GENÇLERİN SÖYLEM BİÇİMLERİ

Görüşme kapsamına alınan gençlerin anlatıları, yeni hareketlerin içeriğinin, çevre, toplumsal cinsiyet, et- nik, dinsel, yerel ve küresel temaların oluşturduğunu ortaya koymaktadır. Yeni iletişim teknolojilerinin dolayımıy- la, gençlerin ulusal ve küresel gelişmelere karşı farkındalık ve duyarlılık geliştirdikleri görülmektedir. Bu süreçte, özellikle internetin, bireylerin daha geniş kitlelere ulaşma ve taleplerine yönelik dayanışma ağlarını kurma imkânını mümkün kılmasıyla, sosyal hareketlerin gelişmesine önemli bir katkı sağladığı ve bu paylaşım ağlarının gençlerin, dünyayı anlama ve dönüştürmeye yönelik eğilimleri üzerinde biçimlendirici bir rol oynadığı görülmektedir.

Sosyal hareketler, ayrı ideolojiler, kolektif kimlikler, davranış rutinleri ve maddi kültürlerle karakterize olan, kendi dünyalarında oluşma eğilimindedir. Hareket kültürleri, zaman içinde statik değildir. Hareket kültürünün ka- yan karakterini etkilemede bazı faktörler dikkat çekmektedir: Sosyal hareketler tipik olarak belirli sosyal ve kuşak tabakası ya da coğrafik konum içinde gelişmektedir. Beklenti, hareket kültürünün böylesi sosyal, kuşaksal ve coğrafi kökeni yansıtmasıdır. Hareketler, başlangıçta neredeyse tamamen onlara hayat veren bu nüfus kesimlerine aittir. Bu alanda değişimler meydana geldiğinde, hareketlerin, sınıfsal, yerel, kuşaksal ya da diğer sosyal hareket konumlarını yansıtan, düşünsel ve maddi kültüründe bir kayma görülebilmektedir (McAdam, 1994: 45–46).

Diğer yandan, yeni iletişim-bilişim teknolojisinin yarattığı ortam, farklı ve çoğulcu kimliklerin içerdiği de- mokratikleştirici bir iletişimsel ortamın koşullarını yaratarak, gençlerin, e-posta listeleri, tartışma grupları ve forum- lar gibi iletişim yöntem ve araçlar kullanma ve daha çok küçük ve yerel gruplar biçiminde, belirli konular etrafında organize olma sürecine katkıda bulunmaktadır.

Yeni organize olma durumlarında ortaya çıkan yeni sosyal hareketler, katılımcıların yapısal rolleriyle açık bir ilişki içermez. Katılımcı dayanağını, çok yaygın olarak gençlik, toplumsal cinsiyet, cinsel yönelim ya da yapısal bir karşılığı olmayan, örneğin Yeşiller ve çevreci hareketlerde olduğu gibi, köklerde kendini bulmaktadır (Johnston&Lo rano&Gurfield,1994:6). Gençlerin demokratik sürece katılım sürecini destekleyen bu durum, aynı zamanda gençler arasında, kimlik temelinde çoğulcu yapılanmaların oluşmasını sağlayarak, gençlerin politik görüşlerinde de dikkate değer farklılaşmaların yaşanmasına neden olmaktadır. Bütün veriler göstermektedir ki, internet, yeni hareketlerin,

yerel, ulusal, dinsel, etnik, toplumsal cinsiyet ve küresel boyutta oluşma zeminlerini yarattığı gibi, aynı zamanda, gençlerin etkileşimini ve paylaşımını hızlandıran bir etkiyi de ortaya koymaktadır.

Veriler, yeni iletişim teknolojilerinin ve özellikle internetin, farklı kültürel, etnik, dinsel yapılardan gelen gençlerin birbirleriyle etkileşim kurabildikleri bir alan yaratığı gibi, aynı ya da benzer yapıdan gelen gençlerin bir- biriyle etkileşimini olanaklı hale getirerek de, gençler arasında farklı dayanışma ağlarının kurulmasını sağladığını ortaya koymaktadır:

“…Birçok farklı dinden ve ülkeden arkadaşlarım var. Onların kültürleri hakkında daha çok bilgi öğrendim… Farklı kültürden olan arkadaşlarım Türkiye’de olan olayları takip edip yorumlarda bulunuyorlar… İstediğim daha çok insanla tanışmak ve fikirlerini öğrenmekti ve hedefimi başardım…” G37. “…yeni nesil daha çeşitli, daha farklı, daha farklı inançlara sahip, daha gruplaşmış, küçük küçük gruplaşmış, zıtlıklar çok fazla…” G19.

