H a v a tehlikesi k a r ş ı s ı n d a m i m a r l ı k ve şehircilik sanatı
M i m a r B e h ç e t Ü n s a l
Hava tehlikesi karşısında şehirlerin vaziyeti ve kuruluşu süel olduğu kadar mimarlığı ve mimarları da uğraştırmaktadır. Yeni inşa tek- niğinde de felâkete karşı bir takım usuller konul- maktadır.
Bundan başka bizim şehirler gibi ekserisi eski sistem yapı ve şehir plânına sahip illerde yapılacak bir takım tadil esasları ve tedbirler konulmaktadır.
Yeni yapılan şehir plânlarında ise göz önünde tutulacak meselelerini bu yazı aydınlat- mak içindir.
Yazıdaki esas fikirler L. C. P. Vauthier in- dir. P. Vauthier Paris hava tehlikesi kurulu, enspektörüdür.
T a r i h ç e v e P r e l i m i n e r :
Genel savaş, bir â f e t t i ; geldi, geçti. Arkasında bir sürü teknik, siyasal, ekonomik... mesele ve kanun-' lar b ı r a k a r a k tan... Bunların içinde zehirli m a d d e l e r ile havacılığın ilerleyişi çok hızlı ve k o r k u n ç olmuş- tur.
Vâkıa, zehirli gaz k u l l a n m a n ı n tarihi çok eski- dir. tik t a r i h z a m a n l a r ı n d a kireç, k ö m ü r ve çalı, ot y a k a r a k iptidaî usullerle olsa bile kullanılagelmiştir.
Bundan başka tarihte R u m ateşi m e ş h u r d u r . Garip bir tesadüftür, bu m a d d e n i n mucidi de bir m i m a r d ı r .
tsm'i K n i d o s ' d u r .
Zehirli gazların asıl ehemmiyet alışı A l m a n - Fransız (Genel Savaş) h a r b i n d e n sonradır.
A l m a n l a r M a r n siper h a r b i n d e Fransızlara karşı K l o r k u l l a n m ı ş l a r d ı r . Bunun eyi tesiri üzerine h a r p sonu bir sürü yakıcı, boğucu, öksürtücü, zehirleyici, öldürücü... soylarından m a d d e l e r terkip ve keşfolun- m u ş t u r . ö t e d e n b e r i siyasal k u r u m l a r ı ve U. A. kuru- m u n u n m ü m a n e a t i n e karşı günden güne yenilerinin b u l u n m a s ı herkesi k o r k u t m a k t a d ı r .
B u n l a r modern tekniğin g a r i p b i r e r hâdisesidir.
Mimarlık, sosiyal k a n u n l a r a ve teknik bağlara aykırı gitmiyen bir san'attır. Şehirciliğin yol, sirkü- lasyon, ışık, sağlık... meseleleri yanı başına bir de hava tehlikesi o t u r m u ş t u r . Böylece zehirli gaz, yangın mermileri, bombalar... bir akareti, bir şehri berbat edebilecektir.
B u n l a r da yeni bir inşa tekniği ve yeni bir şehir- cilik f i k r i n i doğurmuştur.
Bundan başka eski şehirlerde u m u m î sığınak in- şası ve eski inşaatın takviyesi m i m a r l a r a düşen ulusal birer ödev o l m u ş t u r .
Yeni h a r p tekniği siyasal ve süel a d a m l a r k a d a r m i m a r l a r ı n da meşgalesi olmuştur.
Şu bir hakikattir ki, artık sığınaksız ve f e n a bir yapıda oturulamaz.
Hava tehlikesi esas olarak, şu üç şekilde mev- cuttur :
A — H a v a d a n atılacak yangın mermileri, B— H a v a d a n atılacak b o m b a ve diğer mermiler, C — Zehirli maddeler...
B o m b a l a r s o n yıllarda k o r k u n ç ş e k i l l e r aldı.
M o d e r n tekniğin bu üç verimi, m i m a r l a r için, ayrıca d ü ş ü n d ü r ü c ü yeni birer bağlantı m e y d a n a koy- m u ş l a r d ı r .
