themselves.
We express our deepest gratitude to all participated researchers, to the Rectorate of the Kyrgyzstan-Turkey Manas University, which bestowed all its capacity for the realization of the symposium without any difficulty, and to all contributors.
Head of the Symposium Organization Prof. Dr. Mahmut IZCILER
Main Topics Journalism
Journalism and Online Journalism New Media
Social Media Social Network
3G and Mobile Communication
The New Understanding of Journalism and a Re-porter
Digital Technologies in Journalism Internet and Political Communication Political Economy
Media and Culture
Intercultural Communication Language and Social Interaction Visual and Auditory Communication New Television Broadcasting
IPTV
Digital Television Technology Internet Televisions
New Radio
Digital Radio Technology Popular Culture
Ethnicity and Nationalism Public Relations
Online Public Relations Blog and News groups Movie Studies
Digital Technology in Cinema Animation Technology 3D cinema
Advertising and Visual Design Internet advertising
and Studies related to new communication techno-logies and related research areas.
Второй международный симпозиум в области коммуникации на тему: «Новые коммуникативные технологии и общественные трансформации» был организован с целью собрать ученных в области коммункации, социологов, научные исследователей и практикующих специалистов для того чтобы представить свои идеи и исследования в сфере культуры, самые последние результаты исследований в области связи и средств массовой информации. Новые медиа все больше являются предметом исследований влияя на общественные трансформации в глобализованном мире. Симпозиум обеспечил для ученных в области коммуникации, социологии и разных специалистов платформу для обсуждения актуальных вопросов и место встречи для разработки и рекомендации будущих исследований. В симпозиуме, который проводился 2-4 мая 2012 года в Кыргызско-Турецком университете «Манас», в кампусе имени Чингиза Айтматова приняли участие ученые из разных стран мира. На протяжении трех дней они представили свои исследования, и проводили дискуссии со студентами и участниками симпозиума. Выражаем благодарность ректорату Кыргызско-Турецкого Университета «Манас» и всем кто внес свой вклад в организацию и проведение симпозиума. Председатель орг. комитета симпозиума Проф. Др. Махмут Изжилер Темы Журналистика Журналистика и интернет-журналистика Новые медиа Социальные медиа Социальные сети 3G и мобильная коммуникация Новое понимание журналистики и корреспонденция Цифровые технологии в журналистике Интернет и политическая коммуникация Политэкономия Средства массовой информации и культура Межкультурная коммуникация Язык и социальное взаимодействие Визуальная и аудио коммуникация Новое телевещание IPTV Телевидение и цифровые технологии Интернет-телевидение Новое радио Радио и цифровые технологии Попкультура Этничность и национализм Связи с общественностью Связи с общественностью в интернете Блоги и новостные группы Исследования в кино Кино и цифровые технологии Технология анимации 3D кино Реклама и дизайн Интернет-реклама и исследования в области новых коммуникативных технологий.
Предисловие
“Жаңы коммуникативдик каражаттар жана коомдук трансформациялар” экинчи эл аралык коммуникация симпозиуму коммуникация илимдери алкагында иштеген социологдордун, изилдөөчүлөрдүн жана практик-адистеринин маданият, коммуникация жана медиа жаатында эң соңку изилдөө жыйынтыктарын, көз караштарын жана изилдөөлөрүн сунуштоо максатында уюштурулган. Маданий, экономикалык жана саясий багытта ааламдашкан дүйнөдө жаңы медианын сооциалдык өзгөрүүлөргө болгон таасири артып ар түрдүү илим тармактарынын изилдөө объектиси болууда. Симпозиум коммуникация, социология тармактарынын окумуштууларына жана адистерине актуалдуу темаларды талкулоо жана келечектеги изилдөөлөргө сунуштарын даярдоо максатында жолугушуу платформасын тузуп берди. 2012 – жылдын 2-4 – майында Кыргыз – Түрк “Манас” Университетинин Ч. Айтматов атындагы Жал кампусунда уюштурулган бул симпозиумга ар түрдүү өлкөлөрдөн илимпоздор катышты. Үч күн ичинде докладдарын сунуп, студенттер, катышуучулар жана бири бири менен ой – пикирлерин бөлүшүп, актуалдуу маселелерди талкуулашты. Симпозиумдун катышуучуларына, симпозиумду уюштуруу үчүн шарт түзүп берген Кыргыз – Түрк “Манас” Университетинин ректоратына, симпозиумду уюштуруга салым кошкондорго ыраазычылык билдиребиз. Симпозиумдун уюштуруу комитетинин төрагасы Проф. Др. Махмут Изжилер Темалар Журналистика Журналистика жана интернет-журналистика Жаңы медиа Социалдык медиа Социалдык желе 3G жана мобилдүү коммуникация Жаңы кабарчылык түшүнүгү жана корреспонденция Журналистикада санарип технологиялар Интернет жана саясий коммуникация Политэкономия Медиа жана маданият Маданияттар аралык коммуникация Тил жана коомдук таасирлешүү Визуалдык жана аудио коммуникация Жаңы телеберүүчүлүк IPTV Телевидениеде санарип технологиялар Интернет телевидениеси Жаңы радио Радиодо санарип технологиялар Попмаданият Этникалуулук жана улутчулук Коомчулук менен байланыш Интернетте коомчулук менен байланыш Блог жана кабар топтору Кино тармагында изилдөөлөр Кинодо санари технологиялар Анимация технологиясы 3d кино Рекламалык иш жана визуалдык дизайн Интернетте рекламалык иш жана жаңы коммуникативдик технологияларга байланыштуу болгон изилдөөлөр.