İnternetin, farklı etnik, dinsel, yerel ve küresel yapılardan gelen gençlerin, sorunları, talepleri ve ilgi alanları bağlamında, kendilerini istedikleri gibi ifade edebilme ortamını yaratması, gençlerde siyasi bilinç anlamında farkın- dalıkların ve duyarlılıkların gelişmesini sağlayarak, farklı söylem biçimlerinin gelişmesine katkıda bulunmaktadır. Bu durum bir taraftan gençlerin demokratikleşme sürecine katkıda bulunurken, diğer taraftan yeni çatışma ve gerginlik ortamlarının oluşmasına kaynaklık etmektedir:

“…İnternetle değer yargılarım çok değişti. Benim için insan insandır. Türkiye’de çok ayrımcılık var, ama olmaması gerekirdi. İnternette yorumları falan görüyoruz... Ayrımcılık yapıldığı için Türkiye ikiye bölünmüş. Terör olmazdı ayrımcılık olmasaydı…”G1,

“…İnternetle dinsel ve siyasal görüşlerim değişti. Eskiden ailemin öğrettiği her şeye körü körüne inanırken artık eleştirel düşünmeyi öğrendim… Facebook üzerinden beğendiğim gruplar, Atatürk’ü sevenler, Deniz Gezmiş, Che, AKP karşıtı gruplardır…”G13, “…Partiler ya da başka bir konu hakkında sinirlendiysem eğer yoruma açık yerlerde kendi düşüncelerimi paylaşırım…”G12, “… Sempati duyduğum iki parti var. Ama daha herhangi bir parti- nin içinde değilim. Araştırarak bilgi edinmek istiyorum. Sonra bir parti seçerim. Benim düşüncelerime uygun olan, doğru olduğunu düşündüğüm partiye oy vereceğim…” G4, “…Bazı sempati duyduğum parti, kuruluşlar, örgütler var. Ama şu an araştırma çabası içinde olduğum için, kendimi bunlara ait hissetmiyorum. Ama ilerde bir sonuca ulaşacağım…” G33.

Aşağıdaki anlatılarda, gençlerin siyasal bilinçle ilişkili duruşlarını ortaya koyan ifadelere rastlanmaktadır. Gençlerin geleceğe dönük, içinde yer almak istedikleri gruplara ilişkin olarak yaptıkları kurgular, vurguladıkları te- malar, yeni sosyal hareketlerin zemini konusunda önemli ipuçları barındırmaktadır:

“…Arkadaşlarımla genellikle siyasi olaylardan bahsederim… İnternete daha özgür sohbet ediyorum… ”G16, “…Siyasi partiler hakkında okuduklarım ve gördüklerim sayesinde kendim ve ülkem için hangi siyasi parti- nin iyi ve hangisinin kötü olabileceğine karar verdim…”G19, “…Seçimlerde başa kimin geçeceği, ülkemizin diğer ülkelere göre eksi ve artı yönlerini öğrendim. Diğer ülkelere göre nasıl yönetildiğimizi, onların ülkelerine gelişmiş gözüyle bakılmasının nedenlerinin neler olduğu hakkında bilgi edindim. Hangi şartlar altında yaşadığımızı, hangi haklara sahip olduğumuzu öğrendim. Bütün bunların farkında olduktan sonra arkadaş, çevre seçimimde daha seçici davrandım…” G36,