• Ş E H İ R P L Â N L A R I
Y a n g ı n b o m b a l a r ı n a k a r ş ı t e d b i r : Bir k e r e ; tehlikenin önüne geçmek için, b i n a l a r ı birbirin- den ayırmak lâzımdır. Y a n y a n a bitişik b i n a l a r değil;
A n a d o l u d a k i gibi müstakil evler (meselâ) y a p m a k yangının genişlememesi için çok gereklidir. Eğer bi- nanın haricî satıhlarında da, ateşe karşı tedbirler alınmamışsa bir mermi isabetile b ü t ü n bir yapının h a r a p o l m a s ı n a da sebebiyet verilebilir.
D i ğ e r ç e ş i t m e r m i l e r e k a r ş ı t e d b i r : Yu- karıdaki ihtimaller aynen b u r a d a da caridir. Bunun için iki şey y a p ı l a b i l i r :
1° Şehir p l â n ı yapılırken hususî mıntaka taksi- matına önem vermek (işçi mahallesi, ikamet mıntaka- sı, h ü k ü m e t mahallesi, endüstri mahallesi...) gibi.
2 ° Hiç bir inşaat cadde k e n a r ı n d a o l m a m a l ı ;
bu d e m e k ; Konstruksion ile sirkülasyonu birbirinden uzaklaştırmaktır.
Bu suretle hiç değilse bir yapıya isabet eden m e r m i ; seyrüseferi inkıtaa u ğ r a t m a y ı p yalnız bir sa- h a d a kalmış olacaktır.
G a z t e h l i k e s i n e k a r ş ı t e d b i r : Zehirli gaz- ların iki ana d ü ş m a n ı v a r d ı r :
1 Rüzgâr, 2 ) Su.
Rüzgâr, g a z l a n dağıtır.
Yalnız b u g ü n k ü şehirlerin yolları ve caddeleri, ya k a p a l ı d ı r , y a bir k o r i d o r k a d a r d a r d ı r . Mahalle- leri bitişik y a p m a n ı n bir fenalığı da, işte b u r a d a d ı r .
Su ise g a z l a n ya halleder, dekompoze eder veya s ü r ü k l e r . Şehirlere bugün mevcut bir takım m a n i a l a r veya kışın don tehlikesi olsa dahi h e r h a l d e şehrin her t a r a f ı n a havuz ve lakların gereği vardır.
H u l â s a : Toprağın büyük bir kısmı üzerine in- şaat yapmamalı; boş bırakmalıdır (% 10 kısım inşa
Bir z e h i r l e n m e v a k a s ı n d a s ı h h î İ m d a t .
edilen saha alt tarafı serbest... Bugünkü şehirlerde bu nisbet % 50 dir).
Her cins yapı birbirinden ayrı olarak yapılmalı.
Şehir bariz bir şekilde Zon (iş, endüsti, ikamet, idare...) mmtakalarına ayrılmalı, bunları yol kena- rından uzaklaştırmalı.. Şehirde müteaddit laklar tesis etmeli...
İki türlü vaziyet var:
1° Hektar başına nüfus kalabalığı az düşen yer- lerde yapılacak şey:
Yapıyı birbirinden uzaklaştırmak.
2° Hektar başına nüfus kalabalığı çok olan yer- lerde:
Yine birbirinden uzaklaştırılmış çok katlı (20 kat) grat sieller yapmak.
I N Ş A A T K A R A K T E R I Y a n g ı n a k a r ş ı t e d b i r : Yapıların çatı kısmın- da korunma tedbirleri alınır. Yangın bombaları umu- miyetle hafiftir. Bunun için bu koruma inşaatı da hafif ve basit bir şey olacaktır. Kuvvetli bir beton ta- bakası elverir. Bundan başka yapının diğer kısımla- rını da ateşe karşı emniyete almak lâzımdır. Bunun tek- niğine fire - proof deniliyor. Yani yapıda yanıcı ve tutuşucu olmıyan malzeme kullanılması usulü...
P a t l a y ı c ı m e r m i l e r e k a r ş ı t e d b i r : Yapı- dan mermiyi uzaklaştırmak veya nüfuzunu menetmek lâzımdır.
İki,şey yapılabilir:
1° Toprak altında sığınak.
2 ° Toprak üstünde sığınak.