Кириш сөз
Prof. Dr. Nurettin GÜZ1
Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi ÖZET
Haber kitle iletişim araçları için haber her zaman önde gelmiştir. Bu araçların ortaya çıkması ve konumunu güçlendirerek devam ettirmesinde haber hep ön planda olmuştur. Teknoloji medyayı geliştiren temel bir unsurdur. Son yıllarda teknolojinin gelişmesine paralel olarak medya kuruluşları daha fazla oranda küresel boyut kazanmıştır. Haber kaynaklarının artması medya kuruluşlarının eleman ihtiyacını da artırmıştır. Hızlı haber verme ihtiyacı medya kuruluşlarını daha fazla eleman aramaya zorlamıştır. Canlı ve hızlı haber verme ihtiyacı medya alanında eğitim almamış olan vatandaşların da kimi zaman muhabirlik yapmasını gerekli hale getirmiştir. Bu durum medya alanında etik sorunları da beraberinde getirmektedir. Haber kaynağı ne olursa olsun yapılan yanlışların sorumluluğu medya kuruluşuna aittir.
Anahtar Kelimeler: Medya, haber, teknoloji, etik, yeni medya.
TECHNOLOGICAL IMPROVEMENTS AND NEWS ETHICAL PROBLEMS ABSTRACT
News for the news media has always ahead. This means strengthening the position ofthe emergence and continues the news has been the forefront. An essential ingredient indeveloping the technology media. Media organizations with the development of technology in recent years has gained a global dimension more frequently. News media organizations to increase resources has increased the need for staff. Quick news has forced the need to seek more elements of media outlets. Live fast and need to notifycitizens who have received training in the field of media can sometimes make it necessary to do as a reporter. This situation also raises ethical issues in media. Responsibility of the media establishment, regardless of source of news mistakes aremade.
Keywords: media, news, technology, ethics, new media.
GİRİŞ
Teknolojilerin tıpkı medya gibi insan hayatının ayrılmaz bir parçası olduğu 21. Yüzyılda dünya adeta bir önceki asrın ikinci yarısında öngörülen evrensel bir köye dönüşmüştür. Medya kuruluşları günümüzde insan hayatının neredeyse ayrılmaz bir parçası haline gelirken, medyayı günlük hayatın ayrılmazı haline getiren faktörler içerisinde kuşku yok ki teknoloji ayrı bir öneme sahiptir.
Teknoloji, ilk ortaya çıkışından itibaren medya kurumlarının gelişmesinde temel unsur olurken özellikle son dönemde bu kurumlara yüklenen yeni misyonun belirleyicisi olarak da dikkati çekmektedir. Küreselleşmenin temel faktörü olan medya kurumlarına bu özelliğini veren de teknolojik gelişmeler olmaktadır. Kurumsal olarak medyanın ilk ortaya çıkmasında olmasa bile sonraki dönemlerinde gelişmesinin temel taşı teknoloji olmuştur.
Bugün bilinen anlamında yazılı, sözlü ve görsel anlamda medya araçlarının ortaya çıktığı ve son şeklini aldığı dönem olan 20. yüzyıl diğer alanlarda olduğu gibi iletişim teknolojileri alanında da dev adımların atıldığı bir dönem olurken kitle iletişim araçları alanında yeni araçların devreye girmesini sağlamıştır. Gazete ve dergiler başta olmak üzere yazılı medya araçlarına bugünkü şekli geçen asırda verilirken, iletişim teknolojisindeki gelişmeye paralele biçimde bu araçlar içerik açısından 1 Prof. Dr. Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi
zenginleşmiştir. Geçen yüzyılda medya araçları açısından sağlanan en önemli gelişme kuşkusuz ki sözlü ve görsel alanda olmuş, asrın başlarında devreye giren radyo ve yine ikinci yarısında daha yaygın olarak kullanılan televizyon toplumsal etkileri açısından önceki araçları gölgede bırakmıştır. İletişim teknolojisindeki gelişmelere paralel olarak gelişen medya kuruluşları, siyasal rejimlerin ve özellikle liberal sistemin ayrılmaz bir parçası ve onun olmazsa olmaz kurumlar olmuştur.
Medya dünyasının sihirli kutusunu gölgede bırakan yeni mecra ise kuşkusuz ki internet olmaktadır. Daha 2003’lerde dünyada 360 milyon olan internet kullanıcısı sayısının 3,5 milyara ulaşması, bireysel iletişim yanında kitle iletişim amacı ile de bu mecranın kullanılması kuşkusuz ki üzerinde çok durulması ve tartışılması gereken bir konuyu oluşturmaktadır. Geleneksel medya kuruluşlarının bu mecrayı kullanmalarının yanında salt bu alana özgü yeni kitle iletişim alanları oluşmuştur. Kullanımındaki kolaylık, neredeyse milyonlara ulaşan internet tabanlı yeni medya kuruluşları, yeni medya organlarının sahibi ya da kullanıcısı olma konusundaki büyük fırsatlar, gizlilik, sınırlılık, baskı ve bir ölçüde denetimden uzak bir kitlesel iletişim yeni araştırma ve tartışmaları da beraberinde getirmektedir.
Gelinen yeni noktada bir önceki asrın tartışma konuları olan iletişim alanın güç sahipleri, reklam verenler, iktidar odaklı olarak dizayn edildiği, haber ve bilgilerin belirli süzgeçten geçirilerek hedef kitleye ulaştırıldığı, enformasyona ulaşımda serbestliğin ütopyadan ibaret olduğuna ilişkin görüşler ortadan kalkmıştır. Yeni ortama ilişkin yapılacak çalışmalar medya alanına yönelik yeni tanımların oluşmasına zemin hazırlayacaktır.
Teknolojik gelişmeler ve internet tabanlı yeni medya alanlarının en çok etkilediği konuların başında haber gelmektedir. Haber alma/vermedeki hız, haber kaynaklarının büyük oranda artması, haber kuruluşlarının çoğalması, etik ilkeler açısından denetimden uzak habercilik anlayışı beraberinde önemli sorunları da gündeme getirmektedir. Bu çalışmada geleneksel medya kuruluşları ve yeni medya haberciliğinde yaşanan etik sorunlar ele alınmaya çalışılmıştır.