“…Atatürk’ü sevmeyenlere karşı olan bir grubun içinde olmak isterdim ve o insanları tek tek yok etmek isterdim…”G14, “…internet çok popüler olmuş durumda. Siyasi, dinsel, düşünsel anlamda insanlar çekinmeden korkmadan sanal kavga, çatışma yaşıyor… İnternet sayesinde gruplaşmalar arttı. Savaşlar daha teknolojik ve daha karanlık içinden çıkılmaz oldu…” G33, “… Kendime nasıl bir grup kurardım? Kesinlikle laik, demokratik, bilinçli, yaptığının amacını bilen, modern, çağa uyum sağlayan, insanı insan olduğu için seven, değerli gören bir grup içinde yer alırdım ve ya bu grubun öncüsü olabilirdim… ” G19, “… Greenpeace üyesi olmak isterdim…”G35,

Anlatılar, yeni iletişim teknolojilerinin, gençlere sunduğu göreceli özgürlük ortamı, gençlerin örnek ifade- lerinde izlendiği gibi, “…internet sayesinde daha sosyal bir insanım…” G37. “…İnternette daha özgür hissediyo- rum…” G1, “…internette daha özgür konuşuyorum…”G8, “…Bazen yüz yüze söyleyemediğimiz siyasi konuları bil- gisayardan daha rahat söyleyebiliyoruz…”G5, gençlerin bilinç yapılarının, siyasal yönelimlere doğru farklılaşmasını sağlamaktadır. Bu farklılaşmanın aldığı siyasal biçimin, yerel, dini, ulusal merkezli söylemlerden, küresel söylemleri kapsayacak şekilde yayılmasını, aşağıdaki verilerden saptamak mümkündür:

“…internet sayesinde siyasete bakış açım değişti. Siyaseti sevmezken internet ile siyasetle daha çok ilgilen- meye başladım… Dini konularda insanların iyi niyetlerini suiistimal eden yazılardan hiç hoşlanmam… Allah’ını seven beğensin gibi yazıları hiç sevmiyorum ve elimden geldiğince o sitelere girmeyip yazıları okumamaya gayret ediyorum…”G6, “…Dini, siyasi ve ekonomi konuları üzerine yoğunlaşıyorum… Beni en çok etkileyen söz, ya tam kardeşlik ya hep birlikte kölelik…”G10, “…İnternet hayatıma girdikten sonra kendimi daha güncel, daha sosyal hissediyorum…”G15. “…İnternet hayatıma girdikten sonra düşüncelerim olgunlaşmaya başladı. Merak ettiğim ko- nular hakkında bilgi sahibi oldum…”G29, “… Savaş ya da siyasi bir konu olduğunda sadece videosunu izliyorum. Kötü bir şeyse tepki veriyorum. Şikâyet ediyorum. Gerekirse yorum da yapıyorum…” G26.

Küreselleşme sürecinin ulus-devlet üzerindeki etkileri dikkate alındığında, gençlerin bazılarının, “…İn- ternet sayesinde rahatlıkla araştırma yapıyoruz. Dünyadaki savaş, kavga, kadına şiddet ve küçümseme olaylarını Facebook’da izliyorum ve şikâyet ediyorum…”G34, Greenpace üyesi olduğum için, e-mailime haberler geliyor… ”G29 farklı duyarlılıklar ve ilgi alanları noktasında, dünyayla bütünleşme, bazı gençlerin ise, ulus-devlet ideolojisi olan milliyetçiliği, koruma yönünde eğilimleri hareket geçirdikleri görülmektedir:

“…Daha fazla milliyetçi, Atatürkçü oldum. Daha fazla vatanıma milletime düşkün biri oldum…” G24, Gençlerin, anlam dünyalarında, kendilerini ve ötekileri tanımlama biçimlerinde, geleceğe dönük kurgula- rında, yeni iletişim teknolojilerinin ağırlıklı etkisi gözlenmektedir. Gençler arasında, çeşitli ve farklı türden insanlar, kültürler ve coğrafyalar arasında iletişimin kurulmasına aracılık eden internet, yeni sosyal hareketlerin zeminlerinin oluşmasında önemli bir rol oynamaktadır. Veriler, gençlerin söylem biçimlerine ilişkin olarak, farklı açılımlar sun- maktadır: Söylemler, bir taraftan “ötekileştirme” temelinde dillendirilirken, ki bu daha çok, etnik ve dinsel ayrılıklar odaklı yapılırken, diğer taraftan özgürlük, laiklik, demokrasi, kadın hakları, insancıl temalar bağlamında ortaya çık- maktadır.