Birinci halde muhakkak mermilerin nüfuzuna mâ- ni olmalı... Toprak üstünde daima yıkıntı vardır. Bu- nun için toprak altı sığınakların emniyeti noktasın- dan sığınak üzerine çok kalın bir beton tabakası ge- rektir. (Bu kalınlık 1 ton ağırlığındaki bomba için 4,00 olmalı... Bombalar 1.00 kalınlığa nüfuz eder ve 6.00 bir intişar sahasına maliktirler.)
Bu cins sığınak inşaatın korunması için değildir.
Yalnız vaktinde sığınan insanları koruyabilir.
İkinci cins yapının üst katlarında tesis olunur.
Bu hem insanları korur, hem de inşaatı...
Bu şekilde yıkıntı meselesi ortadan kaldırılmış olur. Bu suretle muhtelif inşaat kısımlarının karakter- leri aşağıda gösterilmiştir.
1° Ç a t ı : Merminin çatıya dokunarak sıçraması ve sekmesini temin etmeli... Nüfuz olmaması için ça-
reler aramalı... Çatının bu müdafaası bir çok parti- lere ayırmalı. Üstteki dâl meselâ 1.00 kalınlıkta beton olmalı; (bu kalınlığı 1 tonluk bir bomba deler) Pat- lama bu dâl üzerinde olacaktır. Bu kısmın etrafında duvar olmamalıdır ki patlama ile yıkıntı olmasın.
Alttaki katları korumak için bu patlama hâdise- sinden; 0,20 beton bir döşeme yapılmıştır. Bu suretle çatı hariç 1,20 bir beton tabakası yapıyı koruyabile- cektir. (Toprak içinde 4.00 idi). Çatıdaki ikinci 1.00 lik beton dal çok tesirli bombalara karşı ihtiyat ko- nulmuştur.
2 ° Y a p ı i s k e l e t i ( O s s a t u ı - e ) : a ) P i l y e - l e r : Çelik olmalıdır. (Bu gereç diğerlerine göre az volümlüdür ve daha mukavimdir.) Bütün inşaat sık- letleri bu pilyelere yüklü olmalıdır.
Yer katında pilyeler arasına duvar örülmemeli- dir. Yerde patlıyan bombalara karşı yapıyı zarara sok- mamak için... Sür - pilotis inşaat...
b ) Alt kat döşemesi yerdeki patlamıya karşı hesab edilmelidir.
c) Duvarlar döşeme üzerine bindirilmeli, asla yük taşımamalıdır. Döşemelerde pilyelere yüklenirler.
Bomba isabeti veya sarsıntısı ile yıkılan duvarın asıl inşaata zararı olmaz, bu şekilde... Gotik mimarlığında böyle idi. Yük pilyelere, istinat kemerleri, ojiv ke- merlere binerdi, duvar yalnız dolduruculuk ve kapat- ma işini yapardı.
Roman ve XIX ci asır taş mimarlığı iskelet ve duvar beraber çalışırdı. Herhalde bu metoddan çekin- mek lâzımdır. Demir inşaat ve demirli beton inşaatın karakteri de bunu böyle icap ettirmektedir.
Yalnız duvarların iki vazifesi vardır. Dahilde patlıyacak bir mermiye yıkıntıyı karşılayabilmeli.
Hariçte patlıyan mermiler içinde yer katlarında duvarlar parça darbelerini karşılayabilmelidir.
Bu darbeler içinde pencereleri resimdeki gibi em- niyete almalı... Yer katı duvarları önüne de mermi patladıktan sonra sıçrayan parçalarının darbesinden korumak için muayyen mesafede halat ve yahut saz- dan örülmüş perdeleri asmak (şekildeki gibi) çok faydalı olur.
1° P l â n : Plân düşünülürken bir yapıdaki tesir diğerine de müessir olmaması etüd edilmelidir.
Bu herhalde yapıları birbirinden izole etmekle kabildir.
Plâna verilecek form ile bir bomba isabetinde en az yıkıntı yapması temin edilmelidir. Bu da tecrü- belere göre bacakları arasında 120° lik bir zaviye bu- lunan Y şeklile elde edilir. Haç şekli yarı yarıya yı- kıntı verir.
G a z l a r a k a r ş ı t e d b i r : Yapıda gaza karşı sı- ğınak veya gaz odası bulunması gerekdir.