HABER ve UNSURLARI
Medya kuruluşlarının görev ve fonksiyonlarına ilişkin olarak birçok tasnifleme yapılmıştır. Genel olarak bakıldığında; medyanın olaylar hakkında bilgi vererek ülke ve dünyada gelişen olayların algılanmasını ve buna tepki gösterilmesini sağlayan haber verme işlevi hep önde gelmiştir. Haberin yanında toplumlar hakkında bilgi vererek bireyleri toplumların birer parçası haline getiren toplumsallaştırma, toplum tarafından belirlenen amaçlar için bireyin çalışmasını sağlamaya yönelik bir faaliyet olarak güdüleme, toplumsal değerlere açıklık getirmek ve ortak uzlaşma noktalarını sağlamak üzere hazırlayacakları tartışma ortamını içeren tartışma ortamı hazırlama bu görevler arasında yer alır.
Yine, bireyleri toplumsal hayatın birer parçası haline getirme ve bireylere hoşça vakit geçirtmeyi amaçlayan eğlendirme ve toplumsal uyum ve toplumun bireyler tarafından tanınmasına yönelik olarak bütünleştirme işlevleri bulunmaktadır. (MacBride vd, 1980: 283-285; McQuail, 1994: 75-79) Medya ya da kitle iletişim araçları dendiğinde hemen her dönemde haber bu araçlarla birlikte dile getirilmiştir.
Haberin Tanımı ve Gerçekle İlişkisi
Kitle iletişim araçlarının en temel işlevi olarak ortaya çıkan haberin çok sayıda tanımının yapıldığını görüyoruz. Haber değişikliktir; haber bugün olup biten her şeydir, haberin yayınlanmasından sonra dünyada yeni olan her şeydir gibi tanımları vardır (Milburn, 1998:232). Haber nedir, sorusunu gazeteciler genellikle sezgi ve tanrı vergisi olarak yorumlarlar. Bu yorum beraberinde gazeteci/iletişimci olunmayacağı, gazeteci/iletişimci doğulacağı gibi iddialı bir argümanı da beraberinde getirir.
Haberin, sağduyusu kutsanmış bir bilim ve haber adamını diğerinden ayıran gizli yeteneği vardır. Lippmann, haberin sosyal durumların bir aynası olmadığını, kendisini gündeme taşımış durumun raporu olduğunu söyler. Haberin aslında eskiden ibaret olduğu şeklinde bir görüş de vardır. Yine; satılabilir, yüzeysel, basit, nesnel, faaliyet merkezli, ilginç, yapay ve açıkgöz kelimeleriyle özetlemiştir haber. Haberin doğru olması önemli olurken, haber toplamadaki zorluğa karşılık alışılmışlık, bilgiye karşılık insanın ilgisinin çekilmesinin önemi vurgulanmaktadır. Haberin sonraki olaylar için önemi, editörün kontrolü ve haberle ilişkisi, hedef kitlesi için işlevi ve etkisi, haberi yazana görünürlüğü onun değişmesinde etkili olur (McQuail, 1994:213-214).
Haberde esas olan husus, olabildiğince gerçeğe sadık kalınarak olayın aktarılmasıdır. Bunun için de kim, ne, nerede, ne zaman, nasıl, neden sorularının sorulması, bunlara cevap veremeyen haberin tam olmaması söz konusudur. (Hicks, 2004: 15; Gaillard, 1991:38; Schlapp, 2000:21). Haber kavramı içerisinde yer alan ilgi çekicilik haberciyi ve medya yöneticilerini zorlar. Olayların hangi yönlerinin ön plana çıkarılacağı, hedef kitleye nasıl sunulacağı konusunda yol gösterici olan temel faktör yayın politikasıdır. (Doob, 1966: 429)
Haberle ilgili yapılan birçok tanımdan hareketle genel olarak haberi, insanların ilgisini çekecek, zamanlı olan bir olayın, bilginin veya gelişmenin edebileştirilmiş özeti şeklinde tanımlayabiliriz.
Haber tanımlarında altı çizilmesi gereken bir nokta vardır ki konumuz açısından da çok önemlidir. Haber olabilecek olaylar seçilirken insanların ilgisini çekebilecek olmaları büyük önem taşır. İlgi çekmeyen sıradan olayların haber olabilme şansının bulunmamasıdır. Ancak ilgi çekici olayların haber olarak hedef kitleye sunulması, bu özelliği olmayan gelişmelerin ilgi çekici hale getirilerek haberleştirilmesi kimi zaman eleştirilmektedir.
Rekabetin son derece yoğun yaşandığı bir alan olan medya sektörü (Keane, 1993: 62), insanların birinci derecede ilgi kaynağı olan haberi elde edebilmek için hiçbir fedakarlıktan kaçınmazken aracın yönetimini üstlenen profesyonel yöneticiler kendilerine ulaşan çok sayıdaki olay ve konu arasından hedef kitlenin ilgisini en çok çekenleri seçer ve okuyucuya sunar. Bu seçim ve sunum yapılırken olayın ilginç hale getirilmesi için çeşitli teknikler kullanılarak habere esas olan olay başlık, resim ve spotlarla süslenir ve bu suretle haberin etkisi artırılmaya çalışılır. (Childs, 1965: 148)
Habercilikte arz ve talep dengesi alan için gerekli olmaktadır. Bu çerçevede oluşan habercilik anlayışında iletişimcileri zorlayan bir seçim söz konusudur. Neyin haber olduğu, hangi bilgilerin algılanması gerektiği konusunda iletişimciler bir seçim yapmakta, bu yapılırken de metinler ve diğer materyaller bazı aşamalardan geçmektedir. Haber, kaynağından derlenmesinden hedef kitlesine ulaştırılmasına kadar geçen birçok aşamada bilgiler içerisinden seçim yapılarak oluşturulur.