Sonuç ve değerlendirme:

Günümüzde hızla değişen yeni iletişim teknolojileri, özellikle de internet, gençlerin gündelik yaşamlarının önemli bir aracı olma yönünde gelişmekte ve yaygınlaşmaktadır. Araştırma verilerimiz de, gençlerin çeşitli amaç- lar çerçevesinde interneti yoğun kullandıklarını ortaya koymaktadır. Gençlerin, söz konusu amaçlarını, eğlenceden, herhangi bir konuda bilgi alma, ilgi ve beğenilerini geliştirme, bilimsel, dini ve felsefi konularda kendini geliştirme, güncel olayları ve siyasetçileri takip etmeye kadar genişlettikleri görülmektedir. Özellikle gençlerin iletişim çevrele- rini yeni teknolojilerin sunduğu olanaklar çerçevesinde genişletmeleri, onların sosyalleşme ağlarının yerelden yere- le, yerelden küresele kaymasıyla sonuçlanmaktadır. Bu durum, gençlerin, arkadaşlarının, arkadaş gruplarının ve aile ilişkilerinin farklılaşmasına dikkat çeken ifadelerinden de anlaşılabildiği gibi, internetin, bilişsel, kültürel, sosyal ve siyasal anlamda, bireysel gelişime sunduğu katkıyı belirten görüşlerinden de izlenebilmektedir. Özellikle, internetin zaman ve mekânı aşan özelliği, interneti, gençler tarafından çok çekici kılmaktadır.

Gençlerin, tüm sosyal baskı ve denetimlerden sıyrılarak, taleplerine ve ilgi alanlarına göre, çok kısa sürede ve istedikleri yere ve bilgiye ulaşmalarının kolaylaşması, onların yaşamında interneti sadece sohbet ve eğlence amaçlı bir araç olmaktan çıkarmakta, gündelik yaşamlarında, kültürel, sosyal ve siyasal açıdan çok yönlü bir araca dönüş- türmektedir. Aynı zamanda veriler, gençlerin değerlerinin, inançlarının ve tutumlarının şekillenmesi, kendilerine ilişkin bilgi edinebilmesi, olaylara, insanlara ve kültürlere bakış açılarının dönüşmesi sürecinde de internetin etkile- yici rolünü göstermektedir. Dolayısıyla, gençlerin hepsinin internet kullanıyor olması, evden internet bağlantısının yaygınlığı ve her etkinliğinin, ders yapmaktan hemşerilik ilişkisine, içinde yer alması onun gençler açısından taşıdığı anlamı ortaya koymaktadır.

Kuşkusuz internetin, bireyler arası iletişimin ve paylaşımın çok yönlü bir şekilde gelişmesini olanaklı kılan özelliği, gündelik yaşam içerisinde karşılıklı düşüncelerin, inançların, duyguların ve değerlerin paylaşılmasını ola- naklı kılmaktadır. Bu durum, yeni etkileşim zeminleri oluşturmakta ve bu zeminler üstünde kimlik ve kültürel temel- li yeni sosyallik alanları açtığı gibi, yeni sosyal hareketlerin potansiyelini de oluşturmaktadır. Gençlerin siyasetten çok uzakken, internet sayesinde siyasete ilgi duymaya başladıklarını belirten ifadeleri, söz konusu potansiyeli ortaya koymaktadır.

lerin, ortak beğeniler, ilgi alanları, etnik, dinsel ve kültürel benzerlikler, ulusal kimlik ya da çeşitli etkinlikler çer- çevesinde bir araya gelebildiği görülmektedir. Söz konusu iletişim ortamının, gençler açısından, çok farklı siyasal, sosyal ve kültürel farkındalıklar yaratarak, gençlerin dikkatini, “farklı” olana çekebilmektedir. “Farklı” olma durumu, bazı gençlerin anlatılarında, “etiketleme”, “dışlama” ve “ötekileştirme” kavramlarını, bazı anlatılarda, “ilgi”, “sempati” ve “merak” uyandırmayı içermektedir. Böylesi kavramlaştırmalar, çevre hareketleri içinde bulunan gençlerin duru- munda gözlendiği gibi, onlar yeni toplumsal hareketler için zemin oluşturarak, yeni sosyal hareketlere kaynaklık edebilmekte ve onlara yön verebilmektedir. Gençlerin içinde yer aldığı etkileşim ortamı ve bağlamı, gençlerde siyasi bilinç anlamında farkındalıkların, ve duyarlılıkların ve yeni sosyalliklerin gelişmesini sağladığı gibi, yeni “çatışma” ve “gerginlik” ortamlarının oluşmasına da kaynaklık etmektedir.

