Kara film (film noir)
Susan Hayward’ın da özetlediği gibi 1940’larda 2.
Dünya Savaşını ve ardından gelen soğuk savaş yıllarını kapsayan bir süreçte dünya sinemasında gördüğümüz bir tür. Erkeklerin savaş nedeniyle evden uzak olduğu, kadınların işgücüne katıldığı bir dönemden söz ediyoruz. Güvensizliğin ve paranoyanın üst düzeyde olduğu bir dönem. Erkekler savaştan döndükten sonra hayata uyum sağlamaya çalışırken bir yandan da neden savaştıklarını sorguladılar. 1930 sonlarında ve 40’ların başında Avrupalı yönetmenlerin ABD’ye gittiklerini de unutmayalım (Billy Wilder’dan Fritz Lang’a, Douglas Sirk’ten Max Ophuls’e kadar) (s.239-246).
Türün biçimsel özellikleri (bkz. Hayward, s.239-246)
Alman dışavurumculuğuna benzer. Yüksek kontrastlı aydınlatma, düşük düzeyde dolgu ışık, koyu gölgeler (sokaklar karanlıkta kalabilir ya da karakterin yüzünün yarısı) ve eğik açılar vardır; stilize görsel biçime sahiptir. Bu biçim bulanıklaşmış ahlaki değerleri ve ortamı yansıtır. Kuşkusuz türün en önemli özelliği stereotip kadın karakterlerdir (cazibeli ama öldürücü kadınlar, femme fatale’ler).
Eşine/sevgilisine kötü davranan erkekler, bir femme fatale’e tutulur. Erkek, davranışlarında kararsızlık yaşayabilir, sonunda kadına ihanet edebilir. Entrikanın merkezinde kadın vardır.
Kadınlar bağımsız kalabilmek için daha çok kirli/yasadışı paraya ihtiyaç duyar. Filmin sonunda kötü kadın (femme fatale) cezalandırılsa da güçlü, aktif ve entelektüel bir rolü vardır. İkonografik olarak belirli özelliklere sahiptir: Silah ve sigara. Ayrıca bedene yapışan pullu gece giysileri ya da erkek takımları giyer. Ancak cinselliğini dışa vuran ve de güçlü olan bu kadının neden olduğu ideolojik çelişki giderilmeli, kadın kontrol altına alınmalıdır. 1940’ların kara filmi, kadının cinsel ve ekonomik bağımsızlığından duyulan endişenin bir dışavurumudur (bkz. Hayward, s.239-246).
Edebi kaynakları için Kolker’e bakınız (s. 307-320):
1930’lar edebiyat dünyasında en ünlü iki dedektif kurmaca yazarı: Raymond Chandler ile Dashiell Hammett. Hammett’ın Sam Spade’i ve Chandler’ın Philip Marlowe’u yeraltının, karanlık dünyanın karakterleridir. Kurnaz ama yanılabilir, incinebilir, bozulmamış, güç bela ayakta kalan kişilerdir. James Cain ise dayanıksız orta alt sınıf ailelerin öykülerini anlattı. Cain’in 1940’larda filme çekilen romanları şunlar: Çifte Tazminat (Double Indemnity, Billy Wilder, 1944). Jaluzilerden gelen ışık-gölgeli çizgiler görsel bir gelenek yarattı.
Kolker’den devam (s. 307-320).
James Cain’ın romanından senaryosunu Raymond Chandler’ın yazdığı Çifte Tazminat filminde ironik diyaloglar bulunur. Acımasız bir kadının avı olan zayıf erkek karakteriyle ve klostrofobik, gri mizanseniyle öne çıkar. İki türlü okunabilir:
Kadın düşmanı ya da kadını baskılayıcı melodramatik durumdan özgürleştiren bir film.
Raymond Chandler romanından uyarlanmış Howard Hawks filmi Büyük Uyku (The Big Sleep, 1946) da klasik filmlerden biridir.
https://www.youtube.com/watch?v=n-K49CUaeto
Cain’in diğer romanlarından: Mildred Pierce (Michael Curtiz, 1945), Postacı Kapıyı İki Kez Çalar (The Postman Always Rings Twice, Tay Garnett, 1946)
https://www.youtube.com/watch?v=Mi4UaQWN _H8
WB, Hammett’ın Malta Şahini’ni 30’larda iki kez filme çekti. En ünlüsü: John Huston’ın 1941’de çektiği Maltese Falcon
https://www.youtube.com/watch?v=3a9YU1SVbS
İzlenecek Film(ler):
Çifte Tazminat (Double Indemnity, Billy Wilder, 1944)
https://www.youtube.com/watch?v=yKrrAa2o9Eg
Kayıp Otoban (Lost Highway, David Lynch, 1997) https://
www.youtube.com/watch?v=r757aSgW0tg
Kayıp Otoban üzerine Zizek’in yazdığı Kayıp Otoban Üzerine makalesinin okunması önerilir.
Bu ders için okunacak kaynaklar (kaynakların tam künyesi ilk dersin içinde bulunmaktadır):
Robert Kolker, s. 307-320.
Susan Hayward, s.239-246.