Haberle ilgili olarak yapılan bu seçim, Kurt Lewin’in 1940’larda muhabirler için ortaya koyduğu “gatekeeper-eşik bekçisi” terimi ile açıklanır. Kitle iletişim araçlarıyla topluma nelerin haber olarak verilmeyeceğine “gatekeeper-eşik bekçileri karar vermektedir. Hangi olayların haber olup hangilerinin olmayacağı, başka bir ifadeyle “news values-haber değeri” olgusunu 1922’li yıllarda ilk ortaya atan Lippmann’dır. Ona göre; çelişkiye düşmeden hedef kitleye aktarılabilen net temalar, aşırılıklar, çatışmalar, sürpriz gelişmeler, okuyucunun kendisiyle özdeşleşebileceği, mekansal ve psikolojik olarak yakınlık duyacağı konular, hedef kitleyi doğrudan etkileyen ve önemli sonuçlar ortaya çıkaran olaylar haber olabilecektir.
Lippmann kitle iletişim araçlarının hedef kitle eğilimlerini yansıtmak yerine temelde sahibinin veya yayıncının eğilimlerini aktardığını belirtir. Muhabirlerin haber seçim kuralları birbirine benzediği için okuyucu üzerinde bir onay etkisi yarattığını ve böylece sahte bir dünyanın oluştuğunu söyler. En iyi yayın politikasını oluşturan ve buna göre sunum yapan yayın organı bile yayımcının düşüncesini destekler. Farklı ideolojiyi benimseyen yayın organlarının farklı içerikle yayın yapmasının sebebi de budur (Neumann, 1998:170-171).
Medyanın hedef kitle zihninde yarattığı gerçekliğin habere esas olan gerçeklikle aynı olup olmadığı konusu Lippmann’dan beri tartışılmaktadır. Haber, gerçeğin bir aynası değil, olguların, gelişmelerin bir temsilcisidir ve temsilen seçilmiştir. Gerçek, haber olarak aktarılırken bir bölümü seçilmiş, diğer bölümü ise seçilmemiştir. Haber olarak sunulanların seçimi yapılırken nelerin, nasıl seçildiği önemlidir. Hedef kitlenin tercihlerinden daha çok sübjektif yargıların ve kişisel değerlerin işin içine girmesi gerçeğin temsilini engeller (Schudson, 2003:33).
O halde gerçeklik nedir? Lippmann’a göre gerçeklik medya yoluyla insanların kafasında oluşturulan gerçekliktir, bunun ötesinde esas gerçekliğin ne olduğu önemli değildir, önemli olan insanın ona dair varsayımlarıdır ve bu varsayımlar beklentileri, ümitleri, çabaları, duyguları ve davranışları belirler. Medya aracılığı ile hedef kitleye iletilenler sadece muhabirlerin algılayabildikleri ve insanlara aktarabildikleridir. İnsanlar medya tarafından oluşturulan bilinçleriyle dünyayı ve gelişmeleri algılar ve açıklar. Yayınlanmayan veya hedef kitleye ulaştırılamayan haber ve bilgiler yok anlamını taşır. Bu durum gerçek kültür ve medya kültürü olarak da anlamlandırılır. (Neumann, 1998:172-173).
Gerçek kültür ve medya kültürü kavramı, başka bir deyişle yayına konu olan gelişme ile medyanın kamuoyuna sunduğu haberin farklılıkları, farkı oluşturan değişik faktörler, medyanın hangi ölçüde olayın aslına sadık kalarak haber ve yayını yapabileceğinden kaynaklanmaktadır. (Güz, 2005: 72) Gerçeğe sadık kalınarak bilginin verilmesi temel bir etik ilke
olmakla birlikte uygulamada bu durum çoğu zaman göz ardı edilebilmektedir.
Kitle iletişim araçlarının özellikle haberlerde gerçeği ne derece ortaya çıkarmayı amaçladıkları konusu tartışmalıdır. Medyanın bir ayna işlevi görerek gerçeği olduğu gibi kamuoyuna yansıtmayı mı amaçladığı yoksa gerçeği yeniden kurgulayıp kendi gerçeğini mi kamuoyuna aktardığı konusunda bir fikir birliği yoktur. Haber ve gerçeklik üzerine çalışmalar yapan (Adoni, 1984; Schenk, 1989; McCombs, Shaw, 1972, 1983; Weaver, 1982; Lang, Lang, 1953; Halloran, Elliot, Murdock, 1970; Shomaker, Mayfield, 1987; Altheide, 1974; Östgaard, 1965; Smith, 1969; Glasgow Universitiy Medya Group, 1976, 1980; Graber, 1980 gibi) birçok araştırmacının bu konudaki görüşü farklıdır.
İnsanların dünyaya açılan pencereleri konumunda olan medya kuruluşlarının, insana açtıkları pencereden verdikleri bilgilerin her zaman gerçeği ve doğruyu yansıttığı söylenemez. Bu araçların gerçeği vermediği, bunun yerine büsbütün ticari birer araç konumuna gelerek sosyal fonksiyonlarından tamamen uzaklaştıklarına, haber söyleminin tüketim söylemine göre düzenlendiğine ilişkin yoğun eleştiriler vardır (Baudrillard, 1997:145; Keane, 1993). Medya kuruluşlarının içeriklerini oluşturmada demokratik ilkeler gereği toplumu oluşturan bireylerin istek, eğilim ve beklentileri yerine piyasanın etkili olması bu kurumların zaaf noktalarını oluşturur. Ticari medya kuruluşlarının ürünlerini kitleye, kitleyi de reklamcılara pazarladıkları suçlaması klasik liberal sistemin öngördüğü çoğulculukla bağdaşmayan bir yapıyı işaret eder.