Sonuçta, internet ortamında kurulan sosyal ilişki ağlarının yapısı, gençlerin sahip olduğu yeni ilişki ağları olması nedeniyle, önemli bir deneyim kaynağı olarak zihinsel yapıları üzerinde ağırlıklı bir etkileme potansiyelini ortaya koymaktadır. Bireylerin ve grupların, yerel ve küresel bağlamda farklı ve çeşitli türden dinamikleri, gerilimleri ve çatışmaları barındırması ve bunların, internetin sunduğu iletişim ortamında ifade alanı bulması, sosyal hareketle- rin referansları açısından dikkat çeken dinamikler niteliğindedir. Gençlerin gündelik yaşamını düzenleyen, örgütlü bir zaman ve mekânın içerdiği ilişki ve etkileşim yapısına ilişkin veriler, kendi yerel gerçekliklerinden kaynaklanan ve aynı zamanda küresele dayanan bir kimlik söyleminin geliştiğini ortaya koymaktadır. Gençlerin kimlik temelli vurguları, “Doğulu”, “Batılı”, “Göçmen”, “Kürt”,”Türk”, “Alevi” gibi söylemlerde ifadesini bulmaktadır.

REFERANSLAR

Bauman, Z.(2000) Siyaset arayışı, Çeviren: Tuncay Birkan, Metis Yayınları, İstanbul.

Cohen, J. (1999) “ Strateji ya da Kimlik: Yeni teorik Paradigmalar ve Sosyal Hareketler”, Yeni Sosyal Hareketler, Teorik Açılımlar, (İçinde), Derleyen: Kenan Çayır, Kaktüs Yayınları, İstanbul, s.109-120.

Çayır, K. (1999) “Sunuş”, Yeni Sosyal Hareketler, Teorik Açılımlar, (İçinde), Derleyen: Kenan Çayır, Kaktüs Yayın- ları, İstanbul.

Çayır, K. (1999) “Toplumsal Sahnenin Yeni Aktörleri: Yeni Sosyal Hareketler”, Yeni Sosyal Hareketler, Teorik Açı- lımlar, (İçinde), Derleyen: Kenan Çayır, Kaktüs Yayınları, İstanbul.

Çoban, B.(2009) “Yeni Toplumsal hareketler, Sınıf Mücadelesi ve Ütopya”, Küreselleşme, Direniş, ütopya, Yeni Top- lumsal Hareketler, Kürselleşme Çağında Toplumsal Muhalefet (içinde), Derleyen: Barış Çoban, Kalkedon Yayınları, İstanbul, s.9-43

Çoban, B.(2009) “Toplumsal hareketler ve Medya”, Küreselleşme, Direniş, ütopya, Yeni Toplumsal Hareketler, Kür- selleşme Çağında Toplumsal Muhalefet (içinde), Derleyen: Barış Çoban, Kalkedon Yayınları, İstanbul, s.43-63 Coşkun, K., M., (2007), Demokrasi Teorileri ve Toplumsal Hareketler, Dipnot yayınları, Ankara.

Fiss, P., C, Hirsch, P. (February 2005), “The Discourse of Globalization: Framing and Sensemaking of an Emerging Concept”, American Sociological Review, Vol. 70, No. 1, s.29–52.

Fuchs, Gerhard, (2003), “The Multimedia Indudry: Networks and Regional Development in a Globalized eco- nomy” ”, Globalization: Theory and practice (içinde), Derleyen: Eleonore Kofman, Gillian Youngs, Biddles Ltd., Great Britain. s.261-279.

Giddens, A., (1998) Modernliğin Sonuçları, Çev.Ersin Kuşdil, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.