G a z o d a s ı : Bugünkü zehirli gazların hemen hepsi havadan ağırdır. Tecrübe ile 10-15 metreden aşağılarda tekâsüf eyledikleri görülmüştür. Demek oluyor ki 5 katlı bir apartımanın üst katında tehlike yoktur, işte bu kattaki bir odayı hariçten tamamen izole etmek, Icifayet edebilir. Bu odalarda süzgeç v. s.
tertibat yoktur. İçerdeki lıava ile teneffüs edilir. Yine
Corbusier'nirı projesinde her şey ayak altında ve ikametgâhların eteğindedir. Dişli binaların iyiliği sokaktan uzaklaşmak ve dahilde kapalı meydanlar elde etmesindedir.
1) Büyük havuz ve kum plâjı.
2) Komple stad.
3) Tenis yerleri.
4) Çocuklar için oyun yerleri.
Binalar altında garaj, çimenlik v. s. vardır.
Binaların Düz - dam oluşu Çatı - Bahçesi ve güneş plâjı işine yarar.
tecrübe göstermiştir ki 10.00 m3 havada 10 kişi bir saat müddetle korunabilirler.
Rus bilginleri bu tarz odalar için merdiven ye- rini tavsiye etmektedirler. Bunun faydası her apar- tımanda mevcut oluşu ve her apartımandan hemen kolayca merdiven sahanlığına çıkılabilmesidir. Yal- nız merdiven başına isole edilmiş bir kapı ve pen- cerelerin kayıtlarına da çuha veya lâstik koyarak ke- narlarının tamamen kapatılması ve hariçten izole edil- mesi lâzımdır.
Her iki halde de çatıda mermilere karşı evvelce söylediğimiz tertip ve tedbirleri almak emniyet için lâzımdır. Aksi takdirde tehlikeden korunmak bir şans meselesi olmuş olur.
ö z e l s ı ğ ı n a k l a r . : Ya yapının bodrumunda te- sis olunur veya yapılmış spessial bir sığmak bodıum katında emin bir yere yerleştirilir. Resimde bu cins ufak bir sığmak görülmektedir.
Bu tip çok pratik bir şeydir. Adam başına 10-15 Türk lirası ile temin olunabilir. Bu sistem sığınak
Beyoğlu ve İstanbul zehirli gazların en çok tekâsüf edeceği yerlerdir.
Yalnız yeni inşaatta değil, eski yapılarda da sığı- nak yapılması bu yüzden lâzımdır. Çünkü İstanbul şehri umumî sığınak yapılacak hiç bir yere malik de- ğildir. Şehir çok dağınıktır. Esasen ufak bir şehir sığmağı da 300.000 liranın halledeceği bir meseledir.
Çukurbostan v. s. yerlerden istifadeyi düşünenler şehir sığmağı nedir, herhalde öğrenmemişlerdir daha...
(E) Grat • siel üzerinde anti - torpil olmak üzere blindaj yapılmıştır.
(C) Rödan'larm son katı kâmilen Blindaj yapılmıştır.
Bu Blindajın iki döşemesi arasına kuru kum sermek faydalıdır.
(H) Gaz kitlesi kâmilen araziyi kaplamıştır. Bu gazi dağıtacak olan şey bir kurunderdir ki bunu temin edecek pilotilerdir.
Bundan başka havuz ve laklarda depo edilen suyun tazyikile bir su demeti halinde fışkırtılması da gazları dağıtmış olacaktır.
Şehrin sekenesi de yukarı katlara sığınacaklardır. (Toprak içinde sığınak yapılmamıştır.) Projede görüldüğü gibi toprak sathı tamamile serbesttir. Bu şekilde gaz birikintisi olmıyacaktır.
Dr. Marcille tarafından vazedilmiştir. İçinde 7.00 m'1 bir oksijen cihazı ve asid karboniki tesbit edici bir alet vardır. Bu küçük sığınağı bir bomba veya obüs patlaması tehlikesine karşı korunmak için toprak altına koymak veya bir binanın bodrumuna yerleştirmek lâzımdır.
A d î s ı ğ ı n a k : Komple bir sığınak çok paha- lıdır. Halbuki bir ikametgâhta yapılacak sığınak mas- rafı nihayet 100-500 lirayı geçmemesi lâzımdır.