Günümüz medyasının kamusal özelliklerinden daha çok ticari amaçlarının ön plan çıktığı dikkate alındığında medya yayın politikalarına yön veren faktörlerin de farklılaştığı görülecektir. Ticari amaca yönelik çalışan medya kuruluşlarının başarısındaki temel unsur fazla sayıda insana ulaşarak daha büyük oranlarda reklam alabilmek ve dolayısıyla kazanç sağlayabilmektir. Yayının amacı kamu yararına bir amaç çerçevesinde hedef kitleye ulaşmak ve bu çalışmanın sonucu reklam almak olmadığına göre, hedef kitlenin ilgisinin yoğunlaştırılarak daha fazla insana ulaştığını özellikle reklam verenlere duyurabilmektir.
Haberle ilgili tartışmalar ne olursa olsun, haber içeriğine etki eden faktörler hangi boyutta bulunursa bulunsun her haberin taşıması gereken unsurları vardır.
Haberin Unsurları
Haberin var olabilmesi için bir olaya, fikre, değişmeye veya soruna ihtiyaç vardır. Bu olmadan haber yazılamaz (Hicks, 2004: 11). Yalan, yanlış veya eksik habercilik meslek ilkeleri ve hukuki açılardan uygun bulunmayan bir davranıştır. Haberin gerçek zeminine oturabilmesi için ona esas teşkil edecek bir olay, fikir, değişme veya sorunun bulunması gerekmektedir.
Olaylar, fikirler, değişmeler, sorunlar haber haline getirilirken özetlenerek verilmelidir. Kuşku yok ki haber metinleri olayın veya fikrin birer raporu değildir. Bir trafik kazasında trafik polisinin olaya ilişkin tuttuğu rapor ile kazanın medya kuruluşlarında yayınlanan haber metni arasında çok büyük farklar vardır. Hedef kitlenin dikkatinin kaybolmaması, olayın önemli yerlerinin ön plana çıkarılması için habere temel teşkil eden bilgiler özetlenerek verilir. Her olayın bütün yönlerinin ayrıntılı olarak ele alınıp anlatıldığı raporlar haber olarak yayınlansaydı buna medya kuruluşlarının ne zamanı ne de gücü yeterdi.
Özetleme sırasında habere esas olan olayın ana unsurlarının haberde yer almasına özen gösterilmelidir. Habere temel teşkil eden olay, fikir veya gelişmenin haber olarak kaleme alınması sırasında konu asli unsurlarından alınıp başka alanlara götürülmemelidir. Diğer bir ifade ile olay başka, haber başka şeyler söylememelidir. Olayın asli unsurları özetleme yapılsa bile yine haber metni içerisinde yer almalıdır. Bunlardan birisinin unutulması bile haberin doğru verildiği ve meslek ilkelerine uygun habercilik yapıldığı konusunda kuşkuların ortaya çıkmasına sebep olacaktır.
Habere esas olan unsurlar haber haline getirilirken edebileştirilmeli, başka bir deyişle haber dili ile anlatılmalıdır. Medya kuruluşlarının kullandığı farklı bir dil, başka bir deyişle basın/medya dili vardır. Haber dili ne bilimsel ve çok edebi, ne de çok sıradan ve alt kültür düzeyine seslenen bir dildir. Hedef kitlenin farklı yaş, cinsiyet ve kültür gruplarından oluştuğu dikkate alınarak herkesin anlayabileceği, algılayabileceği bir üslup haber dilinde kullanılmalıdır.
Yine olayların, fikirlerin, değişmelerin ve sorunların zamanlı olmasına başka bir deyişle yeni olmasına ihtiyaç vardır. Medya kuruluşları rakipleriyle olduğu kadar zamanla da yarışan kurumlardır. Bir haberin ömrü çoğu zaman yeni haberlerin verildiği zaman dilimi ile sınırlıdır. Bir televizyon için haberin geçerliliği hemen sonraki haber saatine kadar sürebilmektedir.
Bir günlük gazete haberinin ömrü ertesi güne kadardır. Medya kuruluşları olayları haber haline getirebilmek için bunların zamanlı olmasına özen gösterirler. Haberde zamanlılık kuralını belirleyen üç ana unsur vardır. Bunlar; yenilik (recency), anilik (immediacy) ve geçerliliktir (currency).
Bir olayın, gelişmenin veya fikrin haber olabilmesi için onun yeni olmasına ihtiyaç vardır. Kamuoyunun gündemine gelmiş, tartışılmış, eskimiş bir olayın haber olması mümkün değildir. Medya kuruluşlarının sunduğu yayınların içeriği arz ve talep dengesine göre oluştuğu için yeni olmayan bir olayın medyada haber olması da beklenmemelidir. Ancak geçmişte olduğu halde medyada haber olmamış veya kamuoyunun gündemine gelmemiş bir olay veya gelişme bunun dışındadır. Bu tür olaylar daha önceki tarihlerde meydana gelmiş olsa bile haber olarak hedef kitleye sunulabilecektir.
İkinci unsur olan anilik olayın meydana geliş süreci ile ilgilidir. Yavaş seyreden ve kamuoyunun gözlemleyebildiği bir olayın haber değeri olmayacaktır. Hızlı gelişen ve sonuca ulaşan olaylar haber değeri taşıyacaktır. Meydana gelen olayın farklı bölümleri varsa ve bunlar belirli bir süre içerisinde oluşuyorsa bu bölümlerin her biri ayrı bir haber konusunu oluşturacaktır.