Giddens, A. (2000) Elimizden Kaçıp Giden Dünya, Çev. Osman Akınhay, Alfa Yayınları, İstanbul. Gray, J. (2006), Küresel Yanılgılar, Çev. Zerrin Koltukçuoğlu, İstanbul: Etkileşim Yayınları. Harvey, D.(2008) Umut Mekanları, çeviren:Zeynep Gambetti, Metis Yayınları, İstanbul. Hard, M.&Negri, A.(2002) İmparatorluk, çeviren: Abdullah Yılmaz, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.

Hard, M.&Negri, A.(2011) Çokluk, İmparatorluk Çağında Savaş ve Demokrasi, Çeviren: Barış Yıldırım, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.

Johnston& Larana&Gusfield (1999) “Kimlikler, Şikâyetler ve Yeni Sosyal Hareketler”, Yeni Sosyal Hareketler, Teo- rik Açılımlar, (İçinde), Derleyen: Kenan Çayır, Kaktüs Yayınları, İstanbul, s.131–161.

Johnston, H; Lorano, E.; Gurfield, J.R.(1994), “Identities, Grivevances, and New Social Movements”, New Social Movements: From İdeology to Identity,Temple University Pres, (içinde), Derleyen: E. Lorano, H. Johnston, J. R. Gusfield, USA (Philadelphia).s. 3-36

Keyman, E., F., İçduygu, A., (2003), “ Globalization, Migration and Citizenship: The Case of Turkey”, Globalization: Theory and practice (içinde), Derleyen: Eleonore Kofman, Gillian Youngs, Biddles Ltd., Great Britain. s.193-207. Klein, H. (2001), “ Online Social Movements and Internet Governance”, Peace Review: A Journal of Social Justice, s. 403–410.

Kriesi, H., Koopmens, R., Duyvendak,J.W., Gıugnı, M.G.,(2003), New Social Movement in Western Europe: A Comporative Analysis, UCL Pres Ltd, London

Lelandais, G., E. (2009) “Sosyal Hareketler teorileri ve Küreselleşme”, Küreselleşme, Direniş, ütopya, Yeni Toplum- sal Hareketler, Kürselleşme Çağında Toplumsal Muhalefet (içinde), Derleyen: Barış Çoban, Kalkedon Yayınları, İstanbul, s.43-63

McAdam, Doug, (1994), “Culture and Social Movements”, ”, New Social Movements: From İdeology to Identity,Temple University Pres, (içinde), Derleyen: E. Lorano, H. Johnston, J. R. Gusfield, USA (Philadelphia),s.36-58.

Melluci, A. (1999) “Çağdaş Hareketlerin Sembolik Meydan Okuması”, Yeni Sosyal Hareketler, Teorik Açılımlar, (İçinde), Derleyen: Kenan Çayır, Kaktüs Yayınları, İstanbul, s.88-104.

NAVARRO, Vicente, (May 1998), “Comment: Whose Globalization?” American Journal of Public Health, Vol. 88, No:5, s. 742-743.

Ohmae, K. (1990), The Borderless World: Power and Strategy in the Interlinked Economy, Londra: A Harper Bu- siness Book.

Özdemir, Ö. (2005), “İnternetin ticarileşmesi ve uluslararası veri Akışları”, İletişim Ağlarının Ekonomisi (içinde), Derleyenler: Funda Başaran, Haluk Geray, Siyasal Kitabevi, Ankara, s.205-237.

Sanlı, L. (2005),Politik Kültür ve Toplumsal Hareketler, Alan Yayıncılık, İstanbul.

Smith, Roy, (2003), “Cyber- States and the ‘Sovereignt’ of Virtual Communities”, Globalization: Theory and practi- ce (içinde), Derleyen: Eleonore Kofman, Gillian Youngs, Biddles Ltd., Great Britain. s.279-293.

Şentürk, Ü.M. (2006) “Küresel Yeni Sosyal Hareketler ve Savaş Karşıtlığı”, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 30, No:1 s:31-46

Williams, M.(2003), “social Movements and Global Politics”, Globalization: Theory and practice (içinde), Derle- yen: Eleonore Kofman, Gillian Youngs, Biddles Ltd., Great Britain. s.79-105

Wood, E.,M.(2006) Sermaye İmparatorluğu, Çev. Sami Oğuz, Epos Yayınları, Ankara.