Bodrumda izole edilmiş bir oda bu işi görebilir.
Yeni yapılacak yapılar için bu sığınak yeri tavanı bir tonoz şeklinde yapılacak olursa tayyare bombalarını ve bundan mütevellit yıkıntı ağırlıklarını kar- şılıyabilir. Mesele kalmaz.
Fakat eski yapıların bodrumunda bu sebepten bir (takviye inşaatı) nın ilâvesi zarurîdir.
Meseleyi iki koldan açalım...
1° Sığmak yerinin serbest irtifaı 3.00 m. ve daha ziyade olan yapılarda..
2° Sığınak yerinin serbest irtıfaı 3.00 m. den aşağı olan eski yapılarda...
Birinci vaziyette muhtelif çareler tatbik oluna- bilir. Kalın ikinci beton bir döşeme, direkler ve esas kirişler ilâvesi... Kemer ve tonozlar inşası... kabildir...
Burada çok pratik ve o nisbette kuvvetli kolay ve yapılması için az bir masrafa lüzum gösteren bir örnek verilmiştir. Resmi inceliyenler bunu açıkça gö- receklerdir.
1.00-1.50 mesafe ile ahşap kütükler (meşe) dikil- miştir. Bunlar A-B istikametinde kirişler ile birbirine bağlanmıştır. Ayni profildeki kirişlerden bunları a- mudî katetmek üzere sık sık kirişler konulmuştur. U- zerine tekrar birinci seferki gibiler konduktan sonra kuru kum dolu torbalar 3 kat istiflenmiştir...
İkinci vaziyette ise kat yüksekliğinin azlığından bu koustruksion yapılamaz.
O zaman üstteki döşeme üzerine kum torbalan, somya demirleri, telörgüler... sıralanmak iyidir. Bun- ların elastikiyeti ile yıkılan enkaza ve nüfuz eden bombalara bir aksi tesir yapmak mümkün olur.
Tecrübe, göstermiştir ki harap olan bir binada yıkıntının % 60 i bodrum döşemesi üzerine rastla - maktadır. Apartımanlarda kat adedine göre bu sıkleti Kg. m. olarak hesaplamalıdır. Hele bu sıkletin tesir icrasında düşüş mesafesini de hesaba katmak lâzım- dır.
Villâ ve alçak oturma yerlerinde 1750 Kg. m. ola- rak makta tayin etmek çok faydalı olur. (Tabiî bu hesap yalnız sığınak üstündeki döşeme içindir.
İşte bu sebepten İstanbul urayının koyduğu 600 Kg. m. çok eksik ve faydasız netice verir.
Sığınak şekil ve eb'adı şöyle olmalıdır:
Eb'adı ya bir kat plânı sahasının % 7,5 ile (İs- tanbul urayı % 10 kabul etmiştir) ve yahut sığına- ğın koruyacağı şahıs başına 1.00 m2 saha hesap edil- melidir. Kat yüksekliği adam başına 2.000 m3 hesa- bile bulunur ve yahut yapı yollar yasasına göre 2.50 olmalıdır.
Pencerelerin budaksız tahtadan bir kapağı ol- malı... Bu kapağın kenarları çuha veya lâstik kaplı olmalı ve pencere yuvasına tamamile oturmalıdır.
Harp zamanı bu kapağın önüne kum torbaları yığ - mak ve pencere sathım 0,30 taşmak üzere istiflemek iyidir.
Kapılar demir olmalı ve eğer ahşap ise aralık- larını çuha, zift, macun... ile iyice tıkamalı ve yağlı boya vurmalıdır. Doğrudan doğruya sığınağa girme- meli... Küçük bir gaz geçidi (Eklos) bulunmalıdır.
Diğer bir tehlike kapısı yapmak ve bir de W. C. bu- lundurmak faydasız değildir. Böyle bir sığınak insanı
4 t
? I
1
: kj
1— Toprak allı sığmak... Yapı eski inşaat ka- rakterindedir. Duvarlar döşemeleri taşıyor. Bir bomba patlamasile bütün bina devrilebilir. Nüfuz toprağa kadardır. Bunun için 4.00 metrelik beton tabaka altın- dadır sığınak...