Üçüncü unsur olan geçerlilik ise haberin kaleme alındığı zaman dilimi içerisinde olayın geçerliliğini korumasıdır. İletişim teknolojilerinin de gelişmesi ile birlikte bir olayın geçerlilik süresi son derece kısa olabilmektedir. Bir haber verilerken aynı olayla ilgili yeni gelişmeler bir önceki bilgileri geçersiz kılabilmektedir. İletişimci olayı veya gelişmeyi haber olarak kaleme alırken konunun kamuoyu nezdinde halâ geçerli olup olmadığını, haberin yayınlanacağı zaman dilimi içerisinde olayla ilgili yaşanabilecek gelişmeleri de dikkate almalıdır. (Güz, 2005: 61-62)
YENİ HABERCİLİK ANLAYIŞI
Medyadaki haber tanımı ve habercilik anlayışı asırlarca belirli ilkeler çerçevesinde devam ettirilmiştir. Yukarıda açıklanan haberin unsurlarına bakıldığında dünden bugüne haber ve habere ilişkin beklenti konusunda fazla bir şeyin değişmediği söylenebilecektir. İlk gazetenin ortaya çıkışından itibarın haber dendiği zaman öncelikle insanların ilgisini çekebilecek bir olay, değişme ya da gelişme söz konusu olmuştur. Bu durum teknolojinin ön plana çıktığı yeni ortamda da geçerlidir. İnsanlar haber dendiği zaman öncelikle ilgi çekici gelişmeleri görmek istemektedir. Özellikle sosyal medyada insanlar kendilerine ait sıradan olayları da haber formatında verebiliyorsa da bu tür bilgilerin fazlaca rağbet görmediği bilinmektedir. Dolayısıyla haber dendiği zaman daha geniş kitlenin ilgisini çekebilecek gelişmeler anlaşılmaktadır.
Medya kuruluşlarının tarihleri boyunca haber konusundaki en büyük hassasiyetleri onun hızla hedef kitleye ulaştırılması noktasındaki çabaları olmaktadır. Elde edilen bilginin hızlı biçimde haber formatına sokularak olabildiğince çabuk biçimde hedef kitleye ulaştırılması her dönemde önem arz etmiştir. Bu durum medya kuruluşlarını her çağda zorlamış, rekabetin son derece çetin olduğu bu alanda, rakipsiz medya kuruluşları bile zamana karşı kendileriyle yarışmak zorunda kalmışlardır.
Teknolojinin alana getirdiği en büyük yenilik haber kaynağına hızlı ulaşma ve haberin olabildiğince hızlı olarak hedef kitleye ulaştırılmasında yaşanmıştır. 11 Eylül saldırılarında küresel çapta insanların film seyreder gibi uçakların ikiz kulelere çarpmasını izlemesi, savaşan tarafların canlı olarak ekranlardan hedef kitleye yansıtılması teknolojinin gelişmesi ile mümkün olabilmiştir. Küçülerek evrensel köye dönüşen dünyadaki haber olabilecek hemen her gelişme yazılı, sözlü, görsel ve elektronik medya kuruluşları tarafından insanlara ulaştırılabilmektedir. Haber kaynaklarına ulaşma ve bunları derleme, haber haline getirilerek hedef kitleye ulaştırmada en hızlı dönem yaşanmaktadır.
Habere ulaşmadaki baş döndürücü bu hız yakalanırken, teknolojik gelişmeye paralel olarak medya kuruluşu sayısındaki artışın da etkisiyle haber içeriği konusundaki gerekli özenden taviz verilebilmektedir. Hızlı haber verme konusunda iletişimciler üzerindeki baskı içeriğin doğruluğu, haberde uyulması gerekli ilkeler konusunda sorunlar ortaya çıkmasına sebep olabilmektedir. Medya profesyonellerinin haber içeriğine müdahaleleri, meslek ilkeleri, hedef kitlenin istek ve beklentileri ile haber içeriğine giren sübjektif yorumlar konusundaki tartışmalar (Lipmann, 1965: 223) devam ederken teknolojinin de etkisiyle ortaya çıkan yeni konum sorunları daha karmaşık hale getirmektedir.
Teknolojinin gelişmesine paralel olarak haber kaynaklarının çoğalması medya kuruluşlarını habere gönderilecek muhabir konusunda zorlamaktadır. Kimi zaman ani gelişen ve zaman/mekan gereği muhabir gönderilemeyen olaylara medya
kuruluşları gelişmenin meydana geldiği yerde bulunan insanlar aracılığı ile ulaşabilmektedir. Cep telefonları başta olmak üzere insanların sahip oldukları teknolojik araçlar medya kuruluşlarının ihtiyaç duydukları olayların görüntülenmesini de sağlayabilmektedir. Görüntüyü elde eden sıradan insanlar beraberinde muhabirin üstlendiği görevleri de yerine getirmeleri konusunda medya yöneticileri tarafından cesaretlendirilmektedir. Haber konusunda formasyona sahip olmayan insanların yaptığı muhabirlikle elde edilen bilgi ve görüntülerin hedef kitleye ulaştırılması da zaten tartışmalı olan alanı daha da karmaşık hale getirebilmektedir.
İçinde yaşadığımız yüzyılın kitle iletişim araçları açısından en önemli gelişmesi kuşku yok ki internettir. İnternet tabanlı medya kuruluşlarının küresel boyutta haber ve bilgi derleyerek amatör veya profesyonel olarak hedef kitleye ulaştırması haber ve bilgiye ulaşma açısından son derece önemlidir. Ancak internet tabanlı medya kuruluşlarının milyonlarca insana ulaştırdıkları haberlerin kaynağı ve içeriği konusu da üzerinde ayrıca tartışılması gereken bir konuyu oluşturmaktadır. Genellikle kes yapıştır yöntemiyle derlenen haber içeriklerinin yeniden üretilerek, çaba sarf edilmeden haber haline getirilmesi önemli sorunlardan birisini oluşturmaktadır.
Gelişen teknoloji ve bunu paralel olarak yaygınlaşan medya kuruluşlarının yayınlarında toplumsal sorumluluk konusundaki duyarlılıklarına ilişkin endişeler alanın yeniden değerlendirilmesini zorunlu kılmaktadır.
YENİ HABERCİLİK ANLAYIŞI ve MEDYA ETİĞİ
Uluslar arası birçok metinde medya etiğine ilişkin açıklamalar bulunmakta, konuya dikkat çekilmektedir. Türkiye’de Basın Konseyi’nin oluşturduğu etik ilkeler de bunlardan bir tanesidir. Bu ilkelere bakıldığında; yayınlarda hiç kimsenin ırkı, cinsiyeti, sosyal düzeyi ve dini inançları sebebiyle kınanamayacağı ve aşağılanamayacağı kayıt altına alınmıştır. Yine, düşünce ve ifade özgürlüğünü sınırlayıcı, genel ahlak anlayışını, dini duyguları ve aile kurumunun temel dayanaklarını sarsıcı ya da incitici yayın yapılamayacağı, mesleğin özel çıkarlara alet edilemeyeceği belirtilmektedir. Ayrıca, özel hayatın kamu çıkarları gerektirmedikçe yayın konusu olamayacağı, suç olduğu yargı kararıyla belirtilmedikçe hiç kimsenin suçlu ilan edilemeyeceği, mesleğin saygınlığına gölge düşürebilecek yol ve yöntemlerle haber araştırmaktan sakınılacağı belirtildikten sonra şiddet ve zorbalığı özendirici yayın yapmaktan kaçınılacağı açıkça ifade edilmektedir. (Basın Konseyi, 1989:53).
Genel olarak evrensel boyutta yer alan bu ilkelerin hayata geçirilmesi medya kuruluşlarının göstereceği hassasiyete bağlıdır. Medya kuruluşları için en büyük yargı merciinin kendi vicdanları olduğu dikkate alındığında medya yoluyla verilen haberlerin yapımında mesleki bir formasyonun gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Hemen her meslek grubu için gerekli olan etik ilkeler medya alanı için çok daha ön plandadır. Bu kuruluşların sahip olduğu etkileme ve yönlendirme gücü dikkate alındığında sorumluluğu taşıyamayacak ya da sorumluluğun bilincini kavrayamayacak insanların üretecekleri haberlerin oluşturacağı olumsuz sonuçlar üzerinde durulması gereken konuyu oluşturmaktadır.
Bu çerçeveden bakıldığında yerel, bölgesel, ulusal veya uluslar arası medya kuruluşlarının haberlerin derlenmesi, hazırlanması ve yayınlanmasında kurumsal ve mesleki formasyona sahip insanları görevlendirmeleri önem taşımaktadır. Zamanla veya rakiple yarış, haber kaynağına ulaşmada yaşanan güçlükler sebebiyle mesleki formasyona sahip olmayanların üretecekleri haberler yayın konusu yapılmamalıdır.
Yapılan ve yayınlanan her haberin doğruluğunu ispat yükümlülüğü her zaman muhabire ve yayın kuruluşuna aittir. Mesleki formasyona sahip olmayan, medya alanı ile ilgili kurumsal bir kimliğe, profesyonel bir ehliyete sahip olmayan insanların ürettikleri haberlerin yanlış çıkması halinde oluşacak sorumluluğun yayın kuruluşuna ait olacağı unutulmamalıdır. Sorumluluğun ötesinde yapılan yanlış haberden dolayı oluşacak zararın telafisi de mümkün olamamaktadır.
Yeni habercilik anlayışında karşılaşılan önemli sorunlardan bir diğerini internet tabanlı haber kuruluşlarının haber içerikleri oluşturmaktadır. Medyada yayınlanan haberlerin kaynağının açık olarak belirtilmesi, başkası tarafından elde edilen haberlerin izinsizce kullanılması en önemli etik ilke ihlali olarak kabul edilmektedir. Halbuki internet tabanlı medya kuruluşlarının önemli bir bölümü, doğrudan haber kaynağına ulaşarak haber derlemek yerine diğer kuruluşlarının haberlerini –ki kimi zaman kaynak da belirtilmeden- alarak kullanmaktadır. Bu durum haber içeriklerinin doğruluğu konusunda önemli sorunlara yol açmaktadır. Haberi ilk yapanın yaptığı bir yanlılık, yanlışlık doğrudan diğer haber kuruluşları tarafından da aynı şekilde yayınlanmaktadır. Haberi ilk yayınlayana yönelik hak ihlali ise üzerinde durulması gereken diğer bir noktayı
oluşturmaktadır.
“Yurttaş Gazeteciliği” içinde bulunduğumuz döneme ortaya çıkan yeni bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Toplumsal konuları tartışma, sorun ve projeler konusunda kanaat oluşturma, haber ve bilginin daha geniş kitleye yayılmasına yönelik olarak ortaya atılan bu uygulama yaygınlaşmaktadır. Genellikle internet tabanlı olarak gelişen bu uygulamada görev alan insanların büyük bölümü sıradan vatandaşlar olmaktadır. Bilginin aktarılması yanında kişisel kanaat ve konumların paylaşıldığı bu uygulamada haber formatı da değişebilmektedir.
İnsanların kendi özel hayatlarının kamu çıkarları söz konusu olmadığı durumlarda kendi istekleriyle bile olsa yayın konusu yapılması medyanın görev ve fonksiyonlarıyla bağdaşan bir tutum değildir. Diğer taraftan haber konusunda yapılan tartışmaların en yoğununu haberdeki sübjektiflilik oluşturmaktadır. Habere muhabir veya bir başkasının yorumunun, değer yargılarının, kişisel görüşlerinin girmesi en önemli etik ihlal olarak değerlendirilmektedir. Sıradan insanların haberle ilgili bu ilkeleri bilmeden muhabirliğe soyunmaları da bu açıdan üzerinde durulması ve tartışılması gereken bir noktayı oluşturmaktadır. Yayınlarda haberlerin formatı diğer program ve yayınlardan farklıdır. Yeni haber mecralarında bu duruma uyulmaması bir başka etik ihlali oluşturmaktadır. Haber ve yorumun, haber ve reklamın iç içe olması ve birbirinden ayrıt edilememesi temel bir hata olmaktadır. Hangi yayın türü olursa olsun habercilik yapanların bu konuda dikkatli olmaları önem taşımaktadır.