2— Kat sığınağı... Yapı yeııi inşa karakterinde- dir. Duvarlar kendini taşıyor veya döşeme ile birlikte direklere dayanıyor. Bir bomba patlamasile 1.00 ka- lınlık beton delinir. Bomba aralıkta patlar. Etraf açık- tır, tesirsiz kalır. Diğer kısımlar ihtiyatî tedbirlerdir.
Bu sığınak hem inşaatı, hem insanı koruyor...
Yapıya rasllamayıp yerde patlıyan bombaların dağıl- ma tesirlerini önlemek için... a— Halat perde...
b— Sazdan perde...
koruyucu vasıtalardır. Pencereler de spesyal bir eser- dir. Kurşun bölmelerle parçalara taksim edilmiştir.
bir saat korur, kendi havası ile... Bunun için içeriye bir hava borusu ile süzgeç ilâvesi fazla masraf çıkarır.
G a z k o r u n m a ç u k u r u : General Mazlum ve Dr. N. Refetin kitabında bir de gaz korunma çukuru gösterilmiştir. Bu her zaman sığınak bulmak kabil olmadığına göre yapılmış bir çaredir.
Rus Mühendislerinden Timonof tarafından ko- nulmuştur. Resimde 2 kişilik olarak görülen çukur sı- ğınanları 1 saat koruyabilirmiş.. Şekil itibarile boy çukuru gibi olan bu çukurun üzeri gaz geçirmez bir örtü ile örtülüdür. Havaya karşı tabiî arazi ile olan irtibatı çok mahirane temin eylemeli... Bilhassa girişi ot ve çayırlarla maskelenmiş bulunmalıdır. Çukurun eb'adı resimde görülmektedir.
Ş e h i r s ı ğ ı n a k l a r ı : Büyük gaz taarruzları za- manında gerek artık maske ile iş göremiyen kıt'aları buralarda dinlendirmek için, gerek şehirlerde çocuk ve ihtiyarlar için çok gereklidir. Derin vadiler ve yük- sek tepeler rüzgâr istikametini değiştirdiği için böyle yerlere sığınak yapılmaz.
Bu çeşit sığmaklar için General Mazlûm, Dr. N.
Refetin kitabında etraflı malûmat olduğundan bura- da yalnız esas prensipleri not edeceğim.
Fennî bir sığınak: Tayyare bombalarına karşı ve bunlardan doğacak yıkıntılara karşı çok dayanıklı olmalıdır. Hariçteki zehirli havayı süzecek vasıtalara malik olmak veya çok uzaklardan temiz hava getire- bilmeli veya içinde komprime hava, yahut oksijen...
aletleri olmalıdır. Böyle bir sığınağın eğer üzerinde hiç bir tesisat yoksa: 2,50 betonarme veya 4,00 adî beton ile 0,80 funda toprağı ve 0,20 adî toprak ta- bakasile örtülmüş olmalıdır. Üstünde sinema, gazino...
gibi binalar olan sığmaklar için yukarıda verilen e- saslara göre hareket etmek lâzımdır.
Sığınak içine alacağı insan adedine göre hesaplı eb'adı olmalı, bir kişiye 0,72 m2 saha 1,87 m3 hesabile eb'atlandırılır.
Kapılar iyice izole edilmiş olmalı, üzerinde yere sürünen bir de perdesi olmalıdır. Pencere açmamak faydalıdır.
lunmah, bir tehlike kapısı olmalı, alarm olduğu za- man nihayet 5 dak. da sığınağa girebilmeli... Her
Sığınak havası saatte 30 litre hesap edilir. Saatte 60.000 ms hava veren bir vantilâtör 20 kişiye yeter.
Bir sığınağın hariçten nasıl hava temin edeceği şematik krokide gösterilmiştir.
Sığmak içindeki havanın kesafeti dışarda bulu- nandan daha fazla olmalıdır ki mesamelerden zehir sızmasın. Her ne olursa olsun böyle bir tehlikeye karşı sığınak içinde komprime hava şişeleri bulundurmak iyidir. İçerideki hava harareti 31° centg. olmalı... Bu hararet derecesini değiştirebilmek için içerde vanti- lâtörler olmalıdır. Sığınak içinde ihtiyat maskeler bu- sığınağın hiç değilse bir eklozu muhakkak olmalıdır.
EM, 4
İ s t a n b u l J/&p'/ârtOcfdki
«3 )gn<a/c y5 emasî
Bu tarz sığınaklar çok emniyetli o l m a k l a beraber çok m a s r a f l ı ve p a h a l ı y a mal o l m a k t a d ı r l a r . Bunun için her evin m u h a k k a k bir küçük sığınağı o l m a l ı d ı r .
K İ R A C I L A R ! S l G l N A K S I Z E V D E , A P A R T M A N D A O T U R M A Y I N !
Çünkü tehlike çok b ü y ü k ve her zaman için ha- zırdır.
•
S o n u ç : Y u k a r ı l a r d a gösterilen çareler yalnız hava tehlikesi noktai nazarından tesirli olacak değil- dir. Belki de sağlık bilgisi, sirkülasyon ve m i m a r l ı k
Bu ş e m a k ü ç ü k i n ş a a t için fazla masraflıdır. % 10 n i s b e t i ö k o n o m i k değildir. H e l e a p a r t m a n l a r için.
bakımından da son senelerdeki terakkilerin neticele- ridir.
Yalnız B l i n d a j - Çatı yapının ağırlıklarını çoğal- tan ve f a z l a m a s r a f a yol açan bir şekildir. Bunun için 3 katlı bir b i n a d a tatbiki ekonomik olmaz ve göreceği işe göre kendini kurtaramaz... Yalnız yüksek binalar- da 15-25 katlı a p a r t ı m a n l a r için kendini k u r t a r a b i l i r . Böyle inşaatta yerden itibaren meselâ 5 kat sonrası ve y u k a r ı d a n itibaren 3 kat aşağısı tehlikede değildir.
Bu katta b u l u n a n l a r da ö b ü r l e r i n e sığınarak kurtu- labilirler.
B l i n d a j çatı ile yangın mermisi ve b o m b a l a r a karşı k o r u n m u ş olacak binanın yüksek oluşu da gaz tehli-
P r a t i k v e kabili nakil s ı ğ ı n a k . B i n a i ç i n d e v e t o p r a k a l t ı n d a f a y d a l ı d ı r .
S ı ğ ı n a k t a k v i y e > e g a z k o r u m a şekilleri.
kesine karşı gelecektir. Herkes a p a r t ı m a n ı n d a tehlike yokmuş gibi r a h a t edebilir.
İhtimal b u n l a r çok basit çarelerdir. Yarın insan- lar yeni bir teknik çığırı açtıkları zaman u m u l u r ki kuvvetli ve esaslı çareler b u l m a k t a n geri kalmıyacak- tır. B u g ü n l ü k her y a p ı d a bir sığınak y a p m a k ve yan- gın mermilerile b o m b a l a r ı inşaat h e s a p l a r ı arasına
katmak lâzımdır. Şehirlerimiz b u g ü n k ü vaziyetile bi- zim için çok tehlikelidir. Eski şehir p l â n l a r ı n ı büs- b ü t ü n değiştirmek te imkânsızdır.
1919 danberi şehircilik meselesi olan eski şehir- leri tashih, genişletme, tadil meselelerinde h e r h a l d e hava tehlikesini önlemek fırsatı v a r d ı r .
Hele yeni k u r u l a n şehirler için modern ürbaniz-
Blinde e d i l m i ş çatı ö r t ü s ü , Haç ş e k l i n d e k i p l â n d a y ı k ı l m a m i k t a r ı yarı y a r ı y a d ı r . Y ş e k l i n d e k i p l â n d a y ı k ı l m a m i k t a r ı bir k o l d a d ı r a n c a k . . .
min esaslarını tatbik etmek çok gereklidir ve kabildir.
Şimdiye k a d a r A v r u p a m i m a r l a r ı içinde Le Corbusier'nin etüdleri bu iş için çok elverişlidir.
Nasıl ki dünkü sağlık, k o n f o r , ekonomi, teknik...
bilgileri b u g ü n k ü m i m a r l ı ğ ı karakterize ettirmiştir.
H a v a tehlikesi de yarınki mimarlığın san'at düşünce- leri üzerinde m u h a k k a k iz bırakacaktır.