Haberlerle ilgili üzerinde durulması gereken diğer bir noktayı verilen görüntülerdeki ayrıntı oluşturur. Kimi haberlerde ayrıntının verilmesi olayın anlaşılması için bir zorunluluk teşkil ederken ve verilmemesi halinde haber eksik kalacağı için etik ilkelerin ihlali anlamına gelmesi söz konusu iken, kimi haberler için ayrıntının verilmesi haber verme hakkının ihlali anlamına gelebilmektedir. Haberdeki ayrıntının hedef kitlede yaratacağı olumsuz psikolojik etkiler ayrıntının haberin bir parçası olmaktan çıkmasına sebep olmaktadır. Teknolojik gelişmelere paralel olarak bu ayrıntı dikkate alınmadan elde edilen görüntülerin özellikle internet ortamında haber olarak yayınlanması da etik bir ihlal olarak karşımıza çıkmaktadır.
SONUÇ
İçinde bulunduğumuz dönemde insanın ayrılmaz bir parçası haline gelen medya kuruluşları dünyayı evrensel bir köye dönüştürürken, etik ihlaller konusundaki şikayetler eleştirilerin odak noktasında yer almaktadır. Teknolojik gelişmeler iletişim mecralarında büyük gelişmeleri beraberinde getirirken habercilik konusunda daha titiz bir anlayışı zorunlu kılmaktadır.
İnternetin yaygınlaşması ve teknolojik araç gereçlerin gelişmesine paralel olarak medya dünyasındaki yeni açılımlar alanın toplumsal sorumluluk açısından kontrolsüzleşmesini de gündeme getirmektedir. Her medya mensubunun bilmesi ve taşıması gereken formasyonun yeni yapılanmada istenerek, istenmeyerek ya da yeni durumun gereği olarak göz ardı edilmesi önemli bir sorun olmaktadır.
İster ticari, ister kamusal, ister geleneksel ister yeni mecra yayıncılık anlayışını benimsesin, her medya kuruluşunun yayınlarında toplumsal sorumluluklarını göz önünde tutmasına ihtiyaç vardır. Medyanın haber verme görevi ile etik ilkelere bağlı, toplumsal sorumluluk içerisinde yayıncılık arasındaki ince çizgi noktasında hassasiyet göstermesi önem taşımaktadır.
KAYNAKLAR
ADONI, Hanna, Sherrill MANE (1984) “Media and the Social Construction of Reality, Toward and Intergration of Theory and Research”, Communication Research, C.11, S.3.
ALTHEIDE, David (1974) Creating Reality, How Tv News Distorts Events, Beverly Hills. Basın Konseyi (1989) Basın Konseyi Faaliyet Raporu, Basın Konseyi Yayını, İstanbul
BAUDRILLARD, Jean (1997) Tüketim Toplumu, (Çev. H. Deliceçaylı, F. Keskin), Ayrıntı Yayınları, İstanbul. CHILDS, Harwood L., (1965) Public Opinion: Nature, Formation, and Role, D.Van Nostrand Comp., Toronto.
DOOB, Leonard W. (1966) Public Opinion, Second Edition, USA.
HALLORAN, James D., Philip ELLIOT, Graham MURDOCK, (1970) Demonstrations and Communication, A Case Study, Baltimore
GAILLARD, Philippe (1991) Gazetecilik, (Çev. M.S. Şakiroğlu), İletişim Yayınları, İstanbul. GLASGOW Universitiy Medya Group, (1976) Bad News, London
GRABER, Doris B. (1980) Crime News and the Publick, New York.
GÜZ, Nurettin (2005) Haberde Yönlendirme ve Kamuoyu Araştırmaları, Nobel Yayınevi, Ankara
HICKS, Wynford (2004) “Writing News”, Writing for Journalists, (Ed. Hicks Wynford), Routledge Taylor&Francis Group, London and New York.
KEANE, John (1993) Medya ve Demokrasi, (Çev. Haluk Şahin), 2. Bsk., Ayrıntı Yayınları, İstanbul
LANG, Kurt, Gladys Engel LANG (1981) “The Mass Media and Voting”, Reader in Public Opinion and Mass
Communication, 3 rd Ed., (Ed. M.Janowitz, P. Hirsch,) The Free Press, New York. LIPMANN, (1965) Public Opinion, The Free Press, New York.
MACBRIDE, Sean, vd. (1980) Communication and Society Today and Tomorrow: Many Voices One World, Kogan Page, London.
MCCOMBS, Maxwell, Donald SHAW (1972) “The Agenda-Setting Function of Mass Media” Public Opinion Quarterly, C.36
MCQUAIL, Denis (1994) Kitle İletişim Kuramı, (Çev. A.H.Yüksel), Anadolu Üniversitesi Yayınları., Eskişehir MILBURN, Michael A. (1998) Kamuoyu ve Siyaset, (Çev. A. Dönmez, V. Duyan), İmge Kitabevi Yayını, Ankara NEUMANN, Noelle E. (1998) Kamuoyu, (Çev. Murat Özkök) Dost Kitabevi Yayını, Ankara
ÖSTGAARD, Einar (1965) “Factor Influencing the Flow on News”, Journal of Peace Research, C.2.
SCHENK, Michael (1989) “Massenmedian und Realitat, Die ‘Ptolemaische’ und die “Kopernakische Auffassung”, Massenkommunikation, Theorie, Methode, Befunde, (Der. Max Kaase, Wungried Schulz), Sonderheft 30.
SCHLAPP, Hermann (2000) Gazeteciliğe Giriş, (Çev. Işık Aygün), Konrad Adenauer Vakfı, Vestfalya Eyaletler, Ankara. SCHUDSON, Michael (2003) The Sociology of News, W.W. Norton & Company, New York-London
SHOMAKER, Pamela J., Elizabeth Kay MAYFIELD (1987) “Bulding A Theory of News Content”, Journalism
Monographs, N.103.
SMITH, Raymond F. (1969) “On the Structure of Foreing News: A Comparision of the New York Times and the Indian White Papers”, Journal of Peace Research, C.6.
